#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
.
برداشت محصول رناس پس از چهار سال از کشت ، در سه سال اول از برگ این گیاه که مصرف عمده آن در رنگرزی است به عنوان علوفه استفاده می شود . پس از گذشت چهار سال که ریشه گیاه به رشد مطلوب رسید کشاورزان اقدام به کندن ریشه که قیمت قابل توجهی دارند ، می کنند.
تصویر از عروس کویر و املاک اطراف بافران است.
@naein_nameh

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
.
چند کلمه ناب نایینی:
اَژ، اَج=اگر دو رشته قنات که دارای دو مادر چاه متفاوت باشند ،پس از گذشتن مقداری راه به هم بپوندند،
آب هر یک را «اَژ یا اَج»گویند.
قنات ورزگان که حکایت شیرین احداث ان خواهد آمد از دو شاخه یا اژ ترکیب یافته بود. یکی از شاخه ها وقف بود ، لذا در اولین خانه بعد از حصار با روشی دقیق به دو قسمت(اَژ) تقسیم و اژ راست به محله های درمسجد و نوگاباد می رفت و اژ چپ به پنج محله دیگر تا از تمام خانه ها عبور کند. این شرط مردم نایین برای اجازه به مرزگان بانو جهت حفر و احداث قنات بود. برخی چاه های قنات داخل محدوده بو و مردم با چنین شرطی اجازه داده بودند. مابقی اب در بیرون دروازه پنجاهه به مصرف کشاورزی می رسید.
گُمبو، گُمب= راه آب و مسیر قنات
@naein_nameh

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
.
جوذق یا پنبه
زمین های کشاورزی در کشتخوان های نایین به سه بخش تقسیم می شد، بخشی را گندم ، بخشی جوذق، و بخش اخر برای احیا بدون کشت می ماند که «وئلی، وئر» می نامیدند.
در بخش جوذق گاهی بذر آن«ویش» به دلایلی خوب سبز نمی شد و کشتزار مطلوب نبود که در داخل ویش زردک می کاشتند.
دولتشاه سمرقندی که از ادبای قرن نهم هجری است و در محمدیه نایین مدفون میباشد در تذکره الشعرای خود گفته قصبه نایین مِن اعمال اصفهان است و در قدیم‌الایام داخل یزد بوده است، قصبه ای خوش هوا است و در سر بیابانی که
میان یزد و اصفهان است واقع شده و پنبه نرم در آنجا حاصل میشود که خود رنگ است و به مَلّه ی نایینی* معروف و در این
روزگار بی نظیر است.
*مَلّهِ= نوعی پنبه که رنگ کرم زیبایی داشته و خودرنگ بوده است.
@naein_nameh

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
.
قنات های نایین
کشاورزی نایین تا چند دهه پیش با وجود چندین قنات پر آب و زمین حاصل خیز رونقی داشته ، که اکنون تقریبا جز یکی دو قنات مثل حنفش بقیه خشک شده اند.
۱-قنات جزیسر
این قنات احتمالا دژ سر بوده چون در جوار و نزدیک حصار نایین بوده و معرب ان شده (جزیسر)
این قنات در پنجاه سال قبل پنج سنگ(هر سنگ معادل شش لیتر در ثانیه است) اب داشته و اندازه گیری زمان اب و حق آبه مالکین واحدی بوده به نام سرجه(حدود دوازده دقیقیه)
۲-قنات محمد آباد
مظهر این قنات در جنوب غربی نایین و بیرون ار حصار بوده است. استخری داشته و باغات اطراف سلطان موصلیه و کارخانه های کوزه گری را مشروب می کرده است. زمین های مزروعی ان جزو اولین زمینهایی بود که به مسکونی تبدیل شد. . دهه چهل هنوز آثار استخر آن موجود بود.
۳-قنات عشق آباد
معروف به باغ حاجی
مرشد و پیر معروف نایین بعنی حاج محمد حسن کوزه کنانی داماد حاجی عبدالوهاب با روشی غیر معمول (از مظهر به مادرچاه) این قنات را برای آبیاری مزار پیر و مرادش حاجی عبدالوهاب ایجاد و استخر ان محل ابتنی دوره دانش اموزی ما بود.
ادامه دارد.......
@naein_nameh

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
.
قنات های نایین (۲)
قنات ورزجان (ورزگان)
مظهر این قنات سراب مدرسه گفته می شد که قبلا در حکایت «ماهی حلقه لُنجو« آمد. اب این قنات در خانه های شهر که توسط پایاب به ان راه یافته میشد، می چرخید و مابقی ان در خارج از نایین به مصرف کشاورزی می رسید .گفته شده این قنات را بانویی به نام مرزگان بانو حفر کرده و چون بخشی از چاه های این قنات از داخل شهر می گذشته مردم به شرط استفاده از ان اجازه حفر داده اند.
قنات مهرجان (مهرگان)
این قنات به موازات قنات ورزگان بود و در طی مسیر خانه های محلات شرقی محله سرای نو و کوی سنگ(گودالو) و چهل دختران را مشروب می کرده است. بخشی از آب این قنات به قنات محمدیه متصل می شده که گفته شده خون بهای یکی از اهالی محمدیه بوده که در نایین به فتل رسیده است.
@naein_nameh

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
.
قنات های نایین
قنات راحت آباد
مظهر این قنات در جنوب اراضی ورزگان و در نزدیکی محمدیه بوده، آثار استخر آن هنوز در مسیر جدید محمدیه قابل مشاهده است.
قنات مزرعه پیر
مادر چاه این قنات در نزدیکی اب انبارهای دوقلوی خان که در کنار نارنج قلعه قرار دارد می باشد. شاید قلعه نشینان قدیم از ان استفاده می کردند. زمین و دشت مشروب این قنات در انتهای دشت حنفش و نزدیک کوه های کلیزه می باشند.
قنات حنفش
در گویش محلی حَنوش هم گفته می شود ، مادر چاه در زمین های مزروعی حاج ناصری (امااک جزیسر) واقع است. تنها قناتی که بایر نشده و هنوز اب دارد قنات حنفش است. و این نتیجه. مراقبت و تلاش اهالی محمدیه از قنات است‌ . کشاورزان و اهالی محمدیه از حفر چاه در محدوده قنات ممانعت می کنند .
@naein_nameh

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
.
♦️برگزاری مراسم" آب به بذر شلغم " در خور و بیابانک

🔹مرداد که به نیمه می رسد کشاورزان خور و بیابانک (استان اصفهان) در زمین‌های کشاورزی خود آیین " آب به بذر شلغم" را برگزار می‌کنند تا شایدطبیعت روزهای نه چندان گرم و پرآبی را برای آنان در روزهای باقی مانده تابستان به ارمغان بیاورد.

🔔 @esfahan20|مردم اصفهان

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
#تاریخچه_نایین

.
کشتخوان جزیسر، گزیسر(دژ سر)

مدار قنات جزیسر شانزده روز بوده است که ۲۰۴۸سرَجه*آب داشته و حدود ۵۰۰جریب زیر کشت گندم میبرد.به طور متوسط از هر
جریب گندم بین ۲۵تا ۵۰ من شاه گندم به دست میآید و این محصول به سه بخش نامساوی تقسیم میشود. هزینه آب
مورد نیاز که برای هر جریب حدود ۳الی۴سرجه و اجاره هر سرجه آب هفت من گندم است و حق مالک زمین بین دوازده تا بیست من گندم (بسته به مرغوبیت زمین) سهم مالک زمین است، از طرفی هر جریب به چهار من بذر نیاز دارد، با این حساب برای زارع بیچاره در
یک ملک مرغوب از هر جریب فقط شش تا هشت من گندم باقی میماند.
تصور کنید انتقال کود مورد نیاز و شخم زدن زمین کشت و آبیاری و وجین و درو و خرمنکوبی چقدر مشقت دارد که فقط
برای کشاورزان قابل تصور است این محاسبه مربوط به سالهای خوب و بی آفت است.
محصول کشت جوذق (پنبه) در هر جریب چهل من و اجاره بهای آب و زمین تقریباً شبیه کشت گندم است. هر زارع زمین را
برای سه سال اجاره میکنه ولی دو اجاره میدهد زیرا یکسال مخصوص کشت گندم و یک سال برای کشت جوذق و یک سال
1 وِئر(ویلی) برای آیش زمین بدون کشت میماند.
*سرجه واحد زمان آب بری که توسط دستگاهی به نام طاس و نقاره تعیین میشود و حدود ۱۱ الی ۱۲ دقیقه است.
@naein_nameh

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
.
زندوان
قنات و بهره وری اب
نزدیک دو دهه است که متاسفانه قنات زندوان جلوی ابراه ان از دهانه قنات بسته شده و استفاده بهینه نمی شود با انکه در زندوان در گذشته باع انار ، پسته و سیب از محصولات باعی زندوان بود .قلعه صدریه و املاک زیر دست ان چندین سال است بخاطر کم ابی زیر کشت نمی رود.سال قبل مکاتبه تلفنی و ارسال عکس از زندوان خدمت نماینده محترمه خانم ازاد ارایه نمودم تا با مسئولین زیربط مکاتبه و نشستی داشته باشد.با پیگیری که نمودم تخصیص اعتباری برای جهاد کشاورزی در نظر گرفته شده بود.امیدوارم قنات زندوان با حفر سه رشته چاه و لایروبی اب ان مورد بهره برداری قرار گیرد و سرسبزی و نشاط و احیا کشاورزی در زندوان دو باره جانی تازه گیرد..
با کاشت وَش( پنبه) کارگاه های
ریسندگی و بافندگی احیا گردد.
پژوهش میدانی استاد اکبر اخوندی از زندوان و نایین
(تصویر طاس و نقاره برای پیمایش آب قنات در گذشته)
@naein_nameh

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
.
ویدیویی زیبا و پیشنهادی مفید و موثر
برای بهره وری آب کشاورزی:
جهت توسعه اشتعال زایی در برهه کم ابی پیشنهاد کاشت جایگزین بذر زعفران را داده چون در سال سه ابیاری بیشتر نیاز ندارد و در جمع اوری گل زعفران هم از نوجوانان تا کهنسال مشعول بکار می شوند هم درامد ارزی و هم داخلی..امیدوارم جهاد کشاورزی با برگزاری اموزش کاشت و ترعیب کشاورزان طلای سرخ زعفران توسعه یابد .
استاد اکبر اخوندی عضو واحد فرهنگی بسیج مهندسان کشاورزی
@naein_nameh

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
.
تقویم ملتی، یا تقویم رعیتی
برنامه زمانی و تحویل آب و شروع کشت و زرع بر اساس تقویمی بود که دارای دوازده ماه سی روزه بود.
در این تقویم ایامی خاص چون 《ایام گاتا》 یا روزهای《شِشِه》هست که ایام گاتا قبلا در آداب و رسوم نایین امده و بعدا تکرار خواهد شد، اما ایام (ششه) روزهای ششم عید و بیست و ششم بعد از عید و سی و ششم و چهل و ششم ، پنجاه و ششم ، شصت و ششم‌ هستند که در امور کشاورزی از جهت آب و هوا و وزش بادهای شدید روزهای معروف و مهمی بودند.
آخرین روز این ایام هفتادمین روز فصل بهار است که می گفتند"هفتاد، افتاد"
یعنی بعد از هفتادم بهار دیگر اثری از باد و باران نخواهد بود.
( فرهنگ نایین)
@naein_nameh

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
.
عجایب جهان در احداث قنات
پنج قنات بی نظیر در ایران
@naein_nameh

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
#نایین_نامه

پسته در نایین
.
نایین و درختان کهنسال‌‌‌ پسته .
کهن ترین درخت پسته نایین بیش از هزار سال قدمت دارد..در دوران گذشته یکی از محصولات باعی نایین پسته بوده که در بازار داخلی کشور و صادرات نقش داشته است.. امیدوارم همانند گذشته درختان پسته بارور و نسبت به کاشت نهال پیوند شده اقدام..تا مانند گذشته شاهد رونق پسته نایین باشیم..اکبر اخوندی
@naein_nameh

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
.
ابخوان داری فرصت و کاری شگرف از نیاکانمان برای انکه در مسیر های سیلاب سیل مهار شود، با ایجاد سدهای خاکی در خروجی دره ها به اصطلاح ابخوان داری می پرداختند .‌در ابخوان ها اب به زمین نشست می کند و در زمین های پایین دست از کاریز و قنات و چشمه بیرون اید.
..پژوهشگر اکبر اخوندی واحد هنری مهندسان کشاورزی
@naein_nameh

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
.
ویدیویی بسیار جذاب و دیدنی از حفر قنات و کاریز.
توضیحات شنیدنی استاد دکتر صفی نژاد نویسنده کتاب ارزشمند«نظام سنتی آبیاری نایین» را از دست ندهید.
@naein_nameh

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
#شعرای_نایین
.
اقای علیرضا عابدی

حنفش * ، ای در تو جاری
حیات مردم دیروز این آبادی
ای شریان خون یکرنگی در رگهای مردم شهر
و ای صداقت تفتیده یادگاری از سالهای سبز
امروز گویی تو هم مانند من
خسته‌ای، شکسته‌ای
و سنگها غروب تو را می‌نگرند ...
 
علیرضا عابدی

*از قنات های مشهور شهر نایین . در گذشته که آب کشاورزی قسمتی از شهر را تأمین می‌کرده و در سال های اخیر به علت خشکسالی پیاپی دچار کم آبی و خشکی گردیده است .
نکته:از جناب اقای عابدی تقاضا می شود برای معرفی بیشتر به همشهریان مختصر شرح حال و تصویری از خود را ارسال فرمایند.
@naein_nameh

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
.
دشت بان
دشتبان دشت چوپانان  سلامت می کنم
یک سند دارم ز  نخلستان  بنامت می کنم

دستبوس پینه های دست تو هستم اگر
جان ودل را من فدای آن مرامت می کنم

خسته گشتی سالها در دشت زیبای کویر
جان ودل را من فدای  هر کلامت می کنم

بیل روی شانه و فانوس تو دارد  پیام
با زبان شعرِ خود مدح   پیامت  می کنم

در  سکوت سرد  شب تنهاتر  از  تنها تویی
از تو امشب در غزل خود را ملامت می کنم

گشته (ژولیده) شبی مهمان تو ای دشتِبان
سمبل شهری   اگر  ذکر  مدامت   می کنم
(ژولیده انارکی)

@naein_nameh

#سالنامه
.
گزارش پنج سال فعالیت کانال با اقرار به ضعفها و کمبودها و بی سوادی ادمین کانال، به همراه تشکر بسیار از همراهان صمیمی و دوستان فرهیخته و دانشمند که یاری نموده اند و تقدیم عرض تبریک نوروزی .
مطالب منتشره در سر فصل های مختلف که با #(....) مشخص شده در سال اول و دوم بیشتر از کتاب "نایین نامه" است که در سال ۱۳۹۷ منتشر شده و در بیست و پنجمین دوسالانه کتاب اصفهان به عنوان اثر برتر انتخاب شد، می باشد.
#آموزش_گویش_نایینی ( ۴۹۷ مورد). #کلمه_ترکیبهای_نایینی ( ۴۳۸ مورد)
#تاریخچه_نایین ( ۳۹۷ مورد) . #مشاهیر_نایین ( ۲۵۸ ) مورد. #مثل_حکم_نایینی ( ۲۷۸ مورد). #سخن_روز ( ۲۵۳ مورد).
#آن_روزها ( ۱۵۷ مورد) .
#طنز_هفته ( ۱۳۶ مورد).
#جمعه_بازار ( ۳۰۷ مورد).
#نایین_نامه ( ۱۱۲ مورد).
#اخبار_نایین ( ۱۰۹ مورد).
#حکایت ( ۱۲۷ مورد). #آداب_رسوم_نایین قدیم ( ۱۱۲ مورد).
#دستور_زبان_نایینی ( ۱۲۰ مورد)
#نظام_سنتی_آبیاری_نایین (۳۷ مورد)
#پنجاه_یادگار_از_نایین ( ۷۳ مورد)
#شعرای_نایین ( ۹۲ مورد)


@naein_nameh

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
.
کاشت بذر پنبه یا "ویش" به صورت دسته جمعی در نایین.
ابتدا ضروری است به نکته مهمی اشاره شود که در کشتخوان های نایین مالکیت زمین کشاورزی جدای از مالکیت اب قنوات بوده و لذا با واحد اندازه گیری اب به نام" سرجه" که حدود ۱۲ دقیقه اب قنات است مورد معامله و یا اجاره قرار می گرفته است. زارعین نایین اغلب نه مالک اب و نه مالک زمین کشاورزی با واحد " جریب" بوده اند و از طریق اجاره زمین و اب به کشت اقدام می کردند. چنانچه در ویدئو می بینید از طرق حفره های چوب نوک تیز و قرار دادن بذر در انها کشت پنبه به صورت گروهی انجام می شود. هر گاه محصول پنبه خوب نباشد در داخل ان زردک و چغندر در بین بوته های پنبه کاشته می شود.
مثلی هست با عنوان( گیزر تو ویش مونه) که بعدا به ان خواهیم پرداخت.
با سپاس از استاد آخوندی برای ارسال ویدئو
@naein_nameh

#نظام_سنتی_آبیاری_نایین
.
بافه بافه خاطرات کودکی هجوم می آورد. چقدر خرمن کوبی با " چُن" همین ارابه ای که در تصویر مشاهده می کنید و توسط دو الاغ بر روی گندم ها می چرخد صفا و لذت داشت. سواری بر این ارابه چندان اسان نبود . الاغ ها را باید در دور ثابت کنترل می کردی تا تیغه های ارابه گندم ها را خرد کند. در طفولیت کنار راننده اصلی نشسته و در نوجوانی خود به تنهایی ارابه ران می شدیم. شبهای خنک و خوابیدن کنار خرمن در کشتزار به وصف نمی گنجد. به راستی یادش بخیر.
@naein_nameh