مدیریت شهری تربت حیدریه

💢میلان؛ اصطلاح غلط شهرسازی که مدیران شهری خراسان نیز از آن استفاده می کنند

🖌به کوشش محمد شیردل ، پژوهشگر

⭕️ پس از طرح یک پرسش درباره ریشه‌ی واژه‌ی میلان [ اینجا ] ، پاسخ‌های زیادی از طرف همراهان تاربرگ‌تاریخ‌نامه‌تربت‌حیدریه به بنده رسید که بسیار جالب توجه بود و خودم از شماری از آنها هیچ اطلاعی نداشتم .

🔵 برخی از دوستان اشاره کردند که واژه‌ی میلان در همه‌ی خراسان استعمال نمیشود ، مثل سبزوار که برای کوچه از واژه «کیچه» استفاده میکنند.

🟠 نکته جالب توجه هم این بود چند تن از دوستان گفتند که در مناطق بلوچ‌نشین ایران نیز به جای کوچه ، از واژه‌ی میلان استفاده میشود و برخی از مناطق شهر زاهدان با نام «میلان فلان» مشخص شده‌اند !

🔴 یکی دیگر از دوستان هم این احتمال را مطرح کرد : «کلمه میلان از کلمه انگلیسی مینی‌لاین گرفته شده وبه مرور زمان تبديل میلان شده به معنی لاینِ کوچک یا خیابان کوچک میشه» ولی نکته این‌جاست که تربت حیدریه از قدیم جزو مناطق تحت تاثیر از روسیه و‌‌ زبان روسی بوده است و نه انگلیسی !

🟡 دوستی دیگر از شهر دولت‌آباد زاوه احتمال داد که میلان در اصل مخفف میان‌دالان بوده . ایشان نوشت :

«کوچه‌های قدیم که معمولا داخل قلعه بودند ، بالای کوچه‌ها سازه بود که یعنی طرف زیر خونه اش را یک حالت دالان‌مانند باز میگذاشت برای عبور و مرور ! و منظور میان‌دالان بوده .
از آنجا که تربتی‌جماعت کلمات را نصف میکنند مثلا محمد علی را میگن مندلی ، اینم میان‌دالان بوده که میگن میلان به نظرم ؛ البته شاید درست نباشه » که البته این نظریه هم در نوع خودش جالب بود.

🟣 و در نهایت استاد بهمن صباغ‌زاده در برابر این پرسش ، لطف کردند و متنی برای بنده فرستادند . پاسخ ایشان جامع‌تر بود و حاوی نکات بدیع تر :

« میلان (milân) در ادبیات شفاهی خراسان در قدیم سابقه نداشته است.
از زمان حکومت پهلوی این کلمه در لهجه‌ی مشهد به وجود آمد و به دیگر لهجه‌های خراسانی تسرّی یافت. این واژه را در مورد کوچه‌های بزرگ، بدون پیچ و خم و ماشین‌رو به کار می‌بردند، یعنی کوچه‌های بزرگ یا خیابان‌های کوچک و فرعی. مثلا در منطقه‌ی «فلکه‌ی ضدّ» مشهد به کوچه‌های بزرگ «میلان» اطلاق می‌شد. وجه تسمیه‌ی «میلان» را درنیافتم اما در نوشتجات آقای سیدمهدی‌سیدی (مشهدپژوه برجسته) مطالبی یافتم ؛ پس از شهریور ۱۳۲۰ و حضور ارتش روسیه در خراسان و مشهد ، واژه‌هایی چون «فلکه» و «میلان» بر زبان مشهدی‌ها جاری شد. اینکه دقیقا نام میلان، نخستین‌بار در کجای مشهد پیدا شده، معلوم نیست اما قطعا در قرن ۱۴ خورشیدی و پس از سال ۱۳۱۳ بوده است؛ زیرا این اصطلاح در کتاب «مشهد به گزارش مکتب شاپور» که در این سال نگارش شده است، یافت نمی‌شود.
احتمال می‌رود که اولین‌بار در اراضی سرده و سعدآباد (تختی فعلی) که از سال‌ ۱۳۱۶ ‌خورشیدی به بعد خانه‌سازی شده‌اند، اصطلاح میلان نیز رایج شده باشد. به‌ویژه در حدفاصل فلکه سعدآباد تا چهارراه میدان‌بار که خانه‌ی یکی از رؤسای امنیه و نظمیه سابق قوچان و شهردار بعدی شهر مشهد، یعنی «کاشف‌الملک» در آن قرار داشته است.

کاشف‌الملک که معاون بلدیه مشهد شده بود، اصطلاحاتی را که از زمان ساخت شهر جدید قوچان (که بر اثر زلزله خراب شد و مهندسان روسی شهر جدید را در کنار شهر قدیمی بر اساس نقشه‌ی شهر عشق‌آباد ساختند) از مهندسان روسی آموخته بود، به مشهد آورد. کلمه‌ی میلان هم از همان زمان در مشهد رایج و مصطلح شد. محله‌های سعدی، جنت، آبکوه، سی‌متری اول و دوم احمد‌آباد و کوی طلاب، جزو نخستین محله‌هایی بودند که با نقشه‌های مدرن روسی و به‌صورت شطرنجی طراحی شدند و بنای آن‌ها در مشهد نهاده شد. بعدها واژه‌ی «میلان» به دیگر شهرهای خراسان سرایت کرد.»
در کل نظر استاد صباغ‌زاده بر این است که واژه میلان احتمالا از زبان روسی به گویش خراسانی رخنه کرده است .

✅ به هر حال با جمع‌بندی نظرات دوستان و صاحب‌نظران به ۲ نکته میرسیم :

1⃣ یک . واژه «میلان» هیچ پیشینه و قدمتی در ادبیات خراسان قدیم ندارد و یک واژه جدید است.

2⃣ دو . ریشه این واژه از زبانی جز زبان فارسی است.

کانال مدیریت شهری تربت حیدریه
@mshthy

تاریخ نامه تربت حیدریه

#تربت_قدیم

در خراسان و تربت حیدریه به کوچه می‌گویند «میلان»

و ۲ سوال اینجا مطرح میشود که :

۱- آیا در خراسانیان کهن هم به کوچه میگفتند میلان؟🤔

۲- ریشه این نام چیست ؟🫡

⁉️ آیا کسی اطلاعاتی دارد؟

📍مکان عکس برداری : شهرک ولیعصر

@tarikh_torbat

تاربرگ تاریخ‌نامه…

1.6K viewsedited 18:40