گاهی زمین بیشتر از ما حافظه دارد…
در همین حفره‌ها روزی جوان‌هایی پناه می‌گرفتند؛ با کلاه‌خودهای سنگین، لباس‌های خیس از باران و چشمانی که میان ترس و امید معلق بود. صدای انفجار، بوی باروت، جیغ زخمی‌ها و خاکی که از هر طرف می‌پاشید، آن روزها همه جا را پر کرده بود. امروز اما وقتی نگاه می‌کنیم، فقط چمن سبز و تپه‌های خاموش دیده می‌شود. انگار طبیعت خواسته زخم‌های زمین را پانسمان کند، بی‌آنکه حقیقت درد پشتش را پاک کرده باشد.

ما اغلب نمی‌فهمیم زیر لایه‌های همین مناظر آرام، چه تاریخ تلخی خوابیده است. زیر دیوارهای قدیمی شهرها، زیر سنگفرش خیابان‌های پررفت‌وآمد، یا حتی در پیِ ساختمان‌های تازه‌ساز، داستان‌هایی از بیماری، گرسنگی، اندوه و سقوط انسانیت مدفون است. خاک می‌داند، اما ما فراموش می‌کنیم. این همان تراژدی تکرارشونده است: آدمی روی جای زخم گذشته، خانه و پارک می‌سازد، بی‌آنکه بداند روزی همین زمین فریاد درد بوده است.

این دو تصویر یادمان می‌آورد که جنگ هیچ‌وقت فقط «گذشته» نیست. ردّش روی روح زمین مانده، مثل زخمی که هرچند سبزپوش شده، اما هنوز هم بوی خون و خاطره در عمقش جاری است.