سێڤ و سەمبۆل*!


دو گول‌برا، ل کۆچەیێ دلیستن
کو یەکەجاری دەنگێ مامۆ بهیستن

مامۆ ژ ناڤا باخێ سێڤان دهات
سەوا خزین ژی، سێڤ هانی‌بوو خەلات

خەلات، ژ دارا کەسک و سۆر و زەر بوو
ژ وان سێڤێن کو نرخا وان ل سەر بوو

ل دو بران، سێ سێڤ پێشکەش کرن
برا ژی چوون و کێفا خوە خوەش کرن

سێڤ، ئاڤێتن ناڤ کوچەیا تژی گەرد
کەسەک و زەر و سۆر بوو، ب‌یەکجاری ئەرد

دەست‌ ب‌لیستنێ کرن پە سێڤان
دەڤ تژی بانگ و دەنگ، و کەن ل لێڤان

مامۆ هەرای کر؛ ئەلێڵۆ چاڤنۆ!
سێڤ، سەوا لیستکێ ننن، باڤنۆ

پێ‌لیستۆکا کۆچەیێ تشتەک دنە
هێفا سێڤان و رەنگ و بهینێ ننە؟!

سێڤان ماڤێژن کو شا بن دو گاڤان
چمانێ هوون هین ژی ڤەناکن چاڤان؟!

ڤا راستیە کو؛ هین ژی هوون خزانن
مەگەر فەرقا سێڤ و گووزێ نزانن؟

دورستە سێڤ مینا گووزان گلۆرە
لێ سێڤ شێرینە؛ زەر و کەسک و سۆرە

کەسک و زەر و سۆر، سا مە ئشق و ئالە
شوونا سێڤان، ل سەر تاخشکا مالە...

ئەگەر چ گووز هەڤالێ ئاڤ و نینە
لێ، سێڤ سا مە یارا زمان‌شێرینە...

گەرێ بکن قەدرا خوە و ڤێ سێڤا
ب خاکێ کۆچێ وەرمەدن، ڤێ مێڤا

لیستنا ل ناڤ کوچەیێ پر خوەشە
لێ، هەر کی سێڤێ هەز نەکە، روورەشە...

ئەگەر چ هوون سا من را پر ئەزیزن
خواهش دکم ب هەر تشتێ مەلیزن...
**
مامۆ گۆت و ب رێ کەت و‌ چوویە مال
ل کۆچەیێ مان‌ دو برایێن هەڤال

برایێ خێڤ گۆت کو؛ مامۆ ژی دینە
هەر گلۆڤەر، پێ‌لیستۆکا خزینە.‌‌..

دنیا بگشتی لیستک و دراڤە
بلیز، بخوە، کو‌ دنیا نان و ئاڤە

چ زێر و زیڤە و چ گووز و سێڤە
جهان، تەنێ دووکانا دەست درێڤە!!

لێ، ل وی ئالێ دن برایێ ژیرۆک
کو زانی بوو، چیە چیرۆک و دیرۆک

زانی بوو، گەنم دافە سا کەوان را
سەمبۆلە سێڤ، سا ئاشقێن جەوان را

کوور فکری و ژ مامێ خوە هەز کر
رابوو و پێ‌لیستۆکا خوە، ئەوەز کر؛

ئەوەز کر و سا خوە بوو سەردار ئێوەز
قوربانا کوردێن ژیر و زانا بم، ئەز...

هەڤال، ئەگەر مەزن، ئەگەر خزان بن
هێفە کو؛ ل دەرسا ئاپۆ، نەزان بن...
.....
* دوخشتین (مثنوی)
ل وەزنا؛ مفاعلن، مفاعلن، فعولن

#سپاهی_لایین (کاوە زێدان)

https://t.me/maname49

نه بیشتر و نه کمتر؛
فقط انسان، فقط دختر!

این روزها، ذیل عنوان بزرگداشت روز دختر در تقویم سرزمین ما، نکات و اشاراتی در رسانه‌های مختلف، می‌خوانیم و می‌بینیم و بدیهی است برای من هم که باافتخار پدر سه دخترم، نگارش و نشر محتوا در این باره، وظیفه است و مایه‌ی مباهات.
اما، نکته‌ای به نظرم رسید که اگرچه تازه نیست، به گمانم طرح و توضیح و توصیه‌اش، همیشه تازه و تامل‌انگیز است.
بعضٱ دیده‌ام که روزی مثل دختر یا مادر و در مجموع روزهای مربوط به زنان، محل و مجالی می‌شود برای طرح جدل‌های لفظی مثل؛ تقابل تاریخی مرد و زن و دشواری زن‌زیستن در جوامع «مردسالار» یا به تعبیر من «نرسالار».
صد البته و مع‌الاسف، رویکرد تبعیض‌آمیز مردان نسبت به حقوق زنان به‌ویژه درمیان اقشار سنتی و تعصبی جامعه‌ی ما، واقعیتی است تلخ و تکراری و آخرین شاهد این مدعا، فرمایش یکی از مذهبیون تریبوندار است که با غیظ و غضب گفته‌است؛ راه دادن زنان به ورزشگاهها اشتباه بود و باید اصلاح شود!
پرواضح است که چنین نگاه جامد و جزم‌اندیشی، جایی در مناسبات انسانی عصر ما ندارد، در عین حال، ما همه‌ی مردان و زنان این مملکت، باید حواسمان باشد که احیانا از آن‌سوی بام نیافتیم. نگرانی پیرامون این افراط و تفریط را وقتی احساس می‌کنم که می‌بینم، در میان دو طیف جنسی جامعه، گاهی به جای اثبات شئ، سعی بیهوده در نفی ماعدا می‌شود یا بالعکس و این بالاخص در میان زنان و دختران، ملموس‌تر است. این که زن فکر کند مرد یا جنس نر مسبب تمامی رنج‌ها و مصایب اجتماعی‌ اوست، خطایی خطیر و سوءتفاهمی توجیه‌ناپذیر است، هرچند این واقعیت را نباید نادیده گرفت که بسیاری از مردان، برای حفظ منافع جنسی، در تحقیر و تصغیر تاریخی زنان مقصر بوده‌اند، ولی خودکم‌بینی زنانه و ناباوری به توان و تدبیر خود در میان زنان، خودش هم در شکل‌گیری تدریجی شرایط منحط معاصر، کم‌اثر نبوده‌است.
مخلص کلام اینکه؛
نفی دیگران، هرگز ما را اثبات نمی‌کند؛ زن یا مرد، چنانچه به‌جای فرافکنی و توجیه سیه‌روزی‌ها و فرصت‌سوزیهای تاریخی خود از طریق انداختن گناه به گردن دیگری، بکوشند که؛ با افزایش احساس مسئولیت‌ اجتماعی و سیاسی و خودباوری و اراده و امید و آگاهی، نقص و ناکارآمدی طبیعی خود را که اقتضای ذاتی آدمی‌است، با رشد و شایستگی جبران کنند، آن‌وقت شاهد جامعه‌ای شاد و شکوفا و بشری بایسته‌ی عصر، خواهیم بود.

#سپاهی_لایین (کاوە زێدان)

https://t.me/maname49

چارینە/ رباعی

خوەست

ئەڤ خوەستا خوەدێ یە، ژ کورک و کەچکان
کو؛ ناس کن، مەڵەهرچان و کەڕگوچکان
خوەستا قیز و لاوێن مە ژی ڤا یە کو خوەدێ؛
دوور کە ژ سەرێ مە، زک‌گر و دل‌قچکان!

xwest

ev xwesta xwedê ye ji kurik û keçikan
ku; nas kin، mellehirçan û kerguçikan
xwesta qîz û lawên me jî va ye ku xwedê;
dûr ke ji serê me, zikgir û dilqiçikan!

تقاضا

این است آنچه خدا از دختربچه‌ها و‌ پسربچه‌ها می‌خواهد
کە بشناسند خرس‌های ظاهرا دانای سنگین‌گوش را
تقاضای دختران و پسران ما هم از خدا این است
که، شکم‌گندگان کوچک‌دل را از ما دور کند!

#سپاهی_لایین (کاوە زێدان)

https://t.me/maname49

زبان دل

گفتند کم است، عشق ناقابل ما
دیوان غم است، شعر بی‌حاصل ما...
حالا، تو حدیث حال ما را دریاب؛
گویاتر از این زبان برای دل ما؟!

#سپاهی_لایین (کاوە زێدان)

https://t.me/maname49

✅ دوستان همدل و همزبانان کانیادل

      درود برشما

🔸به آگاهی می‌رساند؛
چنان‌که پیشتر هم اعلام شده‌است؛ سومین نشست تخصصی انجمن فرهنگی،ادبی کانیادل در سال جاری، چهارشنبه‌ی این هفته در محل کانون دانشگاهیان خراسان برگزار می‌شود.
🔸برابر آخرین برنامه‌ریزی صورت گرفته علاوه بر تایم موسیقی مقامی و شعرخوانی اعضای انجمن، این هفته نیز، حسب اعلام آمادگی، شعر یکی از دوستان شاعر حاضر در جلسه، اختصاصا بازخوانی و بررسی خواهد شد.
🔸خواهشمند است ضمن حضور به موقع در جلسه، کوردهای همدل و همزبانان اهل ذوق را نیز به‌ حضور و همراهی، فرابخوانید.
🔹زمان:
چهارشنبه؛ ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۳
از ساعت ۱٨ الی ۲۰
🔹مکان:
مشهد ـ بزرگراه شهید کلانتری ـ بین کلانتری ۲۲ و ۲۴ ـ پلاک ۳۱۰- دفتر کانون دانشگاهیان خراسان

✍️ انجمن فرهنگی و ادبی کانیادل

@kaniyadil

چارینە/ رباعی/ çarîne

نابە، مەگەر...

مالا کو خوە هەز کە، ڤا وەلاتێ دەرەوین
بەرڤە سبێ، لەز کە ڤا وەلاتێ دەرەوین...
لێ، نابە مەگەر کو پشتی ئەمرەک شەڤەرەش؛
خەتتا خوە ئەوەز کە، ڤا وەلاتێ دەرەوین!

Nabe, meger

Mala ku xwe hez ke, va welatê derewîn
ber ve sibê lez ke, va welatê derewîn....
Lê nabe, meger ku piştî emrek şevereş
Xetta xwe ewez ke, va welatê derewîn!

نمی‌شود، الا

ایکاش خودش را دوست بدارد این زمین دروغ‌گو
رو به فردا شتاب کند، این زمین دروغ‌گو
ولی، نمی‌شود الا زمانی کە پس از یک عمر سیاهی
راهش را تغییر بدهد، این زمین دروغ‌گو!

#سپاهی_لایین (کاوە زێدان)

https://t.me/maname49

من‌باب ادای دین و دعا
برای آل اختلاس و لفت‌‌ولیس

گاونامه

گاوی کە راحت است از آخور خیال او
او را چه حاجتی به دل است و دلال او؟

گاوی که در سه وعده‌ی حال، آخورش پر است
خیلی خر است، اگر نشود خوش به حال او...

با آن بزرگ، اصل سه چیز است و آن سه نیز؛
اول شکم، دو آخور و آخر جوال او...

گاوی که نیست دغدغه‌ی نام و ننگ او
گاوی که نیست جز سر نان، قیل و قال او

گاوی که عشق نیست، به‌غیر از علوفه‌اش
خوشبخت کامل است و عظیما کمال او

گاوی که نیست در غم همسایه‌اش شریک
خوشحال از این که نیست رفیقی وبال او؛

صد آفرین به حضرت شاهی که هیچ نیست
جز برگ و مرگ، مایه‌ی مهر و ملال او

گاوی که نیست واژه به لب‌هاش غیر ما
مایی که نیست با من و تو، اتصال او

گاوی که از؛ بگو حسنک کو؟ نبوده‌است
غیر از «چِرا درنگِ چَرا؟»یش، سوال او....

خوشبخت ما، که شاخ شریفش برای ماست
خوشبخت او که شخم ده ماست، مال او

یک چشمه از محاسن حضرت همین که نیست
کار کسی به سابقه و سن و سال او

پیشانی‌اش سپید و همه جامه‌اش سیاه
زیباست، مثل خاله‌ی عالیش، خال او

جز آب و جو نمی‌خورد، این شیر شاخ‌دار
حتی اگر که خون بخورد هم، حلال او!

حالا که انتهای کلام است و والسلام
لعنت به او و بر همه‌ی ایل و آل او....


#سپاهی_لایین (کاوە زێدان)

https://t.me/maname49

چارینه/ رباعی

ڤەدهەڵە

گۆت؛ نابە کو پشتی چەل زڤستان دەرەوێ
باوەر بکی هین ڤێ خەلکێ مایی ل خەوێ!
هێستر کەتە چاڤێن من و من گۆت؛ چاڤۆ
رۆژەک، ڤەدهەڵە بەرفا سەر چاڤێ کەوێ!

Vedilhelle

got: nabe ku piştî çel zivistan derewê
bawer bikî hîn,vê xelkê mayî li xewê!
hêstir kete çavên min û min got: çavo
rojek, vedilhelle berfa ser çavê kewê!

آب می‌شود

گفت: ممکن که نیست که بعد از چهل‌زمستان دروغ
تو هنوز هم این خلق خفته را باور داری!
اشک به چشمم نشست و گفتم؛ نوردیده
یک روز سرانجام برف روی چشم کبک، آب خواهد شد!

#سپاهی_لایین (کاوە زێدان)

https://t.me/maname49

به انگیزه‌ی روز گرامیداشت نام و یاد خردمندِ استاد؛ فردوسی بزرگ

این عصر*

ما شاعران سربلند توسِ این عصریم
ما راوی افسانه‌ی افسوسِ این عصریم

از جان ما شعری حماسی برنمی‌جوشد
ما خواجگان خسته و مأیوس این عصریم

در این خیابان تا افق دار است و بیداری است
زندانی و آزاد؛ ما محبوسِ این عصریم

در مدح خورشیدش زبان ما نمی‌چرخد
ما ترجمان پت‌پتِ فانوس این عصریم!

در ذهن ما معیار مردی جز زن و زر نیست
ما برده‌ی دلمُرده‌ی ناموسِ این عصریم!

مثل صلاح‌الدین که در محراب ما مُرده است
ما هر اذان بازیچه‌ی ناقوس این عصریم!

حیرت نکن! با غنچه‌ی لبهای خون‌آلود
ما همچنان در انتظار بوسِ این عصریم...

دعوا سر رنگ است و ما، یا محو نیرنگیم
یا محو رنگارنگیِ طاووسِ این عصریم

ما را، ندیدن بدتر از درد نبودن کشت
ما نقطه‌ی دوری در اقیانوس این عصریم!


* از مجموعه غزل؛ رندان خراسان/ نشر مادیار/ 1399

#سپاهی_لایین (کاوه زێدان)

https://t.me/maname49

دله‌کی ئاشق

ل رۆژا هەلبەستڤانێ مەزن و میناکا خوەباوەریێ و زمان‌هەزیێ؛ فردۆسی, ئەڤ چارۆک پێشکەش ل؛ گشتی ئەڤیندار، نڤیسکار، هەلبەستڤان و پارێزڤانێن زمانێ داییکێ؛

موهم نینە خواندە‌کارە، مامۆستایە یا شڤانەک
سەرێ مالێ، هەیە سا خوە، رێنڤیس و رێزمانەک
ل ئۆرتا ڤێ دبستانا، ل ڤێ مالا هەرکەس‌زانا؛
دلەکی ئاشق دخوازە، تا کوردی‌خوان کە، خزانەک!

Dilekî aşiq

Li roja helbestvanê mezin، mînaka xwebawerî û zimanhezîyê; Firdosî, ev çarok pêşkeş li evîndar، nivîskar, helbestvan û parêzvanên zimanê dayîkê;

Muhim nîne xwandekar e, mamosta ye, ya şivanek
Her malekî heye sa xwe, rênivîs û rêzimanek
Li orta vê dibistana, li vê mala herkes zana
Dilekî aşiq dixwaze, ta kurdîxwan ke xizanek!

دلی عاشق

در روزیاد فردوسی بزرگ کە نماد خودباوری است، یک چاروک تقدیم به؛ عاشقان، نویسندگان، شعرا و نگهبانان زبان مادری؛

مهم نیست معلم است، دانش‌آموز یا یک چوپان
هر خانه‌ای برای خودش رسم‌الخط و دستور زبانی دارد
در چنین مدرسه‌ و  داناخانه‌ای
دلی عاشق می‌خواهد که فرزندی را زبان مادری بیاموزد!

#سپاهی_لایین (کاوه زێدان)

https://t.me/maname49

سەرێ مالێ رێنڤیسەک!!

پێشکەش ل؛ ئسمائیلێ برا

ئەڤ گۆتنا کو؛ "کوردێن خۆراسانێ، سەرێ مالێ رێ‌نڤیسەکی خوە هەنە" پر سالان بەرێ نکا، برایێ من دوکتور ئسمائیلێ هوسێن‌پوور دگۆت و مخابن هین ژی هالێ مە و خەلکێ مە، راستیا ڤێ گۆتنا ئسمائیل، تینە بیرا مە. ئەڤ چارۆک و چارۆکا بەرێ، ل سەر ڤێ گۆتنا هاتنە ستراندن؛

«سەرێ مالێ، رێنڤیسەک»
تەڤ‌ ل‌هەڤە رەش و سیسەک
ڤا یە هالێ مە کو؛ هین ژی
ناس ناکنی زێڕ ژ میسەک!

«Serê malê rênivîsek»
Tev lihev e reş û sîsek;
Va ye halê me ku hîn jî
Nas nakinî zêr ji mîsek!!

«هرخانه‌ای رسم‌الخط خودش را دارد»
سیاه و سپیدی به هم درآمیخته‌اند
این است حال ما که همچنان
طلا را از مس بازنمی‌شناسیم!

این سخن را کە؛ در میان ما، هر خانه‌ای رسم‌الخط خودش را دارد، سالها پیش برادرم دکتر اسماعیل حسین‌پور می‌گفت و ما به چشم طنزی تلخ در آن می‌نگریستیم و می‌گریستیم. این چاروک و‌ چاروک پیش از این، اشاره‌ای‌است به آن سخن بجا و ما که همچنان می‌نگریم و می‌نگاریم و می‌گرییم😢🙏

#سپاهی_لایین (کاوە زێدان)

https://t.me/maname49

پدربزرگ من، بە زبان کودکی..‌.

پدر بزرگم، عصرهایی کە نە سرد بود و نە گرم، گاهی در ایوان خانه‌‌باغ می‌نشست و به کمک عینک و ذره‌بین دسته‌دارش، قرآن می‌خواند. قرآن را با صدایی رسا و حزن‌انگیز قرائت می‌کرد و هیچوقت از این کار خسته نمی‌شد. برای من اما، نکته اینجا بود که او جز قرآن، کتاب دیگری نمی‌خواند، یعنی نمی‌توانست که بخواند...
یک روز، از باب مزاح و امتحان، یک بیت از شعر فردوسی را کە در کتاب فارسی‌ ابتدایی‌ام بود، شبیه حروف قرآن زیر و زبر گذاشتم و دادم دست پدربزرگ.
گفتم؛ بابا جان، می‌توانی این آیه را که توی کتاب ما آمده، بخوانی؟
پدر بزرگ، کتاب را گرفت و بعد از مکث و ملاحظه‌ای مفصل، با تردید و تانی، شروع به خواندن کرد؛

توانا بود، هر کە دانا بود
ز دانش، دل پیر برنا بود...

پدر بزرگ، این دو سطر را خیلی شمرده خواند و یادم هست که پ را، ب تلفظ کرد اما خدا می‌داند از کشفی که در ذوق پدربزگ کرده‌بودم و شعری که از زبانش شنیدم، چقدر کیف کردم.
بعد، به همان روش، برایش این جمله‌ی کوردی کوتاه را نوشتم؛
ککو جان! تو پر رندی...
پدربزرگ، جمله را سه بار خواند و هر بار لبخند زد. بعد دستم را گرفت و پیشانی‌ام را بوسید و بوسیدنش چقدر چسبید. شعر فردوسی، آن خوانش شیرین و بعد بوسه‌ی پدربزرگ، به یکی از کشف‌های جالب و خاطره‌های خوش کودکی‌ام بدل شد. خاطره‌ای که روزهای بعد هم تکرار شد و هر بار، پس از خواندن هر جمله‌، لبخندی زیبا به لب‌های پدربزرگ می‌نشاند و حس رضایتی خوشایند به دلم می‌داد، همراە این تامل و پرسش کە؛ پدبزرگ، سواد‌ خواندن زبان خودش را دارد، ولی نمی‌داند و نمی‌تواند؛ چرا؟
روانش شاد و یادش مانا.

#سپاهی_لایین (کاوە زێدان)

https://t.me/maname49

رباعی/ چارینە/ çarîne

بلبل

سا خوه نیشانه خەلکێ بدی، جک مەکە خوه
تو چنگێ چیانی باڤۆ، قچک مەکە، خوه....
تە ناس دکن ئەڤ گولێن زەر و سۆر‌ و کەسک
تو، بلبلێ باغێ مە یی، چوووچک مەکە، خوه!

Bilbil

Sa xwe nîşane xelkê bidî, cik meke xwe
Tu çingê çîyanî bavo, qiçik meke xwe...
Te nas dikin ev gulên zer û sor û kesk
Tu, bilbilê baxê me yî, çûçik meke xwe!

بلبل

برای اینکه خودت را به دیگران اثبات کنی، هر کاری نکن
تو، قله‌ی کوه‌هایی بزرگوار، خودت را کوچک نکن
همه‌ی این گل‌های رنگارنگ تو را می‌شناسند
تو، بلبل باغ مایی، ادای گنجشک را درنیاور!

#سپاهی_لایین (کاوە زێدان)

https://t.me/maname49