Ukrainalik askarlar favqulodda og'ir sharoitlarda jang qilyapti.

@Mudofauz1

Rossiyada tanklar tugaydimi?

- Urush boshlanganidan beri Rossiya 3000 dan ortiq tank yo'qotdi.

- O'rtacha yo'qotish darajasi oyiga taxminan 100 tani (kuniga 3 ta) tashkil etadi. Bu Fransiya, Buyuk Britaniya va Germaniyaning umumiy tank inventarlaridan 4 baravar ko'pdir.

— Rossiya yiliga atigi 225 ta yangi tank ishlab chiqarishi mumkin (2024-2025).

Rossiyadagi 16 ta tank omborining sun'iy yo'ldosh tasvirlari tahlili shuni ko'rsatadi:
2021 yil: ~ 6300 ta tank saqlovda
2024 yil o'rtalari: ~ 3600 ta

Konservatsiyadagi tanklar 2700 taga qisqargan.

- Rossiya eski tank modellaridan tobora ko'proq foydalanmoqda. Ba'zi T-54 tanklari (2-jahon urushidan keyingi dizayn) old jabhada ko'rilgan. Zamonaviy T-90 tanklari endi saqlash omborlarida ko'zga tashlanmaydi.

— Zaxiradagi T-80 tanklari 78 foizga kamaydi (1400 dan 300 tagacha). Qolgan tanklarning ham faqat 700 ga yaqini "yaxshi holatda" deb tasniflanishi mumkin.

— Gʻarb Ukrainaga 600 dan ortiq tank yetkazib berdi. AQShning o'z zaxirasida 3500 M1-Abrams bor, ammo Ukrainaga ulardan atigi 31 tasini yuborgan.

— Yevropa ishlab chiqarish quvvati cheklangan (masalan, yiliga atigi 24 ta Leopard-2 tanki).

Manba: Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ‌‌) gazetasi.

@Mudofauz1

🇺🇿 Special forces of Uzbekistan.


@Mudofauz1

Ikkinchi Jahon urushiga Germaniya kuchli tanklar bilan kirib kelmadi. Bu boradagi oqsoqlik, ayniqsa, Fransiyaga bosqin vaqti yaxshigina sezildi. Biroq to'g'ri tanlangan taktika, Vermaxt hamda Luftvaffening yuqori darajada koordinatsiyalangan hujumlari, shuningdek olmoniyaliklarning mardonavor kurashi natijasida fransuz kampaniyasi ularning foydasiga yakunlandi.

Urushning hal qiluvchi 1943-yilidan boshlab armiyada mustahkam zirhlangan, yanada vayronkor o't ochish kuchiga ega tanklar paydo bo'ldi. Kelgusi yil esa qurolli kuchlar inventariga yanada zamonaviyroq texnikalar qo'shildi. Biroq Germaniya miqdor borasidagi kamchilikni ortiq sifat bilan kompensatsiya qila olmasdi. Boisi AQSh va Sovetlarning misli ko'rilmagan resurslari o'rtadagi paritetni buzib tashlagandi.

Ishonchim komil, agar natsistlarda bolsheviklarnikidek resurslar bo'lganida, ular 1943-yilning o'zidayoq quruqlikdan Hindistonga yetib borgan bo'lishardi.

🎥 Yuqoridagi tasvirlar ehtimol 1944-yil g'arbiy frontda yozib olingan.

@Mudofauz1

#tarix

1982 yil 10-noyabr, Mi-28 hujumkor vertolyotning birinchi parvozi.

@Mudofauz1

Агар Трамп Украинага ёрдам беришдан бош тортса, Киев элементар ядровий бомба яратишга уриниб кўриши мумкин

Бу 1945 йилда Нагасакига ташланган “Толстяк” бомбасига ўхшаш плутоний қурилмаси бўлади, дея хабар беради “The Times” Украина Мудофаа вазирлиги ҳужжатига таяниб.

Таъкидланишича, бундай “элементар” бомбани яратиш учун бир неча ой керак бўлади.

@Mudofauz1

So'ngi kunlarda dunyoyimiz ham keskinlashib bormoqda.Xuddikim uchinchi jahon urushi yoqasiga kelib qolgandekmiz.Putinning Ukrainaga yadro tashuvchi ballistik raketa bo'lmish Oreshnik orqali zarbasi butun dunyoni larzaga solishda davom etmoqda.

Xo'sh hozir ko'rib chiqadigan narsamiz yadroviy zarba berilishidan keyingi qo'llanma:

- Yadroviy zarbalar boshlanganidan so'ng yer yuzida shu lahzaning o'zida tahminan 3-5 mlrd odam halok bo'ladi va keyinchalik nurlanish oqibatida extimol 200mlngacha inson bu hayotdan ko'z yumishi mumkin.

- Yadroviy zarba asoratlari yer yuziga qanday ta'sir qilib qanday alomatlar taqdim qilishi aniq emas lekin ekologiyaga yetarlicha zarar keltiradi va yer yuzi bo'ylab yadroviy qish yaratilishi extimoli baland.

- Agar yadroviy zarbalar berilgan taqdirda yer yuzi nurlanish ichida qoladi va shu sababli ma'lum muddat uydan tashqariga chiqish hayot uchun ancha xatarli bo'lib qoladi(xatto uyda ham).

- Oziq ovqat maxsulotlari shu jumladan ichimlik maxsulotlari ham yaroqsiz xolga kelib qolishi tahmin qilinadi.Agar g'amlash kerak bo'lsa qadoqlangan yopiq konservalar hamda artezian(quduq va shunga o'xshashlar)ning suvlarini ancha muddat saqlash mumkin.Shaxsan aytadigan bo'lsam artezianlar ancha uzoq muddat sifatini yo'qotmas ekan).

- Dastlab yadro zarbasi paytida devor va derazalardan uzoqroqda yorug'lik yo'q bo'lgan yopiqroq joyda yuz ko'zlaringizni yopib yerga uzala tushib yotish talab qilinadi.Bunga sabab radiatsiya havo orqali tanaga singadi nurlanish teringizni kuydiradi yoki ko'zingizni ko'r qiladi!

- Keyinroq Deraza-eshiklar iloji boricha yelim qog'ozlar(skotch) bilan yopishtirilib chiqiladi va ma'lum muddat uy ichkarisida sabr qilinadi!

- Darhol radiatsiya changini bartaraf etish uchun issiq suv qabul qilinadi!

- Tashqaridagi har qanday narsalar ichkariga kiritilishi yomon ahvolga olib kelishi mumkin.Bu masalaga qisman yechim issiq suv orqali maxsulotlarni chayish deb o'ylayman)

- Radiatsiya sabab insonda qon quyilib bosh og'riqi holatlari bo'lishi tabiiy bu narsani hammamiz yoz oylarida magnit bo'ronlari sabab yaxshigina xis qilganmiz.Shu sababli ichimlik zaxiralarini va dori darmonlarni yaxshigina g'amlash talab etilinadi.

- Zarurat bo'lmasa umuman ko'chaga chiqish mumkin emas.Chunki dastlabki 48 soat ichidagi radiatsiya darajasi juda baland bo'ladi!

- Evakuatsiya uchun ommaviy axborot vositalariga e'tibor qaratiladi har qanday qurilma uchun bir necha kunlik zaryad saqlanishi kerak!

Albatta bularning bari tahminiy lekin reallikka yaqin faktlar.Zarurat bo'lgani uchun uyqudan kechib yozib chiqdim)

@Mudofauz1

Ukraina 2025-yilda tinchlik shartnomasiga rozi bo‘ladimi? Hozircha hammasi shunga qarab ketmoqda.

Frontdagi voqealardan xabardor odamlar Ukraina borgan sari og‘ir ahvolga tushayotganini bilyapti. Kiyevda zaxiralar tugadi, G‘arb ham oldingi ko‘lamda qurol-yarog‘ bermayapti. Hozir asosan yirik texnikalar (F-16, uzoq masofaga uchuvchi raketalar) uzoq muddatli bahslar bilan jo‘natilyapti, chunki mayda qurollar berib bo‘lindi. Yevropada Ukrainaga yuborish mumkin bo‘lgan tanklar tugadi deyishyapti (qolgani o‘zlariga kerak). Moliyaviy richaglar ham ishga solib bo‘lindi. Qolaversa, Vengriya va Slovakiya kabi muxoliflar ham bor.
Rossiya esa baribir katta hududdan tashqari, tabiiy salohiyatga ham ega va qurol zaxirasi omborini to‘ldirib turibdi. Tirik kuchlarda ham Rossiya ustun. Yetmaganiga Shimoliy Koreyadan askar olib kelyapti.

Ukraina hozirgi front chegaralaridagi sarhadlarini tan olishga rozi bo‘lishi shartnomasi tuzishga asosiy to‘siq bo‘lib kelayotgandi. Tramp Kiyevni bunga majburlashi aytilmoqda. Kiyev esa rad etyapti. Ukrainaliklar, albatta, vatanning bir qismini ham dushmanga berishni istamaydi, lekin ahvol shuni talab qilishi mumkin.

Umuman olganda, hammasi juda yomon emas. Rossiya Ukrainadan tortib olgan janubiy hududlarda ukrainaliklar muhim nuqtalarni o‘zida saqlab Ular Xersonni qaytib oldi, Ukrain davlatining tarixiy yadrosi bo‘lgan Zaporojya, Ukrainaning ikkinchi yirik shahri Xarkov va Dneprni bermadi. Ruslar 2022-yildan beri bosib olgan eng katta shahar — Mariupol. Aynan shu yerda juda katta infratuzilma bor. Qolgan hududlarda Zaparojya AES’ni aytmaganda, jiddiy va katta narsalar deyarli yo‘q. Asosiy yo‘qotish dengizbo‘yi zonalar. Ammo Ukraina Odessa orqali hali ham dengizga chiqa oladi.

Qolaversa, Ukraina bu urushda nafaqat hududini boy berdi, balki kichik bo‘lsa-da, Rossiya hududini ham egalladi. Bu Kiyev uchun ma’naviy jihatdan yaxshi ustunlik. Ular agressordan uning yerini tortib ola bildi. Agar Rossiya front chizig‘ida yangi chegaralar o‘rnatilishini talab qilsa, demak o‘z hududining bir qismini Ukrainaga berishi kerak bo‘ladi. Biroq Moskva bunday qilolmaydi, u shu kichik joy uchun ham Ukrainadan yon berishi ehtimoli katta, lekin bunga Kiyev rozi bo‘lishi qiyin. Ularning ham urushdagi ma’naviy yutuqni boy bergisi kelmasa kerak.

Ukraina hozirgi sharoitda iloji boricha qo‘lida qolgan hududlarni qattiqroq himoya qilishi zarur. Kurskdagi pozitsiyalarni himoya qilish ham qiyinlashib bormoqda.

@Mudofauz1

Jahon tizimlarining yirik tahlilchisi, buyuk olim Jovanni Arrigi kapitalizmning ilk davri(shuningdek, SSSR’dagi sanoatlashtirish davri)da dehqonlar o‘z xohishi bilan qishloqlardan ketib, zavod yoki konga ishga kirmaganini ta’kidlaydi. Chunki bu vaqtda dehqonlar hayoti ishchi hayotidan ko‘ra, yaxshiroq va farovonroq bo‘lgan.

Shuning uchun, Yevropada, kapitalizm eng rivojlangan hududlarda dehqonlarga atayin noqulay, chidab bo‘lmaydigan muhit yaratilgan. Masalan, Angliyada bu XV-XVI asrlarda, jamoa yerlari va mulklarini tugatish, dehqonlarni yersizlashtirish (enclosure, oгораживания) tarzida amalga oshirilgan. SSSR’da esa dehqon yerlari kolxoz va sovxozlar tashkil etish orqali olib qo‘yilgan.

Arrigi bu jarayonni 1960-yillarda Afrikaning janubidagi tadqiqot ishlari davomida yaqqol ko‘radi. U bu yerda Janubiy Afrikaning proletarizatsiya (ishchi sinfi ko‘paytirilishi) qilinishi va dehqonlar mulksizlantirilishini kuzatadi.

Olim Janubiy Afrika misolida kapitalizmning rivojlanishi proletarizatsiya bilan yondosh kelishi fikri har doim ham to‘g‘ri emasligini ko‘rsatadi. Proletarizatsiya — tabiiy yoki majburan amalga oshishidan qat’iy nazar, kapitalizmning rivojlanishida asosiy omil bo‘la olmaydi, uning rivoji uchun boshqa muhim shartlar ham talab qilinadi.

“Rodeziya misolida ischilashtirishning uchta holatini aniqladim, lekin ulardan faqat bittasida kapital foydaga chiqdi. Birinchi holatda, dehqonlar qishloq kapitalizmining rivojlanishiga qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yetkazib berish orqali javob berdi, lekin ular yuqori ish haqiga qaramasdan, mehnatni asosiy tovarga aylantirmadi.

Natijada ishchi kuchi yetishmasligi mintaqa uchun doimiy muammoga aylandi. Chunki, qishloq xo‘jaligi va tog‘-kon kapital korxonalari rivojlanib borishi bilan, ular qishloq xo‘jaligi mahsulotlariga talabni yaratdi va afrikalik dehqonlar ushbu talabni qondirdi. Shu tariqa ular mehnatini sotish orqali emas, qishloq tovarlarini sotish orqali ham iqtisodda ishtirok etishi mumkin bo‘ldi va ishchiga aylanmadi.

Hukumat muammoni hal qilish uchun ko‘chmanchi qishloq xo‘jaligini qo‘llab-quvvatladi. Ular bu orqali dehqonlar orasida raqobat yaratdi hamda ularning bir qismi uzoq vaqt unumsiz yerda yoki yersiz qolishiga erishdi. Yersiz, mulksiz qolgan dehqonlar o‘z-o‘zidan mahsulot emas, mehnatini sotuvchiga ishchiga aylandi”, deb yozadi Arrigi.

Arrigi ushbu jarayonning AQSH’dagi ko‘rinishini ham yozgan. Amerikada ham kapitalizm boshida mahalliy erkin fermerlar fabrika va konlarga borib, ishlashdan bosh tortgan. Ammo Amerika elitasiga omad kulib boqqan — qora tanlilar va, ayniqsa, Yevropadan yoppasiga ko‘chib kelgan kambag‘allar orqali arzon ishchi sinfi shakllantirilgan.

@Mudofauz1

Davosda Butunjahon iqtisodiy forumi boshlandi. Unda dunyoning turli davlatlaridan kelgan minglab siyosatchilar va iqtisodchilar ishtirok etadi hamda siyosat va iqtisod borasida muhim qarorlarni qabul qiladi.

Nega bunday muhim forum aynan Shveysariyaning Davos shahrida oʻtkaziladi?

1971-yilda nemis iqtisodchisi Klaus Shvab birinchi marta 450 nafar yevropalik rahbarni uchrashuvga taklif qiladi. Oʻshanda ushbu tadbir Yevropa menejmenti simpoziumi deb nomlandi.

Shvab biznesdagi yetakchi insonlar global bozorda qanday natijalarga erishayotganini hamda muammolarni oʻzaro muhokama qilishini xohlagan. Va, albatta, Yevropa kompaniyalarining Amerika kompaniyalari bilan raqobati asosiy mavzu boʻlgan.

Shvabning oʻzi Jeneva shahrida oʻqituvchilik qilgan. Biroq uchrashuv uchun togʻ-kurort zonasi boʻlgan Davosni tanlagan.

Birinchidan, chiroyli manzara. Boy odamlarga eng avval sokinlik va goʻzal tabiat kerak.

Ammo yevropaliklar bu yerdan ham falsafiy maʼno qidirgan. Davosda Tomas Manning “Sehrli tog‘” kitobi voqealari sodir boʻladi. Asardagi bosh qahramon Gan Kastorp Davosga uch hafta dam olish uchun keladi. Ammo oxir-oqibat bu yerda yetti yil qoladi.

Bu vaqt ichida uning hayot haqidagi tushunchasi butunlay oʻzgaradi. Kitobda jamiyatning tanazzulga uchrashi va insoniyat qilayotgan bemaʼni, maʼnosiz ishlar qahramonlar misolida masxara qilinadi.

U Davosdan qaytganida Birinchi jahon urushi boshlanadi. Gan sanatoriyda tanishgan odamlar, aslida ushbu urushni boshlagan kuchlar ramzi edi. Shuningdek, baʼzi mamlakatlarning (masalan AQSh) koʻrligi ham kinoya bilan koʻrsatilgandi.

Yozuvchi bu bilan buyuk davlatlar butun sayyora miqyosidagi muammolar (ochlik, qashshoqlik, infeksiyalar, iqlim oʻzgarishi) turganda, qandaydir arzimagan, beʼmani narsalar uchun bir-biri bilan janjallashishini taʼkidlaydi. Shvab Davosda kitobdagi xato takrorlanmasligi, bu yerda katta muammolar hal qilinishi kerakligini anglatmoqchi boʻladi.

Davos forumi hozirda dunyodagi eng katta yigʻin. Bunday katta koʻlamdagi siyosatchi va ishbilarmonlarni toʻplovchi boshqa biron xalqaro tadbir deyarli yoʻq.

Oʻzaro urush yoqasida turgan Gretsiya va Turkiya munosabatlari aynan Davos uchrashuvlaridan keyin iliqlasha boshlagan. 1992-yilda bu yerda Nelson Mandela Janubiy Afrika prezidenti bilan uchrashgan. Biroq Davosning butunjahon ishbilarmonlari hamkorligi ramzi borasidagi obroʻyi yildan-yilga pasayib bormoqda. Chunki dunyo yana oʻzaro jiddiy kurashlarga kirib boryapti.

@Mudofauz1

Rossiyaning Markaziy Osiyodagi strategik roli: geosiyosiy o‘zgarishlarga qaramasdan barqarorlik
 
Quyida siyosiy tahlilchilar Eldaniz Gusseinov🇰🇿va Sardor Allayarov🇺🇿 tomonlaridan tayyorlangan va Geopolitical Monitor’da chiqarilgan “Beyond Western Narratives: Unpacking Russia’s Strategic Role in Central Asia” maqolasining asosiy tezislarni keltiramiz.
 
Ukraina urushi sababli Markaziy Osiyo global e’tibor markaziga aylandi va AQSh, Germaniya, Turkiya va Xitoy kabi tashqi o‘yinchilar mintaqaga faolroq jalb qilina boshladi. G‘arbdagi ba’zi fikrlarga ko‘ra, Rossiyaning Markaziy Osiyodagi ta’siri zaiflashmoqda, chunki mintaqa mamlakatlari Moskva bilan uzoqlashmoqda va alternativ global o‘yinchilar bilan aloqalarini mustahkamlamoqda. Ammo batafsil tahlil shuni ko‘rsatadiki, Rossiyaning ta’siri nafaqat barqaror qolmoqda, balki ayrim jihatlarda kuchaymoqda.
 
G‘arb narrativlari: Rossiyaning zaiflashuvi
 
G‘arbdagi ekspertlar Rossiyaning Ukraina urushi sababli Markaziy Osiyodagi ta’siri pasayganini ta’kidlashmoqda. Ularning asosiy dalillari quyidagilardan iborat:
 
Birinchidan, Ukraina bo‘yicha betaraflik: Markaziy Osiyo mamlakatlari Rossiyaning harakatlarini qo‘llab-quvvatlamadi va G‘arb sanksiyalariga amal qilmoqda.
 
Ikkinchidan, sherikliklarni diversifikatsiya qilish: Qozog‘iston, O‘zbekiston va Qirg‘iziston Xitoy, Turkiya va G‘arb davlatlari bilan aloqalarni mustahkamlamoqda.
 
Uchinchidan, iqtisodiy diversifikatsiya: Xitoyning “Bir makon, bir yo‘l” tashabbusi va Turkiya bilan iqtisodiy hamkorlik Rossiyaga bog‘liqlikni kamaytirishga yordam bermoqda.
 
T‘ortinchidan, madaniy o‘zgarishlar: Mintaqada milliy identifikatsiyani tiklash, mahalliy tillarni rivojlantirish va Sovet davri siyosatiga tanqidiy qarash Rossiya bilan madaniy masofani oshirmoqda.
 
Yuqorida keltirilgan trendlar mintaqaning Rossiyadan uzoqlashib, ko‘p tomonlama hamkorlikka asoslangan mustaqil siyosat olib borayotganiga ishora qiladi.
 
Qarama-qarshi tezislar: Rossiyaning barqaror ta’siri
 
Zikr etilgan dalillarga qaramay, Rossiyaning Markaziy Osiyodagi o‘rni mustahkamligini tasdiqlovchi ko‘plab faktlar mavjud.

1. Savdo va iqtisodiy aloqalar: 2023-yilda Rossiya va Markaziy Osiyo o‘rtasidagi savdo hajmi taxminan $44 mlrdni tashkil etdi, bu mintaqa umumiy savdo aylanmasining uchdan birini tashkil qiladi. Savdoning 50%dan ko‘prog‘i mahalliy valyutalarda amalga oshirilishi moliyaviy mustaqillikni kuchaytirib, AQSh dollariga qaramlikni kamaytirmoqda.
Bundan tashqari, Shimol-Janub transport koridori (INSTC) kabi loyihalar O‘zbekiston va Qirg‘izistonga yangi savdo imkoniyatlarini taqdim etmoqda. Bu esa, uzoq muddatda, O‘zbekistonning "dengizga chiqish yo‘li yo‘qligi muammosini" hal etishga xizmat qilishi mumkin.
 
2. Strategik sherikliklar: 2024-yilda O‘zbekiston va Qozog‘iston BRICS hamkorlik maqomini oldi, bu ularga alternativ to‘lov tizimlari va yangi eksport bozorlariga kirish imkonini beradi.
Ayni vaqtda, Rossiyalik kompaniyalar Qozog‘istondagi xorijiy firmalarning deyarli yarmiga ega.
 
3. Harbiy va xavfsizlik hamkorligi: Rossiya Markaziy Osiyoda harbiy ishtirokini saqlab qolmoqda, jumladan, Rossiya-Qozog‘iston harbiy hamkorlik shartnomasi, Qirg‘iziston bilan qo‘shma havo mudofaasi tizimi va Tojikistonga S-300 tizimlarini yetkazib berish orqali.
Shu bilan birga, 2023-yilda “Rossiya-Markaziy Osiyo” xavfsizlik kengashi kotiblari darajasidagi birinchi uchrashuv bo‘lib o‘tdi, bu doimiy hamkorlikning davom etishini ko‘rsatadi.

4. Siyosiy aloqalar: Turkmaniston prezidenti Serdar Berdimuhamedovning 2022-yilda o‘zining ilk rasmiy tashrifini Rossiyaga amalga oshirgani hatto betaraf davlatlar ham Rossiya bilan yaqin aloqalarga ega ekanligini ko‘rsatmoqda.

@Mudofauz1

Rossiyaning Markaziy Osiyodagi strategik roli: geosiyosiy o‘zgarishlarga qaramasdan barqarorlik - davomi

G‘arbiy talqinlarning kamchiliklari

G‘arbning Markaziy Osiyo haqidagi qarashlari ko‘pincha mintaqaning Rossiya va Xitoy bilan aloqalaridagi murakkablikni to‘g‘ri aks etmaydi. Asosiy xatolar quyidagilardan iborat:

a) Diplomatiyani soddalashtirish: Markaziy Osiyo mamlakatlari ko‘p vektorli siyosat olib borib, Rossiya, Xitoy va G‘arb bilan aloqalarni muvozanatlashtirishga harakat qilmoqda.

b) Manixey yondashuvi: Demokratiya va avtoritarizm o‘rtasidagi kurashga asoslangan G‘arb siyosati mintaqaning o‘ziga xos sharoitlarini inobatga olmaydi.

c) Iqtisodiy haqiqatlarni e’tibordan chetda qoldirish:  Diversifikatsiyaga qaramay, Rossiya hali ham mintaqa uchun muhim iqtisodiy hamkor bo‘lib qolmoqda.

Bunday noto‘g‘ri qarashlar G‘arb siyosatining Markaziy Osiyoda samarasiz bo‘lishiga olib kelishi mumkin. Masalan, Germaniya kansleri Olaf Sholtsning Qozog‘iston prezidenti Toqayevdan Ukraina urushi bo‘yicha pozitsiyasini so‘raganidan keyin Toqayev Rossiyaning harbiy jihatdan mag‘lubiyatga uchrashi imkonsiz ekanligini aytgan.
 
Xulosa qilib aytganda, Rossiyaning Markaziy Osiyodagi ta’siri G‘arb narrativlarida tasvirlanganidek zaif emas. Iqtisodiy, siyosiy va harbiy aloqalar chuqurlashib, o‘ziga xos barqarorlikni saqlab qolmoqda. Savdo hajmining oshishi, mahalliy valyutalarda hisob-kitob qilish, va strategik sherikchilikning davom etishi Rossiyaning mintaqadagi o‘rnini mustahkamlamoqda.

Markaziy Osiyo mamlakatlari ko‘p vektorli siyosat orqali Rossiyadan to‘liq uzoqlashmasdan, o‘z mustaqilligini oshirishga harakat qilmoqda. Bu mintaqaning murakkab dinamikasini anglash Markaziy Osiyoda muvaffaqiyatli siyosat olib borish uchun muhimdir.

@Mudofauz1

Xitoy XIV asrgacha dunyoning eng rivojlangan davlati edi. Oddiy misol, yevropaliklar poroxni ham aynan xitoyliklardan o‘zlashtirgan. Ilk qog‘oz pullar ham Xitoyda bosilgan.

Arrigining “Adam Smit Pekinda” kitobida, nega Xitoy XVI-XVII asrdan texnologik yetakchilik va rivojlanishda Yevropadan ortda qolganining yana bir sababini tushuntiradi.

Olim ta’kidlashicha, resusrlar zaxirasi ikki xil rivojlanish tafovutini yuzaga keltirgan. Yevropa manafakturalari Amerika qit’asida katta miqdorda xomashyo va mahsulotlar qabul qilgan. Xitoy markazi esa hududlardan bunday katta ko‘lamdagi resusrlarni olmagan.

Angliyada sanoat inqilobi boshlanishida, shubhasiz, mamlakatdagi arzon tabiiy boyliklar ham rol o‘ynagan. Ammo Amerika xomashyosiz Yevropa texnologiya va kapitali ekin maydonlari, energiya, mehnatni tejash uchun harakat qilmasdi. Ya’ni, ular resurs ko‘pligi sabab, yerga e’tiborni kamaytirib, texnologiyalarga e’tiborni kuchaytirdi va xomashyoga ishlov berishga ketadigan mehnatni kamaytirishga urindi.

Sharqiy Osiyo esa bu davrda resusrlar tanqisligi sabab, ularni tejashga majbur bo‘ldi hamda ulardan unumli foydalanish uchun qattiq mehnatga e’tibor qaratdi.

Oddiy qilib aytganda, Yevropa Shimoliy va Janubiy Amerikadek xomashyoga boy mustamlakalarga ega bo‘ldi. Xitoyda esa bunday mustamlakalar yo‘q edi. Yevropa Kapital hisobiga rivojlandi, Xitoy esa Mehnatga ko‘z tikdi.

Buni yanada aniqroq tushunish uchun insonlarni (ularning mehnatini) kolxoz, savxozlar orqali ekpluatatsiya qilgan SSSR va kapitalga asosiy e’tibor qaratgan AQSHni misol qilish mumkin.

O‘zbekiston borasida ham bu formula ishlaydi. Xonliklarda dehqonlar ayovsiz ishlatilagan, birlamchi resurs – suvning o‘zi ham kamyob bo‘lgan va bunday sharoitda undan unumli foydalanish uchun katta mehnat talab qilingan. Suv kabi boshqa xomashyolar ham to‘kin bo‘lmagan va ulardan maksimal foydalanishga harakat qilingan.

Umuman, bugungi kunda ham har qanday ziddiyatlar resusrlar ustiga quriladi. Davlatlarning asosiy vazifalaridan biri ham resusrlarni to‘g‘ri taqsimlash.

@Mudofauz1

Turkiya dengiz floti

@Mudofauz1

Ko‘tarinki ruhdagi xabarlardan keyin nega Malayziya O‘zbekistonga bunchalik ehtirom ko‘rsatayotganini bilish uchun mamlakat siyosiy sahnasi bilan qiziqdim.

2018-yildan beri Malayziyada siyosiy beqarorlik kuzatilmoqda. 2018-2022-yillar oralig‘ida 4 bosh vazir almashgan. Asosiy sabab milliy kurashlar. Malayziyada tubjoy aholi — bumiputradan tashqari, xitoyliklar va hindlar ham salmoqli ulushga ega. Xususan, 32 mln aholining 7 mlnga yaqini xitoylik, 2 mln esa hind. Bumiputra ham turli guruhlarga bo‘linadi.

Ularning milliy ziddiyatini diniy qarashlar ham alangaladi. Bumiputralarning katta qismi musulmon va ular Malayziya islom asoslariga qurilishi kerak deb hisoblaydi. Lekin iqtisodda mustahkam o‘rnashgan xitoyliklar va hindlar ham buddaviylik va hindiuylik tazyiqqa uchrashini qabul qilmaydi. Malayziya bosh vazirlari mana shu konfessiyalarni murosaga keltirolmay istefo beradi.

O‘zi din mavzusi — eng og‘ir mavzu. Nima ish qilmang qaysidir diniy guruh bu ishda boshqa diniy guruhga yon bosishni ko‘radi.

Hozirgi bosh vazir Anvar Ibrohim ham murakkab siyosiy holatda. O‘tgan yili u parlamentdagi mutlaq ko‘pchilik o‘rindan ajraldi, ya’ni koalitsiya bo‘lindi. Uning islom ana’nalaridan chekinishda ayblashdi. Shu bilan barobar hindlar bayramida bir hind bola musulmonllikka o‘tganini e’lon qilgani uchun radikallik musulmonlikda ham ayblangan.

U Malayziya islom demokratiyasining yorqin namunasiga aylanayotganini ta’kidlab kelmoqda. Bosh vazir radikal malayya, hind va xitoy diasporasi tomonidan doimo bosimda ushlanadi. Mamlakatni eng ko‘p (24 yil) boshqargan Mahathir Muhammad ham hech qaysi saylovda 65 foizdan ko‘p ovoz olmagan. Ya’ni, saylovchilar shu paytgacha hech kimni mutlaq qo‘llamagan.

Bu davlat O‘zbekiston bilan aloqalarni qo‘llashining asosiy sababi — Malayziya eksportining katta qismini tashkil qiluvchi palma yog‘i bo‘lishi mumkin. O‘zbekiston katta bozor va bu bozor palma yog‘iga to‘yinmagan (menimcha asosiy yog‘ paxta va pista). Istiqbolli yo‘nalish. Aynan tashrif arafasida O‘zbekistonda palma yog‘ini sinovdan o‘tkazish majburiy bo‘lishi ham belgilandi. Baki tasodifdir. Albatta, O‘zbekiston ham bu aloqalardan nimalarnidir ko‘zlagan.

@Mudofauz1

Markaziy Osiyoning yashil energiya kelajagi kimning nazorati ostida?

Oxirgi vaqtlarda Markaziy Osiyo jadal ravishda yangi energetik hamkorliklar maydoniga aylanmoqda. Qozog‘iston va O‘zbekiston qayta tiklanadigan energiya manbalarini rivojlantirish bo‘yicha ulkan maqsadlarni belgilab olgan va ularning rejalarini tashqi o‘yinchilar qo‘llab-quvvatlamoqda. Mintaqada allaqachon mustahkam o‘rnashgan Xitoydan tashqari, Fors ko‘rfazi davlatlari – avvalo Saudiya Arabistoni va BAA – asosiy rol o‘ynamoqda. Bu hamkorlik nafaqat mintaqadagi energetik manzarani o‘zgartirmoqda, balki Xitoy va arab monarxiyalari o‘rtasidagi munosabatlar uchun testga aylanmoqda.
 
Vaziyat murakkabligi shundaki, an’anaviy o‘yinchilar – avvalo Rossiya – o‘z mavqeini yo‘qotishni istamaydi. Kreml Ukrainadagi urush va xalqaro ta’sirining pasayishiga qaramay, mintaqa infratuzilmasi va qazib olinadigan yoqilg‘i yetkazib berishdagi nazoratini saqlab qolishga harakat qilmoqda. Turkiya va Eron esa xavfsizlik masalalarida muhim rol o‘ynamoqda. Shu fonda, Xitoy va arab davlatlarining ta’sirining kengayishi mintaqaviy siyosatda jiddiy o‘zgarishlarga olib kelishi mumkin.
 
Qozog‘iston va O‘zbekiston: maqsadlar va muammolar
 
Markaziy Osiyo iqtisodiyoti energiya tanqisligi va qazib olinadigan yoqilg‘iga bog‘liqlik muammolariga duch kelmoqda. Bu ularni qayta tiklanadigan energetikani rivojlantirishga undamoqda. Qozog‘iston 2035-yilgacha “yashil” energiyaning ulushini 35% ga yetkazishni, O‘zbekiston esa 2030-yilgacha uni 40% ga yetkazishni maqsad qilgan. Biroq, bu ulkan rejalarni amalga oshirish ham investitsiyalarni, ham yetarli texnologik salohiyatni talab etadi.
 
Aynan shu vaqtda Xitoy va Fors ko‘rfazi davlatlari sahnaga chiqib kelishdi. Saudiya Arabistonining ACWA Power kompaniyasi bugungi kunda dunyoning eng yirik qayta tiklanadigan energiya infratuzilmasi ishlab chiquvchilaridan biri bo‘lib, PowerChina bilan hamkorlikda O‘zbekistonda yirik loyihalarni amalga oshirmoqda. BAA ham Masdar va TAQA orqali Markaziy Osiyoda quyosh va shamol energetikasiga sarmoya kiritmoqda. Xitoy va arab kompaniyalari o‘xshash strategiyaga amal qilmoqda: ular nafaqat moliyachi sifatida, balki loyihachi va operator sifatida ham bozorda o‘z o‘rnini mustahkamlashga harakat qilmoqda.
 
Xitoy va Ko‘rfaz davlatlari hamkorligi barqaror bo‘ladimi?
 
Birinchi qarashda, Xitoy va Fors ko‘rfazi davlatlari Markaziy Osiyoning energetik bozorini samarali bo‘lib olishning o‘ziga xos modelini ishlab chiqqandek tuyuladi: Pekin texnologiyalar va ishlab chiqarish quvvatlarini yetkazib beradi, Ar-Riyod va Abu-Dabi esa sarmoya kiritib, loyihalarni rivojlantiradi. Biroq, bu model uzoq muddatli istiqbolda muammolarga duch kelishi mumkin.
 
Birinchidan, Fors ko‘rfazi davlatlari o‘z sanoatini rivojlantirishni boshlamoqda, jumladan, quyosh panellari va elektromobillar ishlab chiqarishda. Bu esa, hecha shubhasiz, Xitoy bilan ta’minot zanjirlari ustidan nazorat uchun raqobatga olib keladi. Ikkinchidan, Markaziy Osiyo energiya mustaqilligiga erishishni maqsad qilgan va bu jarayonda hamkorlarini diversifikatsiya qilishga harakat qilmoqda.
 
Bundan tashqari, raqobat faqat energetika sektori bilan cheklanib qolmasligi mumkin. Agar Fors ko‘rfazi davlatlari o‘z ta’sirini iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari yoki xavfsizlik sohasiga kengaytirsa, bu Turkiya, Eron va Rossiya bilan to‘qnashuvga olib kelishi mumkin. Ushbu davlatlar hanuzgacha Markaziy Osiyoni o‘zlarining strategik manfaatlari hududi deb biladi.

@Mudofauz1

Markaziy Osiyoning yashil energiya kelajagi kimning nazorati ostida? – davomi
 
Yevropa global jarayonlardan chetda qolmoqda
 
Markaziy Osiyoning hozirgi energetik transformatsiyasi shuni ko‘rsatadiki, Yevropa bu muhim jarayonlardan chetda qolish xavfi bor. Rossiyaga qaramlikni kamaytirish bo‘yicha Yevropa Ittifoqining bayonotlariga qaramay, Markaziy Osiyodagi energetika sektorida yetakchilik allaqachon Xitoy va Fors ko‘rfazi davlatlariga o‘tib ketgan.

Yevropa Ittifoqining hozirgi siyosati mafkuraviy yondashuvlarga asoslangan (demokratik islohotlarni o‘tkazish, Rossiya hamda Xitoy bilan aloqalarni cheklash talabi) – bu esa mintaqa o‘yinchilarini uzoqlashtirmoqda. Xitoy va Ko‘rfaz davlatlari Markaziy Osiyoga aniq investitsiyalar va loyihalarni taklif qilayotgan bir paytda, Yevropa mintaqaviy o‘zgarishlarni demokratik islohotlar, inson huquqlari va siyosiy shaffoflik kabi shartlarga bog‘lashda davom etmoqda.

Bu fonda Yevropa Markaziy Osiyodagi ta’sirini saqlab qolish maqsadida quyidagilarni amalga oshirishi mumkin:

Birinchidan, faol investitsiyalarni yo‘lga qo‘yish, jumladan, Markaziy Osiyodagi yashil energiya loyihalarida ishtirok etish;

Ikkinchidan, Fors ko‘rfazi davlatlari bilan pragmatik hamkorlik o‘rnatish, ularning mintaqadagi ishtirokidan foyda olish;

Uchinchidan, muqobil iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish, shunda Markaziy Osiyo butunlay Xitoy yoki arab monarxiyalariga bog‘lanib qolmaydi.
 
Xulosa qilib aytganda, Markaziy Osiyoning yashil energetikaga o‘tishi nafaqat texnologiya yoki investitsiya masalasi, balki asosiy geosiyosiy omil bo‘lib, u mintaqadagi kuchlar muvozanatini aniqlab beradi. Xitoy va Fors ko‘rfazi davlatlari allaqachon yangi o‘yin qoidalarini shakllantirmoqda, Rossiya va Yevropa esa ularga moslashishga majbur bo‘lmoqda. Muhim savol shuki, boshqa yirik davlatlar qanday strategik qadamlar tashlaydi va bu jarayonda faqat kuzatuvchi emas, balki faol ishtirokchi bo‘lishga harakat qiladimi?

@Mudofauz1