به مناسبت ۹ ژوئن سالروز نبرد حران
Battle of Carrhae
مهمترین نبرد اشکانیان و رومیان

در سال ۵۳ قبل از میلاد، کراسوس رومی از رود فرات گذشت تا فتوحات اسکندر در آسیا را تکرار کند.
اشکانیان با ارسال سپهبد رستم سورن به مقابله رومیان رفتند. در نبرد حران، رومی ها آرایش نظامی مانند مربع گرفتند تا از همه طرف بتوانند به دفاع بپردازند. سپاهیان اشکانی با حمله مداوم تیراندازان، رومی ها را عاصی کردند. حمله آنها برای پراکندن تیراندازان منجر به فرار آنها و سپس تیراندازی به سمت عقب در حال اسب‌سواری می‌شد که در تاریخ "نیراندازی پارتی" معروف شد.

رومیان به امید تمام شدن تیرهای دشمن خود بودند که سپاه اشکانی با ارسال شترهای دارای بار تیر، امید آنها را از بین برد.
تلاش پسر کراسوس برای شکستن محاصره هم موفق نبود. در نهایت رومیان شکست سنگینی متحمل شدند و کراسوس کشته شد.

نبرد حران از مهمترین جنگهای تاریخ است و منجر به ظهور اشکانیان به عنوان یک ابرقدرت جهانی گردید. نبوغ نظامی سورن از علل اصلی پیروزی ایرانیان بود.

فیلم در مورد استراتژی جنگی اشکانیان و رومیان در جنگ حران و اهمیت آن است.

آدرس کانال

http://t.me/pubethicsmums/1229

۱۳ ژوئن زادروز جیمز کلارک ماکسول دانشمند بزرگ اسکاتلندی است.
او را مهمترین فیزیکدان قرن نوزده می‌دانند.

به همین مناسبت ۵ فیلم در مورد کشفیات علمی بی‌نظیر او تهیه شده است.

توضیح معادلات معروف ماکسول در توجیه پدیده الکترومغناطیس
http://t.me/pubethicsmums/1231

اثبات اینکه نور یک موج الکترومغناطیس است
http://t.me/pubethicsmums/1232

اثبات ماهیت حلقه های زحل از طریق ریاضیات

http://t.me/pubethicsmums/1233

مطالعات ماکسول در مورد دید رنگی و تولید اولین عکس رنگی

http://t.me/pubethicsmums/1234

شیطانک ماکسول و قانون دوم ترمودینامیک
http://t.me/pubethicsmums/1235

در سال ۱۸۶۲ جیمز کلارک ماکسول فیزیکدان اسکاتلندی در مقاله ای توانست اصول ریاضی پدیده مغناطیس و الکتریسیته را بیان کند.
مقاله ماکسول را پس از مقالات سال جادویی انیشتن و کتاب "اصول ریاضی فلسفه طبیعی" نیوتون مهمترین مقاله تاریخ فیزیک میدانند.

فیلم در مورد معادلات ماکسول توضیح میدهد.
https://youtu.be/UzW_jAJzlgI

#نوابغ_علم

Maxwell, J. C. (1861). "On physical lines of force". Philosophical Magazine. 90: 11–23

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1231

در سال ۱۸۶۵ جیمز کلارک ماکسول، فیزیکدان بزرگ اسکاتلندی در مقاله ای بسیار مهم با استفاده از معادلات الکترو مغناطیس خودش ثابت کرد که نور هم نوعی از امواج الکترو مغناطیس است.

فیلم در مورد همین کشف بزرگ است.

https://www.dailymotion.com/video/x21szxu

ماکسول از بزرگترین فیزیکدانان تاریخ است.

#نوابغ_علم
Maxwell, James Clerk (1865). "A dynamical theory of the electromagnetic field" (PDF). Philosophical Transactions of the Royal Society of London. 155: 459–512

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1232

در سال ۱۸۵۹، جیمز کلارک ماکسول، دانشمند بزرگ اسکاتلندی طی مقاله ای موفق شد ثابت کند حلقه های زحل از اجسام جامد ریز تشکیل شده‌اند. اثبات این مساله از طریق ریاضیات انجام شد.

فیلم در مورد اهمیت این کشف ماکسول است.
ماکسول از بزرگترین دانشمندان تاریخ است.
Maxwell, James Clerk. On the Stability of the Motion of Saturn's Rings. 1859.

https://www.dailymotion.com/video/x4tnb7o

#نوابغ_علم

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1233

طی سالهای ۱۸۵۵ تا ۱۸۷۲، جیمز کلارک ماکسول مقالات متعددی در مورد دید رنگ در انسان و ماهیت دید رنگی و کورنگی به چاپ رساند.

مکسول توانست نشان دهد که برای دید رنگی نیاز به فقط سه رنگ اصلی است. او در سال ۱۸۶۶ موفق شد اولین عکس رنگی تاریخ را ایجاد کند!

فیلم در مورد اهمیت کار اوست.

#نوابغ_علم

Maxwell, James Clerk (1855). "Experiments on Colour, as Perceived by the Eye, with Remarks on Colour-Blindness". Transactions of the Royal Society of Edinburgh. 21 (2): 275–298.

https://www.dailymotion.com/video/x4tnb7o

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید

http://t.me/pubethicsmums/1234

در سال ۱۸۶۷، جیمز کلارک ماکسول در نامه ای یک آزمایش ذهنی را طراحی کرد تا نشان دهد قانون دوم ترمودینامیک میتواند نقض شود. این آزمایش ذهنی به "شیطانک ماکسول" معروف شد.

تنها پس از گذشت یک قرن رولف لانداو موفق به پاسخگویی به این آزمایش ذهنی ماکسول شد.
شیطانک ماکسول برای اولین بار نشان داد که انتروپی با اطلاعات ارتباط تنگاتنگ دارد. این نظریه بعدها توسط کلاود شنون آمریکایی به نظریه اطلاعات تبدیل شد.
فیلم در مورد شیطانک ماکسول بحث میکند.

https://youtu.be/KR23aMjIHIY

#نوابغ_علم

The sorting demon Of Maxwell". Nature. 20 (501): 126. 1879. 

Landauer, R. (1961). "Irreversibility and heat generation in the computing process" (PDF). IBM Journal of Research and Development. 5 (3): 183–191

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1235

به مناسبت ۱۴ ژوئن زادروز کارل لنداشتاینر و روز جهانی اهداء خون

در سال ۱۹۰۰ کارل لنداشتاینر گروه‌های خونی مختلف را کشف کرد و موفق شد راه را برای انتقال خون و نجات جان میلیونها انسان بگشاید.

گروه‌های خونی وابسته به آنتی‌ژنهای روی سطح گلبول‌های قرمز خون هستند. معروفترین آنها ABO و Rh هستند که به گروه‌های خونی A, B, AB و O و هر کدام به Rh منفی و مثبت تقسیم می‌شوند.
باید دانست حدود ۳۶ گروه ژنی با بیش از ۶۰۰ نوع آنتی‌ژن گروه خونی کامل انسانها را تشکیل می‌دهند که منجر به ایجاد میلیونها نوع گروه خونی می‌شوند. البته اکثر این آنتی‌زنها یا در تمام انسانها موجودند یا در تعداد معدودی افراد و به همین دلیل دانستن گروه خونی افراد از نوع ABO و Rh در اکثر موارد جلوی واکنشهای مرگبار در انتقال خون را میگیرد
بعضی فنوتیپهای بسیار نادر گروه خونی وجود دارد که می‌توانند باعث شوند انتقال خون را به فرد صاحب آنها غیر ممکن کند. مثلا گروه خونی O بمبئی عملا فقط از همین گروه خونی امکان دریافت خون دارد یا گروه خونی Rh null که فقط در ۴۶ نفر در دنیا دیده شده و فقط ۹ اهدا کننده آن در دنیا هستند.

آدرس کانال
http://t.me/pubethicsmums/1236

به مناسبت ۱۶ ژوئن زادروز گئورگ ویتیگ

در سال ۱۹۵۴، گئورگ ویتیگ، شیمی‌دان آلمانی نشان داد که می‌توان با واکنش آلدئیدها یا کتونها با ترکیبات کربن حاوی فسفر، ترکیب دارای پیوند دوگانه کربن (آلکین‌ها) را سنتز کرد.

Georg Wittig, Ulrich Schöllkopf (1954). "Über Triphenyl-phosphin-methylene als olefinbildende Reagenzien I". Chemische Berichte. 87 (9): 1318.

این واکنش به واکنش ویتیگ معروف است و به سرعت برای سنتز ترکیبات مختلف دارای باند دوگانه کربن به کار رفت و امروزه از مهمترین واکنشهای شیمی آلی است.

ویتیگ در سال ۱۹۷۹ برنده جایزه نوبل شد.

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1236

به مناسبت ۱۹ ذی‌القعده سالروز وفات کمال الدین فارسی دانشمند بزرگ ایرانی

کمال الدین فارسی دانشمند مسلمان ایرانی بزرگ قرن هفتم هجری است که نقش مهمی در پیشبرد نظریه اعداد و اپتیک داشته است.

او کتاب مهم "تنقیح المناظر" را در فیزیک نور نوشت. در این کتاب کمال الدین پدیده رنگین کمان را با آزمایشی بر روی یک گوی شیشه‌ای پر از آب، به دقت توصیف و توجیه کرد.

در این آزمایش کمال الدین فارسی نشان داد که علت رنگین کمان شکست نور درون قطرات آب باران است و هر رنگ از یک زاویه خاص به چشم ناظر می‌رسد. او همچنین نشان داد که اگر نور درون قطرات باران دوبار شکسته شود، دو رنگین کمان در آسمان دیده خواهد شد و در بین آنها یک‌ ناحیه کم نور از آسمان خواهد بود (چیزی که به نوار اسکندر معروف است)

فیلم پدیده رنگین کمان را توَضیح می‌دهد. توضیح مدرن رنگین‌کمان به طرز قابل توجهی مشابه توجیه کمال الدین حدود ۸۰۰ سال پیش است.

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1238

به مناسبت روز جهانی موسیقی ۲۱ ژوئن

سرود ششم هوری قدیمیترین موسیقی قابل بازسازی تاریخ!

موسیقی بازسازی شده در فیلم مربوط به تعدادی لوح گلی به خط میخی است که حاوی اطلاعات یک سرود مذهبی در ستایش الهه نیکال و موسیقی همراه آن با وسیله ای شبیه چنگ است.
این لوح مربوط به ۳۴۰۰ سال قبل است.

باید دانست موسیقی با زندگی بشر عجین بوده است. قدیمیترین آلات موسیقی مربوط به چهل هزار سال قبل و به صورت فلوت است.
موسیقی در بین‌النهرین و تمدن‌های آسیای صغیر بسیار شکوفا و پویا بوده است.

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1239

به مناسبت ۲۱ ذی‌القعده سالروز وفات این نفیس

در قرن هفتم هجری، أبو الحسن علاء الدين علي بن أبي الحزم الخالدي المخزومي القَرشي الدمشقي ملقب به ابن نفیس دانشمند عرب مسلمان مصری در کتاب "شرح تشريح القانون" برای اولین بار گردش خون ریوی را توصیف کرد.

فیلم در مورد همین کشف بزرگ است.

https://youtu.be/c8HlFFDTBWQ

ابن نفیس برای اولین بار به تغذیه قلب توسط عروق کرونر اشاره کرده است. او همچین اولین بار مفهوم جریان خون مویرگی (منافذ) را در ریه بیان کرد. او همچنین جزو اولین پزشکانی بود که پیشنهاد کرد مغز محل احساس و تفکر است نه قلب! او همچنین برای اولین بار در تاریخ پزشکی مفهوم متابولیسم را به طور ابتدایی بیان کرد.

در کتاب "الموجز في الطب"، ابن نفیس بین سنگ مثانه و سنگ حالب و عفونت کلیه و مثانه افتراق قائل شد.

کتاب "الشامل في الصناعة الطبية" او بزرگترین دائره المعارف پزشکی است که توسط یک دانشمند نگارش شده است.

#نوابغ_علم
در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید

http://t.me/pubethicsmums/1240

به مناسبت ۲۲ ذی‌القعده زادروز نظام‌الملک طوسی

ابوعلی حسن بن علی بن اسحاق طوسی ملقب به نظام‌الملک یکی از معروفترین و قدرتمندترین سیاستمداران تاریخ ایران و امپراطوری اسلامی است.
بنظام الملک وزیر دو پادشاه بزرگ سلجوقی است و به مدت سی سال با اقتدار تمام حکومت را اداره می‌کند.
میراث ماندگار او مدارس نظامیه است که جزو اولین دانشگاه‌های منسجم دنیای اسلام هستند. در این مدارس به دانشجویان مستعد مستمری پرداخت شده و مکان و غذای آنها تضمین می‌شده است. نظامیه بغداد از بزرگترین دانشگاههای تاریخ است که بزرگانی چون امام محمد غزالی در آن تدریس میکرده‌اند.

به دنبال اختلاف با ملکشاه سلجوقی، نطام الملک عزل می‌شود و سپس در یکی از معروفترین ترورهای تاریخ ایران، توسط یکی‌از پیروان حسن صباح به قتل می‌رسد.

«شخصی در لباس صوفیان پیش‌آمد و به دست خواجه داد چون بستد، آن شخص کاردی بر خواجه زد و آن جهان فضائل و مکارم را از پیش برداشت، غلامان و متعلقان خواجه شخص او را به اصفهان بردند در موضعی که جوی آب بزرگ در میان آن مقام می‌رود به‌غایت نزه و خوش دفن کردند و آن مقام را اهل اصفهان تربت نظام گویند».

http://t.me/pubethicsmums/1241

به مناسبت ۲۳ ژوئن روز جهانی ماشین تایپ

چرا ترتیب حروف در ماشینهای تایپ به صورت امروزی است؟ منشاء QWERTY

در دهه هفتاد قرن نوزده میلادی کریستوفر شولز شروع به طراحی انواع ماشین تایپ کرد که ترتیب حروف بر روی آنها از ترتیب حروف الفباء تا چندین طراحی دیگر متفاوت یود. در نهایت مدل QWE.TY توسط شولز طراحی شد که به شرکت رمینگتون فروخته شد. شرکت رمینتگون در نهایت طراحی را به نوع QWERTY تبدیل کرد.
با موفقیت ماشین تایپ رمینگتون شماره ۲ ترتیب QWERTY بسیار محبوب شد و در نهایت تا امروز به عنوان استاندارد صفحه کلید ها کاربرد دارد.
در واقع هیچ دلیلی بر برتری این طراحی بر سایر مواردی که در قرن نوزده و ابتدای قرن بیستم استفاده می‌شد، وجود ندارد. هنوز باقیمانده ترتیب الفبایی را در ردیف دوم صفحه کلید به صورت DFGHJKL میتوان دید.

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1242

به مناسبت ۲۳ ژوئن زادروز نابغه ریاضیات آلن تورینگ

آلن تورینگ از بزرگترین دانشمندان قرن بیستم است که توانست با نظریات خود، فهم بشر را از کامپیوتر و دانش مربوط به آن شکل دهد.

در ادامه ۴ فیلم آموزشی در مورد آلن تورینگ و خدمات علمی اش به اشتراک گذاشته می‌شود.

آلن تورینگ به جرم تمایلات همجنس‌گرایانه محکوم شد داروهای ضد هورمون مردانه مصرف کند و مدتی پس از آن خودکشی کرد!

تورینگ و ابداع علم کامپیوتر
http://t.me/pubethicsmums/1244

تورینگ و decidability problem
http://t.me/pubethicsmums/1245

تورینگ و پترنهای مشاهده شده در دنیای حیوانات
http://t.me/pubethicsmums/1246

تورینگ و توروچمپ اولین برنامه شطرنج
http://t.me/pubethicsmums/1247

تورینگ و هوش مصنوعی: تست تورینگ
http://t.me/pubethicsmums/1248

به مناسبت ۲۳ ژوئن زادروز آلن تورینگ

چگونه آلن تورینگ موفق به ابداع دانش کامپیوتر گردید؟

در ابتدای قرن بیستم دیوید هیلبرت ریاصی‌دان بزرگ آلمانی تلاش داشت ریاضیات را بر پایه ای استوار بنا نهد.
یکی از مسائلی که در این راه مطرح شد مساله decidability بود.
آیا می‌توان در ریاضیات مشخص کرد هر گزاره منطقی درست است یا نادرست؟
برای پاسخ به این مساله، تورینگ ماشینی را پیشنهاد داد به شرح زیر
این ماشین شامل یک‌حافظه بلند از ارقام یر روی یک نوار است. اطلاعات روی نوار بر اساس برنامه این ماشین خوانده شده و در نهایت دستوری به ماشین برای اقدام بعدی صادر می‌شود.
تورینگ نشان داد که همه عملیات محاسبات منطقی را میتوان با استفاده از الگوریتم های متفاوت به چنین ماشینی ارائه داد تا اجرا شود.

این ماشین به ماشین تورینگ معروف است و تا به امروز مهمترین مدل در علم کامپیوتر است.

فیلم در مورد ماشین تورینگ و اهمیت آن است.

با پیشنهاد ماشین تورینگ عملا علم کامپیوتر متولد شد. تمام کامپیوترهای امروز نوعی ماشین تورینگ هستند

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1244

به مناسبت ۲۳ ژوئن زادروز آلن تورینگ
در ابتدای قرن بیستم دیوید هیلبرت مساله ای را مطرح کرد که به طور خلاصه بیان می‌کند آیا می‌توان در ریاضیات روشی یافت که بتوان درستی یا نادرستی گزاره های ریاضی را با آن یافت.

آلن تورینگ در یکی از مهمترین مقالات قرن بیستم این مساله را تبدیل به مساله
Halting problem
کرد
یعنی آیا می‌توان برنامه ای طراحی کرد که بتواند تعیین کند برنامه های دیگر تا ابد اجرا می‌شوند یا به پایان می‌رسند(halt or run forever)

Turing, Alan Mathison. "On computable numbers, with an application to the Entscheidungsproblem." J. of Math 58.345-363 (1936): 5.

مقاله تورینگ شروع تئوری علم کامپیوتر و پاسخ نهایی به مساله هیلبرت بود.

فیلم در مورد روش تورینگ در این مقاله است.

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1245

به مناسبت ۲۳ ژوئن زادروز آلن تورینگ
در سال ۱۹۵۲ آلن تورینگ در مقاله‌ای معادلات بسیار ساده ای برای توجیه طرح های دنیای حیوانات ارائه داد.

Turing, Alan (1952). "The Chemical Basis of Morphogenesis" . Philosophical Transactions of the Royal Society of London B. 237 (641): 37–72.

این مقاله از مهمترین مقالات در زمینه کاربرد ریاضیات در زیست‌شناسی است.
تورینگ پیشنهاد کرد که دو نوع مولکول تحریک کننده و مهارکننده می‌توانند در یک مدل ریاضی طرحهایی مانند خالهای بدن یوزپلنگ یا خطهای بدن مار را تولید کنند.

امروزه به نظر می‌رسد، بسیاری از سیستم های بیولوژیک مانند تشکیل انگشتان یا لکه ها و طرح های بدن جانوران از معادلات تورینگ استفاده می‌کنند. معادلات تورینگ می‌توانند طرحهای بسیار متنوعی ایجاد کننده که به "طرحهای تورینگ" معروفند.

فیلم در مورد اهمیت مقاله تورینگ است.

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید

http://t.me/pubethicsmums/1246

به مناسبت ۲۳ ژوئن زادروز آلن تورینگ

در سال ۱۹۴۸، تورینگ و چمپرنون موفق شدند سیستمی نظری را طراحی کنند که بتواند بهترین حرکت بعدی در بازی شطرنج را بیابد.
آنها برنامه ای نوشتند که بتواند الگوریتم آنها را اجرا کند. این برنامه برای کامپیوترهای آن زمان بسیار پیچیده بود و اجرایی نشد.
برنامه مزبور به توروچمپ معروف است و اولین برنامه کامپیوتری برای اجرای شطرنج و جزو اولین بازی های کامپیوتری طراحی شده قابل اجرا با کامپیوتر است.
کد و الگوریتم توروچمپ از دست رفته‌اند ولی بازی شطرنج تورینگ و یکی از همکارانش با استفاده از کدهای توروچمپ باقی است. در سال ۲۰۱۲ در کنفرانسی برای بزرگداشت تورینگ، توروچمپ بازسازی شد گری کاسپاروف در مقابل آن بازی کرد. فیلم همین واقعه را نشان میدهد.

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1247

به مناسبت ۲۳ ژوئن زادروز آلن تورینگ

آیا کامپیوتر می‌تواند بیاندیشد؟ تست تورینگ

در سال ۱۹۵۰ آلن تورینگ در مقاله ای بسیار معروف به این سوال پاسخ داد. او به جای این سوال، یک بازی طراحی کرد که در آن یک فرد بدون اطلاع از ماهیت دو شرکت کننده(یک کامپیوتر و یک انسان) شروع به محاوره با آنها می‌کند. اگر نتواند آنها را از هم افتراق دهد، کامپیوتر بازی را برده است!

تست تورینگ بسیار معروف است و برنامه های متعدد و استراتژی های بسیار متنوع برای برنده شدن در آن طراحی شده است ولی هنوز در مراحل اولیه موفقیت هستند.
خود تورینگ پیش‌بینی کرد که تا سال ۲۰۰۰ و با کامپیوترهای دارای حافظه دویست مگابایت، کامپیوترها این تست را با موفقیت پشت سر خواهند گذاشت، ولی به نظر می‌رسد ذهن انسان به خصوص فرایند تکلم و ارتباط کلامی بسیار پیچیده است و فعلا طراحی هوش مصنوعی که بتواند کاملا تست تورینگ را با موفقیت پشت سر بگذارد، ممکن نیست.

Turing, A( 950), "Computing Machinery and Intelligence" Mind, LIX (236): 433–460

فیلم در مورد تست تورینگ است

در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1248

به مناسبت ۲۶ ژوئن، روز حمایت از قربانیان شکنجه

شکنجه "دو‌ کرجی" دردناک‌ترین شکنجه دنیا

بنا بر گزارش پلوتارک در سال ۴۰۱ قبل از میلاد، در جنگ داخلی بین اردشیر دوم هخامنشی و برادرش کوروش کوچک، سربازی به نام مهرداد به اشتباه و بر خلاف دستور اکید اردشیر، کوروش کوچک را می‌کشد.
مهرداد به مرگ محکوم می‌شود به روش دو کرجی!
او را به پشت بر روی یک قایق می‌گذارند و بر روی او هم یک قایق خالی قرار می‌دهند به نحوی که فقط و سر و دست و پایش بیرون باشد. سپس بر روی صورتش مخلوط شیر و عسل می‌ریزند و به زور او را مجبور به خوردن شیر و عسل می‌کنند. به تدریج مگس و حشرات دیگر دور او جمع شده و پس از چند روز بر روی صورت و بدنش تخم ریزی کرده و در نهایت به تدریج مهرداد از درون توسط لارو حشرات زنده زنده خورده می‌شود. این شکنجه ۱۷ روز طول می‌کشد تا مهرداد می‌میرد!

خلاقیت بشر برای زجر دادن سایرین انتها ندارد.

فیلم در مورد همین شکنجه مخوف است.
در کانال اخلاق نشر و منابع علمی در تلگرام عضو شوید
http://t.me/pubethicsmums/1249