🌸 روز دختر در فرهنگ ایران: جشن نیلوفر

✍️ شاهین سپنتا@SHAHINSEPANTA

یکی از پرسش‌هایی که بسیار از نگارنده پرسیده‌اند، این که در فرهنگ ایران چه روزی به نام #روز_دختر نام‌گذاری شده است؟
این نگارنده در پاسخ به این پرسش، روز ششم از تیرماه یا #جشن_نیلوفر را به عنوان روز دختر در فرهنگ ایران پیشنهاد می‌کند و در چرایی این پیشنهاد به چند نکته اشاره می‌کند:

اگرچه در بسیاری از منابع ایرانی همچون #آثار_الباقیه، #التّفهیم، #زین_‌الأخبار و جز این، از #جشن_اسفندگان در روز پنجم اسفندماه با عنوان «روز زن و زمین» نام برده شده و تاکید شده است که #اسفندگان «جشن ویژه #زنان» یا روز آزادی زنان بوده و زنان و دختران در این روز جشن و شادی برپا می‌کردند و دخترانِ دمِ بخت یا شوی‌ناکرده به همسرگزینی برانگیخته می‌شدند، با این همه، اسفندگان ویژه همه زنان بود و اگر بخواهیم روزی را ویژه دختران و دوشیزگان برگزینیم، جشن نیلوفر گزینه شایسته‌ای خواهد بود.

#ابوریحان_بیرونی، در آثارالباقیه اشاره می‌کند که جشن نیلوفر در خردادروز از تیرماه، روز ششم تیر، برگزار می‌شود و می‌دانیم که #گل_نیلوفر نماد #آناهيتا است.

چهره کیهانی آناهیتا، یک ایزدستاره یا ستاره‌بانوست که همان ستاره گردان یا سیاره «ناهید» یا «زهره» یا «ونوس» در سامانه خورشیدی است و پس از ماه، درخشان‌ترین جرم آسمانی است که به هنگام شب از زمین دیده می‌شود.

در استوره، آناهیتا یا «اَرِدویسوَر آناهیتا»، زاینده‌ی رودی مینوی یا آسمانی به نام «اَرِدویسورَ» (به معنی رود نیرومند بی‌آلایش) یا «اَرِدوی» است که سرچشمه همه رودها و آب‌های روی زمین است، پس بر این پایه، آناهیتا ایزدبانوی آب‌ها، سرچشمه پاکی و زايندگی است که نیایش آبان‌يشت در اوستا ویژه ستایش اوست. او به خواست اهورا مزدا از فراز ستارگان به سوی زمین اهورا آفریده روان می‌شود.

واژه «آناهیتا» یا آناهید یا ناهید به معنی پاک، بی‌آلایش، نیالوده و نماد پاکدامنی است و این ویژگی او در آیین‌های دیگر به صورت #مریم و #معصومه تجلی پیدا کرد و برهمین پایه، آناهیتا یا ناهید و نمادش نیلوفر از دیرباز نامی زیبا برای دختران ایرانی بوده‌اند.

ایزدبانو آناهیتا، در آبان‌یشت با ویژگی‌های دختری زیبا، تندرست، بلندبالا، دلیر، برومند، کمر بر میان بسته، بلندآوازه، آزاده، بی‌آلایش، نازنین و نیرومند، و نژاده، ستوده شده است. او دختری خودساخته است که نه تنها برای شایستگی‌هایش به هیچ مردی وابسته نیست بلکه دختران کوشای دیگر را یاری‌رسان است.

در شهرهای مختلف #ایران_باستان، نیایشگاه‌هایی به نام آناهیتا در کنار #آب برپا بود که برای نمونه می‌توان به نیایشگاه‌های #کنگاور و #بیشابور، #بی‌بی_شهربانو در شهر #ری و #پیر_سبز در #اردکان اشاره کرد.

در آبان یشت این نیایشگاه‌ها، «خانه آناهیتا» نامیده می‌شوند و درباره آنها آمده است که آناهیتا دارنده هزار دریاچه و هزار رود است و در کرانه هریک از این دریاچه‌ها، خانه‌ای خوش ساخت و کلان پیکر با یکصد پنجره و یک هزار ستون خوش‌تراش برپاست.

همچنین برخی جای‌ها به یادمان آناهیتا دارای پسوند «دختر» بودند که برای نمونه می‌توان از شهر #پلدختر در #لرستان (برگرفته از نام پل‌دختر بازمانده از دوره #ساسانی بر رودخانه کشکان) یا #قلعه_دختر در #کرمان نام برد. #سرآب_نیلوفر در #کرمانشاه نیز یادمان آناهیتاست.

آناهیتا از چنان جایگاهی برخوردار بود که نامش در سنگ نوشته‌های #اردشیر_دوم #هخامنشی در #همدان و #شوش آمده و نگاره‌اش در سنگ‌نگاره #تاق‌بستان در کرمانشاه نقش شده است.

در تندیس‌ها یا سنگ نگاره‌ها، آناهیتا چون دختری بلندبالا با تن‌پوشی زیبا و تاجی بر سر و سبوی آبی در دست نقش‌شده است. در آبان یشت، آناهیتا کمر بر میان بسته تا پستان‌هایش زیباتر بنماید و دلنشن‌تر شود، پاپوش‌هایی درخشان تا مچ پا پوشیده و به استواری آن‌ها را با بندهای زرین بسته، گوشواره‌های زرین چهارگوشه‌ای برگوش‌ها آویخته، و گردن‌بندی برگردن نازنین بسته، و تنپوش زرین پُرچینی بر تن کرده و تاج زرین هشت‌گوشه‌ای بر سر نهاده است. در آوند نقره مطلا از دوره ساسانی که در موزه هُنر «کلیولند» در ایالت اوهایو در آمریکا نگهداری می‌شود، آناهیتا در حالی نقش شده است که شاخه‌ای گل #نیلوفر را در دست دارد.

به نظر می‌رسد که ستایش ویژگی‌ها و توانمندی مادینه آناهیتا در کنار آب، شادمانی و دست‌افشانی گروهی دختران در کنار سرآب‌های پر از نیلوفر یا سرچشمه‌ها و رودها و آب‌افشاندن، از آیین‌های جشن نیلوفر بوده است.

بر این بنیان، در دوران ما هم جشن نیلوفر می‌تواند به عنوان جشنی همیشگی برای بزرگداشت دختران شایسته و توانمند ایرانی در عرصه‌های مختلف زندگی همچون کار، ورزش، هنر، اخلاق و ... ثبت شود.

از@SHAHINSEPANTA
و@jashnha2


عاشقان ایران❤️
@LoversofIRAN

https://t.me/LoversofIRAN/10703?single

👈دیدگاه چهره‌های برجسته علمی درباره برگزاری جشن‌ها طبق تقویم رسمی کشور: ۵ اسفند، جشن #اسفندگان یا #سپندارمذگان است؛ نه ۲۹ بهمن که تاریخ تبدیل شده است

⬅️ بیشتر پژوهشگران این حوزه از جمله، استادان #ابراهیم_پورداوود #پرویز_رجبی #جلیل_دوست‌خواه #رضا_مرادی‌غیاث‌آبادی و... زمان درست جشن سپندارمذگان را ۵ اسفند می‌دانند و‌ تاریخ ۲۹ بهمن را دست‌کاری شده و از ابداعات ناخوش این سالهای اخیر!


⬅️دکتر #تورج_پارسی، پژوهشگر زرتشتی فرهنگ ایران و جشن‌های ایرانی:
«...روز پنجم هر ماه به #سپندارمذ نامور بوده که در ماه اسفند این روز را به نام #زنان جشن مى‌گرفتند. به همین دلیل هم, جشن سپندارمذ مى‌باید در همان روز پنجم اسفند برگزار بشود و نه روز ۲۹ بهمن. امید دارد که جشن ها که داراى اصول نجومى هستند، دستخوش آشفتگى بیش از این نشده و در برگزاری‌شان که بسیار پسندیده است، اصول نجومى آنها رعایت بشود.»



⬅️ جشن اسفندگان، جشن زنان و مادر زمین , ✍ شاهین سپنتا /از کانال @JASHNHA2/

🌸جشن اسفندگان (سپندارمذگان) یکی از جشن‌های ایرانی است که طبق تقویم رسمی و قانونی کشور در روز ۵ اسفندماه (روز اسفند از ماه اسفند) برگزار می‌شود.

🌸 «اسفند» یا «اسپند» در فارسی، «سپندارمت» یا «سپندارمذ» در پهلوی و «سپَنتَ آرمَیتی» در گات‌ها یکی از فروزه‌های اهورامزدا و در اوستای‌نو نام یکی از امشاسپند بانوان است که در جهان مینُوی نماد بردباری و فروتنی اهورامزدا و در این جهان نگهبان زمین و زایش و سرسبزی آن است.

🌸 در #گاهشماری_ایرانی، دوازدهمین ماه از سال و پنجمین روز از هر ماه «اسفند» نام دارد، از این‌روی در روز اسفند از ماه اسفند یا پنجم اسفندماه، در آستانه بهار طبیعت و نوشدن زمین «جشن‌اسفندگان» برپا‌می‌شود.

🌸 اسفندگان جشنی بهاری است که در آستانه #نوروز برگزار می‌شود. #ابوریحان_بیرونی در #آثارالباقیه آورده‌است که ایرانیان از دیرباز روز پنجم اسفند را جشن ویژه زنان و زمین می‌دانند و در این روز مردان به زنان هدیه می‌دهند و از این‌روی به آن جشن مردگیران نیز می‌گویند.

🌸 دکتر #جلال_خالقی_مطلق درباره آیین‌های اسفندگان یا جشن آزادی زنان می‌نویسد که اسفندگان جشن بهاری زنان بوده که در آن روز زنان از آزادی بیشتری برخوردار بودند و به ویژه دختران «دمِ بخت» به همسرگزینی تشویق می‌شدند و از این رو این جشن را «مردگیران» می‌نامیدند، سپس‌تر جشن زنان شوهردار شده و زنان از شوهران خود مزد (هدیه) می‌گرفتند.

🌸 در جشن اسفندگان، زنان خود را می‌آراستند و در طول روز به پایکوبی و شادی می‌پرداختند و همچنین نیایش می‌کردند. دختران نیز از این جشن سهمی داشتند چون برخی این جشن را ویژه «عروسان نادیده‌شوی» یعنی «دختران شوهرنکرده» دانسته‌اند؛ پس دختران نیز جشن می‌گرفتند و به کام‌دل شادی می‌کردند. دختران و زنان در جشن دسته‌های گل به دست می‌گرفتند.

🌸 پختن و خوردن آش اسفندی یا «دانکو» یا «هفت‌دانه» یا «دونی» از سنت‌های جشن اسفندگان است.

🌸 در فرهنگ ایران، هر یک از روزهای ماه را گلی ویژه است و گل ویژه سپندارمذ یا جشن اسفندگان، طبق متون پهلوی گل «پلنگ‌مشک» است که برخی به اشتباه «بیدمشک» می‌نامند ولی در فرهنگ‌نامه‌های گیاه‌شناسی از گل پلنگ‌مشک و درخت بیدمشک به عنوان دو گونه گیاهی متفاوت نام برده می‌شود.

🌸 جشن اسفندگان نه از نظر زمانی و نه از نظر محتوا و مفاهیم و فلسفه برگزاری و سنت‌ها هیچ شباهتی به جشن ولنتاین ندارد.

🌸 جشن اسفندگان روز مادر زمین، روز گرامی‌داشت زن، زندگی، زایش و جشن آزادی زنان است و نامیدن آن با عنوان‌های ساختگی مثل «روز مهر ایرانی» یا «روز عشق ایرانی» و انطباق ساختگی آن با ولنتاین نادرست است.

🌸 همه جشن‌ها و آیین‌های زیبا در همه فرهنگ‌ها و از همه ملت‌ها شایسته احترام هستند و اگر پیامی انسانی در آن‌ها هست که مردم و به ویژه جوانان می پسندند، پس می‌توان و باید آن‌ها را به عنوان میراث مشترک فرهنگ بشری گرامی‌داشت و جشن ولنتاین نیز اینچنین است.

🌸 به جای ستیز با ولنتاین بهتر است همه توان خود را برای معرفی بهتر جشن #مهرگان (روز مهر و پیمان /جشن مهرورزی) و #جشن_اسفندگان (روز زن و زمین) به مردم ایران و جهان به‌کارگیریم.



💌 عاشقان ایران
@LoversofIRAN