#проза
#госць
#паў_радзімічанка
«Дзедаў самагон»
Пстрыкае выключальнік — чорненькі жучок на шпалерных кветках.
На пліце, якая ледзь-ледзь цепліцца сінімі агеньчыкамі, стаіць касмічны карабель. Маленькі, праўда. Макет.
Трубкі і трубкі, жмуты трубак, шпагаты — усё, як павучыныя ногі, вылазіць з цела-каробкі, тузаецца туды-сюды, булькаціць.
Слова "футурызм" у галаве яшчэ не было, а таму і ніякіх цікавых прыдумак: булькаціць — хай булькаціць, хто яму перашкаджае?
Дробна-дробна цурчыць скрозь ватку вадкасць, але і гэта — хай сабе цурчыць.
Зойдзе дзед, будзе гучна тупаць па рыпучай падлозе, вохкаць і гохкаць.
"Дзеду, а што яно капае?"
Дзед зухавата пасміхнецца: калі б у яго былі вусы, то, мусіць, па-казацку падкруціў бы. А так толькі хітра чухае доўгі-доўгі нос.
"Вырасцеш — даведаешся."
Пазавіхаецца каля пліты, падладзіць трубкі да трубак — і сыдзе. Туды, дзе скрозь паўзмрок балбоча старэнькі тэлевізар і буркаціць ад чагосьці бабуля.
Ну і ладна.
Таксама пачухаеш доўгі-догі нос, задумліва, як дарослая.
І пасунешся ў шафку па пернікі: што яно там цурчыць — хай цурчыць, а вось заўтра прыедуць стрыечныя, і пернікаў ужо не будзе.
А потым пойдзеш класціся спаць: нагамі — да дзвярэй, галавой — да бутля са смешна ўздзетай на яго пальчаткай.
Так і прачнешся: нагамі — да дзвярэй, галавой — да бутля.
І цяпер, як паедзеш па пернікі, таксама прачнешся: нагамі — да дзвярэй, галавой — да бутля.
Толькі пернік цяпер кладзецца паверх чаркі, нос чухаецца не ад вялікай задуменнасці, а ў роце зусім не горка.
Вырасла. Даведалася.
#госць
#паў_радзімічанка
«Дзедаў самагон»
Пстрыкае выключальнік — чорненькі жучок на шпалерных кветках.
На пліце, якая ледзь-ледзь цепліцца сінімі агеньчыкамі, стаіць касмічны карабель. Маленькі, праўда. Макет.
Трубкі і трубкі, жмуты трубак, шпагаты — усё, як павучыныя ногі, вылазіць з цела-каробкі, тузаецца туды-сюды, булькаціць.
Слова "футурызм" у галаве яшчэ не было, а таму і ніякіх цікавых прыдумак: булькаціць — хай булькаціць, хто яму перашкаджае?
Дробна-дробна цурчыць скрозь ватку вадкасць, але і гэта — хай сабе цурчыць.
Зойдзе дзед, будзе гучна тупаць па рыпучай падлозе, вохкаць і гохкаць.
"Дзеду, а што яно капае?"
Дзед зухавата пасміхнецца: калі б у яго былі вусы, то, мусіць, па-казацку падкруціў бы. А так толькі хітра чухае доўгі-доўгі нос.
"Вырасцеш — даведаешся."
Пазавіхаецца каля пліты, падладзіць трубкі да трубак — і сыдзе. Туды, дзе скрозь паўзмрок балбоча старэнькі тэлевізар і буркаціць ад чагосьці бабуля.
Ну і ладна.
Таксама пачухаеш доўгі-догі нос, задумліва, як дарослая.
І пасунешся ў шафку па пернікі: што яно там цурчыць — хай цурчыць, а вось заўтра прыедуць стрыечныя, і пернікаў ужо не будзе.
А потым пойдзеш класціся спаць: нагамі — да дзвярэй, галавой — да бутля са смешна ўздзетай на яго пальчаткай.
Так і прачнешся: нагамі — да дзвярэй, галавой — да бутля.
І цяпер, як паедзеш па пернікі, таксама прачнешся: нагамі — да дзвярэй, галавой — да бутля.
Толькі пернік цяпер кладзецца паверх чаркі, нос чухаецца не ад вялікай задуменнасці, а ў роце зусім не горка.
Вырасла. Даведалася.
#проза
#госць
#паў_радзімічанка
Гімпэлэ-філосаф
(паводле рамана “Мэсія з роду Эфраіма” М. Кульбака)
чарка за чаркай. чарка за чаркай.
А ў свеце ж не толькі чаркі ёсць: ёсць і куфлі, і шклянкі, і кубкі... Выпіць, калі на тое пайшло, нават і з бутэлькі можна: хто забароніць? Тым больш, хто забароніць лайдакам і філосафам.
У васямнаццаць складана быць кімсьці акрамя лайдака і кімсьці акрамя філосафа.
чарка за чаркай. чарка за чаркай.
Пусценька ў карчомцы.
Ссівелы рэб на расшатаным зэдліку ў скрусе прымае паставу першапрарока: грошы не будзе, грошы не будзе! А як жа пракарміць дзесяць ротаў, а як жа набыць жонцы новыя чаравічкі? Які ж гэта карчмар, калі ў яго жонка ў дзіравых чаравічках?
Нават і куры пад печчу сціхлі: скруха, скруха, скруха. Дзе ж добрыя хрысціяне, дзе ж яны, дабрадзеі? Хіба надышоў судны дзень, і людзі ў гэтай старонцы адвярнуліся ад гарэлкі?
Зарыпіць падлога. Ляснуць дзверы. Заблішчуць усмешліва белыя зубы.
Дзесяць галодных ротаў пахаваюць курчавыя галовы за фіранкі, замітусяцца, бы кураняткі, ды з цікаўнасцю сціхнуць.
Гэх, старэнькі рэб, не сумуйце! У васямнаццаць складана не быць лайдаком і філосафам.
Зойдуць трое: зойдзе лайдак, зойдзе філосаф, а зойдзе і смага лайдака і філосафа.
Зойдуць васямнаццаць гадоў.
Зойдзе Гімпэлэ-філосаф.
Сівенькі рэб узніме рукі, як Майсей перад морам, з радасцю перамогі адкіне расшатаны зэдлік.
Сытыя будуць дзесяць ротаў!
і
чаравічкі. чаравічкі. чаравічкі!
Не шкадуйце, мілы рэб, налівайце, мілы рэб. Сонца так прыгожа блішчыць скрозь чарку. І так прыгожа лаяцца за акном старыя сосны — сварлівыя бабы: рыпяць, рыпяць, рыпяць. Адскокваюць ад іх іншыя дрэвы, бо ва ўсякай вёсцы ліхой суседкі не любяць. А лес — ён як вялікая вёска. І там, на ростанях, вядома, будзе і свой шынок, бо як жа — ехаць з вёскі і не натрапіць на шынок?
Лайдак і філосаф — на брудэршафт.
На брудэршафт — Гімпэлэ і васямнаццаць год.
І смачна. І соладка ў грудзёх. І цягне танчыць, спяваць, кахаць.
Бярыце грошы, мілы рэб, бярыце грошы: хіба лайдакі і філосафы грошы шкадуюць? Будуць грошы — не будуць блішчэць дыяментамі салёныя слёзы на вейках вашых галодных ротаў.
Васямнаццаці гадам грошы не пасуюць.
Чуеш, Гімпэлэ?
Куляй чарку, дружа: мы пойдзем уцякаць ад злосных паноў і слухаць птушак.
Мы пойдзем спяваць і марыць, а думаць пра будучае не пойдзем: хай іншыя думаюць, не лайдакі і не філосафы.
Таму, мілы Гімпэлэ, куляй
чарку за чаркай. чарку за чаркай.
#госць
#паў_радзімічанка
Гімпэлэ-філосаф
(паводле рамана “Мэсія з роду Эфраіма” М. Кульбака)
Падыходжу да карчмы,
грукаю з павагай:
- Адчыняйце, гэта мы,
я з маёю смагай.
Мойшэ Кульбакчарка за чаркай. чарка за чаркай.
А ў свеце ж не толькі чаркі ёсць: ёсць і куфлі, і шклянкі, і кубкі... Выпіць, калі на тое пайшло, нават і з бутэлькі можна: хто забароніць? Тым больш, хто забароніць лайдакам і філосафам.
У васямнаццаць складана быць кімсьці акрамя лайдака і кімсьці акрамя філосафа.
чарка за чаркай. чарка за чаркай.
Пусценька ў карчомцы.
Ссівелы рэб на расшатаным зэдліку ў скрусе прымае паставу першапрарока: грошы не будзе, грошы не будзе! А як жа пракарміць дзесяць ротаў, а як жа набыць жонцы новыя чаравічкі? Які ж гэта карчмар, калі ў яго жонка ў дзіравых чаравічках?
Нават і куры пад печчу сціхлі: скруха, скруха, скруха. Дзе ж добрыя хрысціяне, дзе ж яны, дабрадзеі? Хіба надышоў судны дзень, і людзі ў гэтай старонцы адвярнуліся ад гарэлкі?
Зарыпіць падлога. Ляснуць дзверы. Заблішчуць усмешліва белыя зубы.
Дзесяць галодных ротаў пахаваюць курчавыя галовы за фіранкі, замітусяцца, бы кураняткі, ды з цікаўнасцю сціхнуць.
Гэх, старэнькі рэб, не сумуйце! У васямнаццаць складана не быць лайдаком і філосафам.
Зойдуць трое: зойдзе лайдак, зойдзе філосаф, а зойдзе і смага лайдака і філосафа.
Зойдуць васямнаццаць гадоў.
Зойдзе Гімпэлэ-філосаф.
Сівенькі рэб узніме рукі, як Майсей перад морам, з радасцю перамогі адкіне расшатаны зэдлік.
Сытыя будуць дзесяць ротаў!
і
чаравічкі. чаравічкі. чаравічкі!
Не шкадуйце, мілы рэб, налівайце, мілы рэб. Сонца так прыгожа блішчыць скрозь чарку. І так прыгожа лаяцца за акном старыя сосны — сварлівыя бабы: рыпяць, рыпяць, рыпяць. Адскокваюць ад іх іншыя дрэвы, бо ва ўсякай вёсцы ліхой суседкі не любяць. А лес — ён як вялікая вёска. І там, на ростанях, вядома, будзе і свой шынок, бо як жа — ехаць з вёскі і не натрапіць на шынок?
Лайдак і філосаф — на брудэршафт.
На брудэршафт — Гімпэлэ і васямнаццаць год.
І смачна. І соладка ў грудзёх. І цягне танчыць, спяваць, кахаць.
Бярыце грошы, мілы рэб, бярыце грошы: хіба лайдакі і філосафы грошы шкадуюць? Будуць грошы — не будуць блішчэць дыяментамі салёныя слёзы на вейках вашых галодных ротаў.
Васямнаццаці гадам грошы не пасуюць.
Чуеш, Гімпэлэ?
Куляй чарку, дружа: мы пойдзем уцякаць ад злосных паноў і слухаць птушак.
Мы пойдзем спяваць і марыць, а думаць пра будучае не пойдзем: хай іншыя думаюць, не лайдакі і не філосафы.
Таму, мілы Гімпэлэ, куляй
чарку за чаркай. чарку за чаркай.
#проза
#госць
#паў_радзімічанка
Цітусу Далеўскаму
Праз чатыры гады, як атрымаю бакалаўра, мне будзе ўсяго толькі на год менш.
Пускацца ў сентыментальныя думкі найлепш было б дзесьці там, на Лукішках, але ж хіба нябожчыкам падабаюцца мясціны, абмытыя іхняй жа крывёй? Ці не вяртаюцца чалавечыя душы пад родныя стрэхі, разбураныя цяжарам стагоддзяў, каб там, седзячы на парэштках фундамента, сумна круціць з тытуню самакруткі: чым яшчэ займаюцца маладыя пасля смерці?
Ці баліць пасля смерці ў грудзёх? Напэўна, па той бок сябрукі з рогатам ляпаюць далонямі па спіне, каб з рэбраў павыляталі кулі. Потым іх можна закапаць у зямлю і, мабыць, нават вырасце штось вартае: чалавечая кроў раз’ядае нават самы жорсткі метал і дае парасткі, зялёныя і нясмела-гнуткія, з якіх потым вырастаюць цудоўныя дубы і хвоі.
На Лукішках цяпер — нябачная каплічка ля нябачных могілак, дзе ніколі не пахне па-царкоўнаму, але дзе заўсёды спяваюць. Пэўна, сто з чымсьці гадоў таму ссівелы ад гора могілкавы Чаргавы дужа ўжо панаплакаўся: бачыце, не ўпільнаваў. А ён жа такі мілы дзядок: ссохлы ўвесь, як прыдарожная сасна, з учэпістымі кашчавымі рукамі, пабітымі раматусам нагамі. Учэпістыя рукі — каб гнаць смерць. Раматусныя ногі — каб даваць смерці па карку, калі яна, нахабніца, будзе лезці надта ўжо бессаромна.
Панаплакаўся сівенькі Чаргавы: збіраючы рассыпаныя, бы пацеркі, кулі, з хрустам у спіне згінаючыся, каб узняць шматок матузка ці эшафоцкую шчэпку — плакаў і плакаў, выціраючы слёзы поламі шэрай апранахі, выстаўляючы на ўвесь свет свае скручаныя горам і раматусам ногі.
Цяклі слёзы з доўгіх сівых вусаў:
"Панна Марыя, Езус Хрыстус! А палеглі, галубочкі, як той скошаны аер! А не ўпільнаваў! А Божа ж літасцівы!"
Скошаны аер — а мо і заўчасна сарваныя кветкі.
Пасля смерці не баліць у грудзёх.
Пасля смерці маладыя нябожчыкі могуць сядзець на фундаменце роднай хаты і павольна паліць самакруткі, з невымоўнай тугой пазіраючы на ліпу, якую калісьці садзіў пад вокнамі бацька.
Гэтая ліпа — непражытае жыццё, якое буяе і квітнее там, дзе ўжо нікога няма.
У кішэні старамодных нагавіцаў зазвіняць скрываўленыя кулі: такая ўжо завялася традыцыя — пакідаць па адной кулі, каб абмяняцца на які час з тым ці іншым сябрам. На знак таго, што калісь вы добра падурылі галаву ды папсавалі кроў вусатым чыноўнікам з брыдзенькім маскоўскім вымаўленнем.
У іншай кішэні намацаецца сам сабою шматочак пянькі, які таксама адзін сябар пакінуў на памяць нават назаўсёды. Гэты хлопец быў самы шчодры: усе разам пад агульны рогат дзялілі ягоную матузку, пужаючы недалікатнымі жартамі ўсялякіх істотаў, аблепленых гожымі пёрамі і здзіўленымі вачамі. І кожны з былых сяброў атрымаў па кавалачку.
І зямля атрымала кавалачак: прарасцілі нават нейкі пахучы куст півоняў, якія весела было кідаць прама з неба пад ногі самым розным красуням.
Самакрутка дакурваецца. Журботныя ўздыхі патроху сканчаюцца, бо за сто з гакам гадоў ужо няма як уздыхаць: праз дзіркі ў грудзях і так зашмат паветра сыходзіць, куды яшчэ марнаваць. Усё па строгім рэгламенце.
Нябожчык уздымаецца, паволі размінаючы рукі і ногі: спяшацца ўжо няма куды. Наспяшаўся.
Пакруціць галавой, выглядаючы кагосьці ўдалечыні. Там, у узнятым чыёйсьці таксоўкай дарожным пыле, неўзабаве з'явіцца далёкая і цьмяная постаць немаладой жанчыны з маленечкім пісклявым скруткам, пяшчотна прыгорнутым да грудзей. Жанчына прыветна махне рукой:
"Доўга сядзець будзеш, браце? Гарбата прастыне..."
І апошні раз празвіняць кулі ў кішэні старамодных нагавіц.
#госць
#паў_радзімічанка
Цітусу Далеўскаму
Праз чатыры гады, як атрымаю бакалаўра, мне будзе ўсяго толькі на год менш.
Пускацца ў сентыментальныя думкі найлепш было б дзесьці там, на Лукішках, але ж хіба нябожчыкам падабаюцца мясціны, абмытыя іхняй жа крывёй? Ці не вяртаюцца чалавечыя душы пад родныя стрэхі, разбураныя цяжарам стагоддзяў, каб там, седзячы на парэштках фундамента, сумна круціць з тытуню самакруткі: чым яшчэ займаюцца маладыя пасля смерці?
Ці баліць пасля смерці ў грудзёх? Напэўна, па той бок сябрукі з рогатам ляпаюць далонямі па спіне, каб з рэбраў павыляталі кулі. Потым іх можна закапаць у зямлю і, мабыць, нават вырасце штось вартае: чалавечая кроў раз’ядае нават самы жорсткі метал і дае парасткі, зялёныя і нясмела-гнуткія, з якіх потым вырастаюць цудоўныя дубы і хвоі.
На Лукішках цяпер — нябачная каплічка ля нябачных могілак, дзе ніколі не пахне па-царкоўнаму, але дзе заўсёды спяваюць. Пэўна, сто з чымсьці гадоў таму ссівелы ад гора могілкавы Чаргавы дужа ўжо панаплакаўся: бачыце, не ўпільнаваў. А ён жа такі мілы дзядок: ссохлы ўвесь, як прыдарожная сасна, з учэпістымі кашчавымі рукамі, пабітымі раматусам нагамі. Учэпістыя рукі — каб гнаць смерць. Раматусныя ногі — каб даваць смерці па карку, калі яна, нахабніца, будзе лезці надта ўжо бессаромна.
Панаплакаўся сівенькі Чаргавы: збіраючы рассыпаныя, бы пацеркі, кулі, з хрустам у спіне згінаючыся, каб узняць шматок матузка ці эшафоцкую шчэпку — плакаў і плакаў, выціраючы слёзы поламі шэрай апранахі, выстаўляючы на ўвесь свет свае скручаныя горам і раматусам ногі.
Цяклі слёзы з доўгіх сівых вусаў:
"Панна Марыя, Езус Хрыстус! А палеглі, галубочкі, як той скошаны аер! А не ўпільнаваў! А Божа ж літасцівы!"
Скошаны аер — а мо і заўчасна сарваныя кветкі.
Пасля смерці не баліць у грудзёх.
Пасля смерці маладыя нябожчыкі могуць сядзець на фундаменце роднай хаты і павольна паліць самакруткі, з невымоўнай тугой пазіраючы на ліпу, якую калісьці садзіў пад вокнамі бацька.
Гэтая ліпа — непражытае жыццё, якое буяе і квітнее там, дзе ўжо нікога няма.
У кішэні старамодных нагавіцаў зазвіняць скрываўленыя кулі: такая ўжо завялася традыцыя — пакідаць па адной кулі, каб абмяняцца на які час з тым ці іншым сябрам. На знак таго, што калісь вы добра падурылі галаву ды папсавалі кроў вусатым чыноўнікам з брыдзенькім маскоўскім вымаўленнем.
У іншай кішэні намацаецца сам сабою шматочак пянькі, які таксама адзін сябар пакінуў на памяць нават назаўсёды. Гэты хлопец быў самы шчодры: усе разам пад агульны рогат дзялілі ягоную матузку, пужаючы недалікатнымі жартамі ўсялякіх істотаў, аблепленых гожымі пёрамі і здзіўленымі вачамі. І кожны з былых сяброў атрымаў па кавалачку.
І зямля атрымала кавалачак: прарасцілі нават нейкі пахучы куст півоняў, якія весела было кідаць прама з неба пад ногі самым розным красуням.
Самакрутка дакурваецца. Журботныя ўздыхі патроху сканчаюцца, бо за сто з гакам гадоў ужо няма як уздыхаць: праз дзіркі ў грудзях і так зашмат паветра сыходзіць, куды яшчэ марнаваць. Усё па строгім рэгламенце.
Нябожчык уздымаецца, паволі размінаючы рукі і ногі: спяшацца ўжо няма куды. Наспяшаўся.
Пакруціць галавой, выглядаючы кагосьці ўдалечыні. Там, у узнятым чыёйсьці таксоўкай дарожным пыле, неўзабаве з'явіцца далёкая і цьмяная постаць немаладой жанчыны з маленечкім пісклявым скруткам, пяшчотна прыгорнутым да грудзей. Жанчына прыветна махне рукой:
"Доўга сядзець будзеш, браце? Гарбата прастыне..."
І апошні раз празвіняць кулі ў кішэні старамодных нагавіц.