⭕️ بازارگردانیِ مفسدین اقتصادی، شرعی ولی غیر قانونی!

🖊 #محسن_قنبریان:

◀️ رسواگری یکی از شعبه های افشاگری است؛ که پس از حکم قضایی برای برخی مجرمان خاص خواسته شده است. در فقه اسلامی به "#تشهیر" معروف است.

💢 برخی از مجرمان که به رسوا کردن آنها تصریح شده است:
1️⃣ شاهد دروغین در دادگاه(۱)
2️⃣ قوّاد: مردی که دلّال جنسی شود.(۲)
3️⃣ قاذف: کسی که به بی گناهی تهمت فحشاء بزند(۳)
4️⃣ محتال: کسی که با مکر و خدعه و سندسازی مال مردم یا بیت المال را ببرد(۴)

🔸 درباره چنین مفسد اقتصادی‌ای [محتال] #فقهای_شیعه تصریح کرده اند: سزاوار است با عقوبت ،تشهیر شود طوری که دیگران از تکرار کار او بازداشته شوند(۵)

💢 معنا و مراد از تشهیر؟
▪️ تشهیر در لغت آشکار کردن چیزی در ننگ و عار است طوری که مردم او را بدان بشناسند.

🔹 فقها در تعیین مصادیق تشهیر و چگونگی آن در ضمن برخی جرم های گذشته سخن گفته‌اند. "اینکه ندا دهنده در قبیله و مسجد و بازار و مانند آن صدا بزند: این آدم، شاهد دروغین[مثلا] است او را بشناسید"(۶) یا گفته اند:"او را در محافل و مجامع مردم از سر خواری و مجازات بچرخانند تا مردم از رفت و آمد با او برحذر شوند"(۷).

🔸 پس تشهیر و رسوا کردن، صرفِ اطلاع رسانی و محاکمه علنی و... نیست. باید تشهیر، مجازاتی و خوار کننده(شهّره السلطان بالنکال/یشهره بالعقوبة/خزیّاً ونکالاً) باشد؛ و هم به شکل بازدارنده(لیحذرمنه الناس/لکی یرتدع غیره) باشد.

🔹 ظاهرا مجازاتی که #امیرالمومنین(ع) برای ابن هرمه -کارگزار او در بازار اهواز- (+) قرار داد از همین قسم است؛ که دستور داد:"... در برابر دیدگان مردم او را بازداشت و زندانی کن. جارچی ماجرای او را بازگوید...چون جمعه شود او را از زندان بیرون کش و ۳۵تازیانه بزن و او را در بازارها بگردان(طُف به فی الاسواق)..."(۸)

💢 خیر اجتماعی مقدم بر خیرِ خانواده مجرم!
▫️ این خیرخواهی که با رسوا کردن مجرم اقتصادی(و سایر موارد مُجاز تشهیر) آبروی خانواده او آسیب می بیند را شریعت اسلام لحاظ نکرده است. فقهای شیعه هم در ادوار مختلف علی‌رغم آن به تشهیر آن مجرمان فتوا داده‌اند.

🔸 اگر لحاظ چنین رأفتی برای خانواده مجرم لازم بود، خداوند در اجرای برخی حدود اصرار بر مشاهده گروهی از مومنان نمی‌کرد! (ولیَشهَد عذابهما طائفة من المومنین) و ما را از لحاظ چنین رأفت هایی منع نمی‌کرد (لاتاخذکم بهمارافة فی دین الله).

🔹 باوجودی که هم اجرای #حد در خلوت متصور است؛ و هم اینکه اجرای حد در انظار عمومی [که خود نوعی تشهیر است] عادتاً موجب آسیب به خانواده و فامیل او می شود! از اینجا معلوم است شریعت، خیر اجتماعی را بر خیر فردی و خانوادگی ترجیح داده است.

💢 قانون تشهیر در جمهوری اسلامی ایران:
▪️ در قالب تصحیح ماده ۱۸۸ آیین دادرسی کیفری در ۲۳ خرداد ۸۵ تصویب و ابلاغ شد که براساس تبصره ۳ این ماده در موارد محکومیت قطعی به جرم اختلاس، ارتشاء، مداخله یا تبانی، اخذ پورسانت در معاملات دولتی، اخلال در نظام اقتصادی، سوءاستفاده از اختیارات به منظور جلب منفعت برای خود و دیگری، جرائم مالیاتی، قاچاق کالا و ارز و بطور کلی جرم علیه «حقوق مالی دولت» به دستور «دادگاهِ صادرکننده رایِ قطعی»، خلاصه متن حکم شامل مختصات فرد، سمت یا عنوان، جرائم ارتکابی و نوع میزان مجازات محکوم علیه با هزینه خود مجرم در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار منتشر و در اختیار رسانه‌های عمومی گذاشته میشود!

🔸 واضح است این تشهیر، تنزّل به اطلاع رسانی است. نه «مجازاتی» است و نه «خوار کننده» و با تشهیر در استعمال و اصطلاح فقهای شیعه فاصلۀ معنادار دارد. تصحیح این قانون در سال۹۲ برخی اشکالات را از بین برد اما این اشکال را نه!(۹)

🔺 اینکه رسانه‌های نوین بتواند جای "چرخاندن در محافل و مجامع" و "ندادهنده" را بگیرد؛ بحث شده است و قابل قبول است اما صرف خواندن خلاصه حکم و پخش تصویر او در رسانه ها، تشهیرِ مجازاتی و خوار کننده و بازدارنده نیست. آن تشهیر، این سالها فقط درباره اراذل و اوباش اعمال شده است(۱۰)؛ اما محتال و مفسد اقتصادی از آن برکنار بوده؛ درحالی‌که در شریعت برای او به تصریح خواسته شده است!

📚 منابع و مآخذ :

۱. ر.ک: مستندالشیعه ج۲۲ ص۲۱۲/ تحرالوسیله ج۲ ص۴۰۹ مساله ۱۵
۲. ر.ک: شرایع ج۴ ص۱۶۲
۳. ر.ک: امهذب البارع ج۵ ص۶۳
۴. ر.ک: جواهر ج۴۱ ص۵۹۸/ المقنعة ص۸۰۵/ النهایة ص۸۰۵/ السرائر ج۳ ص۵۱۲/ التحریر الاحکام ج۲ ص۲۳۴ و...
۵. السرائر ج۳ ص۵۱۲/ المقنعة ص۸۰۵ و...
۶. الخلاف ج۲ ص۶۰۱ مساله۳۹
۷. المهذب البارع ج۵ ص۶۴
۸.مستدرک الوسائل ج۱۷ ص۴۰۳ و ۴۰۴
۹. ر.ک https://b2n.ir/685512
۱۰. در مرتبه اخیر رئیس قوه قضاییه با این کار مخالفت کرد
🔺 @m_ghanbarian
🎬 @Mostazafin_TV