ابن هیثم: اولین دانشمند واقعی تاریخ

تاریخچه "روش علمی"

روش علمی یعنی مشاهده، تولید نظریه و آزمایش نظریه را همه میشناسیم ولی بر خلاف تصور خیلی ها، روش علمی هزاران سال طول کشید تا به شکل امروزی درآمد

-دوران باستان: با مشاهده پدیده های طبیعی آینده پیش‌بینی می‌شد ولی چرایی پدیده ها به خدایان نسبت داده میشد!
-یونان باستان: با بهره‌گیری از فلسفه به تبیین دلایل پدیده ها پرداختند


ولی

هنوز جای آزمایش خالی بود

ابن هیثم: در یک حبس خودخواسته در مصر به تبیین نظراتش در علم نورشناسی پرداخت. در این فرایند او مبدع انجام آزمایش برای بررسی درست بودن نظریاتش بود! او اولین دانشمند واقعی تاریخ بود! او در "کتاب المناظر" این آزمایشات را با دقت توضیح داد که خوانندگان بتوانند تکرار کنند

ترجمه لاتین کتاب او در نهایت به اروپا رسید و با ظهور فرانسیس بیکن و گالیله و کپلر، روش علمی به تدریج شکل گرفت.

نقش برجسته ابن هیثم در ابداع روش علمی از او یکی از بزرگترین دانشمندان تاریخ ساخته است
#نوابغ_علم

فیلم در مورد اهمیت کار اوست


در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1657

بنا بر روایتی ششم فروردین زادروز زرتشت پیامبر است.

به همین مناسبت فیلم کوتاهی در مورد کتاب مقدس زرتشتیان (اوستا) خدمت همراهان کانال تقدیم میشود.
فیلم به طور خلاصه بخشهای مختلف اوستا و روش جمع آوری آن، زبان و خط اوستایی، و مهمترین ادعیه زرتشتیان را توضیح میدهد.

موسیقی زمینه قسمتی از "چنین گفت زرتشت" اثر جاودانه اشتراوس است که با الهام از اثری به همین نام از نیچه، خلق شده است

اوستا میراث مشترک ایرانیان است. همه ایرانیان باید این قدیمی ترین سرود ایرانی را قدر بدانند.

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید

http://t.me/pubethicsmums/1658

به مناسبت ۲۷ مارس روز جهانی تئاتر

چرا تراژدی لذتبخش است؟

تراژدی ستون فقرات تئاتر در یونان باستان بوده است. یک انسان برجسته اشتباهی میکند که منجر به فاجعه برای خودش و اطرافیانش می‌شود.

طبق نظر ارسطو سه ویژگی در تراژدی وجود دارد.
۱-یک قهرمان که از بعضی جهات برجسته است
۲-این قهرمان از جهات دیگر کاملا یک انسان معمولی است
۳-او نقطه ضعفی ویژه دارد که منجر به فاجعه می‌شود.

این سه ویژگی در تمام تراژدی های باستان و نوین وجود دارد از اودیپوس رکس نوشته سوفوکلس تا تراژدی های شکسپیر.
به عنوان مثال اودیپوس یک انسان برجسته و توانا است که نقطه ضعفش غرور زیاد است که منجر می‌شود به فاجعه تراژدی یعنی با مادرش ازدواج می‌کند، پدرش را می‌کشد و وقعی متوجه ماجرا می‌شود چشمان خود را از کاسه در‌ می‌آورد!

باز هم طبق نظر ارسطو تراژدی منجر به واکنش وحشت و احساس تاسف در تماشاگر می‌شود و در نهایت منجر به تطهیر و تزکیه (کاتارسیس) میشود که هدف هنر از نظر ارسطو است.

فیلم در مورد اهمیت تراژدی توضیح می‌دهد.
https://youtu.be/eVRU5MVYNiw

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1660

به مناسبت ۲۷ مارس روز جهانی تئاتر

نمایشنامه "پارسیان" قدیمیترین تراژدی نوشته شده است که به طور کامل باقی مانده است. نویسنده آن (آیسخولوس) خودش در جنگ ماراتن شرکت داشته است. نمایشنامه به واکنش پارسیان به شکست در جنگ سالامیس می‌پردازد. در صحنه ای معروف، آتوسا ملکه هخامنشی روح داریوش را احضار کرده و علت شکست ایرانیان را می‌پرسد. پاسخ داریوش این است که پارسیان به قدرت خود مغرور شده بودند

"پارسیان" از شاهکارهای ادبیات دنیا است و هنوز هم بر روی صحنه می‌رود.

عاقبت نویسنده نمایشنامه هم تراژیک است. عقابی یک لاک‌پشت را شکار می‌کند و به آسمان می‌برد سر بدون مو آیسخولوس را با سنگ اشتباه گرفته و لاک‌پشت را به سر او می‌اندازد و باعث مرگش می‌شود!

فیلم در مورد اهمیت نمایشنامه "پارسیان" بحث می‌کند
https://youtu.be/uq7OfVxveJU

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید

http://t.me/pubethicsmums/1661

جانوری که کشاورزی را میلیونها سال قبل از انسان شروع کرد

حدود ۶۵ میلیون سال قبل پس از انقراض K-T مورچه های خاصی در آمریکای جنوبی زندگی همزیستی با قارچها را شروع کردند و از آنها به عنوان منبع تغذیه استفاده کردند. این قارچها برای مدتها وحشی بودند. حدود ۱۰ میلیون سال قبل نوع خاصی از مورچه ها (برگ‌بر) نوعی قارچ را اهلی کردند که دیگر امکان ادامه حیات خارج از کلنی آنها را نداشت و مورچه ها هم عملا برای تامین اسیدآمینه های ضروری نیاز به قارچ مورد نظر داشتند

ملکه مورچه های "برگبر" مقداری از قارچ را در دهان خود جاسازی می‌کند و سپس قارچ را به کلنی جدید منتقل می‌کند. مورچه های برگبر با استفاده از برگ، محیط کشتی برای قارچ فراهم کرده و با سیستمی بسیار پیچیده از آنها نگهداری و قارجهای انگلی را هرس می‌کنند. زندگی آنها و قارچها بدون یکدیگر ممکن نیست.

در واقع اولین مورد از اهلی سازی یک گونه دیگر و کشاورزی توسط انسان صورت نگرفته است. این اتفاق میلیونها سال قبل در مورچه ها تکامل یافته است.

فیلم در مورد این مورچه ها و نحوه شگفت آور کشاورزی آنهاست
http://www.youtu.be/BQE--8L8Fn0

آدرس کانال
http://t.me/pubethicsmums/1662

به مناسبت ۲۳ مارس روز جهانی هواشناسی


مفهوم درصد احتمال بارندگی در پیش‌بینی های هواشناسی چیست؟

درصد احتمال بارش در پیش‌بینی هواشناسی با فرمول زیر محاسبه می‌شود

احتمال بارش×درصدی از مساحت منطقه که بارش در آن رخ می‌دهد

به این ترتیب فرض کنیم در یک‌ شهر با احتمال ۸۰ درصد بارش داریم و ۲۰ درصد سطح شهر بارش خواهد داشت
به این ترتیب احتمال بارش در شهر مورد نظر ۸۰×۲۰ یا ۱۶٪  است.

بسته به اینکه شما در روز مورد نظر کجای شهر مورد پیش‌بینی باشید ممکن است باران بسیار سنگین یا هوایی بدون بارش داشته باشید!


هنگام تفسیر احتمال بارش این موارد را در نظر بگیرید!



http://www.youtube.com/watch?v=xRM8ZmcG6Qw


در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1663

به مناسبت ۱۰ فروردین، سالروز به توپ بسته شدن حرم رضوی توسط نیروهای روس

سال ۱۲۹۰ شمسی، به دنبال فرار محمدعلی شاه و پایان استبداد صغیر، نیروهای روس در سردرگمی بودند. کنسول روس در مشهد هنوز از شاه مخلوع دفاع می‌کرد ولی دولت مرکزی روسیه دیگر از حمایت شاه ناامید شده بود.

نیروهای طرفدار محمدعلی شاه که به حمایت روسیه دل بسته بودند به رهبری فردی به نام یوسف هراتی در حرم تحصن کردند ولی پس از اینکه متوجه شدند که روس‌ها دیگر از آنها حمایت نمی‌کنند، شروع به اقدامات عملی علیه نیروهای روس کردند.
به دنبال شلیک طرفداران محمدعلی شاه به سمت نیروهای روس، روس‌ها حرم رضوی را محاصره کردند و حرم را به توپ بستند. در نهایت غائله پس از چند روز ختم شد و یوسف هراتی اعدام شد.

این واقعه تاثیر عمیقی بر مردم ایران و ادبیات پارسی گذاشت
شعر "توپ روس" ملک الشعرای بهار در همین زمینه است (تصویر)

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1664

به مناسبت ۳۱ مارس زادروز رنه دکارت

مفهوم "می‌اندیشم پس هستم"

دکارت را معمولا با یکی از معروفترین جملات فلسفه یعنی
Cogito ergo sum
می‌اندیشم پس هستم
میشناسیم

دکارت از مهمترین خردگرایان تاریخ فلسفه است
روش او در فلسفه به شک دکارتی موسوم است یعنی برای رسیدن به حقیقت هر چیز باید ابتدا از شک شروع کرد.
دکارت می‌گوید از کجا مطمئن باشیم ما واقعا در دنیا زندگی می‌کنیم یا یک‌ شیطان فریبکار افکار ما را شکل می‌دهد و ما فکر می‌کنیم در دنیا هستیم!

سپس دکارت به نتیجه معروف خود می‌رسد که در هر چی شک کنیم در اینکه ما فکر می‌کنیم نمی‌توانیم شک کنیم پس ما وجود داریم! سپس از این نقطه اطمینان شروع کرده و به روش بررسی دنیا و واقعیاتش می‌پردازد.

فیلم در مورد دکارت و اجزاء فلسفه اوست
http://www.youtu.be/CAjWUrwvxs4

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1665

در سال‌های گذشته به خصوص در چند ماه گذشته شاهد اتفاقات بسیار شوم و ناگواری در کشور خود بودیم.
وجه مشترک بسیاری از این اتفاقات، دروغ و دروغ گویی است!
اول آوریل روز دروغ است به همین مناسبت چند پست زیر در مورد دروغ و دروغ‌گویی در کانال منتشر می‌شود

قانون بنفورد: چگونه دروغ را در آمار تشخیص دهیم؟
http://t.me/pubethicsmums/1667

پستی قدیمی در مورد تشخیص غیر قابل اعتماد بودن آمار COVID-19 در ایران با استفاده از قانون بنفورد
http://t.me/pubethicsmums/1668


آیا سایر موجودات غیر از انسان، توانایی دروغ‌گویی دارند؟ کوکو گوریل دروغگو
http://t.me/pubethicsmums/1671

چگونه دروغ را کشف کنیم
http://t.me/pubethicsmums/1672

ایرانیان باستان هیچ گناهی را بدتر از دروغ نمی‌دانستند. با آروزی بازگشت به دوران راستگویی در ایرانیان
http://t.me/pubethicsmums/1673

به مناسبت اول آوریل روز دروغ!

قانون بفورد: قانونی برای کشف تقلب و دروغ در آمار.

در سال ۱۹۳۸ فرانک بنفورد قانونی را بیان کرد که به قانون رقم اول هم موسوم است.
در فهرست عددهایی که در واقعیت رخ می‌دهند، رقم اول به‌ طور غیریکنواخت توزیع می‌شود. بر طبق این قانون، تقریباً در ۱/۳ موارد رقم نخست  ۱ است، و عددهای بزرگ‌تر در رقم نخست به ترتیب بسامد کمتری خواهند داشت.
1->30.1%
2->17.6%
3->12.5%
.
.
9->4.6%

باید دانست که قانون بنفورد در مورد آماری صادق است که گستره وسیعی داشته باشند مثلا در مورد قد انسانها صادق نیست چرا که قد انسان معمولا گستره وسیعی ندارد (معمولا بین یک و نیم تا دو متر)

از قانون بنفورد برای بررسی احتمال تقلب و دروغ در آمار (مثل آماری که دولت‌ها در مورد پاندمی کورونا ارائه دادند، درآمد روزانه در دفاتر مالیاتی...) و بسیاری موارد دیگر استفاده میشود.

Frank Benford (March 1938). "The law of anomalous numbers". Proc. Am. Philos. Soc. 78 (4): 551–572

فیلم در مورد این قانون بحث می‌کند.

https://youtu.be/XXjlR2OK1kM

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1667

به مناسبت اول آوریل روز دروغ

آیا موجودات غیر از انسان هم توانایی دروغ‌گویی دارند؟

فریبکاری در موجودات زنده بسیار شایع است. استتار، تقلید صدا و شکل سایر موجودات و ... از فرییکاری های بسیار شایع در موجودات زنده هستند

یک نمونه بسیار معروف، دروغ گویی کوکو (گوریلی که توانایی برقراری ارتباط به وسیله زبان اشاره داشت) است
کوکو یک بچه گربه به عنوان حیوان خانگی داشت، روزی کوکو یک دستشویی دیواری را کند و به آموزش‌دهنده خود گفت گربه اش این کار را کرده است.
ظاهرا فریبکاری و دروغ ریشه عمیق در فرگشت موجودات دارد. هر چه یک موجود کورتکس فرونتال بیشتری داشته باشد، فریبکارتر است. انسان به خصوص به علت قدرت تکلم، توانایی دروغ‌گویی به همنوعان خود را دارد در حالیکه در سایر گونه ها، فریبکاری بیشتر معطوف به سایر گونه ها است

توانایی فریبکاری از سن بسیار پایین آغاز می‌شود. از حدود ۶ ماهگی، بچه به دروغ گریه می‌کند تا توجه فردی را که دوست دارد جلب کند
از یک سالگی انسان توانایی پنهان کردن دارد و از دو سالگی توانایی بلوف زدن!

فیلم در همین باره است
https://youtu.be/WaZAEEP7iy0


آدرس کانال
http://t.me/pubethicsmums/1671

به مناسبت اول آوریل روز دروغ
چگونه دروغ را کشف کنیم؟

هنگام دروغ گفتن معمولا انسان به طور ناخودآگاه از یک سری قواعد زبان‌شناسی پیروی می‌کند که می‌توانند نشان‌دهنده دروغ‌گویی باشند

۱-اشاره به دیگر اشخاص به جای خود شخص به خصوص استفاده از سوم شخص به جای اول شخص
مثلا: "در این خانه هیچ قتلی اتفاق نیفتاده"
۲-استفاده از کلمات رکیک
مثلا: "شارژ این موبایل کثافت تمام شد"
۳-استفاده توضیحات بسیار ساده چرا که واقعیت معمولا بسیار پیچیده تر از دروغ است
۴-استفاده از جملات بسیار پیچیده برای بیان مفاهیم ساده
مثلا: " دزد واقعی حتما در زمینه اطلاعات کامپیوتری خیلی زبده بوده و با هک سیستم بانکی و به صورت عجیب و کارآمدی توانسته چنین دزدی را انجام دهد"


وجود این شواهد در سخنان اشخاص مختلف می‌تواند زنگ خطر یک دروغ باشد!

فیلم در همین باره بحث می‌کند
https://youtu.be/H0-WkpmTPrM

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید

http://t.me/pubethicsmums/1672

به مناسبت اول آوریل روز دروغ

دروغ در ایران باستان گناهی نابخشودنی بود
هرودوت در مورد پارسیان می‌گوید
"ایرانیان دروغ را بزرگ‌ترین گناه می‌دانند، و وامداری را ننگ می‌شمارند، و می‌گویند وامداری از این‌رو بد و ناپسند است که کسی‌که بدهکار باشد مجبور می‌شود که دروغ بگوید"
"پارسیان از سن پنج سالگی سه چیز را می‌آموزند: اسب سواری، کار با کمان و راست‌گویی"

در اسناد اداری تخت جمشید حداقل ۷۲ نام که دارای جزء "راستی" است یافت شده است مانند
آرتاپانا: پناه راستی
آرتاکاما: دوست دار راستی

تصویر از تراس تخت‌جمشید دعای معروف داریوش بزرگ را نشان میدهد
"این کشور، پارس، کشور بسیار خوبی است پر از اسبان خوب و مردان خوب!...
باشد که در پناه اهورامزدا، این کشور از متجاوزین، خشکسالی و دروغ حفط شود"

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1673

به مناسبت ۱۱ فروردین سالروز تبدیل تقویم رسمی ایران به هجری شمسی

۱۱ فروردین ۱۳۰۴ هجری شمسی مجلس شورای ملی تقویم رسمی ایران را به تقویم هجری شمسی تبدیل کرد

این تقویم بر اساس گاه‌شماری جلالی با مبداء هجرت پیامبر اسلام است و اسامی ماههای آن از نامهای اوستایی و پهلوی گرفته شده است (نام ماههای گا‌ه‌شماری اوستایی نو)


فیلم در مورد انواع گاه‌شماری در تاریخ بشر بحث می‌کند

گاهشماری به صورت قمری به اساس مشاهده اهله ماه در تاریخ شروع شده است. با توجه به اینکه فصل‌ها در گاهشماری قمری جا به جا می‌شوند کم کم گاهشمار خورشیدی/قمری ایجاد شد.
گاهشمار خورشیدی توسط مصریان باستان ابداع شد که قدم بسیار مهمی در تاریخ گاهشماری است.
با وجود برتری گاهشماری خورشیدی بر خورشیدی/قمری و قمری، باز هم فصل‌ها به تدریج جا به جا می‌شدند! تصحیح این جا به جایی با کبیسه گیری و روش‌های دیگر آخرین پیشرفت در گاهشماری بود

قبل از اسلام، اعراب نوعی کبیسه گیری به نام "نسی" داشتند که باعث عدم جابه‌جایی فصل‌ها می‌شد. سال ۱۰ هجری با نزول آیه ای نسی ممنوع شد! تقویم مسلمانان تنها تقویم قمری فعلی دنیا است
آدرس کانال

http://t.me/pubethicsmums/1674

به مناسبت ۲ آوریل زادروز ماری مریان زنی که حشره شناسی را متحول کرد!

مریان از دانشمندان قرن ۱۷، از مهمترین مشاهده‌گران طبیعت بود. او جزو اولین زنانی بود که به قصد یک سفر عملی به آمریکای جنوبی سفر کرد. در سفر به سورینام، مشاهدات دقیقی از حشرات و دگردیسی آنها داشت
در نهایت کتاب معروف
Metamorphosis Insectorum Surinamensium
را نوشت که انباشته از تصاویری از مشاهدات او از حشرات و دگردیسی آنهاست. او نشان داد که اعتقاد رایج آنزمان یعنی "به وجود آمدن خود به خودی" در حشرات صحیح نیست.
او در کتابش همچنین، با نشان دادن ارتباط نزدیک حشرات با گیاهانی که از آنها تغذیه میکنند، از پیشگامان "بوم‌شناسی" است

تعداد زیادی گونه به افتخار او نامگذاری شده اند

فیلم در مورد اهمیت کار اوست
http://www.youtube.com/watch?v=-5PyrJUmKXM


در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1675

به مناسبت دوم آوریل روز جهانی کتاب کودک

اولین مورد از ادبیات اختصاصی کودک در متنی مربوط به هزاره دوم قبل میلاد از نیپور در سومر بدست آمده است. این متن یک لالایی است که یک مادر برای پسر مریضش میخواند:

اوو آ اوو آ(احتمالا معادل لالایی در سومری)
در آواز شادی من، او بزرگ میشود
در آواز شادی من، او رشد میکند
مانند درختان و گیاهان، او ریشه درآورده و شاخه می‌آورد

خواب دست‌هایش بر روی تو که دراز کشیده ای میکشد
پسرم، خواب تو را در میرباید
پسرم، خواب بر تو فرود می آید

ای خواب بیا، ای خواب بیا
بیا به جایی که پسرم هست
ای خواب عجله کن به سمت پسرم بیا
چشمهای بیقرارش را به خواب ببر
دست‌هایت را بر روی چشمهای درخشانش قرار بده
چون زبانش همهمه میکند
اجازه نده که صدای همهمه اش خواب را از او برباید
تو بیماری و درد داری
من از این موضوع ناراحتم

من با آواز شادمانه برایت همسری برمیگزینم
او برایت پسری خواهد آورد و خدمتکاران با او بازی خواهند کرد
من برای پسرم همسری خواهم گزید
او برایش پسری شیرین خواهد آورد که در دستانش می آرامد. او و
همسرش و پسرش شاد خواهند بود و بر روی زانوهایش رشد خواهد کرد

http://t.me/pubethicsmums/1676

کوتاهترین مقاله چاپ شده در مجلات علمی دارای داوری همتا مقاله ایست که در تصویر میبینید و کلا "خالی" است!
نظر داور مقاله را هم در ذیل مقاله میبینید. جالب است که این مقاله تا به حال بیش از ۶۰ بار مورد استناد قرار گرفته است.

Upper, Dennis. "THE UNSUCCESSFUL SELF‐TREATMENT OF A CASE OF “WRITER'S BLOCK” 1." Journal of Applied Behavior Analysis 7.3 (1974):497

نتایج این مقاله در چند نوبت دیگر در چند مقاله دیگر تایید مجدد شد! حتی پی گیری ۱۰ ساله آن هم چاپ شده است!
جالب تر اینکه متاآنالیز مقالات فوق هم به چاپ رسیده است!
Mclean, Derrick C.; Thomas, Benjamin R. (2014). "UNSUCCESSFUL TREATMENTS OF "WRITER'S BLOCK": A META-ANALYSIS".Psychological Reports. 115 (1):276-278

#شوخ_طبعی_در_دانش

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1677