قابض و باسط

خدا کسی است که در وقت مرگ جانها را از اشباح (بدنها ) می ستاند و در وقت حیات جانها را در بدنها می گستراند چندان که فقری نماند و از نیازمندان بر میگیرد چندان که طاقتی نماند.دلها را با آنچه از والایی و جلال خویش به آنها می نماید قبض میکند و تنگ می سازد و با آنچه از لطف و جمال خود آنها را می شناساند باز و گسترده می سازد.
قابض و باسط از بندگان کسی است که حکمتهای بی مثال به او الهام گردد و سخنان جامع (کوتاه و رسا) به او داده شود . پس گاه دلهای بندگان را با تذکر بخششها و نعمتهای خدا بسط و نشاط میدهد و گاه با ترساندنشان از انواع عذاب و بلای او گرفتار قبض و تنگی می نماید .



#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

خافض و رافع:

خدا کسی است که کافرین را به درکات دوزخ پایین می برد و اهل دانش و ایمان را به درجات بهشت بالا میبرد.
دشمنان خود را با دور ساختن از خود، پایین می برد و دوستانش را با نزدیک کردن به خود و سعادتمند نمودن بالا می برد. کسی را که تنها چشم به محسوسات دوخته و همت خود را تنها در شهوات به کار می برد به فروترین فروتران (قعر دوزخ)پایین می برد و کسی را که فکر خویش از محسوسات و متخیلات و اراده خویش را از رسم شهوات پیراسته داشته و به افق فرشتگان مقرب فراتر برده است بالا می برد.
و خافض و رافع از بندگان کسی است که با طرد اهل باطل و یاری اهل حق ، باطل را سرنگون و حق را بالا برد پس با دشمنان خدا دشمنی ورزد تا سرنگونشان سازد و با دوستان خدا دوستی ورزد تا آنان را بالا برد .



#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

معز و مذل

اوست که ملک و سلطنت را به که خواهد می بخشد و از هرکه خواهد برمیگیرد. ملک حقیقت در خلاصی از ذلت نیازمندی و مقهور شهوت بودن و عار جهل و نادانی است. پس هر که را حجاب از دلش برگیرد تا جمال حضرتش را مشاهده کند و قناعت روزی او کند تا از خلق او بی نیاز گردد و با دادن نیرو و پشتیبانی او را یاری کند تا بر صفات نفس خویش استیلا یابد تحقیقا عزیزش داشته و ملک را در همین دنیا به وی بخشیده و به زودی در آخرت با مقرب ساختن او عزیزش خواهد داشت و او را چنین ندا خواهد داد که یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه.
و هرکه را خدا چشمش را به خلق دوخته تا محتاج آنان باشد و حرص را بر او مسلط نموده تا به اندازه کفایت قانع نشود و او را با مکر و نیرنگ خویش با بخشش نعمتها فریب داده تا به خود مغرور شود و در تاریکی جهل بماند ، تحقیقا ذلیلش ساخته و ملک را از او باز ستانده و به زودی مورد این خطاب واقع شود که : ولی شما را فریب داد تا فرمان خدا در رسید و شیطان فریبنده شما را به خدا مغرور کرد پس امروز از شما فدیه ای پذیرفته نشود. و این است نهایت خواری.
پس خداست عزیز کننده و خوار سازنده هر که را خواهد عزیز گرداند و هر که را خواهد ذلیل و هر بنده ای که در جهت فراهم آمدن اسباب عزت به لست او به کار گرفته شود وی از این وصف بهره مند است .



#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

🌟

بصیر:

اوست که مشاهده میکند و میبیند بطوریکه آنچه در زیر زمین است از دید او پنهان نیست دیدن او نیز از اینکه با حدقه و پلک چشم بوده باشد منزه و از تعییر و حوادث، مقدس و برتر است.

بهره بنده از این دو اسم از همین جهت ظاهر است ولی او ضعیف و قاصر است زیرا او همه شنیدنی ها و دیدنی ها را ادراک نمی کند ؛ بلکه تنها آنچه را نزدیک و آشکار است ادراک میکند پس باید بهره وری از دو اسم سمیع و بصیر این باشد که بداند : اول خدا شنواست پس زبانش را نگه دارد و دوم خدا بیناست پس نگاه خدا را به خود و آگاهی ا. را به خود سبک و ناچیز نشمارد و بداند خداوند گوش را برای او نیافریده مگر بدان جهت که سخن خدای متعال و کتابی را که فرود آورده بشنود تا راه هدایت را از آن بدست آورد و نیز چشم را برای او نیافریده ؛ مگر بدان جهت که به نشانه ها و شگفتی های ملکوت آسمان ها و زمین بنگرد .



#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

🌟
لطیف:

او عالم است به تمام دقایق و غوامض مصلحتها و در رساندن آنها به چیزی که صلاحیت آنها را دارد راه رفق و نرمی می میآید نه درشتی را . کمال این صفت در علم و فعل جز برای خدای سبحان متصور نیست و لطف در فعل خدای سبحان را نمی شناسد مگر کسی که تفاصیل افعال و دقایق رفق و ملایمت به کار رفته در آنها را بشناسد و هر اندازه شناخت در این باره گسترده تر باشد شناخت معنای اسم لطیف گسترده تر خواهد بود. شرح این مطلب نیز سخن دراز می طلبد و تصور نمی رود که چندین کتاب برای شرح یک دهم آن کفایت کند.
بهره بنده از این صفت رفق و نرمی با بندگان خداست در فراخواندن به سوی خدا و راهنمایی به سعادت ابدی ؛ بدون آزار و درشتی و بدون تعصب و خصومت. بهترین وجود لطف در این مورد آن است که مردم را با روش نیک و سیره پسندیده و کارهای شایسته به پذیرش حق جذب نماید زیرا روش عملی از الفاظ موثرتر و لطیف تر است .
مولف : انجام کاری که بندگان را به خدای متعال نزدیک و از معاصی دور کند از این جهت لطف نامیده میشود که این کار آنان را از درشتی و تیرگی جسم و موارد جسمانی تلطیف و تجرید می نماید.


#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

حلیم

اوست که نافرمانی بندگان را مشاهده میکند و سرپیچی آنان را میبیند ولی خشم او را از جا در نمی آورد غیظ و غضب به او دست نمی دهد و با نهایت اقتداری که دارد عجله و سبک سری او را به شتاب در انتقام وا نمی دارد چنانکه خود فرموده : و اگر خداوند مردم را به ظلمشان می گرفت جنبنده ای بر روی زمین باقی نمی گذاشت .
بهره بنده از این اسم روشن است .


عظیم :
عظیم در ابتدای وضع لغوی آن بر اجسام اطلاق میشود سپس در مورد چیزهایی که با بصیرت و بینش نیز ادراک میشود استعمال گردیده است و همان طور که اجسامی چشم به اطراف آن احاطه می یابد مانند کوه عظیم نسبی هستند و نسبت به مادون خود بزرگند و عظیم مطلق آن است که چشم به اطراف آن احاطه نتوان یافت مانند آسمان هم چنین عظیم مطلق در مورد آنچه با عقل ادراک میشود چیزی است که از تمام حدود عقل ها تجاوز کند حتی برای هیچ عقلی تصور به احاطه به کنه آن نرود و آن خدای سبحان است.
عظیم از بندگان ، پیامبران دانشمندان و کسانی هستند که هرگاه خردمندان چیزی از صفات آنان را بشناسد سینه هاشان از هیبت آن پر شود به طوری که جای خالی در آن باقی نماند.عظمت هر یک از اینان نسبی است در مقایسه با دیگران آشکار میشود بنابراین عظمت آنان ناقص می ماند .

#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

غفور:

به معنای غفار است ولی از نوعی مبالغه خبر میدهد که غفار نمیدهد زیرا غفار مبالغه در مغفرت است نسبت به تکرار مغفرت که بارها و بارها صورت می‌گیرد ولی غفور مبالغه در مغفرت است نسبت به تمام و کمال و شامل بودن تا به نهایت کمال برسد و سخن در این مورد گذشت . (خلاصه آنکه : مبالغه در کمیت مغفرت است و غفور مبالغه در کیفیت آن ).
۲۸
#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

#اسماالله
#کریم

کریم کسی است که چون دست یافت، گذشت کند ،چون وعده داد وفا کند ، چون ببخشد افزون از نهایت چشمداشت بدهد و باک ندارد که چقدر و به چه کس بخشیده و اگر حاجت به غیر او برده شود خشنود نگردد و چون به او جفا شود گله و سرزنش را به نهایت نرساند و کسی را که به او پناه آورده تباه نسازد و او را از آوردن اسباب و میانجی گران بی نیاز سازد.
پس هر که این صفات بدون تکلف برای او فراهم گردد کریم مطلق می باشد و او تنها خداست . گاهی بنده اندک اندک به کسب آن نائل میشود ولی تنها در برخی امور و با نوعی تکلف ؛ از همین رو گاهی به کرم متصف میشود .

#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

#اسماالله

#مجید :
مجید کسی است که ذاتش شریف ، افعالش جمیل و عطایش جزیل است .گویا وقتی شرافت ذات با خوش رفتاری قرین گردد، مجد نامیده میشود .
مجید همان ماجد است ولی یکی از آن دو برابر مبالغه دلالت دارد و گویا مجید معنای جلیل و وهاب و کریم را در بر دارد و توضیح آنها گذشت .

#علم_الیقین
#فیض_کاشانی

کسی است که تدبیرات او بدون راهنمایی مشیر و بیانگر راه درست و ارشاد مرشدی ، در راه درست به اهداف خود رهسپار است و او خدای سبحان است.
رشد هر بنده ای به اندازه برخورداری از هدایتی است که در تدابیری که در مقاصد دین و دنیای خود می اندیشد به شاکله درست دست یابد .

#علم_الیقین
#فیض_کاشانی


از هزاران دل یکی را باشد استعداد عشق
#خواجوی_کرمانی

َ
از حور و ماه و روح و پری هیچ دم مزن
کان‌ها به او نماند او چیز دیگرست...
مولانا

و دیگر فرمود : سه چیز است که شیخ در مرید نتواند آموخت و سه چیز است که واجب است بر او تا در مرید آموزد.

آن سه چیز که نتوان آموخت:

#طلب است و #ارادت و #عشق

و آنکه بتوان آموخت:

#علم_عبادت است و #خلق و #ادب.

کسی را که عاشق باشد، او را توان آموخت که راه خانه معشوق به کدام کوی است(علم عبادت) و توان آموخت که در راه خانه معشوق با مردمِ او چگونه زندگانی کن تا تو را منع نکنند و از وصل معشوق باز ندارند(خُلق) و توان آموخت که چون معشوق را یافتی آداب خدمت او چگونه نگاه دار(ادب) تا تو را نراند و سیاست نکند.

اما خواستن ِ معشوق و #درد_طلب او و #بیداری_شب و بی قراری روز در انتظار وصل معشوق را در باطن کسی نتوان نهاد ...



شیخ علاءالدوله_سمنانی