👈چند واژه و اصطلاح در فارسی تاجیکی!

#تاجیکی

⬅️ از کانال #حسن_قریبی
/ @hassangharibi/
هرگاه صحبت از تقویت زبان‌معیار در #تاجیکستان می‌شود، نام استاد #صدراالدین_عینی و نقش او در زنده‌ نگاه داشتن #زبان #فارسی #تاجیکان، در دوران #شوروی، در ردیف نخست قرار می‌گیرد.

واژه و ترکیب‌های زیر از واژه‌نامهٔ کتاب "جلادان بخارا" اثر استاد #عینی (به کوشش دکتر #مصطفی_باباخانی، نشر آرو‌َن، تهران ۱۳۹۷) انتخاب شده است، با این توضیح که اصل داستان در سال ۱۹۱۸، یعنی یکسال پس از انقلاب سوسیالیستی اتفاق افتاد و در سال ۱۹۲۰ نوشته شد؛ اما علی‌رغم آن همه مبارزه علیه زبان فارسی در آن هفتاد سال، این واژگان و نمونه‌های بیشتر آن، همچنان و تا اکنون میان #تاجیک های #تاجیکستان و #ازبکستان رواج دارد که راوی بی‌نتیجه بودن آن ترفندها در #فرارودان ( #فرارود / #ماوراءالنهر) است:

آدم‌چه: (آدم کوچک، اصطلاحاً کوتوله)؛
آفتاب‌برآ: (مشرق)؛
آوازه: (شایعه)؛
بارشگری: (باریدن برف یا باران)؛
باشِشگاه: (اقامتگاه)؛
بای دادن: (باختن)؛
بچه‌غَر: (حرام‌زاده)؛
بدَرغه: (تبعید)؛
بی‌جاگرد: (ولگرد، هرزه‌گرد)؛
پرتافتن: (افکندن، انداختن)؛
پسخند: (لبخند مسخره‌آمیز، پوزخند)؛
تماشابین: (تماشاچی)؛
تَه‌خانه: (زیرزمین)؛
حال‌دان: (آگاه، باخبر)؛
خلاجا: (مستراح)؛
خودازخود: (خود‌به‌خود)؛
دارَم: (ثروتمند، دارا)؛
دعواگر: (شاکی، مدعی)؛
رفت‌و‌آی: (رفت‌و‌آمد)؛
رویاندن: (وصول کردن، ستاندن)؛
روی‌خط: (فهرست، سیاهه، لیست)؛
زَهیدن: (تراویدن، تراوش کردن)؛
سر دادن: (رها کردن)؛
سر شدن:(آغاز شدن)؛
سوادناک: (با سواد)؛
شاریدن: (جاری شدن)؛
شناندن: (نشاندن)؛
شوره‌پشت: (اوباش، فرومایه)؛
عهده‌نابرآ: ( بی‌لیاقت، بی‌دست‌و‌پا)؛
کاسه‌خانه: (حدقه)؛
کاهاندن: (عذاب‌دادن)؛
کفاندن: (پاره کردن، شکافتن)؛
کم‌نما: (کم‌پیدا)؛
کُنده‌لنگ: (اُریب)؛
گپ خوردن: (سکوت کردن)؛
گرفت‌و‌گیر: (مؤاخذه؛ بازپرسی)؛
گسیل‌کردن: (بدرقه کردن)؛
گمان‌بر: (مظنون)؛
گهواره‌بخش: (ناف‌بُر، دختر و پسری را از بدو تولد به نام هم کردن)؛
مدار: (تاب‌و‌توان)؛
مزه‌ناک: (بامزه)؛
مُهرانه: (مبلغی که برای مهر کردن اسناد پرداخت شود)؛
میان‌سرای: (راهرو بزرگ، لابی، کریدور)؛
نام برداشتن: (مشهور شدن)؛
نام‌بر شدن: ذکر شدن، عنوان شدن)؛
نقشین: (تقش‌و‌نگاردار)؛
نگاه‌و‌بین: (پرستاری، مراقبت)؛
نو‌کار: (تازه‌کار)؛
وزنین: (سنگین)؛
هنگامه‌طلب: (ماجراجو)؛
هوا دادن: (پرتاب کردن)؛
یازاندن: (دراز کردن)؛
یکجایه: (باهم، متحد)؛
یله: (گشاد، باز).



@LoversofIRAN

شعری عاشقانه با صدای #لایق_شیرعلی و به گویش فارسی #تاجیکی

▪️لایق شیرعلی؛ زادهٔ ۳۰ اردیبهشت ۱۳۲۰ در روستای مزار شریف، پنجکنت – درگذشتهٔ ۱۰ تیر ۱۳۷۹ در دوشنبه پایتخت #تاجیکستان. روانش شاد

شاعر بزرگ و نام آور معاصر #تاجیک . او همراه #مومن_قناعت و #بازار_صابر از بنیان گذاران شعر نو تاجیکستان است/از آذری ها@ir_Azariha/

#فارسی_زبانان #فرارود/ آسیای میانه، ماوراءالنهر
#ایران_بزرگ_فرهنگی
#ایران_زمین کهن و باستانی


@LoversofIRAN

🖌📖 #ادبی

👈چند واژه در زبان فارسی گویش تاجیکی👉

#زبان_فارسی #فارسی #پارسی #تاجیک #تاجیکی #تاجیکان #فارسی_تاجیکی #فرارود #تاجیکستان #ازبکستان #پارسی_سره #ایران_زمین #ایران_بزرگ_فرهنگی

■□ زبان فارسی در ردهٔ زبان‌های ترکیبی قرار دارد. هنر ترکیب‌سازی با پیوست کردن واژه‌ها به همدیگر و افزودن "وندها" یکی از راه‌های مهم و مؤثر در جهت پویایی، پایداری و ماندگاری زبان فارسی است.

نمونه ترکیب‌های معمول زیر از کتاب "غلامان" استاد #صدرالدین_عینی**(در ادامه درباره استاد عینی توضیح داده شده است) _به کوشش مصطفی باباخانی، آروَن، ۱۳۹۷_ انتخاب شده است که در میان مردمان تاجیک فرارود (ماوراءالنهر؛ تاجیکستان و ازبکستان) کاربرد داشته و در متون آنها آمده است:

(جالب آنکه این ترکیب های فارسی تاجیکی در زیر، همگی پارسی_سره هستند. سوی راست، واژگان تاجیکی است و سوی چپ، برابر امروزی آن در زبان فارسی ما در ایران)

آبچه‌کاری: صیفی‌کاری
آب‌خیزی: طغیان آب
آتش‌گیرک: اَنبر
باششگاه: اقامتگاه
بخارکش: دودکش
بدگپ: گستاخ
بدهوا: متکبر
بلاخور: مفت‌خور
بیکارخواب؛ بی‌استفاده مانده
پخشاپخش: غوغا، سر و صدا
پهلو دری: چارچوب در
پیش‌دهن: وراج
جان‌سَرک: بی‌قرار
جنایتچی: جنایتکار
جوابگر: جوابگو، پاسخگو، مسئول
چای‌جوش: کتری
خالی‌بیخ: کم‌پشت، تـُنک
خلاجا: مستراح
دیوکار: خستگی‌ناپذیر
روی‌کش: روپوش
سرتراشخانه: سلمانی
سیاه‌سر: بدبخت
شیرین‌کامه: حق دلالی، پورسانت
کارجامه: لباس کار
گاو جگر: ناترس، نترس، دلیر، شجاع
گل‌ماهی: قزل‌آلا
ماده‌های تَرکنده: مواد منفجره
یکجایه: باهم، متحد.

/با ویرایش از کانال "حسن قریبی"، پژوهشگر/
__________________________________


■□ /عاشقان ایران/
** آشنایی کوتاه با استاد صدرالدین عینی:

#ما_فارسیها_در_کوچه_بیخبری_تماشاگری_میکنیم!
استاد صدرالدین عینی، از نامداران ادب و فرهنگ در فرارود است. این جمله کوتاه اما تکان دهنده او را پیشتر هم در کانال گذاشته بودم:
《ما فارسی ها (فارسی زبان ها) در کوچه بی خبری، تماشاگری می کنیم!!!》

سپس به بخارا رفت و ادامه تحصیل داد.
ایشان در ۲۶ فروردین۱۲۵۷ / سال ١٨٧٨ میلادی در روستاى ساكتره بخارا در ازبکستان به دنيا آمد، روستای ساکتری در امارت بخارا آن زمان در دست "روسیه" بود. وی ۲۴ تیر ۱۳۳۳ در دوشنبه پایتخت تاجیکستان درگذشت. روانش شادباد. پدر او "سید مراد خواجه"، از پیشه‌وران روستا بود و تأثیر زیادی در رشد فرهنگی صدرالدین داشت.

او نخست در مكتب كهنه روستاى خود تحصيل كرد كه بعدا موضوع داستان "مكتب كهنه" عينى شد. او پس از مدتی به تاجیکستان رفت و در همانجا نیز درگذشت. او از بزرگ‌ترین نویسندگان و ادیبان زبان فارسی تاجیکی در آغاز سده بیستم، نخستین رئیس آکادمی علوم تاجیکستان (۱۹۵۱ تا ۱۹۵۴ میلادی) است. فرزند او نیز "عینی کمال" خاورشناس برجسته تاجیکستان است.

استاد عینی هم در داستان نویسی و هم در شعر تاجیکی پایه گذار و پیشرو بود. چنانکه در آغاز بيشتر شعر مى نوشت و از تازه پردازان شعر_پارسى بود. اما رفته رفته به داستان نويسى روی آورد و نخستين داستان هاى كوتاه و بلند معاصر فارسى در آسياى ميانه را نوشت.

《آدينه، جلادان بخارا، مرگ سودخور، يتيم، داخونده و غلامان》 از داستان هاى معروف عينى اند. 《نمونه ادبيات تاجيک》 عينى كه تذكره آثارى از #شعراى_كلاسیک_پارسى بود، در تعيين #هويت_تاجيكان (جلوگیری از استحاله کامل در فرهنگ روسها) در اتحاد جماهیر #شوروى که آن زمان بر سرزمین فرارود فرمان میراند، نقش مهم داشت.

《یادداشت ها》كتاب خاطرات عينى، از آخرين آفريده هاى او بود كه سال ١٣٦٢ خورشيدى با كوشش سعيدى_سيرجانى به خط_پارسى در ايران منتشر شد. زنده یاد سعیدی سیرجانی همان نویسنده نامدار معاصر است که در زندان با خوردن داروی نظافت، کشته شد.

صدرالدین عینی یکی از نخستین سرایندگان شعر نو فارسی است چنانکه پنج سال پیش از آن که نیما، شعر "افسانه" را بسراید عینی در همان وزن شعری سرود به نام "مارش حریت" یا همان "سرود آزادی" که ان را برای انقلاب روسیه نوشت بر پایه ترانه معروف مارسیز در انقلاب فرانسه. اما آنچه نیما را پدر شعر نوی فارسی کرده است، کوشش های پیوسته و با برنامه او برای یک انقلاب ادبی در شعر فارسی بود که در این راه زندگی خود را گذاشت.

/برگرفته از ویکیپدیا و مقاله "عینی و نیما"/

#بخارا #دوشنبه #مارش_حریت #سرود_آزادی #روسیه #روس #آکادمی_علوم_تاجیکستان #شعر_نو #شعر_نوی_فارسی #ایرانی #سعيدى_سيرجانى #خط_پارسى #ايران #شعر_پارسى #شعر_فارسى #خط_فارسى #نیما #نیما_یوشیج #پدر_شعر_نو #افسانه


/ادامه مقاله "عینی و نیما" در پیام زیرین👇


💌عاشقان ایران🇮🇷
@LoversofIRAN

🎵 #موسیقی

قطعه: مادرم Модарам

خواننده: #نگینه_امانقلوا (امانقلی آوا) Нигина_Амонқулова

نگینه امانقلوا، خواننده نامدار تاجیک است. /از@Irtaj/

#تاجیک #تاجیکی #تاجیکان #ایران_خاوری #ایران_زمین #ایران #ایران_بزرگ_فرهنگی #فرارود #فرارودان #ماوراءالنهر #سیحون #جیحون #خوارزم #دریاچه_خوارزم


■ فراوانی ترانه‌ و سروده ها برای مادران در تاجیکستان و میان تاجیکان بالا است. تاجیکان پارسی زبانانی هستند که لهجه تاجیکی دارند و بیشینه جمعیت #تاجیکستان، نیمی از #ازبکستان، بخشی از #افغانستان و اندکی هم در #قزاقستان و... را در بر می گیرند

تاجیکستان و ازبکستان، بال شمال خاوری سرزمین های بجامانده از تمدن کهن ایران_زمین هستند که پیشتر با نامهای فرارود ( ماوراءالنهر)، و نیز رودهای سیحون و جیحون و دریاچه خوارزم شناخته می شدند.

نام های ازبکستان و تاجیکستان (مانند دیگر کشورهای تازه بنیان پیرامون ایران که با پسوند پارسی #ستان ساخته شدند) پس از فروپاشی #شوروی سابق و استقلال سرزمین های گوناگون از آن بر بخش فرارودان گذاشته شد.


عاشقان ایران💌
@LoversofIRAN

نماهنگ زیبای #فارسی #تاجیکی:
دل نما
#تاجیکستان
خواننده و آهنگساز:
#نگینه_امانقلوا هنرمند نامدار تاجیک

به نمای مسجد و بنایی که این توژک(ویدیو) در آن گرفته شده است نگاه کنید و ببینید همسان با مسجدهای برجسته درون خاک ایران است

کاشیکاری های ارزنده و تزیینات شیوه #ایرانی و مهرازی(معماری) ویژه ایران

همچنین تن پوشهای #پارسی و سربندهای زنانی که در این نماهنگ اجرا می کنند و شیوه رقص آنها، همگی نشانه هایی روشن و استوار از همسان بودن فرهنگ هنری این سرزمین ها با #ایران است.

کسانی که هنوز در پی جداکردن فرهنگی سرزمین هایی هستند که از دید جغرافیایی از ایران امروز دورافتاده اند، و با وجود تنش های سیاسی دولت هایی که در ازبکستان تاجیکستان افغانستان باکو و بحرین برسر کارند هستند، با دولت های ایران؛ حتا(حتی)همین پیوندهای باقی مانده فرهنگی_هنری را هم برنمی تابند، جاهلانی کوردل اند که در ژرفای تاریخ #ایران_زمین محکوم به نابودی اند، هر چند هنوز از روی بیچارگی خود در کویر بی هویتی، دست و پا می زنند!

جاسوس های #روسیه و #انگلیس و #اسراییل #آمریکا، هنوز درپی نقشه اهریمنی نابودی مفهوم ایران بزرگ هستند.

زهی خیال باطل❗
@LoversofIRAN

🎵 آهنگ زیبای؛ من آریایی‌اَم🌷

آواز: #خجسته_میـرزا_ولی / خواننده #تاجیک


✴️ #ایران_خاوری:
#نقشه پشت سر این خواننده که نگاره هایی از شاعران و سرشناسان #ایران_زمین بر آن نقش می بندد، بخشی از گستره ایران_زمین است.
این نقشه پادشاهی #سامانیان یا همان آل_سامان است که پایتختشان #بخارا در سرزمین #فرارود(آسیای میانه امروزی) بود/ بال شمال خاوری ایران امروز.
از نخستین شاهان ایرانی پس از اسلام که به گسترش قلمرو به سوی فلات ایران پرداختند و گستره بزرگی را از مهاجمان عرب بازپس گرفتند.
اگر به صدا و گویش #تاجیکی این خواننده توجه نکنید، چهره او همانند زنان #آذری و #کرد ایران امروز است. بسیاری از مردمان باشنده در کشورهای پیرامون ایران، #آریایی هستند

از نسل آفتاب،از شهد ماهتاب،از اوج قله های سرافراز/
خورشید، نور را در چهارسوی سینه من جار
می زند/
خاک وجود من، انبوهی از غبار تمامی قرن هاست/
کز گردباد حادثه ها جان گرفته است/
برق نگاه من، آیین #مهر را از چشمه های صاف و صفابخش خوانده است/
شیرازه کتاب دلم عشق و زندگی است/
من دشمنم، با هرچه غلامی و بندگی‌ست/
من آریایی‌اَم/ من آریایی‌اَم/من آریایی‌اَم


عاشقان ایران💌
@LoversofIRAN

گروه کر #تاجیکی که میخواند:
از خون سیاوشیم؛ هم خون سیاوشیم
از جامه سپیدانیم؛ هرجامه نمیپوشیم

сурудхонӣ Group #Тоҷикистон
Хуни Syavvshym;
Syavvshym хун;
Мо либоси Spydanym;

@loversofiranianculture

نماهنگ زیبای #فارسی #تاجیکی:
دل نما
#تاجیکستان
خواننده و آهنگساز:
#نگینه_امانقلوا هنرمند نامدار تاجیک

به نمای مسجد و بنایی که این توژک(ویدیو) در آن گرفته شده است نگاه کنید و ببینید همسان با مسجدهای برجسته درون خاک ایران است

کاشیکاری های ارزنده و تزیینات شیوه #ایرانی و مهرازی(معماری) ویژه ایران

همچنین تن پوشهای #پارسی و سربندهای زنانی که در این نماهنگ اجرا می کنند و شیوه رقص آنها، همگی نشانه هایی روشن و استوار از همسان بودن فرهنگ هنری این سرزمین ها با #ایران است.

کسانی که هنوز در پی جداکردن فرهنگی سرزمین هایی هستند که از دید جغرافیایی از ایران امروز دورافتاده اند، و با وجود تنش های سیاسی دولت هایی که در ازبکستان تاجیکستان افغانستان باکو و بحرین برسر کارند هستند، با دولت های ایران؛ حتا(حتی)همین پیوندهای باقی مانده فرهنگی_هنری را هم برنمی تابند، جاهلانی کوردل اند که در ژرفای تاریخ #ایران_زمین محکوم به نابودی اند، هر چند هنوز از روی بیچارگی خود در کویر بی هویتی، دست و پا می زنند!

جاسوس های #روسیه و #انگلیس و #اسراییل #آمریکا، هنوز درپی نقشه اهریمنی نابودی مفهوم ایران بزرگ هستند.

زهی خیال باطل❗
@LoversofIRAN

شعری عاشقانه با صدای #لایق_شیرعلی و به گویش فارسی #تاجیکی

▪️لایق شیرعلی؛ زادهٔ ۳۰ اردیبهشت ۱۳۲۰ در روستای مزار شریف، پنجکنت – درگذشتهٔ ۱۰ تیر ۱۳۷۹ در دوشنبه پایتخت #تاجیکستان. روانش شاد

شاعر بزرگ و نام آور معاصر #تاجیک . او همراه #مومن_قناعت و #بازار_صابر از بنیان گذاران شعر نو تاجیکستان است/از آذری ها@ir_Azariha/

#فارسی_زبانان #فرارود/ آسیای میانه، ماوراءالنهر
#ایران_بزرگ_فرهنگی
#ایران_زمین کهن و باستانی


@LoversofIRAN

🎵 آهنگ زیبای؛ من آریایی‌اَم🌷

آواز: #خجسته_میـرزا_ولی / خواننده #تاجیک


✴️ #ایران_خاوری:
#نقشه پشت سر این خواننده که نگاره هایی از شاعران و سرشناسان #ایران_زمین بر آن نقش می بندد، بخشی از گستره ایران_زمین است.
این نقشه پادشاهی #سامانیان یا همان آل_سامان است که پایتختشان #بخارا در سرزمین #فرارود(آسیای میانه امروزی) بود/ بال شمال خاوری ایران امروز.
از نخستین شاهان ایرانی پس از اسلام که به گسترش قلمرو به سوی فلات ایران پرداختند و گستره بزرگی را از مهاجمان عرب بازپس گرفتند.
اگر به صدا و گویش #تاجیکی این خواننده توجه نکنید، چهره او همانند زنان #آذری و #کرد ایران امروز است. بسیاری از مردمان باشنده در کشورهای پیرامون ایران، #آریایی هستند

از نسل آفتاب،از شهد ماهتاب،از اوج قله های سرافراز/
خورشید، نور را در چهارسوی سینه من جار
می زند/
خاک وجود من، انبوهی از غبار تمامی قرن هاست/
کز گردباد حادثه ها جان گرفته است/
برق نگاه من، آیین #مهر را از چشمه های صاف و صفابخش خوانده است/
شیرازه کتاب دلم عشق و زندگی است/
من دشمنم، با هرچه غلامی و بندگی‌ست/
من آریایی‌اَم/ من آریایی‌اَم/من آریایی‌اَم


عاشقان ایران💌
@LoversofIRAN