مردم‌نامه (تاریخ مردم)

🔆«تجدد و تغییرات اجتماعی در روستا»یادداشت‌های آبادی(1)🔆
@mardomnameh
💢بچه که بودم پدر بزرگم مکتوبه‌ای را که در خصوص املاکش برای یکی از اداره‌های دولتی در شهر نوشته بود به من داد که ببرم و به امضای اعضای شورای روستا که در آن ایام هنوز به آن‌ها «کدخدایان» و یا «ریش سپیدان» آبادی گفته می‌شد، برسانم. تشریفاتِ امضای برگه مذکور به‌خوبی در خاطرم مانده است. چون داشتن سواد شرط «کدخدایی» و «ریش‌سپیدی» نبود، آنکه سواد نداشت برای توقیع مکاتبات از مُهری فلزی که نامش بر آن حک شده بود استفاده می‌کرد. این مُهر فلزی زردرنگ با بَندی نازک، و وسواس و ظرافتی تمام به گوشه‌ای از جیب کُت متصل می‌شد که یک‌وقت خدای‌ناکرده گم نشود و به دست نااهل نیفتد و البته جعبه استامپی کوچک هم که داخل مشمایی پیچیده می‌شد، همیشه این مُهر نازنین را همراهی می‌کرد. آن‌هایی که نیمچه سوادی داشتند خود مکتوبات را می‌خواندند، در غیر این صورت کسی از معتمدان خود را مأمور تبیین آن می‌نمودند تا در جریانِ آن قرار گیرند؛ گاهی هم از روحانی آبادی می‌خواستند که متن نامه را برایشان بخواند. هر چه بود ارزش و اهمیت مُهری را که بر پای مکتوبات اهالی آبادی می‌نشاندند، بااینکه غالباً بی‌سواد بودند، می‌دانستند! در اهمیت آن همین بس که حتّی برای یک لحظه هم «مُهر» را از خود دور نکرده و یا در خانه جا نمی‌گذاشتند.. باری، وقتی برگه را بُردم مهتر ریش‌سپیدان که پیرمردی هفتاد هشتاد ساله می‌نمود، در گرمای کم‌رمق چاشتگاه پاییزی روی سکویی در حیاط نشسته بود. برگه را دادم و موضوع را مطرح کردم. گفت: «ظهر بیا و برگه را ببر!». چون سواد نداشت، می‌خواست در این فرصت در جریان مکتوبه قرار گیرد و نامه ناخوانده بر آن مهر ننشاند!
وقتی صدای پای «تجدد» در روستا شنیده شد و سخن از «انتخابات» و «شوراها» به میان آمد، «ریش‌سپیدان» و «کدخدایان» جایگاه خود را از دست دادند. البته هنوز آن جایگاه «ریش‌سپیدی» و «کاریزمای» نیم‌بند را در اذهان هم‌نسلی‌های خود داشتند، امّا به‌تدریج با رفتنِ آن‌ها دیگر رمَقی برای «یاران سنّت» باقی نماند! نسل جدید دَم از «انتخابات»، «سواد» و «نشاط» می‌زد و از نظر آنان عصر «پیران» آبادی به سر آمده بود. گو این‌که این یک سنّت الهی است که هر نسلی خواهان اداره خود به دست خویش است. به هر جهت، بازار «مُهر فلزی» و همراهانش از رونق افتاد و عصر امضاهای رنگارنگ نسل جدید فرا رسید و «هنگامۀ تجدد» درگرفت. فرآیند تغییر با سرعتی باورنکردنی، چونان هجوم راهزنان ازخدا بی‌خبر بر سرِ کاروانیان حجیج در شبی قرینه، پیش رفت. اگرچه پای «انتخابات» و «قانون» به میان کشیده شد، امّا آنچه «پیران» با فراست و تجربه و «ریش‌سپیدی» در نزاع های همیشگی اهالی آبادی بر سر هر موضوع ریز و درشتی در پیش می‌گرفتند و به رتق و فتق امور می پرداختند، «فرزندان تجدد» با پشتیبانی قانون هم از پس آن بر نیامدند!
موسم انتخابات که می‌رسید هر طایفه‌ای علاوه بر افراد خود در آبادی، به شهر رفتگان خود را هم برای رأی دادن به نماینده‌اش، فراخواند می‌خواند. در این پارادیم هیچ توجهی به شایستگی و بایستگی افراد نمی‌شد و نمی‌شود، آنچه مهم بود فراچنگ آوردنِ دست بالای «ایل» و برنده شدنِ نماینده آن و رأی نیاوردنِ نمایندگان طوایف دیگر بود.
در سنّت ریش‌سپیدی، «تجربه»، «عقل»، «موی سپید»، «رفتارِ درخور» و البته «طایفه‌دار» بودن برای «کدخدایی» ضرورت داشت. در تجدد هم حداقل روی کاغذ، «شایستگی و بایستگی» و البته «انتخابی بودن» شرط به شمار می‌آمد. در بافت ایلی، انتخاباتی در همان قوارۀ انتخابات تجدد ترتیب داده می‌شد وانگهی نماینده ایل و طایفه قَدر قدرت‌تر برنده می‌شد! به عبارتی، هم «سنّت» را، البته از نوع ایلیِ آن، حفظ کردیم و هم پای در عصر تجدد نهادیم! به‌این‌ترتیب، هلهله‌کنان و لاحول گویان برای «تجدد» سور و سات ایلی گرفتیم و به ریش «سنّت» و «تجدد» توأمان خندیدیم!💢
@mardomnameh
✴️ سید جلال محمودی

2.2K views08:27