💠 حضرت سلیمان (ع) در یکی از سفرها به همراه لشکریان خود، در منطقه‌ای از طائف فرود آمد که وادی مورچگان بود. در اینجا بخشی جالب و قابل تأمّل از گفت‌وگوهای بین حضرت سلیمان (ع) و رئیس مورچگان آنجا، تقدیم می‌شود.

#نسخه_خوانی

... و سلیمان، مورچه را گفت:
- مرا پندی ده.

[رئیس مورچگان] گفت:
- ای پیغمبر خدا! تو را «سلیمان» چرا گویند؟ یعنی «سلیم طبع» باشی.
دیگر گفت:
- یا پیغمبر خدا! دانی که باد را چرا مسخّرِ تو کرده‌اند؟ یعنی جملۀ لشکر و پادشاهی تو به باد نهاده‌اند تا همی بِرَوَد و جمله بر باد است!
( پس، سلیمان [در] تعجّب بمانده و از سخن او شگفت آمدش)
[رئیس مورچگان ادامه داد:]
- و دیگر، این حُکم که تو داری از آن انگشتر است، یعنی دنیا در پیشِ جنابِ اقدس الهی، بقدرِ سنگ‌ریزه‌ای، قدر [و ارزش] ندارد که به شما کرامت فرموده‌است. [پس] شما بسیار به خود نبالید [ و مغرور نباشید].

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

📕 نسخۀ خطی 13759 مجلس، بخش اول، قصص انبیاء.

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 یک قطعۀ زیبا

#نسخه_خوانی

ملا آذر کامی

یهودیِ بروجردی، متخلص به «لنگ»، صاحب دیوان است:

روز عیدی به تماشاگه بُستان رفتم
تا مگر از دلِ پُر درد، غم آید بیرون

دیدم آشفته‌جوانی که چو سیل از غمِ یار
اشک از دیدۀ او دَم‌به‌دَم آید بیرون

گفت اگر شرحِ پریشانیِ خود شرح دهم
کی از این عهده تواند قلم آید بیرون؟

اینقَدَر بارِ ندامت به وجودم جمع است
که اگر پایم از این پیچ و خَم آید بیرون

لنگ‌ لنگان دَرِ دروازۀ هستی گیرم
نگذارم که یکی از عَدَم آید بیرون!¹

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 #ملا_آذر_کامی ، شاعر بروجردی. متاسفانه فعلا شناخته نشد.

📕 نسخۀ خطی تذکرۀ ممیّز؛ مجلس.

✍️ ¹- در برخی جاها بخشی از این شعر به نام مسیح کاشانی آمده که حداقل در یک نسخۀ خطی دیوان او که اینجا در دسترس بود، چنین قطعه‌ای یافت نشد و ثانیا این قطعه دارای تخلص «لنگ» در مصرع اول بیت آخر است که بر اساس متن تذکره، از آنِ ملا آذر کامی است.

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

🤢بوی پیاز🧅

مرحوم مولانا زمان مروی رحمه الله

مدتی در بسیط روی زمین
صحبت دلنواز می‌جستم

خِرَد خُرده بین گواه منست
که بصدق و نیاز می‌جستم

در تماشای پیکر محمود
همه خوی ایاز می‌جستم

در تمنای قامت محبوب
همه عمر دراز می‌جستم

تا پس از مدتی بدانستم
در چه کارم چه باز می‌جستم

تختهء باژگونه می‌خواندم
بوی مشک از پیاز می‌جستم

📚 در حاشیه مجموعه‌ای طبی در کتابخانه اسعد افندی

کانال عتائق 📝 @ataeq

💠 بی‌دلی در همه‌احوال خدا با او بود
او نمی‌دیدش و از دور خدایا می‌کرد (حافظ)

یک رباعی زیبا با بلندترین «ردیف» ممکن!

#نسخه_خوانی

با من بودی مَنَت نمی‌دانستم
یا من بودی مَنَت نمی‌دانستم

رفتم چو من از میان، تو را دانستم
تا من بودی مَنَت نمی‌دانستم

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعر: #ملا_محسن_فیض_کاشانی

📕 نسخۀ خطی تحفةالعشاق محمد شریف قمی، محفوظ در دانشگاه تهران.

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 « شحنه » یا « شهنه » ؟! کدام درست است؟¹

#نسخه_خوانی

[در واژۀ ] « شهنه » که در صفحۀ 48 ، ضمن قصیدۀ مشرق [مشرق طهرانی] آمده، «هاء هوّز» نه تنها غلط نیست، بلکه صحیح و صحیحِ صحیح است؛ زیرا [مقام و] منصبی است بسیار مهم به شخصی مورد اعتماد، [که] از طرف شاه داده می‌شده.
«شه» ، مخفّفِ «شاه» است و « نِهْ » ، مخفّفِ « نهادن » [که] لغت فارسیِ اصیلِ پدر-مادر‌دار است.
اگر [اشخاص] بیسواد یا نادانی، « حاء حطّی » یا به گفتۀ اینروزی‌ها [ امروزی‌ها با ] «حاء جیمی» نوشتند، که تازی [یا عربی] نمی‌شود. همچنانکه یک دوشیزۀ زیبای ایرانی را اگر عبا به سر و دوشش افکنند، سامی [ یعنی عرب] نمی‌شود.
بر فرض آنکه [حتی] هزار سال پیش هم، «شهنه» را «شحنه» نوشته‌باشند، لغت مال ماست. [ یعنی این واژه فارسی است].

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 نویسنده: خداویردی بن محمد ابراهیم خان قاجار، متخلص به «ادب».

📕 نسخۀ خطی تذکرۀ ایلخانیه ، به شمارۀ 8588 کتابخانۀ مجلس.

✍️ ¹- در همین خصوص، شاهدی از یک نسخۀ خطی دیگر نیز هست که بعدا تقدیم می‌شود.

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

🌺❤️ السلام علیک یا امیرالمؤمنین (ع) ❤️🌺

#نسخه_خوانی

شاه شجاع فرماید:

گر پرسدت کسی که علی را نظیر هست؟
با او بگو که آب، به ­بوی گلاب نیست

در نزد کبریا بجز از ختم انبیا
کس را مجال و مرتبت بوتراب نیست

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

📙 از جنگ خطی اسکندر میرزا

🌺 عید سعید غدیر ، بر همۀ مسلمانان و شیفتگان مظهر عدالت و فتوّت و جوانمردی مبارک باد 🌺

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

السَّلامُ عَلَيْكَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا حَبِيبَ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا صَفْوَةَ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا وَلِيَّ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا حُجَّةَ اللّٰهِ، السَّلامُ عَلَيْكَ يَا إِمامَ الْهُدىٰ، ...

#نسخه_خوانی

هست بی‌شبهه خطا، چون بر بُتان نام خدا
بر کسی غیر از تو اطلاقِ امیـــرالمؤمنین¹


[ توضیح ضروری:

در تذکرۀ عرفات العاشقین و عرصات العارفین²، بیتی از علاءالدین عبدالخالق قاضی‌زاده کرهرودی، عالم متکلم ، محقق ، صوفی و شاعر قرن 11 هـ.ق بدین عبارات نقل شده‌است:

هست تُهمت یا علی! چون بر بُتان نام خدای
بر کسی غیر از تو اطلاقِ امیـــرالمؤمنین

احتمال دارد که بیت اولین نیز روایتی دیگر از سرودۀ علاءالدین کرهرودی باشد. ]


ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - 📙 از نسخۀ خطی بحرالمحیط (مجموعه رسایل) ، به شمارۀ 10165 کتابخانۀ مجلس.
2- 📙 تذکرۀ عرفات العاشقین و عرصات العارفین، انتشارات اساطیر، چ اول 1388، جلد4 ، ص 2584

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

« امیرالمؤمنین » را گر به غیر مرتضی گویی
چنان باشد که نامی از خدا بر ناخدا گویی

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعر : نورالدین محمد شریف کاشانی متخلّص به نجیب (1062 – 1123 هـ .ق)، شاعر و نویسنده بزرگ پهنه ادب فارسی و ملک الشعرای شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی.

📙 تاریخ کشیکخانۀ همایون.

🌺 عید سعید غدیر بر همۀ عاشقان مولا علی بن ابی طالب (ع) مبارک باد 🌺

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 نقدِ حال

#نسخه_خوانی

همدم، غم و رفیق، غم و غمگسار، غم
هرگز چنین نکرده کسی را شکار، غم

یک کاروان، اسیرم و یک دستِ بی‌کَسَم
یک آسمان ملالَم و یک روزگار، غم

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعر: #محمد_زمان_زرکش_اصفهانی ، متخلّص به «زمانی» و نیز مشهور به فریبی اصفهانی، شاعر و ادیب، از سخنوران قرن یازدهم هجری. در اصفهان متولّد شد. در جوانی شعر می سرود و «فریبی» تخلّص می کرد و با «حکیم شفائی»، «میرزا فصیحی» و «میرزا ملک مشرقی» مصاحب بود. او ظریف طبع و بی پروا بوده و در وصف محمّد رضای قهوه چی اشعاری سروده بود. عاقبت تخلّص خود را به «زمانی» تغییر داده و شغل زرکشی را رها کرد و جهت کسب معاش راهی هند شد و در سال 1054ق در لاهور وفات یافت. فرزندش میرزا مسعود نیز شاعر بوده است.

به روایت‌: قصص الخاقانی، تذکره نصرآبادی، تذکره روز روشن،؛ تذکره منتخب اللطایف، تذکره شمع انجمن، تذکرۀ نشتر عشق.


📕 نسخۀ خطی تذکره خرابات، مجلس.

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 بدون شرح.

#نسخه_خوانی

قطعه

روزی باشد که بادِ این دولت‌ها
بیرون شده‌باشد از سر و سبلت‌ها¹

عاقل نکند به روزِ دولت، شادی
کامروز همه دواست و فردا لَت‌ها²

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعر: اختیارالدین حسن سمرقندی

📕 یک نسخۀ خطی مجلس

✍️ ¹- سبلت: سبیل
²- لت: سیلی، کتک

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 خُمِ عیسی (ع)

#نسخه_خوانی

خُمِ عیسی ، یکی از معجزاتِ حضرت عیسی (ع) بود. هر جامه که در وی افکندند و [به] هر رنگی که می‌خواستند، [از آن خُم] بیرون می‌آمد.
[و در ذیل لغت]
... هر جامه که در وی انداختند، به لون‌ها [یعنی رنگ‌ها] بر می‌آمد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

📕 نسخۀ خطی سفینۀ محمد تقی مازندرانی ، به شمارۀ 8977 مجلس


@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 🏴 السلام علیک یا اباعبدالله / عرض تسلیت در آستانۀ ماه محرّم.

#نسخه_خوانی

آسودۀ کربلا به هرحال که هست
گر خاک شود نمی‌شود قدرش پست

برمی‌دارند و سبحه‌اش می‌سازند
می‌گردانندش از شَرَف دست‌به‌دست

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعر: #فضولی_بغدادی ، ملا محمد بن سلیمان فضولی بغدادی ( ۸۸۵ -۹۶۳ هجری قمری) ادیب و شاعر سدهٔ دهم هجری قمری است که به زبانهای ترکی، فارسی و عربی شعر سروده است.

📕 یک جنگ خطی

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 السلام علیک یا اباعبدالله! 🏴

#نسخه_خوانی

هلال ماه محرّم ز نو هویدا شد
مصیبت خلف مرتضی مهیا شد

بساط عیشِ جهان آسمان به طاق نهاد
در این معامله نانِ شفق به خون افتاد

ز گریه مردمک دیده با گُل آب گرفت
سراغ واسطۀ عقل از دل خراب گرفت

دل از معاملۀ کربلا جوابش داد
ز نقل، پنبۀ ماتم به گوش عقل نهاد

چه[چو] ناقلانِ جهان، شرح غم حکایت کرد
ز واقعات جگرتشنگان حکایت کرد

که شد شهید ستم، سبط سیّد ثقلین
گُلِ حدیقۀ خیرالنّسا امام حسین

سر مبارک او زینت سنان گردید
تنش به معرکۀ کربلا طپان گردید...

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعر: شرف‌الدین مقبل کرمانی ( قرن 7 هـ.ق) . وى در زمان سلطان قطب‏الدین محمد، حاكم كرمان، می‌زیست و در 650 ق، از طرف سلطان، ریاست دیوان انشاء به او تفویض شد. او در شعر مدیحه‌‏سراى ائمه اطهار (ع) بوده است.

📕 نسخۀ خطی 1268298 کتابخانۀ ملی

✍️ نکته: سفارش، دین است. کاتب این نسخه، مرحوم محمد نعیم ولد مرحوم ملا قنبر علی قزوینی، از خوانندگان التماس دعای خیر کرده‌است. التماس دعا.

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 السلام علیک یا اباعبدالله (ع)

#نسخه_خوانی

بر حال حسین ارض و سما می‌گرید
خنجر به کف شمر دغا می‌گرید

در ماتم او علی که عین‌الله¹ است
چون می گرید عین خدا می‌گرید

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعر: محمود بن جلال‌الدین محمدنصیر قلندرشاه خویی (قرن 13 هـ.ق)

📕 مجموعۀ خطی قلندرشاه، به شمارۀ 8919 مجلس.

✍️ ¹- در روایتی امیرالمؤمنین علی (ع) می‌فرمایند: «انا عین الله الناظره» (بحارالانوار/ج24/ص198)
توضیح: مراد از عین الله، در این روایت، همانند روح الله برای حضرت عیسی (ع)، به منزلۀ اضافۀ تشریفی و به معانی مختلفی همچون: نگهبان دین و سنتهای الهی در میان مردم، شاهد بر عملکرد مردم بکار می رود. برای توضیح بیشتر، اینجا را بخوانید.

علامۀ امینی در یکی از مناظرات خود، داستانی از منابع اهل سنت نقل میکنند که خلاصه عرض می شود:
علی (ع) ضربه‌ای به صورت مردی زدند که به زن نامحرم نگاه شهوانی می‌کرد. او به عمربن خطاب شکایت کرد. خلیفه به شاکی گفت: قد راي عين الله و ضرب يدالله: «همانا چشم خدا ديد و دست خدا زد.» ( يكصد و يك مناظرة، محمّد محمّدي اشتهاردي، ص ۱۹۷)

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

#نسخه_خوانی

بدان که به ازای هر یکی از فضایل، رذیله‌ای است که ضدّ آن است و چون اجناسِ فضایل، چهار [دسته] است، اجناسِ رذایل در بادی‌الرّای همین عدد تواند بود:
- اول، جهل به ازای حکمت
- دویّم، جبن به ازای شجاعت
- سیّم، شره به ازای عفّت
- چهارم، جور به ازای عدالت است.
و آنچه به حسب وقت ظاهر شود آن است که هر فضیلت را حدّی است که چون از آن تجاوز نماید (خواه به افراط و خواه به تفریط)، به رذالت گراید. پس، فضایل به منزلۀ اوساط‌‌ند که رذایل به منزلۀ اطراف، مانند مرکز و دایره که مرکز متعین است با آنکه ابعد نقاط از محیط است و دیگر نقاط غیر متناهی از جوانب او هر یک از طرفی به محیط نزدیکتراند؛ پس بنابراین به ازای هر فضیلتی، رذائلی غیرمتناهی باشد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 محمد بن محمد سعید بهایی لاهیجی (قرن 14 هـق)

📕 یک مجموعۀ خطی رسائل ، به شماره 1803 محلس

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 السلام علیک یا اباعبدالله الحسین (ع) / از شاعران اهل سنّت بخوانیم.

#نسخه_خوانی

لافت از عشق حسین است و سرت بر گردن است
عشقبازی سر به میدان وفا افگندن است

گر هواخواه حسینی، ترکِ سر کن چون حسین
شرط این میدان، به خونِ خویش بازی‌کردن است

از حریمِ کعبه کمتر نیست دشتِ کربلا
صد شَرَف دارد بر آن وادی که گویی ایمن است!

وی من و ای من فدای خاک پایی کاندر او
نور چشم مصطفی و مرتضی را مسکن است

سُنّی‌ام سُنّی، و لیکن حبّ آل مصطفی
دین و آئین من و آباء و اجداد من است ...

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شیخ رضا طالبانی از شاعران مشهور کردی (وفات 1337 هـ.ق)

📕 از یک نسخۀ دست‌نویس محفوظ در دانشگاه تورنتو کانادا

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 آب دادن، اوّل است و سَر بُریدن بعد از آن

#نسخه_خوانی

مرد قساب [قصاب]


بسم الله الرحمن الرحیم

من فدایت، جان آقا اشکت از دامان گذشت
تیغ تا کی می‌تواند از رگ و شریان گذشت؟!

آب دادن، اوّل است و سَر بُریدن بعد از آن
ما مسلمانیم، نتوانیم از ایمان گذشت

تشنه کشتن بود مخصوص حسین در کربلا
بر حسین بن علی این ظلم در دوران گذشت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعر: موسوم به مرد قساب [قصاب].

📕 نسخۀ خطی سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی به شناسۀ کد 2108079

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

#نسخه_خوانی

هر داغ زیر پنبه شهیدی‌ست در کفن
صحرای محشر است سراپای سینه‌ام

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعر: #میرآشوب_همدانی ، از شعرای نکته‌سنج و نیک‌نهاد همدان در قرن 11 هـ.ق.

📕 جُنگ خریطه جواهر، تالیف میرزا مظهر خانجانان + تذکره نصرآبادی.

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

#نسخه_خوانی

یا رب! ز فعالِ ناموجّه توبه
وز کردۀ زشتِ گاه و بیگه توبه

از همرهی رفیق ابله توبه
بالله توبه و ثمّ بالله توبه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 شاعر: احتمالا میر یوسف‌علی استرآبادی (متوفای 1020ق)، معروف به یوسف اصم استرآبادی، شاعر، فقیه، اخباری قرن دهم.

📕 نسخۀ خطی جنگ حاجی بابا، به شماره بازیابی 14987؛ کتابخانۀ مجلس | تاریخ کتابت: اوایل قرن11 هـ.ق)

@manuscript_ir

〰️🍃🌺

💠 در بارۀ حُرّ شهید (1) / دلیل سرزنش قوم حرّ بن یزید ریاحی.
اقدام شاه اسماعیل صفوی در مطلب بعدی.

#نسخه_خوانی

[ با تلخیص ]

... شجاعت و رشادت مرحوم حُرّ را در اعلی درجه نقل کرده‌اند و در یک فرسخی کربلای معلّا در کنار نهر مدفون است.
جهتِ [دلیل] دور افتادن [قبر او] از شهدا[ی کربلا] این است که بعد از شهادت حضرت (ع)، عمر سعد به موجب حکم ملعون ابن زیاد، خواست روی اجسادِ طاهرات شهدا سلام الله علیهم اسب بگردانند. طایفه و اهل قبیلۀ حُرّ اجماع کرده نزد عمر سعد آمدند و مانع شدند. عمر سعد امر کرد که بدنِ حُرّ را طایفۀ او برداشته ببرند. [مدفن حال حاضر حُرّ] همان است که طایفۀ حُرّ بدن او را برداشته و در آنجا دفن کردند.
زهی بی‌انصافی است که بدن نازنین آن بزرگوار [ امام حسین (ع)] که گوشوارۀ عرش و پارچه‌ای [پاره‌ای] از جسد و بدن مطهّر حضرت رسول الله (ص) بود [را] در پیش [یا مقابل] آفتاب [سوزان] گذاشته و در روی آن اسب بگردانند و بدن حُرّ را بُرده دفن کنند!

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

🔸 جعفر بن حاج آقا بن میرزا مومن حکیم بیگلر (قرن 14 هـ.ق)

📕 نسخۀ خطی رسالۀ جعفریه، به شمارۀ 9439 مجلس.

@manuscript_ir

〰️🍃🌺