✅ Qaysi variant adabiy tilga xos?
Yuganning ot ogʻziga solinadigan metall qismi – ...
Yuganning ot ogʻziga solinadigan metall qismi – ...
Anonymous Quiz
61%
Suvliq
39%
Suvluq
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
🇺🇿O‘zbekiston jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universitetida qabul davom etmoqda.
Bosma OAV va noshirlik ishi fakulteti talabasi boʻlishni xohlaysizmi? Unda shoshiling!
Yoʻnalishlar:
1️⃣ Bosma OAV jurnalistikasi
2️⃣ Harbiy jurnalistika
3️⃣ Sport jurnalistikasi
📲 Sahifalarimiz👇
Instagram | Facebook | Telegram
Bosma OAV va noshirlik ishi fakulteti talabasi boʻlishni xohlaysizmi? Unda shoshiling!
Yoʻnalishlar:
1️⃣ Bosma OAV jurnalistikasi
2️⃣ Harbiy jurnalistika
3️⃣ Sport jurnalistikasi
📲 Sahifalarimiz👇
Instagram | Facebook | Telegram
ReklamaAmmamning buzogʻi
Bu ibora xalq tilida juda faol. Haqoratli maʼnoda, bepisandlik bilan qoʻllanadi va hech bir ishni eplolmaydigan; lavang, shudsiz maʼnolarini anglatadi:
Indamay qoʻya qolay dedim-u, Marziya oldida ammamning buzogʻi boʻlib oʻtirgim kelmadi. (A. Muxtor, “Davr mening taqdirimda”).
Koʻpincha iboralar tarkibidagi soʻzlarning maʼnolari unutiladi va ibora yaxlit holda tamom boshqa bir maʼnoni anglatadi. Ushbu frazeologizmda ham amma va buzoq soʻzlarining maʼnosi unutilgan. Taxminimcha, bu ibora oʻxshatish sabab paydo boʻlgan. Nima boʻlayotganini tushunmay, kalovlanib turish holati buzoqning javdirashi, onasini izlab dovdirashiga oʻxshatilgan.
Oʻzbek tilida buzoq obrazi qatnashgan maqollar koʻp. Ularning aksariyatida salbiy maʼno ifodalangan: “Buzoqni boʻsh qoʻysang, xurmachani agʻdaradi”, “Buzoq koʻp emsa boʻkadi, Boʻsh qoʻysang toʻkadi”, “Buzoqni tilga olsang, ipini uzib keladi”, “Buzoqning yugurgani somonxonagacha”, “Tirraqi buzoq butun podani bulgʻaydi”.
@oriftolib
Bu ibora xalq tilida juda faol. Haqoratli maʼnoda, bepisandlik bilan qoʻllanadi va hech bir ishni eplolmaydigan; lavang, shudsiz maʼnolarini anglatadi:
Indamay qoʻya qolay dedim-u, Marziya oldida ammamning buzogʻi boʻlib oʻtirgim kelmadi. (A. Muxtor, “Davr mening taqdirimda”).
Koʻpincha iboralar tarkibidagi soʻzlarning maʼnolari unutiladi va ibora yaxlit holda tamom boshqa bir maʼnoni anglatadi. Ushbu frazeologizmda ham amma va buzoq soʻzlarining maʼnosi unutilgan. Taxminimcha, bu ibora oʻxshatish sabab paydo boʻlgan. Nima boʻlayotganini tushunmay, kalovlanib turish holati buzoqning javdirashi, onasini izlab dovdirashiga oʻxshatilgan.
Oʻzbek tilida buzoq obrazi qatnashgan maqollar koʻp. Ularning aksariyatida salbiy maʼno ifodalangan: “Buzoqni boʻsh qoʻysang, xurmachani agʻdaradi”, “Buzoq koʻp emsa boʻkadi, Boʻsh qoʻysang toʻkadi”, “Buzoqni tilga olsang, ipini uzib keladi”, “Buzoqning yugurgani somonxonagacha”, “Tirraqi buzoq butun podani bulgʻaydi”.
@oriftolib
..Ziyolilarimiz, keng jamoatchiligimiz bilan bamaslahat lotin yozuviga asoslangan alifbomizni takomillashtirish bo‘yicha ishlarni yakuniga yetkazishimiz zarur.
Shavkat Mirziyoyev
Shavkat Mirziyoyev
Koʻz ochib koʻrganim
Xalq tilida koʻz ochib koʻrgan iborasi koʻp ishlatiladi. U ilk bor nikoh qurgan kishini, yaʼni birinchi er yoki birinchi xotinni anglatadi. Masalan, yigit ilk bor nikoh qurgan boʻlsa, kelin unga koʻz ochib koʻrgan boʻladi. Qiz ilk bor turmushga chiqayotgan boʻlsa, kuyov u uchun koʻz ochib koʻrgan sanaladi:
Norjon ona Boydoda muallimning koʻz ochib koʻrgani. (J. Abdullaxonov, “Xonadon”.)
Bu iboraning paydo boʻlishi chimildiqdagi oyna tutish udumi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin. Oldinlari toʻydan soʻng kelin-kuyovga oyna tutilgan, ular bir-birini ilk bor oynada koʻrgan.
Boshqa bir taxminga koʻra, koʻz ochib koʻrish kengroq maʼnoni – tugʻilganda ilk bor koʻzi tushishni anglatgan. Keyinroq iboraning maʼnosi torayib, nikoh bilan bogʻliq mazmunda koʻproq ishlatila boshlagan.
@oriftolib
Xalq tilida koʻz ochib koʻrgan iborasi koʻp ishlatiladi. U ilk bor nikoh qurgan kishini, yaʼni birinchi er yoki birinchi xotinni anglatadi. Masalan, yigit ilk bor nikoh qurgan boʻlsa, kelin unga koʻz ochib koʻrgan boʻladi. Qiz ilk bor turmushga chiqayotgan boʻlsa, kuyov u uchun koʻz ochib koʻrgan sanaladi:
Norjon ona Boydoda muallimning koʻz ochib koʻrgani. (J. Abdullaxonov, “Xonadon”.)
Bu iboraning paydo boʻlishi chimildiqdagi oyna tutish udumi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin. Oldinlari toʻydan soʻng kelin-kuyovga oyna tutilgan, ular bir-birini ilk bor oynada koʻrgan.
Boshqa bir taxminga koʻra, koʻz ochib koʻrish kengroq maʼnoni – tugʻilganda ilk bor koʻzi tushishni anglatgan. Keyinroq iboraning maʼnosi torayib, nikoh bilan bogʻliq mazmunda koʻproq ishlatila boshlagan.
@oriftolib
Sichqonning ini ming tanga
Bu ibora kishi qochishga joy topa olmay qolgan paytni ifodalaydi. Yashirinishga joy-imkon topolmayotgan odam noilojlikdan hatto sichqonning inini ming tangaga olishga tayyor. Ming tangani ming dollar deb oʻqisangiz, vaziyat koʻz oldingizda yanayam yorqinroq namoyon boʻladi. Sichqonning ini odam uchun oʻta kichik, unga sigʻish, kirib yashirinib olish mutlaqo imkonsiz. Aqli joyida kishiga buni uqtirish oʻzi aqlsizlik. Lekin yuragi taka-puka boʻlib turgan kishining qoʻrquvi shu darajadaki, sichqonning inidan ham umid qiladi:
Shu vaqt deng otam birdan hayhaylab kelib qoldilar-ku, Rahimvoyga sichqonning ini ming tanga boʻldi. (H. Nazir, “Soʻnmas chaqmoqlar”.)
Bu iboraning sichqon ini ming tanga boʻldi, sichqon ini ming tanga boʻlib ketdi, sichqonning inini ming tanga qilib yubormoq kabi variantlari bor.
Ibora maqol tarkibida ham uchraydi:
Qoʻrqoqqa sichqonning ini – ming tanga.
@oriftolib
Bu ibora kishi qochishga joy topa olmay qolgan paytni ifodalaydi. Yashirinishga joy-imkon topolmayotgan odam noilojlikdan hatto sichqonning inini ming tangaga olishga tayyor. Ming tangani ming dollar deb oʻqisangiz, vaziyat koʻz oldingizda yanayam yorqinroq namoyon boʻladi. Sichqonning ini odam uchun oʻta kichik, unga sigʻish, kirib yashirinib olish mutlaqo imkonsiz. Aqli joyida kishiga buni uqtirish oʻzi aqlsizlik. Lekin yuragi taka-puka boʻlib turgan kishining qoʻrquvi shu darajadaki, sichqonning inidan ham umid qiladi:
Shu vaqt deng otam birdan hayhaylab kelib qoldilar-ku, Rahimvoyga sichqonning ini ming tanga boʻldi. (H. Nazir, “Soʻnmas chaqmoqlar”.)
Bu iboraning sichqon ini ming tanga boʻldi, sichqon ini ming tanga boʻlib ketdi, sichqonning inini ming tanga qilib yubormoq kabi variantlari bor.
Ibora maqol tarkibida ham uchraydi:
Qoʻrqoqqa sichqonning ini – ming tanga.
@oriftolib
✅ Qay biri toʻgʻri?
Anonymous Quiz
59%
Uyni saranjom qildi.
26%
Uyni saramjon qildi.
15%
Ikkovi ham toʻgʻri.
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
Hammabop oʻzbek tili
↘️ Qanshar nima? Ensa qayer? Boʻksa yo taqim nimani anglatadi? Oʻzbekchani oʻrganayotganlarni qoʻya turaylik, hatto oʻzbeklar ham bu soʻzlarning maʼnosini toʻla-toʻkis bilmasa kerak. Bular – tana aʼzolarini bildiradigan oddiy soʻzlar.
Xalq taʼlimi aʼlochisi, “Ustoz – 2020” tanlovi gʻolibi, oliy toifali ona tili va adabiyot fani oʻqituvchi Zulfiya Rashidova Respublika taʼlim markazi bilan hamkorlikda “Hammabop oʻzbek tili” mualliflik loyihasini yoʻlga qoʻyibdi. Loyihada har biri 3–5 daqiqalik videodarslar tayyorlanadi. Ularda grammatik qoidalar, imloviy savodxonlik, ayrim soʻz va iboralar mazmuni tushuntirib beriladi.
Darslarni albatta koʻring, oʻz ona tilingizni chuqurroq oʻrganing.
👉 YouTube: @Hammabopozbektili
👉 Telegram: @suvaydo
@oriftolib
↘️ Qanshar nima? Ensa qayer? Boʻksa yo taqim nimani anglatadi? Oʻzbekchani oʻrganayotganlarni qoʻya turaylik, hatto oʻzbeklar ham bu soʻzlarning maʼnosini toʻla-toʻkis bilmasa kerak. Bular – tana aʼzolarini bildiradigan oddiy soʻzlar.
Xalq taʼlimi aʼlochisi, “Ustoz – 2020” tanlovi gʻolibi, oliy toifali ona tili va adabiyot fani oʻqituvchi Zulfiya Rashidova Respublika taʼlim markazi bilan hamkorlikda “Hammabop oʻzbek tili” mualliflik loyihasini yoʻlga qoʻyibdi. Loyihada har biri 3–5 daqiqalik videodarslar tayyorlanadi. Ularda grammatik qoidalar, imloviy savodxonlik, ayrim soʻz va iboralar mazmuni tushuntirib beriladi.
Darslarni albatta koʻring, oʻz ona tilingizni chuqurroq oʻrganing.
👉 YouTube: @Hammabopozbektili
👉 Telegram: @suvaydo
@oriftolib
Pixini yorgan
Koʻp ish koʻrgan, koʻp ishlarni boshdan kechirib, ayyor, quv boʻlib ketgan odam haqida gapirganda pixi qayrilgan, pixini yorgan, pix yorgan kabi iboralar ishlatiladi.
Pixini yorgan iborasiga baʼzan tullak soʻzi ham qoʻshiladi. Tullak soʻzi bulturgi, ikki yoki uch yillik parrandaga nisbatan ishlatiladi. Bunday parranda allaqachon tullagan, tullab chiqqan boʻladi. Demak, u qari, maʼlum bir “hayotiy yoʻl”ni bosib oʻtgan. Tullak soʻzi iboraning maʼnosini yanada kuchaytiradi va oʻtaketgan firibgar, ayyor, makkor kishini anglatadi:
Jinoyatchining kattasi – uning akasi Ziyodilla. Pixini yorgan tullak. (H. Gʻulom, “Mashʼal”.)
Pixini yorgan iborasining burganing koʻzini koʻrgan shaklidagi sinonimi ham bor. Bu iborada kinoya yanada kuchaygan. Burga – juda mayda hasharot. Uning koʻzini koʻrish uchun maxsus mikroskop kerak. Iboradagi mubolagʻa kishining makkorligini boʻrttirib ifodalashga xizmat qilyapti.
@oriftolib
Koʻp ish koʻrgan, koʻp ishlarni boshdan kechirib, ayyor, quv boʻlib ketgan odam haqida gapirganda pixi qayrilgan, pixini yorgan, pix yorgan kabi iboralar ishlatiladi.
Pixini yorgan iborasiga baʼzan tullak soʻzi ham qoʻshiladi. Tullak soʻzi bulturgi, ikki yoki uch yillik parrandaga nisbatan ishlatiladi. Bunday parranda allaqachon tullagan, tullab chiqqan boʻladi. Demak, u qari, maʼlum bir “hayotiy yoʻl”ni bosib oʻtgan. Tullak soʻzi iboraning maʼnosini yanada kuchaytiradi va oʻtaketgan firibgar, ayyor, makkor kishini anglatadi:
Jinoyatchining kattasi – uning akasi Ziyodilla. Pixini yorgan tullak. (H. Gʻulom, “Mashʼal”.)
Pixini yorgan iborasining burganing koʻzini koʻrgan shaklidagi sinonimi ham bor. Bu iborada kinoya yanada kuchaygan. Burga – juda mayda hasharot. Uning koʻzini koʻrish uchun maxsus mikroskop kerak. Iboradagi mubolagʻa kishining makkorligini boʻrttirib ifodalashga xizmat qilyapti.
@oriftolib
Alifni kaltak deyolmaydi
Alifni kaltak deyolmaydi yoki alifni tayoq deyolmaydi iboralari xat-savodi, maʼlumoti yoʻq, hech narsa bilmaydigan maʼnolarida ishlatiladi. Koʻpincha salbiy maʼno tashiydi.
Alif arab alifbosininng birinchi harfi va uning nomi. Savod chiqarishga kirishganlar birinchi boʻlib shu harf bilan tanishgan. Iborada tasvirlangan odam shakli tayoqchaga oʻxshash bu harfni koʻrib, kaltak yoki tayoqqa ham mengzolmaydigan darajada.
Iboraning alifni tayoq deydi shakli ham bor. Aslida bu oʻrinda istehzo yanada oshib tushgan. Jumlada tilga olingan kishi savodsizlarning ham savodsizi. U harf bilan tayoqni ajratolmaydi va shu sababli alifni koʻrib, bu tayoq boʻlsa kerak deb oʻylaydi.
@oriftolib
Alifni kaltak deyolmaydi yoki alifni tayoq deyolmaydi iboralari xat-savodi, maʼlumoti yoʻq, hech narsa bilmaydigan maʼnolarida ishlatiladi. Koʻpincha salbiy maʼno tashiydi.
Alif arab alifbosininng birinchi harfi va uning nomi. Savod chiqarishga kirishganlar birinchi boʻlib shu harf bilan tanishgan. Iborada tasvirlangan odam shakli tayoqchaga oʻxshash bu harfni koʻrib, kaltak yoki tayoqqa ham mengzolmaydigan darajada.
Iboraning alifni tayoq deydi shakli ham bor. Aslida bu oʻrinda istehzo yanada oshib tushgan. Jumlada tilga olingan kishi savodsizlarning ham savodsizi. U harf bilan tayoqni ajratolmaydi va shu sababli alifni koʻrib, bu tayoq boʻlsa kerak deb oʻylaydi.
@oriftolib
Turk tili ixlosmandlari uchun
Sizlarga “Ibrat farzandlari” loyihasining turk tili ustozi, “Hilol edu” oʻquv markazi asoschisi Gʻulomjon Sobirovning kanalini tavsiya etaman. Kanalda turk tilini oʻrganish, xalqaro imtihonlarga tayyorgarlik koʻrish, Turkiyada taʼlim olish boʻyicha qimmatli maslahatlar berib boriladi. Turk tilini oʻrganmoqchi boʻlganlar YouTubeʼdagi bepul darslardan foydalanishi mumkin. Noldan boshlab, oʻzbek tilida tushuntirilgan.
📌 Demak:
👉 Telegram
👉 YouTube
@oriftolib
Sizlarga “Ibrat farzandlari” loyihasining turk tili ustozi, “Hilol edu” oʻquv markazi asoschisi Gʻulomjon Sobirovning kanalini tavsiya etaman. Kanalda turk tilini oʻrganish, xalqaro imtihonlarga tayyorgarlik koʻrish, Turkiyada taʼlim olish boʻyicha qimmatli maslahatlar berib boriladi. Turk tilini oʻrganmoqchi boʻlganlar YouTubeʼdagi bepul darslardan foydalanishi mumkin. Noldan boshlab, oʻzbek tilida tushuntirilgan.
📌 Demak:
👉 Telegram
👉 YouTube
@oriftolib
Soʻxtasi sovuq
Bu iboraga ora-sira duch kelamiz-u, lekin lugʻaviy maʼnosini deyarli oʻylab koʻrmaymiz. Nega soʻxta, soʻxta nima oʻzi? Soʻxta – pilikning kuygan qismi. U sham yoki moychiroqda boʻladi:
Moyi tugab, piligi soʻxta boʻlgan chiroq bir lip etib, soʻndi. (S. Ahmad, “Hukm”.)
Kuygan pilik yoqimsiz koʻrinishga ega boʻladi, burishib, bujmayib qoladi. Kishining yuzi unga oʻxshatilishidan oʻta yoqimsiz, turqi sovuq kimsani tasvirlash maqsad qilinadi:
E, meni endi koʻryapsizmi, Muyassarxon, eski bilganingiz sassiq chol – soʻxtasi sovuq Nazar Yaxshiboyman-da. (M. M. Doʻst, “Lolazor”.)
@oriftolib
Bu iboraga ora-sira duch kelamiz-u, lekin lugʻaviy maʼnosini deyarli oʻylab koʻrmaymiz. Nega soʻxta, soʻxta nima oʻzi? Soʻxta – pilikning kuygan qismi. U sham yoki moychiroqda boʻladi:
Moyi tugab, piligi soʻxta boʻlgan chiroq bir lip etib, soʻndi. (S. Ahmad, “Hukm”.)
Kuygan pilik yoqimsiz koʻrinishga ega boʻladi, burishib, bujmayib qoladi. Kishining yuzi unga oʻxshatilishidan oʻta yoqimsiz, turqi sovuq kimsani tasvirlash maqsad qilinadi:
E, meni endi koʻryapsizmi, Muyassarxon, eski bilganingiz sassiq chol – soʻxtasi sovuq Nazar Yaxshiboyman-da. (M. M. Doʻst, “Lolazor”.)
@oriftolib
✅ Qay biri toʻgʻri?
Anonymous Quiz
12%
Bolaning fizik rivojlanishi
88%
Bolaning jismoniy rivojlanishi
Dili xufton
Koʻngli gʻashlik, xafalikni ifodalash uchun dili xufton, koʻngli xufton, taʼbi xufton kabi iboralar ishlatiladi. Xufton soʻzi forschadan, aslida uxlamoq, uxlash maʼnolariga ega. Biroq maʼnosi kengayib, oʻzgargan. U quyosh botganidan bir yarim-ikki soat keyingi vaqtni va shu vaqtda oʻqiladigan namozni anglatadi.
Xufton vaqti rosmana tun kirganini anglatadi. Chunki bu paytda ufqda qizillik ham, oqish nur ham qolmaydi. Hamma yoqqa zim-ziyo tun choʻkadi. Kishining dilida ana shunday qorongʻilik borligini obrazli tasvirlash orqali uning ruhiy holati, tushkunligi yorqinroq ifodalanadi:
Boʻrining dili xufton boʻldi. (T. Murod, “Qoʻshiq”.)
@oriftolib
Koʻngli gʻashlik, xafalikni ifodalash uchun dili xufton, koʻngli xufton, taʼbi xufton kabi iboralar ishlatiladi. Xufton soʻzi forschadan, aslida uxlamoq, uxlash maʼnolariga ega. Biroq maʼnosi kengayib, oʻzgargan. U quyosh botganidan bir yarim-ikki soat keyingi vaqtni va shu vaqtda oʻqiladigan namozni anglatadi.
Xufton vaqti rosmana tun kirganini anglatadi. Chunki bu paytda ufqda qizillik ham, oqish nur ham qolmaydi. Hamma yoqqa zim-ziyo tun choʻkadi. Kishining dilida ana shunday qorongʻilik borligini obrazli tasvirlash orqali uning ruhiy holati, tushkunligi yorqinroq ifodalanadi:
Boʻrining dili xufton boʻldi. (T. Murod, “Qoʻshiq”.)
@oriftolib
Bular aslida ruscha emas: rus tiliga oʻzlashgan turkiycha soʻzlar
Yogurt, stakan, utyug, kirpich kabi soʻzlar asli oʻzbekcha ekani, rus tiliga turkiy tillardan oʻzlashgani haqida maktab darsligida berilgan maʼlumot ijtimoiy tarmoqlarda bahs-munozaralarga, hatto kulgi-mazax va kinoyalarga sabab boʻldi. Yuz minglab obunachiga ega kanallar ham bu maʼlumotni istehzo bilan tanqid qildi. Aslida-chi? Ozroq kitob varaqlagan, manba koʻrgan kishi bu soʻzlar rus tiliga haqiqatan ham turkiy tillardan oʻzlashganiga amin boʻladi.
Tillar bir-biri bilan muntazam aloqada. Bir-biridan soʻz olib, soʻz beradi. Agar bu jarayon tabiiy shaklda kechsa, bunday oldi-berdi tilni boyitishga xizmat qiladi. “Daryo” nashrida turkiy ildizga ega, rus tiliga oʻzlashib, ruslashib ketgan soʻzlarimiz haqidagi maqolam eʼlon qilindi.
Toʻliq oʻqish:
👉 https://daryo.uz/2023/07/19/bular-aslida-ruscha-emas-rus-tiliga-ozlashgan-turkiycha-sozlar
@oriftolib
Yogurt, stakan, utyug, kirpich kabi soʻzlar asli oʻzbekcha ekani, rus tiliga turkiy tillardan oʻzlashgani haqida maktab darsligida berilgan maʼlumot ijtimoiy tarmoqlarda bahs-munozaralarga, hatto kulgi-mazax va kinoyalarga sabab boʻldi. Yuz minglab obunachiga ega kanallar ham bu maʼlumotni istehzo bilan tanqid qildi. Aslida-chi? Ozroq kitob varaqlagan, manba koʻrgan kishi bu soʻzlar rus tiliga haqiqatan ham turkiy tillardan oʻzlashganiga amin boʻladi.
Tillar bir-biri bilan muntazam aloqada. Bir-biridan soʻz olib, soʻz beradi. Agar bu jarayon tabiiy shaklda kechsa, bunday oldi-berdi tilni boyitishga xizmat qiladi. “Daryo” nashrida turkiy ildizga ega, rus tiliga oʻzlashib, ruslashib ketgan soʻzlarimiz haqidagi maqolam eʼlon qilindi.
Toʻliq oʻqish:
👉 https://daryo.uz/2023/07/19/bular-aslida-ruscha-emas-rus-tiliga-ozlashgan-turkiycha-sozlar
@oriftolib
Doʻppisi yarimta
Bu ibora hozir nisbatan kam ishlatiladi. Shu sababli ham maʼnosini birdaniga tushunishga qiynalish mumkin. Nega doʻppisi yarimta? Bu haqoratmi, achinishmi yo shunchaki tasvirmi?
Izohli lugʻatga koʻra, doʻppisi yarimta iborasi ishi joyida, gʻam-tashvishi yoʻq, parvoyi falak, begʻam kabi maʼnolarni anglatadi. Bunda doʻppisini qiyshaytirib yoki buklab kiyib yuradigan, shu orqali kayfiyati zoʻrligi, dunyoni suv bossa toʻpigʻiga chiqmasligini koʻrsatadigan odam ifodalangan. Lekin doʻppisi yarimtalik har doim ham fazilat emas, u oʻzidan bexabarlikka, turli mashaqqat va qiyinchiliklarga ham sabab boʻlishi mumkin:
...odamlar oyogʻidan qarzga ilinadi. Hech nima boʻlmaganday, doʻppisi yarimta! Halqumigacha qarzga botganini oʻzi sezmay qoladi. (Oybek, “Qutlugʻ qon”.)
Iboraning doʻppi yarimta, doʻppini yarimta qilib, doʻppisini yarimta qilib kabi shakllari ham bor:
“Sessiya-sessiya deb qoʻrqitishadi, sessiyasi hech gap emas ekan-ku”, deb doʻppini yarimta qilib yurishuvdi. (P. Qodirov, “Uch ildiz”.)
@oriftolib
Bu ibora hozir nisbatan kam ishlatiladi. Shu sababli ham maʼnosini birdaniga tushunishga qiynalish mumkin. Nega doʻppisi yarimta? Bu haqoratmi, achinishmi yo shunchaki tasvirmi?
Izohli lugʻatga koʻra, doʻppisi yarimta iborasi ishi joyida, gʻam-tashvishi yoʻq, parvoyi falak, begʻam kabi maʼnolarni anglatadi. Bunda doʻppisini qiyshaytirib yoki buklab kiyib yuradigan, shu orqali kayfiyati zoʻrligi, dunyoni suv bossa toʻpigʻiga chiqmasligini koʻrsatadigan odam ifodalangan. Lekin doʻppisi yarimtalik har doim ham fazilat emas, u oʻzidan bexabarlikka, turli mashaqqat va qiyinchiliklarga ham sabab boʻlishi mumkin:
...odamlar oyogʻidan qarzga ilinadi. Hech nima boʻlmaganday, doʻppisi yarimta! Halqumigacha qarzga botganini oʻzi sezmay qoladi. (Oybek, “Qutlugʻ qon”.)
Iboraning doʻppi yarimta, doʻppini yarimta qilib, doʻppisini yarimta qilib kabi shakllari ham bor:
“Sessiya-sessiya deb qoʻrqitishadi, sessiyasi hech gap emas ekan-ku”, deb doʻppini yarimta qilib yurishuvdi. (P. Qodirov, “Uch ildiz”.)
@oriftolib
