#زمانی_کوردی لە ڕۆژهەڵات تادێت دۆخی ناجێگیرتر دەبێت. خەڵک بەگشتی لە پرۆژەی بن بڕ کردنی ئەو زمانە خۆبەخشانە بەشدارن. ئەگەر تا دوێنێ دەگوترا #زمانی_دایکی لە #کرماشان بووتە زاراوەیەکی فارسی، ئێستا زاراوەی ئەردەڵانی [ #سنە و دەور و بەری] لە ١٠٠دا ٩٠ی فارسییە. خەڵک چ لە شەقام و بازار و گەڕەک و کۆڵانەکان و چ لە ماڵان بە زاراوەی سنەیی فارسی ئاخاوتن دەکەن، سنەی ئەمڕو کرماشانی دوێنێیە.

زمانی کوردی، #زمانی_زگماکی و #زمانی_دایکی دەیان ملیون مرۆڤە، زمانی دەیان ملیون کوردی بندەست و ستەملێکراوە لە ڕۆژهەڵاتی ناوین. #زمانی_کوردی پێناسی شۆناس و ناسنامەی نەتەوەی چەوساوەی کوردە.
کوردی ئەو زمانەیە کە دەیان ساڵە لە ژێر هەڕەشەی فەوتان و تواندنەوەیە. چەندین دەوڵەت دژ بە ئەو زمانە و دژ بە فەرهەنگ و کەلتۆری کوردی پڕۆژەیان هەیە و لە سەر ئەو مژارە هەر ئێستا شەڕێکی نەرم لە ئارادایە. کورد و ناسنامەی کوردی هەر ئێستا لە هەر چوار لاوە کەوتووەتە بەر هرووژمی چڕو پڕی زمان و فەرهەنگە دەستوورییەکانەوە.
هیچ گومانێک لەوە نەماوە کە زمان و فەرهەنگ و کەلتۆر و داب و نەریتی کوردی لە بەر هرووژم و هێرشی فەرمی و نافەرمی زمان و فەرهەنگە دەستوورییەکان، ڕووبەڕووی کۆمەڵکوژییەکی بە ڕوواڵەت نەرم و نیانی فەرهەنگی ببێتەوە.
هۆشداری سەربارەت بە دەرئەنجامی ئەو هرووژم و هێرشانە و هۆشداری لە ئەگەری فەوتانی زمانی کوردی و ئاکامی ئاسیمیلاسیون و بێ ناسنامە کردنی ملیونان کەس، تا ئێستا نەیتوانیوە، کورد لە خەون و خەو ڕاپەڕێنێت.
دیارە هەندێ کەس پێیان ناخۆشە هۆشداری لەو شێوەیە. بۆ وێنە لە چەند مانگی ڕابردوو لە چەند پۆستێک کە هەندێکیان لە خوارەوە دێت، بە مەبەستی ڕاکێشانی سەرنجی دڵسوزانی زمانی کوردی بەو مەترسییە کە هەست دەکەم لە ئارادایە، ئاماژەم بە چەند خاڵ کردووە. لە بەرامبەردا هەندێ کەس کە هەست بە مەترسییەکی وەها ناکەن ڕەخنەیان هەبووە ژە هەڵوێستێکی لەو شێوەیە.
٭٭٭
#کورد بۆ خۆی وڵاتێکی تایبەت و حکومەتێکی سەربەخۆی نییە. نە دەسەڵاتی هەیە و نە بە سەر فەرهەنگ و کەلتۆر و مێژووەکەیەوە سەروەرە. نە وەکوو نەتەوەیەکی #یەکگرتووە و نە لەسەر #چارەنووس و داهاتوو و ئایەندەی خۆی یەکڕا و یەکدەستە. ئاخۆ ئەگەر زمانی کوردی واتە ناسنامەی شۆناسەکەی نەمێنێت، هەر کورد هەژماردە دەکرێت ؟
٭٭٭
زمانی کوردی لە ڕۆژهەڵات تادێت دۆخی ناجێگیرتر دەبێت. بە داخەوە خەڵک بەگشتی لە پرۆژەی بن بڕ کردنی ئەو زمانە خۆبەخشانە بەشدارن. ئەگەر تا دوێنێ دەگوترا زمانی دایکی لە #کرماشان بووەتە زاراوەیەکی فارسی، ئێستا زاراوەی ئەردەڵانی [ #سنە و دەور و بەری ] لە ١٠٠دا ٩٠ی بووەتە فارسی. خەڵک چ لە شەقام و بازار و گەڕەک و کۆڵانەکان و چ لە ماڵان بە زاراوەیەکی فارسی- سنەیی ئاخاوتن دەکەن، وادیارە سنەی ئەمڕو کرماشانی دوێنێ بەبیر دێنێتەوە.
٭٭٭٭
سەروەری زمانی کوردی بەسەر #ڕۆژهەڵات [ لانیکەم بەسەر کۆمەڵگا ] بە داخەوە بەخێرایی بەرەو ڕۆخان و کوتایی هێنان پێش دەڕوات.
کاتێک ژیانی زمانی کوردی بە هۆی پەرە پێدانی ئاسیمیلاسیونی درێژخاێن، لە مەترسیدایە، جێی سەرسۆڕمان ئەوەیە هەندێ بە ناو زمانناس و پسپۆڕ و مامۆستا، فێرکاری و فێرکردنی خۆبەخشانەی وانەبێژانی کورد وەکوو هەڕەشەیەکی جددی لە سەر ئەو زمانە، پێناسە دەکەن !
٭٭٭
ئەوە ڕاستییەکی حاشا هەڵنەگرە کە #کورد بێ بەشە لە سەرەکیترین مافەکان و بۆ پاراستنی زمانەکی لە زەختیی و ژێر گوشار دایە.
بەڵام دەبێ ئەو ڕاستییەش ڕەچاو بکرێت کە زمانی کوردی ئێستا وەکوو ئەوە تووشی شڵەژان و تێکچوویی هاتووە، پێویستی بە فریاکەوتنێکی خێرا هەیە. با رۆژهەڵات بچێت بە هانای زمانەکەیەوە.
٭٭٭
هەندێ لە هەندەران پێیان وایە بەکار هێنانی زمانی کوردی"ئاسایشی بەردەنگە فارسەکانیان تێکدەدا"، بەداخەوە لە ناوخۆی وڵاتیش نیوێ لە کوردان ئاخاوتن بە زمانی دایکی پێیان ناخۆشە.
بەڵام، هەر وەک "ئالفۆنس دەودە" نووسەری فەرەنسی دەڵێت؛
" نەتەوەیەک کە زمانی دایکیی لە بیر نەماوە، ئەو بەندکراوەیە کە کڵێڵی درگەی زیندانەکەی لێ ون بووە."
٭٭٭
بریا، #ڕۆژی_جیهانی_زمانی_دایکی مەترسی کەمتر خەمی کوردان و بایەخ پێنەدانی گشتی بە زمانی کوردی، وەکوو هۆکاری گەورەی مەترسیدار لە هەمبەر ژیانی ئەو زمانە، بە بیر بخاتەوە
٭٭٭
مافی فێربوون و فێرکاری زمانی دایکی و پاراستن و گەشە پێدانی پرەنسیپەکانی پێناسە و شۆناسی هەر نەتەوەیەک لە سەر سەروی #مافەکانی_مرۆڤە. داکۆکی لەو مافانە نەک هەر تاوان نییه، بەڵکو ئەرکێکە لە سەر شانی هەمووان. خاوەنداریەتی و پارێزەری لە زمانی زگماکی، پارێزەری و پاراستنی مافەکانی مرۆڤە .

پاش سڕینەوەی چەند پۆستێکی پێوەندیدار بە #هەرێمی_کوردستان،
لە ٢٤ کاژێری رابردوو، زۆر کەس لە ناو وڵات بە تایبەت لە شارەکان و پارێزگاکانی #سنە و #کرماشان و #ورمێ و #تاران و چەند شوێنێکی دیکە پێوەندییان پێوە گرتووین لەو کردەوانە کە ئەوان بە هێرش و گەلەکۆمەی مەجازی و هەڵمەت بۆ ڕەشکردنی کەسایەتیێکی سەربەخو و خاوەن ڕێز ڵە نێو خەڵک و ب.. مافی مرۆڤی کوردستان لێ ناو دەبەن، داخ و کەسەری خۆیان ڕاگەیاندووە و کردەوەی ئەو کەسانە کە دەیانەوێ #کەبوودوەند بخەنە ناو بازنەی شەڕە قسەی ئابڕۆبەرانە و شەڕە بە نەفرەتکراوەکانی حیزبی و گروپی، بە کردەوەیکی قیزەون دەنرخێنن و شەرمەزاری دەکەن. زۆربەی ئەو بەڕێزانە لە سەر هۆکاری سڕینەوەی ئەو پۆستانە، پرسیاریان هەیە و لەو بارەوە خوازیار و چاوەڕێ ڕوونکردنەوەیکی ئەوتۆن.
٭٭٭
بە دڵنیایەوە کۆمەگای #ڕۆژهەڵات لە بواری هەستیاری و وشیاری و بڕوامەندی بە بایەخە گرێنگەکانی #کۆمەڵگای_مەدەنی_سیاسی وەکوو بایەخ دان بە #ئازادی_ڕادەربڕین، ئازادییە سەرەکییەکان، #دێموکراسی و دێموکرایەت، #مافەکانی_مرۆڤ، #دادگەری_کۆمەڵایەتی، #مافی_ژنان، یەکسانی ئافرەتان و پیاوان، #ژینگەپارێزی و تەنانەت پاراستنی مافی ئاژەڵان و سەگ و پشیلە، گەیشتووتە ئاستێکی هەرە بەرز و بەردەوامیش لە گەشەدانیدایە.
بە چاو هەر پێوەر و لە هەر ڕوانگەیک چاوی لێبکرێت، #کۆمەڵگای_مەدەنی ژۆرهەڵات زۆر پێشکەتووترە لە بەشەکانی دیکە و لە وەها کۆمەڵگایک تەنیا ئەو حیزب و ڕێکخراوانە دەتوانن داهاتووێ بۆ خۆیان دەستەبەر کەن کە بتوانن هاو ڕا و هاوڕیی کۆمەڵگای مەدەنی و سیاسی ئەوڕۆی #کوردستان بچنە پێشەوە.

کاک #ئومێد_بەیگیزادە، چالاکوانی ئارام و هێمنی #مافی_مرۆڤ و کۆمەڵگای مەدەنیی #ڕۆژهەڵات، وە مودیر و بەڕێوەبەرەکەی پشت پەردەی #ڕێکخراوی_مافی_مرۆڤی_کوردستان ئێستا دوور لە وڵات [لە ئاڵمانیا ] و دوور لە کەس و کار و بنەماڵەکەی تووشیاری پەتا نگریسەکەی #کۆرۆنا بووە و بە داخەوە ژیانی پڕ بایەخی کەوتووەتە بەر مەرترسی و هەر ئێستا، لە دۆخێکی ئێجگار نالەباری تەندرۆستیدایە.
٭٭٭
ئومێدی بەیگی زادە، ساڵی ١٣٥٦ لە شاری #سنە-ی ڕۆژهەڵاتی #کوردستان لە دایک بووە، خوێندنی سەرەتانی و ناوەندی و باڵای لە زێدی خۆی تەواو کردوە.
لە ئاستی خوێندنی باڵا بڕوانامەی ماستەری ژمێریاری لە زانکوی ئازاد وەرگرتووە و بۆ ماوەی پێنج ساڵ پۆستی سەرۆکی حیسابڕەسی کمپانیایکی فەرەنسی لە #تاران، بە ئەستۆوەوە بووە.
کاک ئومێد وەک کوردێکی نەتەوە خواز و مرۆڤ دۆست لە تەواو ساڵەکانی دامەزران و ڕێخستن و چالاکییەکانی ڕۆژنامەی پەیامی گەل [ #پیام_مردم ] و ڕێکخراوی مافی مرۆڤی کوردستان، وەکوو بەڕێوەبەرێکی لە سێبەر و هەموو کات ئامادە، بەڵام لە پشت پەردە، بەشدار بووە لە بەڕێوەبردنی پەیامی مەردوم و #ڕێکخراوی_بەرگری_لە_مافەکانی_مرۆڤی_کوردستان.
کاک ئومێد بێ وچان لە تێکوشاندا بووە و پتر لە نیوێک لە تەمەنی ٤٤ ساڵەی لە پێناو بەرگری لە مافی مرۆڤ و داکۆکی لە مافەکانی گەلەکەی،[ ملەت و #نەتەوەی_کورد ] خەباتی کردوە و تێچووی خەباتەکەی بێ هیچ منەتێک و یان چاوەنواری قەرەبوو کردنەوەیک، تەنیا بە سەر شانی خۆی و بنەماڵە و دایکە بەتەمەنەکەی بووە.
کاک ئومێد وێڕای ئەو هەموو هەڕەشەی ئەمنییەتی و شیانی دەسبەسەری و زیندانی بوونی، نەک هیچ کات نەیەویست ببێت بە سەردێڕ و مژاری هیچ هەواڵێک، بەڵکوو بۆ ماوەی دە ساڵ کە ئەمن زیندانی کرا بووم، بە ورەیکی بەرزەوە نا ڕاستەوخۆ ئیدارەی ڕێکخراوی مافی مرۆڤی کوردستانی بە ئەستۆ گرتبوو.
کاتێک کەسانێک دەیانەویست ڕێکخراوەکە بەرۆ لاری ببەن، ئەوە هەر کاک ئومێد بوو ڕێگری لەو بەلاری چوونانە دەکرد و ڕێبازی ڕێکخراوی مافی مرۆڤی کردستانی دەپاراست.
کاک ئومێد، کاتێک بۆ خۆی کەوتە ژێر گوشاری ئەمنی و ناچار کرا وڵات بەجێ بهێڵێت بۆ ماوەی چەند مانگێ لە #باشوور نیشتەچێ بوو.
کاک ئومێد نەک هەر لە #ئێران و ڕۆژهەڵات ،بەڵکوو لە باشووریش کەوتە ژێر هەڕەشە و گوشار. لەباشووریش بە سەر ئەوەی ئێزنی یو ئێنی [ #UN] پێی بوو، بەڵام کەسانێک لە ئاسایشی هەرێم چەند جار هەوڵیان دا بە پیلانگێڕی دەسبەسەر و ڕادەستی ئێرانی بکەنەوە، هەر بۆیە وەکوو پەنابەر، ناچار ڕووی کردە ئەورووپا و ئاڵمانیا.
٭٭٭
لەم کات و ساتە پڕ بە دڵ هیوا و ئارەزووم ڕزگاری کاک ئومێد لەو کۆرۆنا نگریسەیە، وە هەروەها گڕانەوەی ساغی و سەڵامەتی دووبارە، وە تەمەندرێژی بۆ کاک ئومێدی بەڕێز و ئازیز ئارەزوو و ئاواتمە.

لە گوڵانی ساڵی ڕابردوو، ڕۆژێک خۆم و ئابرام و خوێشکم و کوڕەکەم بۆ سەیر و پیاسە لە کێو و سرۆشت ڕوومان کردە #دیواندەرە و کێوێک لە نزیکی ئەو شارە.
لە سەر ڕێگامان، چەند کەسێ کە خەریکی لەوەڕ دان بە مەڕ و ماڵات و ئاژەڵەکانیان بوون، منیان ناسییەوە،
کوڕە لاوێک بەوانی دیگە وتی ئەو کابرا، لە کاک سدێقی #کەبوودوەند دەکا و ئەوانیش ئیدی هاتنە پیرۆمانەوە و دوای متمانە بوون، زۆر بە گەرمی و خۆمانیانە پێشوازییان لێمان کرد و ئێمەش بۆ ماوەی کاژێرێ، دوو کاژێر لایان ماینەوە. ئەو چەند کەسە کە جووتیار و ئاژەلدار و شوان بوون، لە سەر زۆر شت قسەیان بۆ کردین.
لە دواییدا کابرا بە تەمەن و زۆر زاناکەیان گوتی؛
کاک سدێق گیان ئەوەی تۆ کردت بۆ حوقوقی بەشەری [ مافی مرۆڤ ] کورد و ئەو هەموو سزا و ئەشکەنجە و زیندانە کە تۆ کێشات، ئەو نەهامەتی و تاڵییانە کە خۆت و بنەماڵەت بە سەرتان هاتووە زۆر کەس لێ ئاگادارن و زۆر کەسیش قەدردانی ئێوەن، بەڵام لە ناو کوردە، به تایبەت لای کوردی بێ وەفا تا بووە، وابووە دوای چەند ساڵ ئیدی بە دەگمەن کەس لەو بەسەرهاتی جەنابتە بیر بکاتەوە.
جا نازانم تۆ بۆ کێ ئەو هەموو خۆت بە دار و بەردا دەدا ؟ و بۆ چی و بۆ کێ ئەو هەموو ئازارت کێشا ؟
کاک سدێقی ئازیز ئەوە بزانە زیاتر لە نیوێک، نا با بڵێم ئەم خەڵکە بە تەواویی گۆڕاون و بە هۆی پاراستنی قازانج و بەژەوەندی تاکەی و بنەماڵەیی خۆیان و لە بەر وەرگرتنی ئیمتیاز و مووچە و پوڵ و پارە و جیفە و... ئامادەن، تا نەک هەر جەنابت و کەسانی بە ناو ڕێبەری کورد، بەڵکوو هەر شتێک پێوەندی بە #کورد و کوردایەتییەوە هەبووبێت، بە هەرزانترین نرخ بفرۆشن.
هەر لەو دە ساڵە کە تۆ تەمەنت لە زیندان بەسەر دەچوو و لە ژیان کەوتووی بە دواوە، با باش بزانی کە هەزاران کەس هەر لەم دیواندرەیە، بە فروشتنی هەر شتێ کە بۆنی کوردی پێیەوە بووە، خۆیان کردووە بە میلیاردر و ئێستاش دەڵێن لە ئێمە کوردتر، کەس هەر نییە !
هەر ئەو ئەژەڵدارە بە تەمەنە لە کوتاییدا وتی؛
کاک سدێق گیان ئەوە من مردوو، ئەوە تۆ زیندوو،
ئەگەر کوردی بێ وەفا له جیاتی قەرەبوو کردنەوە، هەر چی سووکاتییە پێتیان نەکرد و ئەگەر مارکی جاشیان لێت ندا و لە کورد بوون بێزاریان نەکرد، جا ئەوسا بڵێ وا نییە !
٭٭٭
قسەکان و پێش بێنی ئەو کابرا بەساڵاچووە گوندییە، هەر ساڵێکی نەخایان کە هاتە دی.
بەر لە نەورۆزی ئەو ساڵ، لە سەر نووسراوەیەکی ڕەخنەگرانە سەبارەت بە #هەرێمی_کوردستان و دەسەڵاتی بێ دەسەڵات و کوڕنۆش کردنەکانی ئەو هەرێمە لە بەرانبەر ئێران و تورکیا و دەراوسییەکان، ئەوەک جنێو و بۆختان و تۆمەت و سووکایەتی نەما لە لایەن هەندێ کوردی #رۆژهەڵات لە دەرەوەی وڵات، پێ کردین.
من هێشتا لە سەر ئەو متمانە و بڕوا بە خۆم، ماومەتەوە کە هەرگیز لە بەرامبەری دەوڵەتی ئێران پاشەکشەم نەکرد، بەڵام لە بەرانبەری سووکایەتی کەرانی کورد پاشەکشەم کرد !
تۆمەتبار کراین بە باکوور تەوەری، ڕۆژاوا تەوەری، جاشایەتی کردن بۆ فەڵان و فیسان حیزب و گروپ، تەنانەت کراین بە جاشی کۆماری ئیسلامی ئێران و مێحوەری مقاومەت !
جا نازانم هەندێ لەم تۆمەتانە بەرامبەری هەیە؟ وەک بڵێین باشوور تەوەری، هەولێر تەوەری یان نا ؟
هەڵبەت من هیچکات بە دوای تومەت لێدان و تۆڵە کردنەوە و ئەو شتانە ناڕۆم، بەڵام بێزار کردنی هەر کوردێ لە کورد بوونەکەی، لام وایە ئەوە تاوانێکی گەورەیە.
٭٭٭
ئێستا کە گوڵانی دیکەیە، تەماوەرم ئەرگەر دۆخی سووری کۆرۆنا لە #سنە و دیواندەرە دابەزێت، جارێکی دیکە بەهاری ئەو کێوانە ببینمەوە، هیوادارم ئەو برادەرە بەساڵاچووەش هەر لە ژیان مابێت.

یەکێ لە شارە گەورەکانی #ڕۆژهەڵاتی_کوردستان، سنە، سنەدژ، یان #کورسان ناوەندی پارێزگای سنەی کوردستانە.
#سنە ئێستا شارێکی گەورەیە و لە دەوروبەریشی چەند شار و شاروچکە لەوانە؛ نایسەر، حەسەن ئاوا، نەنەڵە، قار، ئاساوڵە و دووشان، پێیەوە چەسپێندراون کە ئەگەر بخرێتە سەر ئەو شارە، ئیدی ڕەنگە سنە وەکوو گەورە شار [ کلان شهر]، بوجەی تایبەتی بۆ دیاری و تەرخان بکرێت.
بە سەر ئەوانەش، هەر ئێستا سنە شارێکی گەورەیە و دەیان شارۆچکە و گەڕەکە گەورەی لە خۆوە گرتووەتەوە.
هەر وەها چەندین شارۆچکە و گەڕەکی دیاریکراوی تێدایە.
بۆ وێنە، جیا لە دەزگا دەوڵەتی و ئەمنییەکان و فەرمانبەرە هاوردەکان کە چەند شارۆچکە و گەڕەکی تایبەت بە خۆیان هەیە،
لە نێو خەڵکانی خۆجێی و مەدەنیش جیاوازی چینایەتی و فێکری و ئایینی بە ڕاشکاوی دەبینرێت. لەوانەیە گەڕەک و شارۆچکەی دەوڵەمەند نشین و هەژار نشینەکان، یان گەڕەک و شارۆچکەی جیاواز و دیاریکراوی تایبەت بە هەندێ گروپی فێکری و مەسەبی، کە ئەوانیش جیاوازی خۆیان بە واتایەک بەو شێوەیە دەنوێنن.
٭٭٭
دابەش بوونی فەرمی نەتەوە و #نیشتمانی_کورد، لە ڕەهەندی مێژوویی و بوارەکانی سیاسی و جێوگرافی هەر چەندە بژاردە و یان پەسەند کراوی خۆدی کوردیش نەبووە، بەڵام وەکوو دەستکردی #کۆلۆنیالیزم، لە لایەن #نەتەوە_یەکگرتووەکان [ نوێنەری دەوڵەتەکان ]، دانی پێنراوە.
بەڵام کورد نەک هەر دابەشە بەسەر ئەو چوار یان پێنج پارچەیە، بەڵکوو لە لایەن حوکوومەتەکان و هەروەها خۆدی کوردیشەوە بە سەدان فیرقە و دەستە و گروپی جۆراوجۆری فێکری، ئایینی، مەسەبی، سیاسی و ئایدۆڵۆژیایی دابەش کراوە و بەردەوام هاندراوە بە خۆ لەت و پەت کردن و یان هان دەدرێت بە پەرتەوازە بوون و نایەکگرتوو بوونی نەتەوەیی.
بۆ وێنە ئەگەر کورد لە سەردەمی #خێڵیاتی و خێڵەکان، بە سەدان خێڵ و عەشیرە و تایفەی نەیار و دژە یەکتر دابەش کرابوو،
وە ئەگەر #خێڵ و عەشیرەتەکان کە دژ به یەکتر دەوەستانەوە، وەکوو ئامرازێکی کونترۆڵکەرەوە لە خزمەتی حوکوومەتەکانەوە بۆ کونترۆڵ کردنەوەی خۆدی کورد بەکار دەهێنران،
ئێستاش کورد هەر بە پلانی حوکوومەتەکان و بە هاوڕێی پاوانخوازان و بەرژەوەند پارێزانی فیرقەیی و هەر وەها بە کەمتر خەمی خۆدی کورد، دابەشە بە سەر سەدان دەستە و تاقم و گروپی سیاسی و نا سیاسی و ئایدولۆژیایی و ئایینی و مەسەبی نا تەبا.
٭٭٭
ئەوەی کە میژوو سەلماندوویە جیاوازی، پرش و بڵاوی، پەرتەوازەیی و نایەکگرتوویی لە نێوان کوڕ و کۆمەڵانی نەتەوە بن دەستەکان، دیاردەی هزر و بیر و ڕامانی کۆلۆنیالیزمە. بێ گومان جیاوازی و نا تەبایی و نا یەگرتوویی لە نێوان کوڕ و کۆمەڵانی کوردیش هەر لە میراتخۆرانی کۆلۆنیالیزم هێڵی گرتووە و سەرچاوە دەگرێتەوە.
فیرقە ساز دان و پێکهێنانی دەستە و گروپ بە بیروکە و ئایدۆلۆژیای ئایینی و نا ئایینی تا ئێستا هیچ دەرئەنجامێکی بۆ #نەتەوەی_کورد نەبووە و ئەوەی بە گشتی بۆ خەڵکی کورد ڕوونە، هیچ فیرقە و گروپێکی لە شێوەیە هەنگاوێکی لە پێناو ماف و #ڕزگاری_کورد هەڵنەگرتووە. هەنگاوێک کە لە بەرژەوەندی خەڵک و بە قازانجی ئەو نەتەوە و مافەکانی #گەلی_کورد بووبێت و یان دەرئەنجام و دەستکەوتێکیان بۆ دواڕۆژ خولقاندبێت، نەک هەر هەڵنەگیراوە، بەڵکوو بە پێچەوانە، گەلی کورد لەم بوارە زور زەرەرمەند بووە و خەساری زوریشی پێی گەیشتووە.
٭٭٭
ئەگەر ئیزن بدەن ناوێک لە هەرێم ببەین بەو مەرجەی هێرش نەکەنە سەرمان، وێنە بۆ ئاماژە زۆرە لە باشوور و #هەرێمی_کوردستان.
ئێستا لە #باشوور دەیان حیزب و ڕێکخراوە و دەستە گروپ و تاقمی کارا، بوونیان هەیە بە بەرنامە و ساپۆرتی هەموو لایانە و پشتیوانی فێکری، ماڵی و بوجە و مووچەی وڵاتانی دراوسێ و ناوچەکە کە چالاکانە لە پێناو خزمەتکردن بە ئامانج و ویستی #نەیارانی_کورد کار دەکەن.
گۆڕینی فێکر و هزر و بیر و ڕای خەڵک بە تایبەت چینی نەدار و هەژار، گوڕینی داب و نەریتی ڕەسەنی کوردی، گۆڕینی پێناس و شۆناسی کورد بە گشتی و دوور خستنەوەی نەتەوەی کورد لە ئامانج و مافە سەرەکییەکانی، بەشێکە لە ویست و ئامانجی #داگیرکەران و نەیارانی کورد.
مادام ئەو فیرقە و گروپانە وەکوو دارە دەست لە خزمەتی داگیرکەران و دراوسێیەکان و وڵاتانی دەرەکی کاراییان هەیە و تا کاتێک لە بەرامبەری یەکخستنەوە و یەکگرتنەوە گەلی کورد ڕۆڵی لەمپەر و داهێنەری کوسپ و تەگەرەیان بە خۆوە گرتووە،
کورد نەک هەر لە پشت درگای بە سەر داخراوەی ڕزگاری دەمێنێتەوە، بەڵکوو بەردەوام دەبێت لە تواندنەوە و خۆ پاکتاو کردنەوەی خۆبەخشانە.

یەکێ لە شارە گەورەکانی #ڕۆژهەڵاتی_کوردستان، سنە، سنەدژ، یان #کورسان ناوەندی پارێزگای سنەی کوردستانە.
#سنە ئێستا شارێکی گەورەیە و لە دەوروبەریشی چەند شار و شاروچکە لەوانە؛ نایسەر، حەسەن ئاوا، نەنەڵە، قار، ئاساوڵە و دووشان، پێیەوە چەسپێندراون کە ئەگەر بخرێتە سەر ئەو شارە، ئیدی ڕەنگە سنە وەکوو گەورە شار [ کلان شهر]، بوجەی تایبەتی بۆ دیاری و تەرخان بکرێت.
بە سەر ئەوانەش، هەر ئێستا سنە شارێکی گەورەیە و دەیان شارۆچکە و گەڕەکە گەورەی لە خۆوە گرتووەتەوە.
هەر وەها چەندین شارۆچکە و گەڕەکی دیاریکراوی تێدایە.
بۆ وێنە، جیا لە دەزگا دەوڵەتی و ئەمنییەکان و فەرمانبەرە هاوردەکان کە چەند شارۆچکە و گەڕەکی تایبەت بە خۆیان هەیە،
لە نێو خەڵکانی خۆجێی و مەدەنیش جیاوازی چینایەتی و فێکری و ئایینی بە ڕاشکاوی دەبینرێت. لەوانەیە گەڕەک و شارۆچکەی دەوڵەمەند نشین و هەژار نشینەکان، یان گەڕەک و شارۆچکەی جیاواز و دیاریکراوی تایبەت بە هەندێ گروپی فێکری و مەسەبی، کە ئەوانیش جیاوازی خۆیان بە واتایەک بەو شێوەیە دەنوێنن.
٭٭٭
دابەش بوونی فەرمی نەتەوە و #نیشتمانی_کورد، لە ڕەهەندی مێژوویی و بوارەکانی سیاسی و جێوگرافی هەر چەندە بژاردە و یان پەسەند کراوی خۆدی کورد نەبووە، بەڵام وەکوو دەستکردی #کۆلۆنیالیزم، لە لایەن #نەتەوە_یەکگرتووەکان [ نوێنەری دەوڵەتەکان ]، دانی پێنراوە.
بەڵام کورد نەک هەر دابەشە بەسەر ئەو چوار یان پێنج پارچەیە، بەڵکوو لە لایەن حوکوومەتەکان و هەروەها خۆدی کوردەوە بە سەدان فیرقە و دەستە و گروپی جۆراوجۆری فێکری، ئایینی، مەسەبی، سیاسی و ئایدۆڵۆژیایی دابەش کراوە و بەردەوام هاندراوە بە خۆ لەت و پەت کردن و یان هان دەدرێت بە پەرتەوازە بوون و نایەکگرتوو بوونی نەتەوەیی.
بۆ وێنە ئەگەر کورد لە سەردەمی #خێڵیاتی و خێڵەکان، بە سەدان خێڵ و عەشیرە و تایفەی نەیار و دژە یەکتر دابەش کرابوو،
وە ئەگەر #خێڵ و عەشیرەتەکان کە دژ به یەکتر دەوەستانەوە، وەکوو ئامرازێکی کونترۆڵکەرەوە لە خزمەتی حوکوومەتەکانەوە بۆ کونترۆڵ کردنەوەی خۆدی کورد بەکار دەهێنران،
ئێستاش کورد هەر بە پلانی حوکوومەتەکان و بە هاوڕێی پاوانخوازان و بەرژەوەند پارێزانی فیرقەیی و هەر وەها بە کەمتر خەمی خۆدی کورد، دابەشە بە سەر سەدان دەستە و تاقم و گروپی سیاسی و نا سیاسی و ئایدولۆژیایی و ئایینی و مەسەبی نا تەبا.
٭٭٭
ئەوەی کە میژوو سەلماندوویە جیاوازی، پرش و بڵاوی، پەرتەوازەیی و نایەکگرتوویی لە نێوان کۆڕ و کۆمەڵانی نەتەوە بن دەستەکان، دیاردەی هزر و بیر و ڕامانی کۆلۆنیالیزمە. بێ گومان جیاوازی و نا تەبایی و نا یەگرتوویی لە نێوان کۆڕ و کۆمەڵانی کوردیش هەر لە میراتخۆرانی کۆلۆنیالیزم هێڵی گرتووە و سەرچاوە دەگرێتەوە.
فیرقە ساز دان و پێکهێنانی دەستە و گروپ بە بیروکە و ئایدۆلۆژیای ئایینی و نا ئایینی تا ئێستا هیچ دەرئەنجامێکی بۆ #نەتەوەی_کورد نەبووە و ئەوەی بە گشتی بۆ خەڵکی کورد ڕوونە، هیچ فیرقە و گروپێکی لە شێوەیە هەنگاوێکی لە پێناو ماف و #ڕزگاری_کورد هەڵنەگرتووە. هەنگاوێک کە لە بەرژەوەندی خەڵک و بە قازانجی ئەو نەتەوە و مافەکانی #گەلی_کورد بووبێت و یان دەرئەنجام و دەستکەوتێکیان بۆ دواڕۆژ خولقاندبێت، نەک هەر هەڵنەگیراوە، بەڵکوو بە پێچەوانە، گەلی کورد لەم بوارە زور زەرەرمەند بووە و خەساری زوریشی پێی گەیشتووە.
٭٭٭
ئەگەر ئیزنی ئەوەمان پێ بدەن ناوێک لە هەرێم ببەین بەو مەرجەی هێرش نەکەنە سەرمان، وێنە بۆ ئاماژە زۆرە لە باشوور و #هەرێمی_کوردستان.
ئێستا لە #باشوور دەیان حیزب و ڕێکخراوە و دەستە و گروپ و تاقمی کارا، بوونیان هەیە بە بەرنامە و ساپۆرتی هەموو لایانە و پشتیوانی فێکری، ماڵی و بوجە و مووچەی وڵاتانی دراوسێ و ناوچەکە، و چالاکانە لە پێناو خزمەتکردن بە ئامانج و ویستی #نەیارانی_کورد کار دەکەن.
گۆڕینی فێکر و هزر و بیر و ڕای خەڵک بە تایبەت چینی نەدار و هەژار، گوڕینی داب و نەریتی ڕەسەنی کوردی، گۆڕینی پێناس و شۆناسی کورد بە گشتی و دوور خستنەوەی نەتەوەی کورد لە ئامانج و مافە سەرەکییەکانی، بەشێکە لە ویست و ئامانجی #داگیرکەران و نەیارانی کورد.
مادام ئەو فیرقە و گروپانە وەکوو دارە دەست لە خزمەتی داگیرکەران و دراوسێیەکان و وڵاتانی دەرەکی کاراییان هەیە و تا کاتێک لە بەرامبەری یەکخستنەوە و یەکگرتنەوە گەلی کورد ڕۆڵی لەمپەر و داهێنەری کوسپ و تەگەرەیان بە خۆوە گرتووە،
کورد نەک هەر لە پشت درگای بە سەر داخراوەی ڕزگاری دەمێنێتەوە، بەڵکوو بەردەوام دەبێت لە تواندنەوە و خۆ پاکتاو کردنەوەی خۆبەخشانە.

کورتە باسێکم سەبارەت بە #سنە-ی ئەوڕۆ و دۆخی #کۆمەڵگای_کوردی و هەر وەها نیوچە ئاماژەیەک بە کارایی و کاریگەری هەندێ گروپ و دەستە و تاقمی کارا و تەیار کراوی دەرەکی لە باشوور و #هەرێمی_کوردستان [ بەبێ ناو لێ بردن ] لە پۆستی پێشوو هێنابوو، کە هەندێ کەس، لەوانە؛ برادەرێک دانیشتووی وڵاتی نورویژ، ڕەخنەی لێگرتووین و فەرموویەتی؛ پەتەوازەیی و جیاوازی له نێوان کۆڕ و کۆمەڵان هەر تایبەت بە #کورد نییە و هەمووی نەتەوەکان دەگرێتەوە، بۆ وێنە لە وڵاتی نورویژ کە وڵاتێکی پێشکەوتووە لە بواری دێموکراسی و مافەکانی مرۆڤ، دەیان دەستە و گروپ و حیزبی چەپ و ڕاست و ئاییی و نا ئایینی هەیە و هەر یەکە بە هەر شێوازێک بیهەوێت کار دەکا و کەس ڕێگریان نییە و کەس لێپرسینەویان لێ ناکاتەوە.
وێرای سپاس و پێزانین لە خوێندنەوە و تێبینی ئەو برادەرە و هاوڕایی لە گەڵ بەشێک لە تێبینییەکەیان [ بە تایبەت ئەوەی کە نێوان کۆڕ و کۆمەڵانی نەتەوەکانی دیکەش جیاوازی و پەرتەوازەیی هەر هەیە و هەر باوە ]، ئاماژە بەو چەند خاڵەی خوارۆ بە پێویست دەزانم.
١. #نورویژ وڵاتێکی بە فەرمی دامەزراوە و سەربەخۆیە و #دێموکراسی و #مافەکانی_مرۆڤ و کارایی و کار کردنی حیزبی و ڕێکخراوە سیاسی و مەدەنی و کۆمەڵایەتییەکان لەو وڵاتە وەکوو فەرهەنگ دابین و جێگیر کراوە و ئەو شتانە بە باشی جێی خۆیان گرتووەتەوە،
٢. #کوردستان بە فەرمی نە وڵاتە، نە یەکپارچەیە، نە سەربەخۆیە، نە دەوڵەتی خۆی هەیە و نە تەنانەت بزووتنەوەیکی سەرانسەری و گشتگیر و یانخود کارای هەیە، و لە زۆرینەی ئەو بوارانەدا هەر بەردی بە سەر هەردەوە نییە.
٭٭٭
بە سەر هەمووی ئەوانەش، لە هەر پارچە و بەشێکی کوردستان، دەیان و بگرە سەدان #حیزب و #ڕێکخراوە و گرووپ و دەستەی سیاسی چەپ و ڕاست و ئایینی و نا ئایینی و مەدەنی و کۆمەڵایەتی و #چینایەتی و ژینگەیی پێک هاتوون و بوونیان هەیە و کەس نکوڵیی لە هەبوونیان ناکات.
تەنانەت لە هەر ناوچە و دەوەرێک سەدان تەکیە و مەرقەد و شێخ و فیرقە بە کڵتووری جیاواز و تایبەت بە خۆیان هەیە، و هیچ گومانێک لەوەدا نییە کە ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤیش، لە مافی تاکەی و به کۆمەڵی ئەو دەستە و گروپانە بەرگری و داکۆکی دەکەن.
منیش وەکوو بەرگریکارێکی پێشووی مافەکانی مرۆڤ، هێشتا خۆم بە داکۆکیکاری #پلوڕالیزم، فرەچەشنی، یان فارسی وتەنی [ تکثرگرایی ] دەزانم و بە ڕێزگرتن لە هەست و بیر و بۆچوونە جۆراوجۆر و جیاوازەکان و لێبوردە بوون لە هەمبەر هەمووان، هێشتا هەر بڕوامەندم.
بەڵام، فیرقە ساز دان و ڕێخستنی دەستە و گرووپ بە بەرنامە و بوجە و ساپورتی مادی و فیکری وڵاتانی دەرەکی بە ئامانجی گوڕین و پاکتاو کردنەوەی پێناس و #شۆناسی_نەتەوەیی، پێم وا نییە تەنانەت لە وڵاتێکی وەک نورویژیش تا ئەو ڕادەیە ئاسایی و باو بێت و کەس ڕەخنە لەو جۆرە کردارانە نەگرێت.
لە نێو بردنی داب و نەریتی ڕەسەن و لاواز کردنی هەستی #نەتەوایەتی گەلێکی بن دەست و بێبەشکراو و داسپاندنی داب و نەریت و فەرهەنگی هاوردە بە مەبەستی خۆبیانیکردنی خەڵکێکی چەوساوە و هەر وەها
دوور خستنەوەی ئەو خەڵکە لە #مافی_بنەڕەتی و ئازادی و خواست و ئامانجە سەرەکییەکانیان، نەک هەر پەسەند کراوە نییە، بەڵکوو سەرقاڵ کردنیانە بە هەندێ کردەوە و پەراوێزەی کەم بایەخ.
٭٭٭
بێ گومان لە نێوان سەدان دەستە و گروپ و حیزب و ڕێکخراوەی کوردی چ ڕاست و چ چەپ و چ ئایینی و چ نا ئایینی جیاوازییە جددییەکان زۆرن.
بەڵام دەبێ ڕێکار بۆ چارەسەری زۆربەی جیاوازییەکان و کێشەی پەرتەوازەیی کۆڕ و کۆمەڵان بدۆزرێتەوە و کێشەی نایەکگروویی نەتەوەیی دەبێ چارەسەر بکرێت.
کاتێکیش ئێمەمان لەیەکگرتنەوە و یەکگرتوویی نەتەوەیی باس دەکەین، ئەوە بەو مانایە نییە کە دەبێ هەموو حیزب و #ڕێکخراوەکان دەست لە ئامانجی سەرەکی و بەرنامەی خۆیان هەڵبگرن، بەڵکوو باس لە سەر لە یەک تێگەیشتن و ڕاڤە کردنە لە سەر خاڵە گرینگ و مافە سەرەکییەکانی نەتەوەیک کە لە مافەکانی بێ بەش کراوە.
لە یەکتێگەیشتن کاتێک بەدی دێت کە هەر تاکەیک، هەر تاقم و گروپ و هەر حیزب و ڕێکخراوەیک بەرامبەرەکانی، وەک خۆی قبۆڵ بەکاتن و لە جیاوازییەکان بە چاوی لێبوردنەوە بڕوانێت.
تێگەیشتنێکی لەو شێوەیە بە مانای قبۆڵکردنی فرەچەشنی و دێموکراسییە،
پێچەوانەکەیشی خۆسەپێنی و خۆسەپاندنی زۆرەملێ بە سەر خەڵک و دیکتاتۆریەتە.
هیچ شک و گومانێک لەوەدا نییە کە خۆ سەپێنی هەر دەستە و گرووپێک و پێچەوانەی فرەچەشنی، نەک هەر هەڕەشەیە لە سەر ماف و ئازادییە سەرەکییەکان بەڵکوو بە پێشێکردنی مافەکانی مرۆڤیش پێناسە دەکریت. خۆسەپاندن و دیکتاتۆریەتی فیکری و ئایینی و سیاسی، هێز و وزە توانا و لێهاتنەکانی کۆڕ و کۆمەڵان، بن بڕ و لە ناو دەبات و دەمارگیری و توندوتێژی و ناڕەزایی لە نێوان خەڵک و کۆمەڵگادا باو و بڵاو دەکاتەوە.

پەیامی گەل [ #پیام_مردم] بە تەمەنێکی زۆر کورتەوە، بەو دەرفەتە کورتە کە بۆ بڵاو کردنەوە هەبووی، کاریگەری زۆری لە سەر زیندوو کردنەوەی یادی #قازی_محەمەد و #کوماری_کوردستان لە نێو خەلکدا هەبوو.
هەروەها ڕاکێشانی سەرنجی خەڵکی ڕۆژهەڵات بۆ سەر بزاڤی نەتەوەی کورد و کیشەی کورد لە ناوچەکە، خەبات و تێکوشانی خەباتکارانی کورد لە بەشەکانی دیکە، بزووتنەوە ڕزگاری خوازی کورد بەگشتی و بە تایبەت کار لە سەر نزیک کردنەوەی لایەنەکان بە یەکتر و پەرە پێدان بە بزاڤی ئاشتی خوازی و یەکگرتوویی نەتەوەیی و ئاشت کردنەوەی کۆڕ و کۆمەڵانی کورد بە هەموو ڕوانگە جوراوجۆرەکانیانەوە، بەشێک بوو لە دەنگ و ئامانجەکانی پەیامی گەل [ پیام مردم ]، هەر بەم بۆنەوە دواتر لە نێو خەڵکدا بە #دەنگە_دلێری_ڕۆژهەڵات ناسرا.
٭٭٭
پەیامی[دەنگی] گەل، ٧ ڕۆژ پاش ئەوەی من وەکوو بەرپرسی ڕۆژنامەکە لە #سنە زیندانی کرام [ ٢٧ی جۆزەردانی ١٣٨٣] ، دوایین ژمارەکەی بە سەردێڕی "سەربەخۆیی کوردان نزیک دەبێتەوە " لە لایەن وەزارەتی ئیتلاعاتەوە لە چاپخانەی تاران دەستی بە سەرگیرا و دادوەری گشتیش لە ٤ی پووشپەری ١٣٨٣ بڕیاری ڕاگیران و داخرانی کاتی، بۆی دەرکرد.

ئەگەر ئێواران سەردانی کۆچە و کۆڵانی هەندێ لە گەڕەکەکانی #سنە بکەین و سەیری یاری منداڵانی کوڕ و کچ و میرمنداڵان بکەین،
ئەگەر گوێ شل کەین بۆ ئاخاوتنەکانیان
ئەوسا ئەوەمان بۆ دەردەکەوێ ؛
چۆن #زمانی_کوردی بە ئاسپایی و بە بێ هیچ کاردانەوەیک لەو نەسڵ و تۆرەمە ماڵائاوایی کردووە !
٭٭٭
نکۆڵی کردنی ئەو ڕاستتیە، هیچ شتێک ناگۆڕێت و هیچ خزمەتێکیش بە مانەوەی زمان و #زاراوەکانی_کوردی ناکاتن.
ڕەنگە ئەو ڕاستییە تاڵە وەکوو سخۆرمە یانخود قورنچکێک بێت بۆ وشیار کردنەوەی خەڵکی #ڕۆژهەڵات و دەبێ بە هەند وەرببگرین.
با نکۆڵی ئەوەش نەکەین کە سەروەری زمانی کوردی بە سەر کۆمەڵگای کورد-ی ڕۆژهەڵات بە بێ ئەوەی کەس هەستی پێ بکات بەخێرایی بەرەو داڕمان و تەرازانی بنەمایی و نەمان، پێش دەڕوات.
هەر وا کە #جلو_بەرگی_کوردی و زۆرێک لە #داب_و_نەریت و تایبەتمەندییەکانی کورد لە ناو #کوردان، ئیدی باوی نەماوە و یان کەس بە لایانەوە ناچێ، زمانی کوردیش لە ئاخاوتنەکان جگە لە چەند وشەیک، لەوانە چەند وشەیەکی کرداری لە ناو ڕەستەکان، بەداخەوە جێگە و پێگەیەکی ئەوتۆی لامان نەمانە.
زمانی فەرمی #فارسی بە بێ هەرا و بەزم هاتووەتە خانەی ئاخاوتنی کوردانی ڕۆژهەڵات و زمانی کوردیش بە هەموو ڕەگ و بنەچە و ڕەسەنایەتی و لەق و پۆ و زاراوەکانی بەئاسپایی نەک هەر #شاربەدەر بەڵکوو #خانەبەدەر کراوە.
#زمانی_کوردی ئەمڕۆ جە دۆخێکی نا لەباردایە. هەر ئەۆڕۆ ئەگەر بە فریای نەکەوین ئەوە تا دە، بیست ساڵی تر، بە تەواوی ماڵاوایی لە کۆمەڵگای ڕۆژهەڵات دەکات.
هەڵبەت جگە لە پرۆژە درێژخایەنەکانی ناوەند و #دەوڵەتی_ناوەندی، هاریکاری و یارمەتیدانی #خۆبەخشانە-ی خودی ئێمەی #کورد بەگشتی، لە خانەبەدەر کردنی زمانەکەمان، نابێت لە بیر بکەینەوە.

ڕێ و ڕەسمی کردنەوەی خانەقای ژنانی "نەهرەو کەسنەزانی" لە #سنە.
ئاخۆ بۆ کردنەوەی فێرگەی #زمانی_دایکی_کوردی وەها شیانێک هەیە و دەکرێت ئاوا ئاسایی بێت؟
٭٭٭
مراسم افتتاح خانقای زنان "نهرو کس نزانی" در #سنندج.
آیا برای افتتاح آموزشگاه #زبان_مادری_کوردی چنین امکانی هست و میتواند چنین مجاز باشد؟

#سنە بە شاری مۆسیقا، بە پایتەختی پەرتووک [کتێب] و ئێستاش بە پایتەختی #نەورۆز، ناو نراوە، بەڵام نایسەری هەژاری ١٥٠ هەزار کەسی و گەڕەکە هەژارەکانی، هەر هەیە.
جێژنی نەورۆزیش بڕیارە بکرێت بە ڤستیڤاڵی دەف لێدان و ڕۆژێکی حکومەتی و دەوڵەتی، بەڵام ڕابردووە خەڵکیی و ناحکومییەکەی ئەم جێژنەیە هەر دەمێنێتەوە.
٭٭٭
#سنندج بە شهر موسیقی، بە پایتخت کتاب و حالا هم بە پایتخت نوروز نام گذاری شدە، اما نایسر فقیر ١٥٠ هزار نفری و محلات فقیرش را هم دارد.
#جشن_نوروز هم قرار است به فستیوال دف زنی و بە روزی حکومتی و دولتی تبدیل شود، ولی گذشتەی مردمی و غیر دولتی این جشن نیز، هم چنان می ماند.

گەڵواخییەکان وەک هۆزێکی ئازا و کۆڵنەدەر
زۆر جار لە بەرامبەر هێزی دەوڵەتی بە شەر هاتوون و لە چەندین
شەر و تێکهەڵچوون و پێکدادان،
لەوانە؛
شەڕی ڕەمەزانی ١٣٣٠ی مانگی، شەری قەڵای ئاڵوڵاخ یان شەڕی کاپیتان، هێزی دەوڵەتیان شکەست پێهێنا
و پاشە کشەیان پێکردن.
هەروها لە شەڕی "دوەیسە"یش هێزەکانی ئاسێف دیوانیان
بە تەواوی تێکشکاند.

#گەڵواخییەکان، #ساراڵ، #هەوەتوو، #دیواندەرە، #سنە، #کوردستان