قدوس :
قدوس کسی است که از هر وصفی از اوصاف کمال که اکثر خلق آن را کمال میدانند منزه باشد . زیرا خلق او را به هر چیزی که در مورد خودشان کمال به شمار میرود وصف میکنند در حالیکه خدای متعال از اوصاف کمال آنها منزه هست همان گونه که از اوصاف نقص آنها منزه می باشد بلکه هر صفتی که در مورد خلق تصور میرود خداوند از آن و صفات مشابه و نظیر آن منزه و مقدس می باشد و اگر رخصت و اجازه اطلاق داده نمیشد اطلاق بیشتر آنها بر خدا جایز نبود .
قدس و پاکی بنده آن است که علم و اراده خود را منزه سازد :
عملش را باید از متخیلات ، محسوسات و موهومات و هر ادراکی که حیوانات نیز از آن برخوردارند پاک و منزه بدارد بلکه باید گردش اندیشه و جولان علمش را در اطراف امور شریف کلی الهی که مربوط به معلومات ازلی و ابدی است و نه معلومات شخصی متغیر زوال پذیر بوده باشد .
و اما اراده اش را باید از اینکه در اطراف بهره های بشری که مربوط به لذت و شهوت و غضب و بهره وری از نکاح و خوراک است دور بدارد .

#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

سلام :

کسی است که ذاتش از عیب و نقص و کارهایش از شر و بدی سالن باشد و چون چنین بود در عالم وجود سلامتی ای وجود ندارد جز آنکه مناسب به اوست . و در گذشته دانستی که افعال خدای متعال از شر ذاتی سالم است نه از سری که در ضمن آن خیری بزرگتر از آن حاصل است .
هر بنده ای که قلبش از ناخالصی و کینه و حسادت و بدخواهی و اعضا و جوارحش از گناهان و امور ممنوعه و صفاتش از واژگونی و دگرگونی سالم مانده باشد چنین کسی با قلب سلیم به نزد خدا میرود و او از میان بندگان سلام است . و در این وصف خویش به سلامی مطلق حق که هیچ شائبه ای در صفات او نیست (یعنی خداوند) نزدیک است. منظور من از واژگونی در صفات آن است که عقل او اسیر شهوت و غصب گشته باشد. زیرا حق عکس آن است و آن اینکه شهوتی غضبش اسیر و فرمانبر عقل او باشد.

#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

مومن :

مومن کسی است که امن و امان به او نسبت داده میشود. به اینکه اسباب آن را فراهم آورده و راههای بیم و هراس را بسته باشد و آوردند سبحان است چرا که هیچ امن و امانی از آفات و امراض و امور هلاکت بار و در آخرت از عذاب و کیفر ها نیست مگر آنکه از سوی خداوند فراهم آمده یا اسبابی که تنها خدا آفریده و به استفاده از آنها رهنمون گشته است. البته این بدان معنا نیست که خدا مخوف نیست و اسباب خوف را نیافریده است؛ چنانچه مذل بودن خدا مانع معز بودن او و زمین زننده بودن او مانع بالابرنده بودن او نیست ولی توقیف و تعیین به لفظ مومن وارد شده نه مخوف.
بهره بنده از این صفات آن است که تمام آفریدگان از جانب او احساس امنیت کنند . بلکه هر خالقی برای دفع هلاکت خود در دین و دنیایش امید به پشتیبانی او داشته باشد. در حدیث است که مومن کسی است که همسایه اش از دست او ایمن باشد .

#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

مهیمن:

معنای آن در مورد خدای متعال آن است که خداوند با آگاهی و استیلا و حفظ خود قائم خلق خویش است نسبت به اعمال و ارزاق و آجال آنان و هر چیزی که مشرف بر کنه امور و مستولی بر آنها بوده باشد ،مهیمن بر آنها می باشد . و این صفات به طور اطلاق و کمال جز برای خدا جمع نیست . و از این رو گفته اند این اسم از اسماء خداست که در کتابهای قدیم ( کتاب های آسمانی پیش) موجود است.
بنده ای که مراقب قلب خود باشد بر اعماق و اسرار آن آگاه شده و با این آگاهی بر استوار ساختن اموال و اوصاف آن غلبه یافته و پیوسته به اقتضای استواری آن به حفظش قیام نمود او نسبت به قلب خود مهیمن است . حال اگر اشراف و استیلای وی گسترده تر شده تا آنجا که به حفظ برخی از بندگان خدا به راه درست همت گمارد پس از آنکه با استفاده از ظواهرشان بر باطنهاشان آگاهی پیدا نمود نصبیش از این معنا بیشتر و بهره اش تمام تر گردد.

#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

عزیز:
عزیز ، آن ارزشمندی است که وجودش کمیاب، نیاز به او شدید و دستیابی به او مشکل است . پس هر که وجود نظیر او محال و همه چیز در همه موارد به او نیازمند باشد و دستیابی به او به معنای احاطه به کنه او محال نماید، سزاوارتر تر است به این اسم از کسی که نباشد .
و عزیز از میان بندگان کسی است که خلایق در مهم ترین امور خود که همان سعادت ابدی است به او نیازمندند.

جبار :
کسی است که خواست خود را اجبارا در مورد هر کسی اجرا میکند و خواست هیچ کس درباره او اعمال نمی گردد . کسی که احدی از قبضه قدرت او خارج نیست و دستها از رسیدن به قرقگاه حضرتش کوتاه است .
جبار از بندگان کسی است که از مقام دنباله رو بودن فراتر رفته و به درجه پیشوایی و پیروی شدن در آمده است . به گونه ای که با هیئت و صورت خود آفریدگان را مجبور به اقتدا و پیروی خود نماید ؛ چنانچه پیامبر فرمود اگر موسی زنده بود جز پیروی من چاره ای نداشت .

#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

متکبر:

کسی است که همه چیز را نسبت به خود ناچیز ببینید و عظمت و کبریا را جز برای خود نبیند پس به دیگران با نظر شاهان به بندگان می‌نگرد . اگر این بینش درست بود ، تکبر حق است و این جز برای خدای سبحان نیست.
و متکبر از بندگان ( به معنای حق آن ) کسی است که دنیا و آخرت را ناچیز شمارد بدین معنا که خود را بالاتر از آن بداند که این دو او را از خدای متعال مشغول بدارند.

۱۲
#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

خالق ، بارئ، مصور:

هرچه از عدم به صحنه وجود آید اولا نیازمند به طرح و نقشه است ، ثانیا نیازمند به ایجاد بر طبق همان نقشه و ثالثا به صورتگری پس از ایجاد. پس خدای سبحان به این اعتبارات سه گانه، خالق ( طراح آفرینش )، بارئ ( ایجاد کننده ) و مصور می باشد

بهره بنده از اسم مصور آن است که صورت عالم وجود را به هیئت و نظامش همانگونه که هست در نفس خود حاصل کند تا آنجا که به همه آنها احاطه نموده گویا بدان مینگرد. اما خلق و ایجاد بر میگردد به استعمال قدرت به موجب علم . پس هرگاه در مجاهده با نفس خود به سبب ریاضت و در سیاست نفس و خلق به حدی رسید که به تنهایی توانست اموری را که با آن سابقه نداشته استنباط نماید و همراه با آن توانست آنها را انجام دهد و بدان ترغیب نماید چون کسی است که آنچه را که قبلا وجود نداشته اختراع نموده است. پس این دو لفظ( خالق و بارئ) درباره او اجرا میشود. هرچند به نوعی از مجاز بعید .



#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

غفار:

غفار کسی است که زیبایی ها را آشکار و زشتی ها را بپوشاند. "غفر" به معنای پوشاندن است و خدای سبحان اولا زشتی های بدن بنده را که دیده ها آن را زشت می‌شمارد، میپوشاند و با جمال ظاهرش بر آن پرده افکنده است، ثانیا خاطره های نکوهیده و خواسته های زشتی را که در مجاری وسوسه های او بر اندیشه وی میگذرد و نیز غش و خیانت و بدگمانی به مردم را که در نهاد وی موجود است و اگر ذره ای از آنها برای مردم آشکار شود به دشمنی او برخاسته و نابودش میسازند، همه و همه را پوشانده است. ثالثا گناهانی را که با انجام آنها شایسته فضیحت و شرمندگی در نظر مردم گردیده و با افکندن پرده بر آنها و عفو و گذشت از کیفر آن در آخرت، پوشانیده است و به او وعده نموده که اگر با ایمان بمیرد گناهان او را تبدیل به حسنات نماید تا زشتی های گناهانش را به پاداش نیکی هایش پوشیده بدارد.

بهره بنده از این اسم آن است که آنچه را دوست دارد از خودش پوشانده شود بر دیگران پوشیده دارد و بر حدیث وارد است که هرکه عیب مومنی را بپوشاند، خداوند در قیامت عیوب او را بپوشاند.


#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

قهار :
قهار کسی است که پشت زور گویان از دشمنان خود را می شکند و با میراندن و خوار ساختن مقهورشان می نماید بلکه قهار کسی است که هیچ موجودی نیست جز آنکه در تحت قهر و قدرت او و عاجز در قبضه قدرت اوست .
و قهار از بندگان کسی است که بر دشمنان خویش قاهر آید و سر سخت ترین دشمنانش نفس اوست که میان دو پهلویش قرار دارد و این نفس از شیطان که از دشمنی وی بر حذر داشته شده با او دشمن تر است . و هرگاه توانست شهوات خود را سرکوب کند شیطان او را سرکوب نموده است زیرا سلاح او را از دست گرفته است . بلکه با اینکار تمام مردم را مقهور ساخته و احدی را بر او قدرتی نیست. زیرا هدف دشمنان وی کوشش در نابودی بدن اوست در حالیکه نفس کشی زنده کردن روح خود است چرا که هرکس در حیات خود از شهوات خویش بمیرد ، در مرگ خویش به زندگانی دست یافته است .


#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

رزاق:

رزاق کسی است که روزی و روزی خوران را آفریده و روزی را به آنان رسانده و اسباب بهره برداری از آن را برایتان آفریده است.
روزی او دو نوع است : روزی ظاهری جسمانی برای بدنها که همان خوراکیهاست. و روزی روحانی برای دلها که همان علوم و اسرار است و این از آن دیگری شریفتر است؛ زیرا مایه حیات ابدی است و اولی مایه حیات بدنی است تا مدتی کوتاه . و هریک از این دو رقم روزی با مرگ اهلش قطع میشود و از همین رو جاهلان به مردگان توصیف شده اند در آیه و لا یستوی الحیات و لا الاموات. و زندگان با مردگان مساوی نیستند. و متولی این دو نوع روزی ، خود خدای سبحان است و روزی را بر هرکس بخواهد گسترش میدهد و بر هر کس بخواهد تنگ میگرداند.
بهره بنده از این اسم آن است که میان خدای متعال و بندگان واسطه رساندن روزی، اعم از دانشها و خوراکیها، باشد.
در حدیث آمده است کسی که مال را بیاندوزد و آنچه را که بدان مامور است با رضای خاطر ببخشد از جمله صدقه دهندگان است .



#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

فتاح :

فتاح کسی است که هر بسته ای به عنایت او باز و هر مشکلی به هدایت او برطرف میشود . گاهی سرزمین ها را برای پیامبران خود فتح نموده و از دست دشمنان خارج میکند که میفرماید انا فتحنا لک فتحا مبینا ، ما برای تو فتحی آشکار کردیم .
و گاه پرده از دلهای دوستانش برمی دارد و درهای به سوی ملکوت آسمانش و جمال کبریایش را به روی آنان میگشاید، که می فرماید :رحمتی را نه خدا برای مردم بگشاید کسی نمی تواند بازی دارد و آنچه را دریغ دارد کس پس از او نمی تواند روانش سازد . و آن کس که کلیدهای غیب و روزی به دست اوست شایسته تر است که فتاح ( گشاینده ) باشد .
فتاح از بندگان کسی است که با زبانش گره مشکلات الهی را گشوده و با کمک وی سختی هایی که از امور دینی و دنیایی بر مردم میرود آسان تر گردد.


#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

علیم

معنای علیم روشن است و کمال آن در این است که به باطن و ظاهر ، ریز و درشت ، اول و آخر و پایان و آغاز هر چیزی احاطه داشته و علم از نظر وضوح و روشنی به کامل ترین وجه ممکن باشد به گونه ای که مشاهده و کشفی آشکارتر از آن تصور نرود و نیز علمش از معلومات به دست نیامده بلکه معلومات از آن به دست آمده باشد.
بهره بنده از این اسم معنای پوشیده ای نیست ولی علم او با علم خدای متعال در امور سه گانه فوق ( احاطه و فراگیری، وضوح و روشنی، ذاتی و کسب نشدنی بودن ) فرق دارد زیرا معلومات بنده هرچه وسیع باشد در اندکی از علوم محصور است و نیز هرچه روشن باشد بازهم به نهایت روشنی نمی رسد بلکه گویا از پشت پرده نازکی به آنها می نگرد . و نیز علم او به معلومات تابع وجود آنهاست و از طریق آنها حاصل می گردد (ولی علم خدا به معلومات قبل از وجود آنها حاصل است ).


#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

قابض و باسط

خدا کسی است که در وقت مرگ جانها را از اشباح (بدنها ) می ستاند و در وقت حیات جانها را در بدنها می گستراند چندان که فقری نماند و از نیازمندان بر میگیرد چندان که طاقتی نماند.دلها را با آنچه از والایی و جلال خویش به آنها می نماید قبض میکند و تنگ می سازد و با آنچه از لطف و جمال خود آنها را می شناساند باز و گسترده می سازد.
قابض و باسط از بندگان کسی است که حکمتهای بی مثال به او الهام گردد و سخنان جامع (کوتاه و رسا) به او داده شود . پس گاه دلهای بندگان را با تذکر بخششها و نعمتهای خدا بسط و نشاط میدهد و گاه با ترساندنشان از انواع عذاب و بلای او گرفتار قبض و تنگی می نماید .



#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

خافض و رافع:

خدا کسی است که کافرین را به درکات دوزخ پایین می برد و اهل دانش و ایمان را به درجات بهشت بالا میبرد.
دشمنان خود را با دور ساختن از خود، پایین می برد و دوستانش را با نزدیک کردن به خود و سعادتمند نمودن بالا می برد. کسی را که تنها چشم به محسوسات دوخته و همت خود را تنها در شهوات به کار می برد به فروترین فروتران (قعر دوزخ)پایین می برد و کسی را که فکر خویش از محسوسات و متخیلات و اراده خویش را از رسم شهوات پیراسته داشته و به افق فرشتگان مقرب فراتر برده است بالا می برد.
و خافض و رافع از بندگان کسی است که با طرد اهل باطل و یاری اهل حق ، باطل را سرنگون و حق را بالا برد پس با دشمنان خدا دشمنی ورزد تا سرنگونشان سازد و با دوستان خدا دوستی ورزد تا آنان را بالا برد .



#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

معز و مذل

اوست که ملک و سلطنت را به که خواهد می بخشد و از هرکه خواهد برمیگیرد. ملک حقیقت در خلاصی از ذلت نیازمندی و مقهور شهوت بودن و عار جهل و نادانی است. پس هر که را حجاب از دلش برگیرد تا جمال حضرتش را مشاهده کند و قناعت روزی او کند تا از خلق او بی نیاز گردد و با دادن نیرو و پشتیبانی او را یاری کند تا بر صفات نفس خویش استیلا یابد تحقیقا عزیزش داشته و ملک را در همین دنیا به وی بخشیده و به زودی در آخرت با مقرب ساختن او عزیزش خواهد داشت و او را چنین ندا خواهد داد که یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه.
و هرکه را خدا چشمش را به خلق دوخته تا محتاج آنان باشد و حرص را بر او مسلط نموده تا به اندازه کفایت قانع نشود و او را با مکر و نیرنگ خویش با بخشش نعمتها فریب داده تا به خود مغرور شود و در تاریکی جهل بماند ، تحقیقا ذلیلش ساخته و ملک را از او باز ستانده و به زودی مورد این خطاب واقع شود که : ولی شما را فریب داد تا فرمان خدا در رسید و شیطان فریبنده شما را به خدا مغرور کرد پس امروز از شما فدیه ای پذیرفته نشود. و این است نهایت خواری.
پس خداست عزیز کننده و خوار سازنده هر که را خواهد عزیز گرداند و هر که را خواهد ذلیل و هر بنده ای که در جهت فراهم آمدن اسباب عزت به لست او به کار گرفته شود وی از این وصف بهره مند است .



#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

🌟

بصیر:

اوست که مشاهده میکند و میبیند بطوریکه آنچه در زیر زمین است از دید او پنهان نیست دیدن او نیز از اینکه با حدقه و پلک چشم بوده باشد منزه و از تعییر و حوادث، مقدس و برتر است.

بهره بنده از این دو اسم از همین جهت ظاهر است ولی او ضعیف و قاصر است زیرا او همه شنیدنی ها و دیدنی ها را ادراک نمی کند ؛ بلکه تنها آنچه را نزدیک و آشکار است ادراک میکند پس باید بهره وری از دو اسم سمیع و بصیر این باشد که بداند : اول خدا شنواست پس زبانش را نگه دارد و دوم خدا بیناست پس نگاه خدا را به خود و آگاهی ا. را به خود سبک و ناچیز نشمارد و بداند خداوند گوش را برای او نیافریده مگر بدان جهت که سخن خدای متعال و کتابی را که فرود آورده بشنود تا راه هدایت را از آن بدست آورد و نیز چشم را برای او نیافریده ؛ مگر بدان جهت که به نشانه ها و شگفتی های ملکوت آسمان ها و زمین بنگرد .



#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

🌟
لطیف:

او عالم است به تمام دقایق و غوامض مصلحتها و در رساندن آنها به چیزی که صلاحیت آنها را دارد راه رفق و نرمی می میآید نه درشتی را . کمال این صفت در علم و فعل جز برای خدای سبحان متصور نیست و لطف در فعل خدای سبحان را نمی شناسد مگر کسی که تفاصیل افعال و دقایق رفق و ملایمت به کار رفته در آنها را بشناسد و هر اندازه شناخت در این باره گسترده تر باشد شناخت معنای اسم لطیف گسترده تر خواهد بود. شرح این مطلب نیز سخن دراز می طلبد و تصور نمی رود که چندین کتاب برای شرح یک دهم آن کفایت کند.
بهره بنده از این صفت رفق و نرمی با بندگان خداست در فراخواندن به سوی خدا و راهنمایی به سعادت ابدی ؛ بدون آزار و درشتی و بدون تعصب و خصومت. بهترین وجود لطف در این مورد آن است که مردم را با روش نیک و سیره پسندیده و کارهای شایسته به پذیرش حق جذب نماید زیرا روش عملی از الفاظ موثرتر و لطیف تر است .
مولف : انجام کاری که بندگان را به خدای متعال نزدیک و از معاصی دور کند از این جهت لطف نامیده میشود که این کار آنان را از درشتی و تیرگی جسم و موارد جسمانی تلطیف و تجرید می نماید.


#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

حلیم

اوست که نافرمانی بندگان را مشاهده میکند و سرپیچی آنان را میبیند ولی خشم او را از جا در نمی آورد غیظ و غضب به او دست نمی دهد و با نهایت اقتداری که دارد عجله و سبک سری او را به شتاب در انتقام وا نمی دارد چنانکه خود فرموده : و اگر خداوند مردم را به ظلمشان می گرفت جنبنده ای بر روی زمین باقی نمی گذاشت .
بهره بنده از این اسم روشن است .


عظیم :
عظیم در ابتدای وضع لغوی آن بر اجسام اطلاق میشود سپس در مورد چیزهایی که با بصیرت و بینش نیز ادراک میشود استعمال گردیده است و همان طور که اجسامی چشم به اطراف آن احاطه می یابد مانند کوه عظیم نسبی هستند و نسبت به مادون خود بزرگند و عظیم مطلق آن است که چشم به اطراف آن احاطه نتوان یافت مانند آسمان هم چنین عظیم مطلق در مورد آنچه با عقل ادراک میشود چیزی است که از تمام حدود عقل ها تجاوز کند حتی برای هیچ عقلی تصور به احاطه به کنه آن نرود و آن خدای سبحان است.
عظیم از بندگان ، پیامبران دانشمندان و کسانی هستند که هرگاه خردمندان چیزی از صفات آنان را بشناسد سینه هاشان از هیبت آن پر شود به طوری که جای خالی در آن باقی نماند.عظمت هر یک از اینان نسبی است در مقایسه با دیگران آشکار میشود بنابراین عظمت آنان ناقص می ماند .

#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

غفور:

به معنای غفار است ولی از نوعی مبالغه خبر میدهد که غفار نمیدهد زیرا غفار مبالغه در مغفرت است نسبت به تکرار مغفرت که بارها و بارها صورت می‌گیرد ولی غفور مبالغه در مغفرت است نسبت به تمام و کمال و شامل بودن تا به نهایت کمال برسد و سخن در این مورد گذشت . (خلاصه آنکه : مبالغه در کمیت مغفرت است و غفور مبالغه در کیفیت آن ).
۲۸
#علم_الیقین
#فیض_کاشانی