Арабча синиқ кўплик ва ўзбекча кўплик
Обуначилардан бири аждод сўзи араб тилида кўпликда экани, аждодлар ўзбекчага айни мазмунда ўгирилса, аждодларлар бўлиб қолишини ёзибди. Тўғри. Араб тилида синиқ кўплик деган усул бор. Сўздаги ундошлар сақланади ва унлилар ўзгартирилади – кўплик ясалади. Ундошларнинг ўрни алмашиши, баъзан бир-икки ундош орттирилиши ҳам мумкин. Аждод ҳам шундай. Бирлиги – жадд, бобо деган маънони билдиради. Аждод – боболар.
Қатма-қат кўплик ҳақида гап кетганда ахборотлар сўзини ҳам мисол келтиришади. Ахбор ўзи – хабарнинг кўплиги. Уни янаям кўпайтириб, ахборотга айлантирамиз. Кейин ўзбекчада ҳам -лар қўшамиз. Шундай қилиб, хабарларларлар ҳосил бўлади 😄.
Лекин битта лекини бор-да. Араб тилидаги кўплик мазмуни ўзбек тилида англашилмайди. Арабчада кўплик бўлган бўлиши мумкин, лекин у ўзбекчада бирликдаги сўз. Тилнинг табиати шундай. Жазирамада иссиқ чой ичиш ғалати кўринади, лекин табиатимиз шундай. Бизга шуниси маъқул.
Қуйида шундай сўзлардан баъзилари эътиборингизга ҳавола этиляпти.
Шунга ўхшаш яна қандай сўзларни биласиз? Изоҳларда қолдиринг.
👉 Тўлиқ ўқиш
@oriftolib
Обуначилардан бири аждод сўзи араб тилида кўпликда экани, аждодлар ўзбекчага айни мазмунда ўгирилса, аждодларлар бўлиб қолишини ёзибди. Тўғри. Араб тилида синиқ кўплик деган усул бор. Сўздаги ундошлар сақланади ва унлилар ўзгартирилади – кўплик ясалади. Ундошларнинг ўрни алмашиши, баъзан бир-икки ундош орттирилиши ҳам мумкин. Аждод ҳам шундай. Бирлиги – жадд, бобо деган маънони билдиради. Аждод – боболар.
Қатма-қат кўплик ҳақида гап кетганда ахборотлар сўзини ҳам мисол келтиришади. Ахбор ўзи – хабарнинг кўплиги. Уни янаям кўпайтириб, ахборотга айлантирамиз. Кейин ўзбекчада ҳам -лар қўшамиз. Шундай қилиб, хабарларларлар ҳосил бўлади 😄.
Лекин битта лекини бор-да. Араб тилидаги кўплик мазмуни ўзбек тилида англашилмайди. Арабчада кўплик бўлган бўлиши мумкин, лекин у ўзбекчада бирликдаги сўз. Тилнинг табиати шундай. Жазирамада иссиқ чой ичиш ғалати кўринади, лекин табиатимиз шундай. Бизга шуниси маъқул.
Қуйида шундай сўзлардан баъзилари эътиборингизга ҳавола этиляпти.
Шунга ўхшаш яна қандай сўзларни биласиз? Изоҳларда қолдиринг.
👉 Тўлиқ ўқиш
@oriftolib
Расул Ҳамзатов
***
Кимдадир бирор-бир камчилик кўрсак,
Дарров айблаймиз, дарров тутаймиз.
Ҳар неки иллат бор – барини, бешак,
Эскилардан қолган сарқит атаймиз.
Анов – мансаб қули, буниси – қулоқ,
Доим ёзиб юрар юмалоқ хатлар.
Аммо ўтмишга бир ташлангиз нигоҳ,
Бу сўзлар бўлмаган олдинги пайтлар!
Рус тилидан
Ориф Толиб
таржимаси
Русчасини ўқиш
@oriftolib
***
Кимдадир бирор-бир камчилик кўрсак,
Дарров айблаймиз, дарров тутаймиз.
Ҳар неки иллат бор – барини, бешак,
Эскилардан қолган сарқит атаймиз.
Анов – мансаб қули, буниси – қулоқ,
Доим ёзиб юрар юмалоқ хатлар.
Аммо ўтмишга бир ташлангиз нигоҳ,
Бу сўзлар бўлмаган олдинги пайтлар!
Рус тилидан
Ориф Толиб
таржимаси
Русчасини ўқиш
@oriftolib
Халтура
Бу сўз ўзбек тилида тартибсиз равишда, юзаки қилинадиган хом ишни билдиради. Бизга рус тилидан ўтган, асли лотинча chartularium сўзидан.
Насронийлар одатига кўра, руҳоний арвоҳларга дуо қилаётганда ўқийдиган хотирлаш рўйхати лотинчада шу сўз билан аталган. У рус тилига ўзлашган дастлабки пайтлар – XV асрда шу маънода қўлланган бўлса, XVII аср охирига келиб марҳумни хотирлаш ва дафн маросими маъносида ишлатила бошлаган. Кейинроқ текин овқат маъносини касб этган. Бунга маросимларда таом улашилгани сабаб бўлган, менимча.
Хом-хатала, чала иш маъносига эса XX аср биринчи ярмида эга бўлган. Фасмер луғатида айтилишича, бу мазмунда дастлаб театр аҳли орасида жаргон сифатида ишлатилган. Кейинчалик халқ тилига кўчган.
@oriftolib
Бу сўз ўзбек тилида тартибсиз равишда, юзаки қилинадиган хом ишни билдиради. Бизга рус тилидан ўтган, асли лотинча chartularium сўзидан.
Насронийлар одатига кўра, руҳоний арвоҳларга дуо қилаётганда ўқийдиган хотирлаш рўйхати лотинчада шу сўз билан аталган. У рус тилига ўзлашган дастлабки пайтлар – XV асрда шу маънода қўлланган бўлса, XVII аср охирига келиб марҳумни хотирлаш ва дафн маросими маъносида ишлатила бошлаган. Кейинроқ текин овқат маъносини касб этган. Бунга маросимларда таом улашилгани сабаб бўлган, менимча.
Хом-хатала, чала иш маъносига эса XX аср биринчи ярмида эга бўлган. Фасмер луғатида айтилишича, бу мазмунда дастлаб театр аҳли орасида жаргон сифатида ишлатилган. Кейинчалик халқ тилига кўчган.
@oriftolib
Япон халқ мақолларидан
Японлар – Япониянинг асосий аҳолиси. Бразилия, АҚШ, Хитой, Филиппин, Канада, Перу, Австралия ва бошқа мамлакатларда ҳам яшайди. Япон тилида сўзлашади. Умумий адади – 130 миллион атрофида.
🔹 Абжир қўлдан ҳам сув тўкилиши мумкин.
🔹 Адолат – энг яхши сиёсатдир.
🔹 Арзон нарсани сотиб олиш пулни йўқотишдир.
🔹 Ахлоқсизлик пулдан ҳам, кучдан ҳам айиради.
🔹 Баҳона ва пластирни истаган жойга ёпиштириш мумкин.
🔹 Бировга зулм қилма, шунда бутун умр қўрқувда яшамайсан.
🔹 Бирор киши ҳақида гумонга боришдан олдин етти марта текшир.
🔹 Денгиздаги қароқчилар тоғдаги қароқчиларни жиноятда айблайди.
🔹 Илмда қисқа йўллар йўқ.
🔹 Катта хиёнат садоқатга ўхшаш қиёфада бўлади.
🔹 Куч ҳақ бўлган жойда ҳақ ноҳақдир.
🔹 Меъёридан ошган хурсандчилик қайғу келтиради.
@oriftolib
Японлар – Япониянинг асосий аҳолиси. Бразилия, АҚШ, Хитой, Филиппин, Канада, Перу, Австралия ва бошқа мамлакатларда ҳам яшайди. Япон тилида сўзлашади. Умумий адади – 130 миллион атрофида.
🔹 Абжир қўлдан ҳам сув тўкилиши мумкин.
🔹 Адолат – энг яхши сиёсатдир.
🔹 Арзон нарсани сотиб олиш пулни йўқотишдир.
🔹 Ахлоқсизлик пулдан ҳам, кучдан ҳам айиради.
🔹 Баҳона ва пластирни истаган жойга ёпиштириш мумкин.
🔹 Бировга зулм қилма, шунда бутун умр қўрқувда яшамайсан.
🔹 Бирор киши ҳақида гумонга боришдан олдин етти марта текшир.
🔹 Денгиздаги қароқчилар тоғдаги қароқчиларни жиноятда айблайди.
🔹 Илмда қисқа йўллар йўқ.
🔹 Катта хиёнат садоқатга ўхшаш қиёфада бўлади.
🔹 Куч ҳақ бўлган жойда ҳақ ноҳақдир.
🔹 Меъёридан ошган хурсандчилик қайғу келтиради.
@oriftolib
Мўнди
“Бўзчи белбоққа ёлчимас, кулол – мўндига” деган мақолни эшитган бўлсангиз керак. Хўш, мақолдаги мўнди нимани англатади?
Мўнди – сопол кўза тури: оғзи тор, қорни кенг шаклда, дастасиз бўлади. Одатда суюқлик, асосан ёғ солиб қўйишда фойдаланилган.
Фарғона шевасида аёл-қизлар тилида қора мўнди деган ибора ишлатилади. Ҳақорат маъноси бор. Одатда хотин-қизларга ёқмаган, бирор ножўя ҳаракати сабабли уларнинг ғазабига дучор бўлганларга нисбатан ишлатилади. Менимча, бу иборанинг пайдо бўлишига илгарилари мўндиларда кўпинча ёғ сақлангани сабаб бўлган. Биласиз, мой сақланадиган идишлар ёғ тўкилаверганидан ялтираб, қорайиб кетади. Мўндилар ҳам шундай бўлган.
Энди яғири чиқиб кетган кўзани тасаввур қилинг. Ҳа, аёлларнинг кўзига ёмон кўринмаган маъқул 😄.
@oriftolib
“Бўзчи белбоққа ёлчимас, кулол – мўндига” деган мақолни эшитган бўлсангиз керак. Хўш, мақолдаги мўнди нимани англатади?
Мўнди – сопол кўза тури: оғзи тор, қорни кенг шаклда, дастасиз бўлади. Одатда суюқлик, асосан ёғ солиб қўйишда фойдаланилган.
Фарғона шевасида аёл-қизлар тилида қора мўнди деган ибора ишлатилади. Ҳақорат маъноси бор. Одатда хотин-қизларга ёқмаган, бирор ножўя ҳаракати сабабли уларнинг ғазабига дучор бўлганларга нисбатан ишлатилади. Менимча, бу иборанинг пайдо бўлишига илгарилари мўндиларда кўпинча ёғ сақлангани сабаб бўлган. Биласиз, мой сақланадиган идишлар ёғ тўкилаверганидан ялтираб, қорайиб кетади. Мўндилар ҳам шундай бўлган.
Энди яғири чиқиб кетган кўзани тасаввур қилинг. Ҳа, аёлларнинг кўзига ёмон кўринмаган маъқул 😄.
@oriftolib
Қулоқчин “наушник”ми?
Эшитган бўлсангиз керак, турли шоулар, кўрсатув ва эшиттиришларда “наушник” маъносида қулоқчин сўзи ишлатилади. Менимча, қачондир кимдир шундай ўзбекчалаштирган-у, сўнг шу вариант урфга кириб кетган. Баъзида қулоқлик сўзи ҳам қўлланади. Хўш, шундай аташ тўғрими?
Изоҳли луғатга кўра, қулоқчин тушириб қўйиладиган қулоқлари бор иссиқ телпак. Қулоқлик эса телпак ва қалпоқларнинг ана шунақа қулоқ-ёпқичларига кетадиган етарли миқдордаги материал.
Унда наушникни нима деб аташ мумкин? Шахсий фикрим шу: агар одамлар қулоқчин ёки қулоқликни наушникка нисбатан ишлатаётган бўлса ва бу тилга сингса, кўпроқ қўлланаётганини қабул қилиш ва луғатларга, истеъмолга киритиш керак.
Йўқ, бу иккови ҳам бўлмайди, дейилса, карнайча дейиш мумкин.
Сиз нима дейсиз? Фикрингизни изоҳларда қолдиринг.
@oriftolib
Эшитган бўлсангиз керак, турли шоулар, кўрсатув ва эшиттиришларда “наушник” маъносида қулоқчин сўзи ишлатилади. Менимча, қачондир кимдир шундай ўзбекчалаштирган-у, сўнг шу вариант урфга кириб кетган. Баъзида қулоқлик сўзи ҳам қўлланади. Хўш, шундай аташ тўғрими?
Изоҳли луғатга кўра, қулоқчин тушириб қўйиладиган қулоқлари бор иссиқ телпак. Қулоқлик эса телпак ва қалпоқларнинг ана шунақа қулоқ-ёпқичларига кетадиган етарли миқдордаги материал.
Унда наушникни нима деб аташ мумкин? Шахсий фикрим шу: агар одамлар қулоқчин ёки қулоқликни наушникка нисбатан ишлатаётган бўлса ва бу тилга сингса, кўпроқ қўлланаётганини қабул қилиш ва луғатларга, истеъмолга киритиш керак.
Йўқ, бу иккови ҳам бўлмайди, дейилса, карнайча дейиш мумкин.
Сиз нима дейсиз? Фикрингизни изоҳларда қолдиринг.
@oriftolib
Yondashmoqmi yoki yondoshmoq?
Yondosh degan soʻz bor. Yonma-yon, bir-biriga bogʻliq, parallel kabi maʼnolarni anglatadi: yondosh qishloq, bir-biriga yondosh.
Yondashmoq esa yonma-yon kelmoq, yaqinlashmoq, maʼlum bir nuqtai nazardan qaramoq degani: yondashib oʻtirmoq, muammoga jiddiy yodashmoq.
Imlo lugʻatida yondoshmoq soʻzi berilmagan. Izohli lugʻatning oldingi nashrlarida yondoshmoq yondashmoqning koʻrinishi sifatida koʻrsatilgan edi. Olti jildda va lotin imlosida bosilgan yangi nashrida bu xato toʻgʻrilanibdi va soʻz yondashmoq shaklida berilibdi. Demak, feʼlning faqatgina yondashmoq varianti toʻgʻri.
❗️ Yonma-yon maʼnosidagi yondosh soʻzini yondash shaklida qoʻllab boʻlmaydi. Feʼl boʻlganda esa ishlatish mumkin (yaxshiga yondash).
📌 Demak:
Yondosh uy ✅
Yondash uy ❌
Yondashmoq ✅
Yondashmoq ❌
Yondashuv ✅
Yondoshuv ❌
👉 Toʻliq oʻqish
@oriftolib
Yondosh degan soʻz bor. Yonma-yon, bir-biriga bogʻliq, parallel kabi maʼnolarni anglatadi: yondosh qishloq, bir-biriga yondosh.
Yondashmoq esa yonma-yon kelmoq, yaqinlashmoq, maʼlum bir nuqtai nazardan qaramoq degani: yondashib oʻtirmoq, muammoga jiddiy yodashmoq.
Imlo lugʻatida yondoshmoq soʻzi berilmagan. Izohli lugʻatning oldingi nashrlarida yondoshmoq yondashmoqning koʻrinishi sifatida koʻrsatilgan edi. Olti jildda va lotin imlosida bosilgan yangi nashrida bu xato toʻgʻrilanibdi va soʻz yondashmoq shaklida berilibdi. Demak, feʼlning faqatgina yondashmoq varianti toʻgʻri.
❗️ Yonma-yon maʼnosidagi yondosh soʻzini yondash shaklida qoʻllab boʻlmaydi. Feʼl boʻlganda esa ishlatish mumkin (yaxshiga yondash).
📌 Demak:
Yondosh uy ✅
Yondash uy ❌
Yondashmoq ✅
Yondashmoq ❌
Yondashuv ✅
Yondoshuv ❌
👉 Toʻliq oʻqish
@oriftolib
Калиш
Сал ғалатироқ эшитилиши мумкин, лекин калиш миллий кийим эмас. Ҳа, шундай. Бунга унинг этимологияси ҳам гувоҳлик беради.
Калиш тилимизга рус тилидан кирган. Руслар уни калоши ёки галоши деб атайди. Русчага француз ёки немис тилидан ўтган.
Калиш сўзининг этимологияси ҳақида турли қарашлар бор. Биринчи фикрга кўра, у юнонча kalopodion – ёғоч бошмоқ сўзидан; бошқа версияга кўра, лотинча caliga – этик сўзидан; учинчи қарашга кўра эса, лотинча gallica – галл пойабзали сўзидан келиб чиққан.
Ўрганишларимга кўра, калишларнинг ўлкамиздаги тарихи 100-150 йилни ташкил этади. У Туркистонда XX аср бошларида оммалаша бошлаган. Бошида уни халқ, айниқса, косиблар яхши кутиб олмаган. Калиш совет даврида рус маданияти белгиси сифатида тарғиб ҳам қилинган.
Хўш, калиш бизники эмас экан, олдин ота-боболаримиз калиш ўрнида нима кийишган? Жавоб оддий – кавуш кийишган. Бугун кавуш кийиш ёши катталар орасида яна оммалашиб боряпти. Уни маҳси билан ҳам, маҳсисиз ҳам кийса бўлади.
Калиш замонавий кийим саналмаса-да, оммабоплиги рост. Оммабоплигининг асосий сабаби эса – арзонлиги. Олдин жуда арзон ва захни кўп ўтказадиган қуйма калишлар ҳам бўларди. Ҳозир эса Қамчиқ довонида инсталляцияси қўйилган ва кейин олдириб ташланган калишга ўхшашлари ишлаб чиқарилади, холос.
@oriftolib
Сал ғалатироқ эшитилиши мумкин, лекин калиш миллий кийим эмас. Ҳа, шундай. Бунга унинг этимологияси ҳам гувоҳлик беради.
Калиш тилимизга рус тилидан кирган. Руслар уни калоши ёки галоши деб атайди. Русчага француз ёки немис тилидан ўтган.
Калиш сўзининг этимологияси ҳақида турли қарашлар бор. Биринчи фикрга кўра, у юнонча kalopodion – ёғоч бошмоқ сўзидан; бошқа версияга кўра, лотинча caliga – этик сўзидан; учинчи қарашга кўра эса, лотинча gallica – галл пойабзали сўзидан келиб чиққан.
Ўрганишларимга кўра, калишларнинг ўлкамиздаги тарихи 100-150 йилни ташкил этади. У Туркистонда XX аср бошларида оммалаша бошлаган. Бошида уни халқ, айниқса, косиблар яхши кутиб олмаган. Калиш совет даврида рус маданияти белгиси сифатида тарғиб ҳам қилинган.
Хўш, калиш бизники эмас экан, олдин ота-боболаримиз калиш ўрнида нима кийишган? Жавоб оддий – кавуш кийишган. Бугун кавуш кийиш ёши катталар орасида яна оммалашиб боряпти. Уни маҳси билан ҳам, маҳсисиз ҳам кийса бўлади.
Калиш замонавий кийим саналмаса-да, оммабоплиги рост. Оммабоплигининг асосий сабаби эса – арзонлиги. Олдин жуда арзон ва захни кўп ўтказадиган қуйма калишлар ҳам бўларди. Ҳозир эса Қамчиқ довонида инсталляцияси қўйилган ва кейин олдириб ташланган калишга ўхшашлари ишлаб чиқарилади, холос.
@oriftolib
Қай бири тўғри?
Anonymous Quiz
31%
Шахд ўрнидан туриб, йўлга тушди.
26%
Шахт ўрнидан туриб, йўлга тушди.
43%
Шаҳд ўрнидан туриб, йўлга тушди.
Hotamtoy
Oʻzbek tilida saxovatli, qoʻli ochiq, oliyjanob maʼnolarida qoʻllanuvchi hotamtoy va hotam soʻzlarining ildizi tarixiy shaxsga – Hotam Toiyga borib taqaladi. U Yamandagi toy qabilasining boshligʻi, mashhur lashkarboshi va shoir boʻlgan. Adolatu insofi, saxiyligi va yaxshiligi bilan dastlab atrofdagi qabilalar, keyin butun Arabiston va Sharq xalqlari orasida shuhrat qozongan. Baʼzi manbalarda uning nomi Hotim shaklida berilgan. Toʻliq ismi – Abu Safona Hotam ibn Abdulloh ibn Saʼd Toiy.
Kishilar nomi soʻz va iboralarga, atamalarga aylanib ketishi tilda bor hodisa. Garchi Hotam Toiy milodiy VI asr oxiri – VII asr boshlarida yashagan tarixiy shaxs boʻlsa-da, u koʻpincha afsonaviy qahramon sifatida talqin qilinadi. Sharq xalqlari ogʻzaki ijodi va yozma adabiyotida Hotam Toiy haqida koʻplab afsona va rivoyatlar, qissa va dostonlar, hatto “Hotamnoma” kitobi yaratilgan.
Maʼlumot uchun: Hotam Toiyning oʻgʻli Adiy ibn Hotam Paygʻambarimiz sollallohu alayhi vasallamning sahobalaridan boʻlgan.
@oriftolib
Oʻzbek tilida saxovatli, qoʻli ochiq, oliyjanob maʼnolarida qoʻllanuvchi hotamtoy va hotam soʻzlarining ildizi tarixiy shaxsga – Hotam Toiyga borib taqaladi. U Yamandagi toy qabilasining boshligʻi, mashhur lashkarboshi va shoir boʻlgan. Adolatu insofi, saxiyligi va yaxshiligi bilan dastlab atrofdagi qabilalar, keyin butun Arabiston va Sharq xalqlari orasida shuhrat qozongan. Baʼzi manbalarda uning nomi Hotim shaklida berilgan. Toʻliq ismi – Abu Safona Hotam ibn Abdulloh ibn Saʼd Toiy.
Kishilar nomi soʻz va iboralarga, atamalarga aylanib ketishi tilda bor hodisa. Garchi Hotam Toiy milodiy VI asr oxiri – VII asr boshlarida yashagan tarixiy shaxs boʻlsa-da, u koʻpincha afsonaviy qahramon sifatida talqin qilinadi. Sharq xalqlari ogʻzaki ijodi va yozma adabiyotida Hotam Toiy haqida koʻplab afsona va rivoyatlar, qissa va dostonlar, hatto “Hotamnoma” kitobi yaratilgan.
Maʼlumot uchun: Hotam Toiyning oʻgʻli Adiy ibn Hotam Paygʻambarimiz sollallohu alayhi vasallamning sahobalaridan boʻlgan.
@oriftolib
Sh, Ch ёки SH, CH
Нуқсонли лотин алифбомизнинг хомсемиз ҳарфларидан Sh ва Ch кўп ноқулайлик ва чалкашликлар туғдиради. Бу ҳарфлар қисқартма ва ҳамма ҳарфи катта билан ёзилган сўзларда қандай ёзилиши бўйича аниқ кўрсатма йўқ. Шу сабабли кўпчилик ўз тушунчаси ва асосларига кўра қоида тузиб олади. Менда ҳам шундай қоида бор: бу ҳарфлар гап бошида, атоқли отлар бошида Sh ва Ch шаклида ёзилиши керак, қисқартмаларда ва ҳамма ҳарфлари катта ёзилган сўзлар таркибида эса SH ва CH шаклида ёзилиши керак. Нега?
1. Мантиққа кўра. Бу икки ҳарф битта товушни ифода этади. Гарчи бош ҳарф шакли Sh ва Ch бўлса-да, қисқартма ва фақат бош ҳарфли сўзларда SH ва CH ёзилиши зарур. Чунки бундай сўзларнинг барча ҳарфлари катта ёзилади: AQSH, MASHGʻULOT, SHAMOL, KECH, OCHIQ, CHODIR ва ҳоказо.
2. Диграф бўлгани учун. Бир товушни билдирувчи жуфт ҳарфдан иборат белги диграф дейилади.
Биз Sh ва Ch ҳарфларини инглиз тили алифбосига қиёсан олганмиз. Инглиз тилида сўз катта ҳарфлар билан ёзилганда диграфлар ҳам тўлиқ бош ҳарфларда ёзилади: ENGLISH, FRESH, FISHING, CHAIRMAN, LUNCH, TEACHER ва ҳоказо. Чех тилида ҳам шундай экан.
3. Шунчаки чиройли кўриниши учун. AQSh, MAShGʻULOT, ShAMOL, KECh, OChIQ, ChODIR шаклида ёзиш кўзга хунук кўринади.
📌 Демак,
AQSH, SHHT ✅
AQSh, ShHT ❌
MASHGʻULOT, SHAMOL, KECH, OCHIQ, CHODIR ✅
MAShGʻULOT, ShAMOL, KECh, OChIQ, ChODIR ❌
Sh. Ch. Shamsiddinov ✅
SH. CH. Shamsiddinov ❌
Shom payti Shahrisabzga qarab yoʻlga chiqdim. ✅
SHom payti SHahrisabzga qarab yoʻlga chiqdim. ❌
👉 Тўлиқ ўқиш
@oriftolib
Нуқсонли лотин алифбомизнинг хомсемиз ҳарфларидан Sh ва Ch кўп ноқулайлик ва чалкашликлар туғдиради. Бу ҳарфлар қисқартма ва ҳамма ҳарфи катта билан ёзилган сўзларда қандай ёзилиши бўйича аниқ кўрсатма йўқ. Шу сабабли кўпчилик ўз тушунчаси ва асосларига кўра қоида тузиб олади. Менда ҳам шундай қоида бор: бу ҳарфлар гап бошида, атоқли отлар бошида Sh ва Ch шаклида ёзилиши керак, қисқартмаларда ва ҳамма ҳарфлари катта ёзилган сўзлар таркибида эса SH ва CH шаклида ёзилиши керак. Нега?
1. Мантиққа кўра. Бу икки ҳарф битта товушни ифода этади. Гарчи бош ҳарф шакли Sh ва Ch бўлса-да, қисқартма ва фақат бош ҳарфли сўзларда SH ва CH ёзилиши зарур. Чунки бундай сўзларнинг барча ҳарфлари катта ёзилади: AQSH, MASHGʻULOT, SHAMOL, KECH, OCHIQ, CHODIR ва ҳоказо.
2. Диграф бўлгани учун. Бир товушни билдирувчи жуфт ҳарфдан иборат белги диграф дейилади.
Биз Sh ва Ch ҳарфларини инглиз тили алифбосига қиёсан олганмиз. Инглиз тилида сўз катта ҳарфлар билан ёзилганда диграфлар ҳам тўлиқ бош ҳарфларда ёзилади: ENGLISH, FRESH, FISHING, CHAIRMAN, LUNCH, TEACHER ва ҳоказо. Чех тилида ҳам шундай экан.
3. Шунчаки чиройли кўриниши учун. AQSh, MAShGʻULOT, ShAMOL, KECh, OChIQ, ChODIR шаклида ёзиш кўзга хунук кўринади.
📌 Демак,
AQSH, SHHT ✅
AQSh, ShHT ❌
MASHGʻULOT, SHAMOL, KECH, OCHIQ, CHODIR ✅
MAShGʻULOT, ShAMOL, KECh, OChIQ, ChODIR ❌
Sh. Ch. Shamsiddinov ✅
SH. CH. Shamsiddinov ❌
Shom payti Shahrisabzga qarab yoʻlga chiqdim. ✅
SHom payti SHahrisabzga qarab yoʻlga chiqdim. ❌
👉 Тўлиқ ўқиш
@oriftolib
Булдуруқ
Сўнгги кунларда дарахтлару буталарни қиров қоплади. Қировни булдуруқ ҳам дейишади.
Бадиий адабиётда сочнинг оқи қировга ўхшатилгани каби булдуруққа ҳам менгзалади.
Булдуруқ омоним сўз, яна иккита алоҳида маънода ишлатилади: чўл қуши, қорабовур; балиқ тухуми, увулдириқ.
1. Эрталабки туман тарқалиб, дарахт шохларига ёпишган булдуруқ зарралари гавҳардай ялтирай бошлади.
А. Мухтор, Чинор.
2. Юртга куз келганин аста билдириб,
Дарахтлар шохидан учар булдуруқ.
Х. Салоҳ, Излар ва ҳислар.
3. Дастурхон кўнгил тусаган нарсаларга тўла: қора, қизил булдуруқлар, қовурилган беданаю ранг-баранг узум, олма, каржланган қовун-тарвузлар...
“Ёшлик”
Изоҳли луғат асосида тайёрланди.
@oriftolib
Сўнгги кунларда дарахтлару буталарни қиров қоплади. Қировни булдуруқ ҳам дейишади.
Бадиий адабиётда сочнинг оқи қировга ўхшатилгани каби булдуруққа ҳам менгзалади.
Булдуруқ омоним сўз, яна иккита алоҳида маънода ишлатилади: чўл қуши, қорабовур; балиқ тухуми, увулдириқ.
1. Эрталабки туман тарқалиб, дарахт шохларига ёпишган булдуруқ зарралари гавҳардай ялтирай бошлади.
А. Мухтор, Чинор.
2. Юртга куз келганин аста билдириб,
Дарахтлар шохидан учар булдуруқ.
Х. Салоҳ, Излар ва ҳислар.
3. Дастурхон кўнгил тусаган нарсаларга тўла: қора, қизил булдуруқлар, қовурилган беданаю ранг-баранг узум, олма, каржланган қовун-тарвузлар...
“Ёшлик”
Изоҳли луғат асосида тайёрланди.
@oriftolib
Ўзбек адибларининг ҳикоялари турк тилида
Туркиянинг “Hece Yayinlari” нашриётида “Günümüz özbek öyküsü” (“Бугунги ўзбек ҳикоялари”) номли тўплам нашр этилди. Шоир ва таржимон Ҳамза Ўзтуркчи нашрга тайёрлаган ушбу китобдан ўттиз нафар ўзбек адибининг ҳикоялари ва иккита адабий суҳбат ўрин олган.
Тўпламга Эркин Аъзам, Ўткир Ҳошимов, Нурали Қобул, Назар Эшонқул, Луқмон Бўрихон, Улуғбек Ҳамдам каби таниқли ёзувчилар, Жасур Кенгбоев, Нодирбегим Иброҳимова, Жавлон Жовлиев каби ёш ижодкорларнинг ҳикоялари киритилган.
@oriftolib
Туркиянинг “Hece Yayinlari” нашриётида “Günümüz özbek öyküsü” (“Бугунги ўзбек ҳикоялари”) номли тўплам нашр этилди. Шоир ва таржимон Ҳамза Ўзтуркчи нашрга тайёрлаган ушбу китобдан ўттиз нафар ўзбек адибининг ҳикоялари ва иккита адабий суҳбат ўрин олган.
Тўпламга Эркин Аъзам, Ўткир Ҳошимов, Нурали Қобул, Назар Эшонқул, Луқмон Бўрихон, Улуғбек Ҳамдам каби таниқли ёзувчилар, Жасур Кенгбоев, Нодирбегим Иброҳимова, Жавлон Жовлиев каби ёш ижодкорларнинг ҳикоялари киритилган.
@oriftolib