#سخن_روز
#کلمه_ترکیبهای_نایینی
.
سبحان مَن یری اَثر النّمل فی الصّفا
پاک و منزه است خدایی که اثر پای مورچه را بر سنگ صاف می بیند.
بنا به گویش چوپانان "تاکسیو"
در زبان محلی نایین این نوع سوسک را
"گال تُرنه " می گویند.

@naein_nameh

#کلمه_ترکیبهای_نایینی
#آموزش_گویش_نایینی
.
هَزّال =تخمین زننده
در گذشته دو سوم محصول از مالک مزرعه و یک سوم متعلق به زارع یا رعیت داشته است. برای جلوگیری از اختلاف کسانی در زمینه برآورد محصول بخصوص سردرختی تخصص داشتند. اغلب مورد وثوق مالک و زارع بودند . براساس برآورد هزال سهم مالکانه پرداخت می شد.
هَشکمبه = شکمبه گاو یا گوسفند
هَشکمبه فیرخ = کسی که دارای شکم بزرگ و پرخور است
هُشنه، اُوشنه = چوب بلند و سبک برای پایین کردن محصول گردو و بادام از درخت.
گاهی به افراد بلند قامت نیز گفته می شد.
@naein_nameh

#کلمه_ترکیبهای_نایینی
.
هُشوا = نوعی نان روستایی که در ان سبزی به کار می رود. معروفترین ان از سیر وحشی ( کُلاسیر) که از سبزه بهاری و خود رو است در خمیر استفاده می شود.
تمثیل :
هُشوا، دِلُم توشوا
کنایه از محبوبیت این نوع نان
هُشوا بندی = سبد با روکش پارچه ای که به کمک ان نان را به تنور می چسبانند.
هَشوده = هلهله، انچه بانوان بدون کلام در جشنها می سرایند.
هُشه = خوشه گندم یا جو
هاشی = بچه شتر
هَنیگشتمون = نشستن
هَنیگ = بنشین
هُش = لفظی برای بازداشتن الاغ از حرکت
هُنج = لفظی برای حرکت الاغ و چارپایان است
تمثیل :
یَه هُش وئزی صی هُنجو
یک هُش بهتر از صد هُنج است
کنایه از راحت طلبی و ترجیح استراحت

@naein_nameh

#کلمه_ترکیبهای_نایینی
.
هُلاری، هولاری =سنگینک، دانه گیاهی شبیه نخود فرنگی که در گندمزار می روید.
هَلباله گُشو = گوش دراز، اغلب به بزهای نژاد پاکستان که گوش های بزرگ دارند گفته می شود.
هَلشمه گِرتا = نان داغ که رویهم قرار گیرد و حالت خمیری پیدا کند‌.
هَلگاله = برگه هلو یا زردآلو، تُرشاله
هم عارس = جاری، همسران دو برادر
هم ذوما = باجناق، همریش، همسران دو خواهر
هَنای = گذاشتن، هَنه = بگذار ( فعل امر)
هِنداجمون = تهیه و تدارک، آمادگی انجام کاری

@naein_nameh

#کلمه_ترکیبهای_نایینی
.
هورُنو = دودکش، روزنه سقف
واژه ای بسیار قدیمی که از دو بخش "هور"و " نور" تشکیل شده است. هور به معنی خورشید و در نتیجه حاصل ان " هور و نور" است.
.
در هنگام دشنام و پرخاش گاهی به طرف مقابل می گویند《لندهور》
اما غافل از این که این دشنام کلمه ای از دوران مهرپرستی است و نه تنها مذموم نیست بل ممدوح و نیک است، و حکایت ان بدین قرار است:
در برهان جامع آمده که لندهور نام پادشاهی بوده عظیم الشان در هند و اعتقاد برهمنان انست که چون آفتاب به مادر او نظر کرد به این فرزند حامله شد و پارسیان او را لند (فرزند) هور(خورشید) به معنی پسر آفتاب خواندند.
@nadin_nameh

#کلمه_ترکیبهای_نایینی
.
هَوزه = خزه، جلبک
در کناره های استخر و حوض که اب ماندگاری دارد خزه می روید.
تمثیل:
باغی دِلمُو گُو سَوزَه داره
حوضش نه سَلُ و نه هوزه داره
استاد ابراهیمی انارکی از باغ دل که سبز و خرم است سخن گفته که نه لایه رسوبی( سَل) و نه سبزی جلبک دارد.
هولا =مستراح، توالت
تمثیل
"هولا سِر اُو بازار "
دستشوئی عمومی که در جوار سراب بازار و نزدیک مسجد خواجه قرار داشت. اکنون بازسازی و مرتب شده است.
"هولا بِر آره"
کسیکه چاه توالت را تخلیه می کند، زمین رسی و نیاز کشاورزان به کود انسانی عاملی بود که چاه مستراح را روی مقداری خاک تخلیه و کود معرجی درست می کردند.

@naein_nameh

#کلمه_ترکیبهای_نایینی
.
هُولُک =سوراخ
هوماد= تل، بلندی هایی در صحرا
هوناس = نفس نفس زدن
هونُم = هنوز
هویچایه = شل و وارفته، یخ کرده
تمثیل:
های هویچایی( گفته رهگذری بعد از خود را راحت کردن بدون توجه به اطراف و لو رفتن او که حکایتی دارد)
هیجه = کنه مرغی

@naein_nameh

#کلمه_ترکیبهای_نایینی
.
هیشچه یا ایشچه =
موجودی بسیار سنگین و غول آسا
در  این خصوص باور عوامانه ای هست که هنگام خواب این موجود افسانه ای و سنگینی بی حد او بر روی انسان اگر بینی او را گرفته و ادرس گنج را بخواهیم خواهد گفت.
اما چنان سنگین است که راه نفس بسته و حالت خفگی به انسان دست میدهد، طنزی هست که شخصی در این وانفسا پرسیده گند ( بجای گنج) کجاست و هیشچه گفته گوشه باغچه، لذا صبح از خوشالی با بیل به باغچه رجوع نموده و انجا خرابکاری بچه را می بیند.
تصویر( نایبند طبس)
@naein_nameh

#کلمه_ترکیبهای_نایینی
.
هِن =هستند، ( نَهن = نیستند)
هِنّ ، اِهِنّ = لفظ اعلام ورود به جایی
هِم وِرکَرت = هم زدن اش و مخلوط کردن چیزی
تمثیل:
بُرزواییش ( برزاوند بخشی از اردستان)
هِم ورکیره =حرف مفت می زند، سخن نامطبوع و بیجا
هِم ودارت= کاری را تمام کردن، جمع و جور کردن به لفظ عامیانه
هِم نِه = دهانت را ببند، ساکت باش ( لفظ تحقیری و توهین آمیز برای جلوگیرن از سخن)

@naein_nameh

#کلمه_ترکیبهای_نایینی
#آموزش_گویش_نایینی
.
هِیّی =زود، باشتاب
هِیّ بو = زود باش
تمثیل:
هِی یُک ، هِی یُک اَروّنّه
چی چی خوره ، ویشوّنه
ویشوّنه هَتیت تا گا تِم
وچه ایزانه شیما تِم
ترجمه:
ای شتر ماده تندرو، چه میخوری؟
پنبه دانه می خورم
پنبه دانه را بدهید تا به گاو بدهیم
چون گوساله آورد ان را به شما بسپاریم
( شعر از استاد ابراهیمی انارکی)

تصویر از هاجر خانم مدافع حیات وحش در کویر که قبلا معرفی شده اند.

@naein_nameh

#کلمه_ترکیبهای_نایینی
#نایین_نامه
.
نارین قلعه یا نارنج قلعه

سخنی از دکتر سعید خودداری نائینی استاد دانشگاه و ....:
برای برخی از همشهریان خود به خصوص شهرداران باید روشن شود که نام دو قلعه باستانی نایین ومحمدیه در افواه وتورایخ معدود نارنج قلعه ثبت شده ونباید بدون شاهدی(که می توان بودن یا نبودنش را اثبات کرد)و تنها به دلیل شهرتی که نارین قلعه میبد پیدا کرده و به همین دلیل ونیز همت بیشتر یزدیها ومیبدیها خیلی هم معتبر تر از نارنج قلعه های ما شده ،نام این بنا را در تابلو های شهری نارین قلعه بنویسیم

با سپاس از جناب اعظمی نایینی
@naein_nameh

#کلمه_ترکیبهای_نایینی
.
اَرچُن
ابزاری در کشاورزی
هنگام خرمن کردن بافه های گندم و جو در خرمن و خرمنکوب چه به روش سنتی با الاغ و چُن، چه با تراکتور و ماشین خردکن از این ابزار برای جابجا کردن کاه استفاده می شود.
@naein_nameh

#کلمه_ترکیبهای_نایینی
.
ی = وقتی به آخر فعل امر اضافه میشود، معنی لیاقت میدهد.
مثل : وَخوری = آشامیدنی
یَه = جو
مثل : آش یه و شَلِم
یا = جا، مکان
مَثل : یایی گو یا مونه نداری
( جای مناسبی ندارم)
یا = تمام
مثل : کارُت یا کر ( کارت را تمام کن)
یا = انتخاب یکی از دو چیز
مثل: یا ها یا نه( یا آری یا خیر)
یا بی = تمام شد
یات خالی = در بیان تاسف از نبودت کسی
یا خالی با = سر زدن به کسی که عزیزش به سفر دور و طولانی رفته

@naein_nameh

#کلمه_ترکیبهای_نایینی
.
یاگَه = انواع ظرف، دیگ، قابلمه، طاس و کاسه
تمثیل:
یاگَه وَلسه =انگشت سبابه که به کمک ان ظرف لیسیده می شود
یانه = هاون
تمثیل :
یانه دار وا کَه ( کنایه از دست زدن بچه تازه پا که به همه چیز کار دارد). چون هاون سنگی بسیار سنگین بوده از جهت اغراق در مثل گفته اند.

@naein_nameh

#کلمه_ترکیبهای_نایینی
.
یا و یُم = مکان، سرپناه، جا
تمثیل:
یا خوی داره = جای خو داشتن، در اولویت بودن
یا سوجون دِرخُس نَهو،( نی یو)= جای سوزن انداختن نیست.
یا شکر داره = جای شکرش باقی است
یتیم قوره = یتیم شده، بی سرپرست
یِلخی = آزاد، رها
یَخَده = یک مقدار ، کمی

@naein_nameh

#کلمه_ترکیبهای_نایینی
#آموزش_گویش_نایینی
.
یَدو =مخفف یدالله
تمثیل:
حکایت قدیمی ببر در بازار نایین
" کَلّه رو کله ی یدو مَد حسن"
سر مانند سر یدالله محمد حسن
یُرت، یورت = اطاق، خانه
این کلمه که ریشه مغولی دارد در نایین هم به اطاق اطلاق می شود و در برخی جاها به خانه گفته می شود. ناگفته نماند که در گذشته برخی خانه های رعیتی کلا یک اطاق بوده است.
یورتی کُنجی = پستو ، انباری
تمثیل:
هرچی دُن و دیوال و جُل و جمخاو( جخمو) داره تو یورت کنجیش نایَه
(هر چه حبوبات و فرش و رختخواب دارد در اطاق پستو گذاشته است)
@naein_nameh

#کلمه_ترکیبهای_نایینی
.
یُمو = لباس
تمثیل : یُموت وِر ویج، پس فردا بهارو
لباسهایت را بکن ، فردا بهار می رسد
یُمی و شوی = امد و رفت
تمثیل:
یُمیم و نه یُمه ایوخت چوکار کیرم
امدیم و نیامد ، انگاه چه کنیم
یُنت، یونت = آوردن
تمثیل :
دی وچات ردّی خوی یُنته گو چه؟
این بچه ها را دنبا خودت آوردی که چه؟
یوز = گردو
تمثیل :
یوزی کوجُن، سنگی کوجُن
گردوی کجان، سنگ کجان
کنایه از وزن کردن گردو در کجان با ترازوی کجان

@naein_nameh

#لغتنامه_نایینی
.
دوستان مهربان، همراهان نازنین
تا کنون و در مدت پنج سال در سرفصلی با عنوان #کلمه_ترکیبهای_نایینی به واژه ها و اصطلاحات زبان محلی نایین پرداخته شد. گرچه از چند فرهنگ و لغتنامه استفاده شد و بسیاری از کلمات زبان مادری بدون ترتیب دقیق الفبایی مطرح شد اما تصمیم گرفته شد به شکل کاملتر و دقیقتر همراه با اوانگاری و استفاده واژه ها در جمله برای آموزش اسانتر و فهم دقیقتر تحت سر فصل #لغتنامه_نایینی از نو شروع شود.
از همراهان فهیم و دوستان علاقه مند خواهش و تمنادارم شکل گویش و لهجه موجود در منطقه خود را ارسال نموده تا به ان اضافه گردد.
این کار بزرگ فرهنگی ماندگار و قابل دسترس ایندگان خواهد بود.
✍ امامی آرندی

@naein_nameh

#لغتنامه_نایینی
.
همراهان نازنین سلام
دعوت مجدد از دوستان عزیز مبنی بر اظها نظر و اعلام لهجه منطقه خود در بخش نظرات .
امروز مختصر علائم اوا نگاری برای واژه ها که جهت تسهیل در خواندن انهاست را تقدیم و ان شالله از فردا نگارش کلمات و اصطلاحات نایینی تقدیم می گردد. اگر چه یک دوره تحت عنوان "#کلمه_ترکیبهای_نایینی امده اما از نظم و ترتیب چندانی برخوردار نبود.
نشانه های آوا نگاری
آ - ā مانند ( آرت) ārt آرد
او - u مانند ( نو) nu نان
ای - i مانند ( می) mi مو
اِ - e مانند ( بِر) ber در
اُ - o مانند ( اُسمی) osmi اکنون
اَ - a مانند ( اَور) avr ابر
همچنین š صدای (ش) و č صدای ( چ) و ", "برای حمزه و بقیه حروف زبان انگلیسی برای معادلشان در فارسی است.
@naein_nameh