#مثل_حکم_نایینی
.
"وِ تی هم کَفتِن"
به لج هم افتادن،
همانند " تی وِ تی هِم نَ نید"
با هم لجبازی نکنید
.
"وَچَم مَسه کَرته عصای دسّم بو، عذابی جونُمو"
بچه بزرگ کردم عصای دستم باشد ، عذاب جانم شده
.
"وَچه وایُم و نَوه مغزی وایُم"
بچه چون بادم است و نوه مغز بادام
.
" وَختی گو جیک جیک مَسّونُت بی، ویری زیمَسّونت نَبی"
جیک جیک مستانت که بود، فکر زمستانت نبود
.
"وَختی ماما نیو، وِ اِنجو بابا اُوواسات"
وقتی مادر نباشد ( نداشته باشیم) باید به زن پدر ساخت
در مورد تصویر: عباس یمینی شریف که ۲۹ آذر سالروز وفات او به سال ۱۳۶۸ بود از شعرای خوش قریحه معاصر که در بدو شروع کار مدتی رئیس فرهنگ نایین بوده و برای فرهنگیان قدیم شناخته شده است.
@naein_nameh

#مثل_حکم_نایینی
.
"وَشّه وارَه"
گدا گشنه
برای دو گروه به کار می رود، اول فقیر مطلق که دریوزگی می کند و دوم اغنیای خسیس و حریص
.
" وَشگی خارت از دی نو خارت وئدرو"
گشنگی از این نوع سیری بهتر است
روزی از فرو مایگان ستاندن ننگ است
.
"وَشگی خارتُشش ویر وَشیه"
گشنه بودنش را فراموش کرده
برای تازه بدوران رسیده ها
.
"وَشیگیش ما میخا، اِنجو بابا کپیشُش خا"
گشنگیش از ان ما بود، و کپچوی ان از زن بابا
برای کسانی که بدون دسترنج از حاصل دیگران بهره میبرند.
@naein_nameh

#مثل_حکم_نایینی
.
"وَصلت با خویَه، معامله با غیریبه"
ازدواج با خویشاوند، تجارت و معامله با غیر
.
"وِل کن معامله نیو"
دست بردار نیست
کنایه از سماجت بیش از حد
.
" وَناله گو چَک وِرخُسه"
نمی گذارد لحظه ای استراحت کند
.
"ویرَق وَ گِرتا "
ورق برگشت
اوضاع احوال تغییر کرد
.
"وِ مَلوشی وات پیوالُت( گُهُت) دووا هو، خاکُش ری ریت"
به گربه گربه گفتند مدفوعت دارو است، خاک روی ان ریخت
معمولا نیاز به چیز بی ارزش انسان خسیس
برایش بسیار ارج و قرب دارد
( امثال و حکم نایینی)
@naein_nameh

#مثل_حکم_نایینی
.
"هاشی گو لوسُش وَ کیری، سِر بالِنگه خوراب کیره"
بچه شتر را که لوس کنی، سر در خانه را خراب می کند
مراد توجه به اندازه به دیگران
.
"های هایُشُت ایدی، وای وایُش جی پس ایوین"
های هایش را دیدی و چشیدی، پس وای وای انرا نیز تحمل کن
کنایه از رنج زایمان برای خانم ها
.
"هایَه تاره"
حیوانات علف خوار یکبار علف را بلعیده و در هنگام استراحت دوباره برگردانده و از نو کامل می جوند.
کنایه از سنجیده و با تامل حرف زدن

( امثال و حکم نایینی)
@naein_nameh

#مثل_حکم_نایینی
.
"هَدای و هَگیرفت دارن"
داد و ستد دارند
غالبا این مثل در خصوص ازدواج کاربرد دارد و اگر خانواده ای عروس و دامادشان برادر و خواهر باشند گفته می شود " هَدای و هَگیر"
.
"هِر چیم ایرِس چُله گِرتا"
هر چه رشته ام پنبه شد
بی نتیجه بودن زحمات و ازبین رفتن اثار تلاش
.
"هِر چیت دی یه( ایدی) از چَش خویُت دیَه ( وینی)"
هر چه دیدی از چشم خودت دیده ای
تهدیدی شداد و غلاظ برای ممانعت از انجام کاری
.
"هِر چی پیل هَتی آش خوری"
هر قدر پول بدهی آش می خوری
کنایه از گرانی جنس مرغوب و ممتاز

( اگثال و حکم نایینی)
@naein_nameh

#مثل_حکم_نایینی
.
"هِر چی تووا تو کار کِر، پیلُش هَته قومار کِر"
هرقدر میخواهی کار کن، پولش را بده قمار کن
کنایه از ریخت و پاش و هزینه های غیر ضروری
.
"هِر چی یانه هِنگاره، وَچه جی هنگاره"
هرقدر هاونگ صحبت می کند ، بچه نیز باید حرف بزند.
پدر سالاری و نادیده و حقیر شمردن کودک و حق او در قدیم .
سلام ضرب المثل هاون رابیشتربرادخترخانمامیگفتن... هرچه هاون حرف میزنددخترهم بایدحرف بزند.
"هرچی هاون انگاره دُتوجی شوواانگاشت".(سپاس سرکار خانم طلاکش)
.
"هِر کی سِرش سیجه فکری کولا کیره"
هر کس سرش می سوزد( از شدت آفتاب) فکر کلاه می کند.
کس نخارد پشت من، جز ناخن انگشت من
.
"هِر کی خربیزه خوره، پا لرزُش جی وَ هَنیگه"
این ضرب المثل در فارسی بسیار رایج است
.
"هِر کی وِ طیمع همسایه هَنیگه وَشّه هَوسَه"
هر کس به امید همسایه بنشیند باید گشنه بخوابد.
در فارسی مَثلی خارج از عرف هست، هر کس به امید .. همسایه نشیند
@naein_nameh

#مثل_حکم_نایینی
.
"هِر میمینی گو زِشت تر کایش( اداش) وِشتر"
هر میمونی که زشت تر است اداش بیشتر است
بزک و دوزک زیاد برای افرادی که به نمایش خود علاقه بسیار دارند.
.
"هِر یا اُفتو یَه ، سایه جی یَه"
هر جا افتاب بیاید ، سایه هم خواهد داشت
ان مع العسر یسرا
.
"هِر چی تو آخورُش ریجی آخر نیغل خوسه"
هرچه به حیوان خدمت کنی اخرش لگد می اندازد
ناسپاسی و نمک نشناسی
.
"
"هِر کی مَسّرو، سَرگینی کینی خِری عَصّرو"
هرکسی ادعای بزرگی کند ( بدون لوازم بزرگی) چون سرگین الاغ عصاری است
در مذمت خود بزرگ بینی
@naein_nameh

#مثل_حکم_نایینی
.
"هَف گِز از زمین وِرپرایی"
هفت متر از زمین پریدم
کنایه از تکان و حرکت ناشی از خبر بد یا تعجب آور
.
"هِم از تیره خوره، هِم از آخور"
هم از توبره می خورد ، هم از آخور
کنایه از حرص و طمع بسیار و زیاده خواهی
.
"هَمه بَرق ایگیره، ما چورا موشی"
همه را برق می گیرد، مارا چراغ نفتی فتیله ای ( یکی از قدیمی ترین چراغها که دارای مخزنی مخروطی کوچک و فتیله ای از درپوش ان وارد مخزن شده بود.)
مراد بد شانسی و بد اقبالی است
.
"هَمه خوی یه چو نارانن"
همه را با یک چوب نمی زنند و حرکت نمی دهند
برخورد تربیتی با انسانها و خاصه کودکان منوط به تخصص و شناخت از افراد است

@naein_nameh

#مثل_حکم_نایینی
.
"هَمه ویزِن گو اَتش ری کوماجدُن خویشی ریجن"
همه میدوند که آتش را روی قابلمه خود بریزند
کنایه از منفعت طلبی و خود خواهی
.
"هیمی دی یو گو وینی"
همین است که می بینی
مانند ، آش کشک خالته،....
.
"هوزار فیس و فِند داره"
هزار کلک و ترفند دارد
کنایه از حیله گری برخی افراد
.
"هیمیشه از گُمبو سُو بِر نایه، یه وَخت سَرگین بِر یَه"
همیشه از کانال اب ( راه اب) سیب نمی اید، وقتی هست که سرگین می آید
زندگی همواره بر وفق مراد نیست
.
@naein_nameh

#مثل_حکم_نایینی
.
"هِندی شَبانو قنبر"
هندوانه شهربانوی قنبر
حکایت شده شهربانو هندوانه ای به خانه پدر هدیه می برد اما خود در خوردن ان افراط می کند. پدر می گوید تو که تشنه بودی هندوانه را در خانه خودت می خوردی؟!
.
"هِندی شیو بیغُلش نَنه"
هندوانه زیر بیغلش نگذار
کسی را بی جهت بزرگ کردن و گاهی تحریک برای دعوا و جنگ
.
"هو نُم وِ زیمینی سِفتُت نَتاته"
هنوز به زمین سفت نشاشیده ای
کنایه اخطار به درگیری با طرف زورمند
.
@naein_nameh

#آموزش_گویش_نایینی
#مثل_حکم_نایینی
.
"چِقد(چِقذر) عزا هو گو بَگولو* جی بیرمبه"
چقدر عزا شدید و عمیق است که بگولو هم گریه می کند.
* بَگولو(نام بیگم در نایین مصغر شده و ابتدا به بِگُم و سپس به بگو تبدیل شده و مرحله بعدی تخفیف و کوچک شمردن ان "بًگولو" است)
این مثل کنایه ای است از شدت و تکرار حوادث ناگوار تا حدی که بَگولو ( مرده شور ان زمان) نیز گریه می کند. چون پاک شور یا همان مرده شور بدلیل نوع خدمت از فوت کسی متاثر نمی شود.

@naein_nameh

#مثل_حکم_نایینی
.
"هِندی شیو بیغلُش نَنه"
هندوانه زیر بغلش نگذار
انچه در توانایی او نیست به او نسبت نده
.
"هُونُم وِ زیمینی سِفتُت نَتاته"
هنوز به زمین سخت نشاشیده ای
با عکس العمل تند و محکم مواجه نشدی که ببینی یک من ماست چقدر کره دارد.
.
"خوی( هوی) دَسّ پِه زینه، هوی پا پیش کیشه"
با دست پس می زند ، با پا پیش می کشد
تظاهر به نخواستن ، و در اصل سهم بیشتر خواستن
.
تصویر گیاهی محلی مصطلح به ( .... غول) که در واقع سنبله صحرایی است، (اقا ذبیح)

@naein_nameh

#مثل_حکم_نایینی
.
"هیچکی ( فولونی)گَله ی موم روضا تا پَسین ناچانه"
هیچکس گله( گوسفندان) امام رضا را تا انتهای روز نمی چراند.
کار بی مزد و خیر مطلق بی نتیجه است، البته گاهی فرد خاصی به این صفت متصف می شود.
"هیچکی ناواجَه دویی می تورُشو"
کس نگوید که دوغ من ترش است.
" هَپروش کَه، هَپرو گِرتا"
حمله ناگهانی کردن، بیشتر عتاب و خطاب و سرزنش شدید است.
"هیلی خورن، تِندش را"
زردآلو را برای هسته اش می خورند.
اکنون برخی علمای طبیعت به خواص درمانی و غذایی هسته زردآلو اشاراتی نموده اند.

@naein_nameh

#مثل_حکم_نایینی
.
"هونُم تازه از کولوز بِر اُمیه( یومیه)"
هنوز تازه پوسته اش خارج شده
نوعی تحقیر برای تازه به دوران رسیده ها
.
"هیچکی خین کویه گردن ناگیره"
هیچکس مسولیت کشتن سگ را به عهده نمیگیرد
در هنگام دعوا با وجود برتری و زور بیشتر از حمله خوداری کردن، و با این توهین به جنگ خاتمه دادن
.
"هِر کی دیی نیو، ویر نیو"
هر کس را نبینی فراموش می کنی
از دل برود هر انکه از دیده برفت
.
"
"هی دَس دَس کیره"
مدام به تاخیر انداختن
قصور در کار و به موقع انجام ندادن
@naein_nameh

#آموزش_گویش_نایینی
#مثل_حکم_نایینی
.
هولا سِر اُو بازار
توالت و سرویس بهداشتی سراب بازار
توضیح ضروری:
در گذشته نه چندان دور در انتهای بازار و جنب مسجد خواجه یکی از سراب های عمومی نایین بود که دارای چند چشمه دستشویی بود که خدا نصیب نکند. چاله هایی عمیق با افتابه های مفرغی یا حلبی که از جوی اب قنات قابل برداشت بود. اکنون بازسازی و مرتب شده است.
نظر به اوج زشتی و بد بویی و فلاکتی که برای رفع ضرورت پیش می امد مثل شده بود.
البته حواله به ناکجا اباد و باد هوا نیز تعبیر می شد . بطور عمومی نیز " تو هولا وَه" کاربرد داشت.
@naein_nameh

#مثل_حکم_نایینی
#آموزش_گویش_نایینی
.
"یا بُز گَله بُکه، یا حَموم بُشوی"
یا بز را می توان به گله برد، یا به حمام رفت
در قدیم قبل از طلوع آفتاب گوسفندان خانگی را برای چرا به گله عمومی که چوپان داشت ملحق می کردند. از قضا اگر غسل واجبی بود باید قبل از طلوع انجام شود تا نماز از بین نرود.
جمع این دو فعل امکان پذیر نبود.
.
"یایی گو کینُش واشوشت، دَسّ و دیمُش شوره، یایی گو دیمُش واششوشت کینُش شوره"
جایی و محلی که باید طهارت کند دست و رو را می شوید، و در جایی که باید وضو بگیرد فلان جایش را می شوید.
کنایه از کار وارونه و معکوس
.
"
"یَش تو دورُن، نوش تو تیرین"
محصول جو او در زمان درو ، نانش در تنور
در گذشته برخی سالها قحطی بوده و غلات کشاورز قبل از تولید سال بعد تمام می شده، این مثل کنایه از راحتی و خلاصی از گشنگی است هنگام زرد شدن خوشه جو و وقت درو ان که مدتی قبل از گندم به دست می آید.
@naein_nameh

#مثل_حکم_نایینی
#آموزش_گویش_نایینی
.
"یُمویی گو وِ عید نَرسه وِ مونار واپوشنا"
لباسی که برای عید( نوروز) آماده نشود را باید به منار پوشاند.
در گذشته برای عید نوروز تدارک زیاد دیده می شد . از جمله لباس نو خاصه برای کودکان .
کنایه از کمک دیر هنگام
.
"یومَه روغن تو چورامی کیره، فوتُشش کَه"
امد روغن در چراغمان بریزد انرا با فوت کشت
چراغ روغن چراغ نوعی از ابزار روشنایی قدیم بود.
کنایه از : مرا به خیر تو امید نیست، شر مرسان
.
"یور سَرتُش پا نه ازُش بالا شو"
بیا نردبان پایش بگذار و از ان بالا برو
منظور این که توان انجام هیچ کاری علیه من نداری

@naein_nameh

#مثل_حکم_نایینی
#آموزش_گویش_نایینی
.
"یَه تُخمیش زیمین نایه"
یک تخمی به زمین گذاشته است.
کنایه از ارتگاب کار خلافی که هنوز معلوم نشده
.
"یَه هُش وَئدر( وَئزی) از صَی هُنجو"
یک هُش( صدای مخصوصی که برای توقف الاغ یا برخی چارپاین به کار می رود ) بهتر از صد هُنج ( صوت و واژه ای برای حرکت برخی چارپایان) است.
کنایه از توقف کار به خاطر راحت طلبی و انجام کار بصورت ناقص.
.
"یاسین وِ گوش خِر خونن"
سوره یاسین( که انذار دهنده است) را به گوش درازگوش خواندن.
کنایه از نصیحت بی نتیجه و بی اثر
@naein_nameh