Shaxsiy kechinmalar tushunchasi ham ancha keng. Kimdir buning oddiy koʻrinishlarida tushkunlikka tushgan paytdagi holatlarni tushunsa, boshqa bir insonning shaxsiy kechinmalari biror tilni mukammal oʻrganish orqali hammani lol qoldirishdan iborat boʻlishi va kecha-yu kunduz mana shu xayollar bilan yurishi ham mumkin. Bunga musiqaning nima aloqasi bor demoqchimisiz? Tabiiyki, yangi til oʻrganishda boʻsh vaqtlarni ham shu bilan bogʻliq mashgʻulotlarga toʻldirish talab etiladi, ana shu mashqlar boshida esa oʻsha tildagi qoʻshiqni tinglash turishi tabiiy holat.
Avtobus bekatda, doʻstimizni kutish paytida zerikmaslik, vaqt oʻtishini jimgina kutmasdan musiqa tinglash holati koʻpchilikka tanish. Uchinchi sabab aynan shuni izohlaydi. Ammo vaqtini “oʻldirish”ni ixtiyor qilganlar boʻsh boʻlmagan vaqtlardan ham boʻsh vaqt yasab, shunchaki musiqa tinglashga daqiqalarini qurbon qilishadi va bu alohida mavzu.
Ijtimoiy va shaxslararo aloqani taʼminlashda ham musiqaning oʻrni katta. Masalan, maʼlum ijtimoiy guruh bilan til topishishda ular yoqtirib tinglaydigan qoʻshiqni bilish, ular sevgan bastakor ijodiga befarqlik boʻlmaslik ancha qoʻl keladi. Va bu masalaning yana bir ijtimoiy ahamiyati boshqalarga manzur boʻlgan qoʻshiqlarni kamsitmaslikda ham namoyon boʻladi.
Sabablar turlicha, ammo musiqa tinglashni nega hamma birdek yoqtiradi? Bu millat, makon, zamon tanlamaydi, nima uchun? Masalan, Shopen, Betxoven, Motsart singari buyuk bastakorlar ijodini barcha millat va elat vakillari sevib tinglaydi. Buning sababi nimada? Shu savolga javob topishga uringan amerikalik shoir Henri Uodsvort Longfello bo‘lib, u 1835-yilda Yevropaga qilgan safari chogʻida shunday savolga javob beradi: “Musiqa — insoniyatning umumbashariy tilidir”. Yaʼni qoʻshiq emas, musiqa, kuy, ohangning oʻzi maʼlum tilda jarang sochmaydi. Badiiy adabiyot namunalaridek tarjimaga ham muhtoj emas. Mana shu omil musiqaning umumbashariy ahamiyat kasb etishini taʼminlagan.
Musiqiy idrok buzilishi va amusiya
Yuqorida miyaning maʼlum qismi musiqa tinglashga javobgar ekanini taʼkidladik. Miyaning mana shu qismiga yetkazilgan jarohat musiqiy idrok buzilishiga olib kelishi mumkin. Deylik, eshitish qobigʻi zararlandi. Bu bilan quloqlar musiqani tinglashi mumkin, ammo jarayon shu yerda tugamaydi, miyaga tovushlar yetib borishi va uning qayta ishlanishiga javobgar qism faoliyatida uzilishlar boʻlgani uchun bunday insonlarda musiqiy idrok buziladi. Ular nima eshitayotganini bilmaydi, his etmaydi. Bemor holatining ogʻir qiyinligiga qarab, jarayon turlicha kechishi mumkin. Masalan, kimdir ohang qanday musiqa asbobidan taralayotganini ajrata olmasa, boshqa kimsa uning turining, yana kimdir ritmning farqiga bormaydi.
Amusiya soʻzining tibbiy izohi quyidagicha:
Amusiya — musiqiy ohanglarni taniy olmaslik yoki ularni takrorlay olmaslik. U tugʻma boʻlishi yoki hayot davomida (miya shikastlanishi natijasida) paydo boʻlishi mumkin.
Amusia a- + -musia soʻzidan tuzilgan boʻlib, soʻzma-soʻz tarjimada musiqaning yoʻqligi maʼnosini bildiradi. Bundan tashqari, odatda “ohangdagi karlik” deb ham ataladi.
Mantiqan oʻylab koʻrilsa, amusiklar uchun musiqa shovqindan boshqa narsa emas va bu ularni qiziqtirmaydi. Biroq buni inkor qiluvchi tadqiqotlar ham topildi. Izlanuvchilar tugʻma amusik boʻlgan kishilardan qanday va qay maqsadlarda musiqadan foydalanishlari haqida soʻrashgan. Javob beruvchilarning uchdan bir qismiga yaqini musiqani oddiy odamlar bilan bir xil miqdor va ruhiy sabablarga koʻra tinglashi ma’lum bo‘lgan. Demak, ilmda ziddiyatli fikrlar koʻp va har qanday unsur oʻzining ziddi bilan ahamiyatlidir.
@kitob_ombori
Avtobus bekatda, doʻstimizni kutish paytida zerikmaslik, vaqt oʻtishini jimgina kutmasdan musiqa tinglash holati koʻpchilikka tanish. Uchinchi sabab aynan shuni izohlaydi. Ammo vaqtini “oʻldirish”ni ixtiyor qilganlar boʻsh boʻlmagan vaqtlardan ham boʻsh vaqt yasab, shunchaki musiqa tinglashga daqiqalarini qurbon qilishadi va bu alohida mavzu.
Ijtimoiy va shaxslararo aloqani taʼminlashda ham musiqaning oʻrni katta. Masalan, maʼlum ijtimoiy guruh bilan til topishishda ular yoqtirib tinglaydigan qoʻshiqni bilish, ular sevgan bastakor ijodiga befarqlik boʻlmaslik ancha qoʻl keladi. Va bu masalaning yana bir ijtimoiy ahamiyati boshqalarga manzur boʻlgan qoʻshiqlarni kamsitmaslikda ham namoyon boʻladi.
Sabablar turlicha, ammo musiqa tinglashni nega hamma birdek yoqtiradi? Bu millat, makon, zamon tanlamaydi, nima uchun? Masalan, Shopen, Betxoven, Motsart singari buyuk bastakorlar ijodini barcha millat va elat vakillari sevib tinglaydi. Buning sababi nimada? Shu savolga javob topishga uringan amerikalik shoir Henri Uodsvort Longfello bo‘lib, u 1835-yilda Yevropaga qilgan safari chogʻida shunday savolga javob beradi: “Musiqa — insoniyatning umumbashariy tilidir”. Yaʼni qoʻshiq emas, musiqa, kuy, ohangning oʻzi maʼlum tilda jarang sochmaydi. Badiiy adabiyot namunalaridek tarjimaga ham muhtoj emas. Mana shu omil musiqaning umumbashariy ahamiyat kasb etishini taʼminlagan.
Musiqiy idrok buzilishi va amusiya
Yuqorida miyaning maʼlum qismi musiqa tinglashga javobgar ekanini taʼkidladik. Miyaning mana shu qismiga yetkazilgan jarohat musiqiy idrok buzilishiga olib kelishi mumkin. Deylik, eshitish qobigʻi zararlandi. Bu bilan quloqlar musiqani tinglashi mumkin, ammo jarayon shu yerda tugamaydi, miyaga tovushlar yetib borishi va uning qayta ishlanishiga javobgar qism faoliyatida uzilishlar boʻlgani uchun bunday insonlarda musiqiy idrok buziladi. Ular nima eshitayotganini bilmaydi, his etmaydi. Bemor holatining ogʻir qiyinligiga qarab, jarayon turlicha kechishi mumkin. Masalan, kimdir ohang qanday musiqa asbobidan taralayotganini ajrata olmasa, boshqa kimsa uning turining, yana kimdir ritmning farqiga bormaydi.
Amusiya soʻzining tibbiy izohi quyidagicha:
Amusiya — musiqiy ohanglarni taniy olmaslik yoki ularni takrorlay olmaslik. U tugʻma boʻlishi yoki hayot davomida (miya shikastlanishi natijasida) paydo boʻlishi mumkin.
Amusia a- + -musia soʻzidan tuzilgan boʻlib, soʻzma-soʻz tarjimada musiqaning yoʻqligi maʼnosini bildiradi. Bundan tashqari, odatda “ohangdagi karlik” deb ham ataladi.
Mantiqan oʻylab koʻrilsa, amusiklar uchun musiqa shovqindan boshqa narsa emas va bu ularni qiziqtirmaydi. Biroq buni inkor qiluvchi tadqiqotlar ham topildi. Izlanuvchilar tugʻma amusik boʻlgan kishilardan qanday va qay maqsadlarda musiqadan foydalanishlari haqida soʻrashgan. Javob beruvchilarning uchdan bir qismiga yaqini musiqani oddiy odamlar bilan bir xil miqdor va ruhiy sabablarga koʻra tinglashi ma’lum bo‘lgan. Demak, ilmda ziddiyatli fikrlar koʻp va har qanday unsur oʻzining ziddi bilan ahamiyatlidir.
@kitob_ombori
Aleksandr Dyuma "Uch mushketyor" asarini gazetalardan birida turkum maqolalar sifatida nashr qilgan.
Noshir bilan kelishuvga ko'ra yozuvchi maqolaning har bir qatori uchun haq olardi. Shu tufayli Dyuma ayyorlik qiladi hamda asarga Atosning xizmatkori Grimo obrazini kiritadi.
Ushbu xizmatkor nihoyatda kamgap, ammo juda ham ko'p dialoglarda qatnashar va odatda suhbatdoshiga faqat bir bo'g'inli so'zlar bilan javob berardi. Grimoning eng ko'p ishlatgan so'zlari esa "ha" va "yo'q" bo'lgan.
Asarning davomi bo'lgan "Yigirma yildan so'ng" kitobi noshiri esa asardagi har bir so'z uchun pul to'lashini bildiradi.
Shundan keyin nima bo'lgan deysizmi? Juda ham oddiy. Endi Grimo nihoyatda kirishuvchan va ezma odamga aylanadi.
@kitob_ombori
Noshir bilan kelishuvga ko'ra yozuvchi maqolaning har bir qatori uchun haq olardi. Shu tufayli Dyuma ayyorlik qiladi hamda asarga Atosning xizmatkori Grimo obrazini kiritadi.
Ushbu xizmatkor nihoyatda kamgap, ammo juda ham ko'p dialoglarda qatnashar va odatda suhbatdoshiga faqat bir bo'g'inli so'zlar bilan javob berardi. Grimoning eng ko'p ishlatgan so'zlari esa "ha" va "yo'q" bo'lgan.
Asarning davomi bo'lgan "Yigirma yildan so'ng" kitobi noshiri esa asardagi har bir so'z uchun pul to'lashini bildiradi.
Shundan keyin nima bo'lgan deysizmi? Juda ham oddiy. Endi Grimo nihoyatda kirishuvchan va ezma odamga aylanadi.
@kitob_ombori
Vaqtlararo sayohat bilan bog'liq paradoks. Ilk bora Nataniel Shaxnerning 1933-yilda nashr etilgan "Ajdodlar ovozi" hikoyasida, Rene Barjavelning 1943-yilda nashr etilgan "Beparvo sayohatchi" kitobida hamda 1930-40-yillarda nashr etilgan boshqa bir qator asarlarda tasvirlangan.
"Beparvo sayohatchi" romani syujetiga ko'ra, qahramonlardan biri vaqt mashinasidan foydalanib, o'tmishga qaytadi hamda u yerda o'zining hali buvisi bilan uchrashmagan bobosini o'ldiradi. Natijada ushbu qahramonning ota-onasidan biri va sayohatchining o'zi o'zgargan kelajakda dunyoga kelmaydi. Bu esa o'z-o'zidan o'sha qahramonning keyinchalik vaqt bo'ylab sayohat qila olmasligiga va bobosini o'ldirmasligiga olib kelardi. Bobo tirik bo'lgach, u tug'iladi va yana vaqt bo'ylab sayohat qilib, bobosini o'ldirishi mumkin.
Shu tariqa o'ziga xos mantiqiy paradoks yuzaga keladi
Bu paradoks asosida olmonlar NETFLIX bilan hamkorlikda "Dark" serialini suratga olishgan.
@kitob_ombori
"Beparvo sayohatchi" romani syujetiga ko'ra, qahramonlardan biri vaqt mashinasidan foydalanib, o'tmishga qaytadi hamda u yerda o'zining hali buvisi bilan uchrashmagan bobosini o'ldiradi. Natijada ushbu qahramonning ota-onasidan biri va sayohatchining o'zi o'zgargan kelajakda dunyoga kelmaydi. Bu esa o'z-o'zidan o'sha qahramonning keyinchalik vaqt bo'ylab sayohat qila olmasligiga va bobosini o'ldirmasligiga olib kelardi. Bobo tirik bo'lgach, u tug'iladi va yana vaqt bo'ylab sayohat qilib, bobosini o'ldirishi mumkin.
Shu tariqa o'ziga xos mantiqiy paradoks yuzaga keladi
Bu paradoks asosida olmonlar NETFLIX bilan hamkorlikda "Dark" serialini suratga olishgan.
@kitob_ombori
Media is too big
VIEW IN TELEGRAM
Shu videoni bir vaqtlar har kuni ertalab "Yoshlar" telekanalida takror qoʻyardi...
Haqiqatda ajoyib va yoqimli kayfiyat beruvchi sheʼr.
@kitob_ombori
Haqiqatda ajoyib va yoqimli kayfiyat beruvchi sheʼr.
@kitob_ombori
Kitoblar ombori
Shu videoni bir vaqtlar har kuni ertalab "Yoshlar" telekanalida takror qoʻyardi... Haqiqatda ajoyib va yoqimli kayfiyat beruvchi sheʼr. @kitob_ombori
Hayotning har lahzasi go‘zal
Tun pardasi ochilar asta,
Chiqib kelar sahnaga quyosh.
Kelinchakdek bo‘lib orasta,
Gul salomdan ko‘taradi bosh.
Hovli go‘yo yuvilgan chinni,
Yo‘llar go‘yo artilgan oynak.
Qutlash uchun yangi bu kunni,
El oyoqqa turar jonsarak…
Hayotning har lahzasi go‘zal,
Umrning har dami g‘animat.
Qaymoq isi yayratar tanni,
Dasturxonda issiq kulchalar.
Suv bosgandek qaqroq o‘zanni
Odamlarga to‘lar ko‘chalar.
Asli hatto go‘dak emizmoq
Barobardir og‘ir yumushga.
Oshiqarlar, yuraklar qaynoq,
Birov ishga, birov o‘qishga…
Hayotning har lahzasi go‘zal,
Umrning har dami g‘animat.
Duch keladi yuzlab chehralar,
Ko‘pin qaytib ko‘rmoqlik mahol.
Ular dilga yaqin naqadar,
Shuning o‘zi tuganmas iqbol.
Barchinoylar nigohida sir,
Alpomishlar ko‘zida yashin.
Yoshlik qaytar qalbga sochib nur,
Eslaysan ilk sevgi otashin…
Hayotning har lahzasi go‘zal,
Umrning har dami g‘animat.
Bir mahallar berishgan salom,
Endi esa olishar alik.
Tillarida duo, xush kalom,
Saodatdir hatto keksalik.
Kulib turgan munchoqko‘z bola
«Tinchlik» so‘zin solar yodingga.
Sochlaringdan erib oq tola
Intilasan yana oldinga…
Hayotning har lahzasi go‘zal,
Umrning har dami g‘animat.
Bu yurtda alp chinorlar o‘sar,
Ko‘k gumbazlar o‘ngu so‘lingda.
Bir azaga kirib o‘tsang gar,
So‘ng o‘nta to‘y uchrar yo‘lingda.
Goh birovlar tanishar ilk bor,
Goh yig‘ilar eski ulfatlar.
Odamzotga dunyo bo‘lmas tor
To mavjuddir shirin suhbatlar…
Hayotning har lahzasi go‘zal,
Umrning har dami g‘animat.
Bosh ko‘tarmas kimdir ishidan,
Kimdir o‘ylar ulug‘ bir reja.
Yana sirli orom qushiday
Qo‘na boshlar yurtimga kecha.
Bugunidan el ko‘ngli to‘lib,
Ertangi kun uchun to‘plar dosh.
Anvar shoir charchog‘i bo‘lib
Tog‘ ortiga yonboshlar quyosh…
Hayotning har lahzasi go‘zal,
Umrning har dami g‘animat…
Anvar Obidjon
@kitob_ombori
Tun pardasi ochilar asta,
Chiqib kelar sahnaga quyosh.
Kelinchakdek bo‘lib orasta,
Gul salomdan ko‘taradi bosh.
Hovli go‘yo yuvilgan chinni,
Yo‘llar go‘yo artilgan oynak.
Qutlash uchun yangi bu kunni,
El oyoqqa turar jonsarak…
Hayotning har lahzasi go‘zal,
Umrning har dami g‘animat.
Qaymoq isi yayratar tanni,
Dasturxonda issiq kulchalar.
Suv bosgandek qaqroq o‘zanni
Odamlarga to‘lar ko‘chalar.
Asli hatto go‘dak emizmoq
Barobardir og‘ir yumushga.
Oshiqarlar, yuraklar qaynoq,
Birov ishga, birov o‘qishga…
Hayotning har lahzasi go‘zal,
Umrning har dami g‘animat.
Duch keladi yuzlab chehralar,
Ko‘pin qaytib ko‘rmoqlik mahol.
Ular dilga yaqin naqadar,
Shuning o‘zi tuganmas iqbol.
Barchinoylar nigohida sir,
Alpomishlar ko‘zida yashin.
Yoshlik qaytar qalbga sochib nur,
Eslaysan ilk sevgi otashin…
Hayotning har lahzasi go‘zal,
Umrning har dami g‘animat.
Bir mahallar berishgan salom,
Endi esa olishar alik.
Tillarida duo, xush kalom,
Saodatdir hatto keksalik.
Kulib turgan munchoqko‘z bola
«Tinchlik» so‘zin solar yodingga.
Sochlaringdan erib oq tola
Intilasan yana oldinga…
Hayotning har lahzasi go‘zal,
Umrning har dami g‘animat.
Bu yurtda alp chinorlar o‘sar,
Ko‘k gumbazlar o‘ngu so‘lingda.
Bir azaga kirib o‘tsang gar,
So‘ng o‘nta to‘y uchrar yo‘lingda.
Goh birovlar tanishar ilk bor,
Goh yig‘ilar eski ulfatlar.
Odamzotga dunyo bo‘lmas tor
To mavjuddir shirin suhbatlar…
Hayotning har lahzasi go‘zal,
Umrning har dami g‘animat.
Bosh ko‘tarmas kimdir ishidan,
Kimdir o‘ylar ulug‘ bir reja.
Yana sirli orom qushiday
Qo‘na boshlar yurtimga kecha.
Bugunidan el ko‘ngli to‘lib,
Ertangi kun uchun to‘plar dosh.
Anvar shoir charchog‘i bo‘lib
Tog‘ ortiga yonboshlar quyosh…
Hayotning har lahzasi go‘zal,
Umrning har dami g‘animat…
Anvar Obidjon
@kitob_ombori
Sahifamizga suyub, kuzatuvchi bo‘lib, tanqidchi bo‘lib, haqoratlovchi bo‘lib tashrif buyurganlarga rahmat aytaman. Boringizga shukur!
Biringizdan kuch olsak boshqangizdan sabr va hikmatni o‘rganamiz!
@kitob_ombori
Biringizdan kuch olsak boshqangizdan sabr va hikmatni o‘rganamiz!
@kitob_ombori
Aqlli odamlar:
Hamma narsani o‘zlariga olavermaydilar;
Gapirganlaridan ko‘ra ko‘p o‘qishadi;
Ular o‘rganishga moyilli;
Ular xatolarni tan olishadi;
Ular sobit fikrli emaslar. Ularning fikrlari o‘zgarishi mumkinligini bilishadi;
Ular tortishishdan qochmaydilar, lekin urushmaydilar;
Voqealarga boshqa tomondan qaragan holda yaxshiroq tushunishadi.
@kitob_ombori
Hamma narsani o‘zlariga olavermaydilar;
Gapirganlaridan ko‘ra ko‘p o‘qishadi;
Ular o‘rganishga moyilli;
Ular xatolarni tan olishadi;
Ular sobit fikrli emaslar. Ularning fikrlari o‘zgarishi mumkinligini bilishadi;
Ular tortishishdan qochmaydilar, lekin urushmaydilar;
Voqealarga boshqa tomondan qaragan holda yaxshiroq tushunishadi.
@kitob_ombori
Sovuq va yomg'irli havoda issiq choy ustida suhbatlashishlik kayfiyat
https://t.me/anonimnye_smss_bot?start=707734900
https://t.me/anonimnye_smss_bot?start=707734900
Kitoblar ombori pinned «Sovuq va yomg'irli havoda issiq choy ustida suhbatlashishlik kayfiyat https://t.me/anonimnye_smss_bot?start=707734900»
XXI asr tarixdagi eng rasvo davrmi?
(Maqolani o'qish davomiyligi 2.5 daqiqa)
Hozirgi kunda XXI asr haqida ikki qarash keng tarqalgan: biri XXI asrni yashash uchun eng yaxshi davr deb biladi, boshqasi esa oxirgi paytlardagi siyosiy va iqlimiy muammolar sabab bu davrni yashash uchun eng yomon davr deb hisoblaydi. Bugun ana shu mavzu haqida qisqacha fikr yuritmoqchiman.
Hammamizda biron marta bo‘lsa ham o‘tmishga sayohat qilish, o‘sha davrlarda yashashni orzu qilish tuyg‘usi bo‘lgan. Kimdir Temuriylarning muhtasham asrida yashashni xohlar, kimdir Sanoat inqilobi davrida yoki Da Vinci bilan bir asrda bo‘lishni istar, yana kimdir Geografik kashfiyotlar davrida Amerikani "qayta ochish"ni xayol qilgan. Hatto, Sovetlar davrini yodga olib, o‘sha davrni qo‘msaydiganlar ham mavjud. Lekin, aslida, bu davrlar biz o‘ylaganimizdek yashash uchun qulay davrlar emas edi.
50-100 yil oldin insonlar hayoti qanday edi?
50–100 yil oldin insonlarning o‘rtacha yashash umri 50–60 yildan oshmasdi, undan ilgari esa bu raqam yanada past bo‘lgan. Chaqaloqlar o‘limi rekord darajada yuqori edi. O‘rta asrlarda bir oilada 10 ta farzand tug‘ilsa, faqat 5 tasi yashab qolgan bo‘lishi mumkin edi. Qolganlari chaqaloqlik davrida turli kasalliklar tufayli hayotdan ko‘z yumgan. Hatto bu holat qirollik oilalarida, zodagonlar orasida ham uchrab turgan. Ko‘p shahzodalar 3-4 yoshida kasalliklardan vafot etar, natijada sulolalar bir-birini almashtirardi.
Tibbiyotdagi inqiloblar
Birgina Penitsillinning kashf qilinishi tufayli taxminan 2 milliard odamning hayoti saqlab qolindi. Shunday qilib, bizning davrimizda kasalliklar, ayniqsa, ilgari halokatli bo‘lgan Vabo, Ispan grippi, Qora vabo kabi kasalliklar bilan solishtirganda, COVID-19ning ta’siri nisbatan kichikroq deb hisoblanishi mumkin. Bu faqat tibbiyotdagi yutuqlar haqida gapirishimiz mumkin bo‘lgan misollarning bir qismidir.
Urushlar va tarixdagi qirilib ketgan oilalar
Urushlar ham tarixning achchiq sahifasidir. 20-asrda ikki jahon urushi ko‘plab insonlarning hayotini olib ketgan. Biroq, O‘rta asrlar, Mo‘g‘ullar bosqini, Kolonializm, quldorlik davri va inqiloblar davomida ham qancha oilalar vayron bo‘lib, minglab insonlar qirilib ketgan. Bu davrlar yashash uchun, ko‘plab insonlar uchun dahshatli edi.
Zamonaviy texnologiyalar va iqtisodiy o‘sish
Bugungi kunda zamonaviy texnologiyalar va internet insonlarga imkoniyatlarni yanada oshirdi. Endi, Da Vinci kabi buyuk ustozlarga shogird tushish shart emas, chunki internet orqali har qanday sohada bilim olish osonlashgan. Oldin faqat qirollarning kutubxonasida bo‘lgan kitoblarni hozir pdf variantlarida topish mumkin. Odamlar o‘zlarini rivojlantirish uchun onlayn kurslarga yozilishlari, kerakli ma’lumotlarga erishishlari mumkin.
Oziq-ovqat sanoatida ham sezilarli yutuqlar bor. Hozirgi o‘rtacha odamning nonushtasi, ehtimol, o‘rta asrlardagi eng badavlat qirollarning nonushtasidan ham yaxshiroqdir. Ammo, oziq-ovqat sanoatidagi ayrim muammolar mavjud bo‘lsa-da, ilgari yuz bergan ocharchilik kabi halokatli vaziyatlar endi ancha kam uchraydi. Masalan, SSSRdagi "Holodomor" (1932-33) voqealari davomida 5 milliondan ortiq odam ochlikdan vafot etgan.
Hozirgi muammolar va kelajakdagi xavf
Hozirgi kunda jamiyatda katta yutuqlar mavjud bo‘lsa-da, ular bilan birga siyosiy va iqlimiy inqirozlar kabi katta xavflar ham mavjud. Iqlim o‘zgarishi, ekologik inqirozlar, siyosiy beqarorlik, urushlar kabi masalalar jiddiy xavotirga sabab bo‘lmoqda. Ba’zi odamlar bu davrda yashashning nafaqat qiyin, balki o‘limga olib kelishi mumkinligini his qilishmoqda.
Xulosa
Misollar juda ko‘p va har bir davrning o‘ziga xos yutuqlari ham, salbiy tomonlari ham mavjud. Bugungi kunda bizda mavjud bo‘lgan "komfort" hayotimizni saqlab qolishimiz uchun juda ko‘p ishlashimiz kerak. Insoniyat tarixida hayotning qandaydir cheksiz va abadiy bo‘lishi hech qachon bo‘lmagan. Hozirgi davrda ham odamlar yaxshi hayotni yaratish uchun kurashmoqda, lekin siyosiy, iqtisodiy va ekologik muammolar jiddiy xavflarni keltirib chiqarishi mumkin.
(Maqolani o'qish davomiyligi 2.5 daqiqa)
Hozirgi kunda XXI asr haqida ikki qarash keng tarqalgan: biri XXI asrni yashash uchun eng yaxshi davr deb biladi, boshqasi esa oxirgi paytlardagi siyosiy va iqlimiy muammolar sabab bu davrni yashash uchun eng yomon davr deb hisoblaydi. Bugun ana shu mavzu haqida qisqacha fikr yuritmoqchiman.
Hammamizda biron marta bo‘lsa ham o‘tmishga sayohat qilish, o‘sha davrlarda yashashni orzu qilish tuyg‘usi bo‘lgan. Kimdir Temuriylarning muhtasham asrida yashashni xohlar, kimdir Sanoat inqilobi davrida yoki Da Vinci bilan bir asrda bo‘lishni istar, yana kimdir Geografik kashfiyotlar davrida Amerikani "qayta ochish"ni xayol qilgan. Hatto, Sovetlar davrini yodga olib, o‘sha davrni qo‘msaydiganlar ham mavjud. Lekin, aslida, bu davrlar biz o‘ylaganimizdek yashash uchun qulay davrlar emas edi.
50-100 yil oldin insonlar hayoti qanday edi?
50–100 yil oldin insonlarning o‘rtacha yashash umri 50–60 yildan oshmasdi, undan ilgari esa bu raqam yanada past bo‘lgan. Chaqaloqlar o‘limi rekord darajada yuqori edi. O‘rta asrlarda bir oilada 10 ta farzand tug‘ilsa, faqat 5 tasi yashab qolgan bo‘lishi mumkin edi. Qolganlari chaqaloqlik davrida turli kasalliklar tufayli hayotdan ko‘z yumgan. Hatto bu holat qirollik oilalarida, zodagonlar orasida ham uchrab turgan. Ko‘p shahzodalar 3-4 yoshida kasalliklardan vafot etar, natijada sulolalar bir-birini almashtirardi.
Tibbiyotdagi inqiloblar
Birgina Penitsillinning kashf qilinishi tufayli taxminan 2 milliard odamning hayoti saqlab qolindi. Shunday qilib, bizning davrimizda kasalliklar, ayniqsa, ilgari halokatli bo‘lgan Vabo, Ispan grippi, Qora vabo kabi kasalliklar bilan solishtirganda, COVID-19ning ta’siri nisbatan kichikroq deb hisoblanishi mumkin. Bu faqat tibbiyotdagi yutuqlar haqida gapirishimiz mumkin bo‘lgan misollarning bir qismidir.
Urushlar va tarixdagi qirilib ketgan oilalar
Urushlar ham tarixning achchiq sahifasidir. 20-asrda ikki jahon urushi ko‘plab insonlarning hayotini olib ketgan. Biroq, O‘rta asrlar, Mo‘g‘ullar bosqini, Kolonializm, quldorlik davri va inqiloblar davomida ham qancha oilalar vayron bo‘lib, minglab insonlar qirilib ketgan. Bu davrlar yashash uchun, ko‘plab insonlar uchun dahshatli edi.
Zamonaviy texnologiyalar va iqtisodiy o‘sish
Bugungi kunda zamonaviy texnologiyalar va internet insonlarga imkoniyatlarni yanada oshirdi. Endi, Da Vinci kabi buyuk ustozlarga shogird tushish shart emas, chunki internet orqali har qanday sohada bilim olish osonlashgan. Oldin faqat qirollarning kutubxonasida bo‘lgan kitoblarni hozir pdf variantlarida topish mumkin. Odamlar o‘zlarini rivojlantirish uchun onlayn kurslarga yozilishlari, kerakli ma’lumotlarga erishishlari mumkin.
Oziq-ovqat sanoatida ham sezilarli yutuqlar bor. Hozirgi o‘rtacha odamning nonushtasi, ehtimol, o‘rta asrlardagi eng badavlat qirollarning nonushtasidan ham yaxshiroqdir. Ammo, oziq-ovqat sanoatidagi ayrim muammolar mavjud bo‘lsa-da, ilgari yuz bergan ocharchilik kabi halokatli vaziyatlar endi ancha kam uchraydi. Masalan, SSSRdagi "Holodomor" (1932-33) voqealari davomida 5 milliondan ortiq odam ochlikdan vafot etgan.
Hozirgi muammolar va kelajakdagi xavf
Hozirgi kunda jamiyatda katta yutuqlar mavjud bo‘lsa-da, ular bilan birga siyosiy va iqlimiy inqirozlar kabi katta xavflar ham mavjud. Iqlim o‘zgarishi, ekologik inqirozlar, siyosiy beqarorlik, urushlar kabi masalalar jiddiy xavotirga sabab bo‘lmoqda. Ba’zi odamlar bu davrda yashashning nafaqat qiyin, balki o‘limga olib kelishi mumkinligini his qilishmoqda.
Xulosa
Misollar juda ko‘p va har bir davrning o‘ziga xos yutuqlari ham, salbiy tomonlari ham mavjud. Bugungi kunda bizda mavjud bo‘lgan "komfort" hayotimizni saqlab qolishimiz uchun juda ko‘p ishlashimiz kerak. Insoniyat tarixida hayotning qandaydir cheksiz va abadiy bo‘lishi hech qachon bo‘lmagan. Hozirgi davrda ham odamlar yaxshi hayotni yaratish uchun kurashmoqda, lekin siyosiy, iqtisodiy va ekologik muammolar jiddiy xavflarni keltirib chiqarishi mumkin.
Kitoblar ombori
XXI asr tarixdagi eng rasvo davrmi? (Maqolani o'qish davomiyligi 2.5 daqiqa) Hozirgi kunda XXI asr haqida ikki qarash keng tarqalgan: biri XXI asrni yashash uchun eng yaxshi davr deb biladi, boshqasi esa oxirgi paytlardagi siyosiy va iqlimiy muammolar sabab…
Shunday qilib, XXI asr tarixdagi eng "rasvo" davrmi yoki eng "yaxshi" davrmi degan savolga aniq javob berish qiyin. Har ikkala qarash ham o‘z o‘rnida to‘g‘ri bo‘lishi mumkin. Biroq, biz o‘z hayotimizni yaxshilash va kelajak avlodlar uchun yanada qulay sharoit yaratish yo‘lida ishlashda davom etishimiz kerak.
@kitob_ombori
@kitob_ombori
«Fidokor kishilar insoniyatga quyoshdek zarur. Ular jamiyatning eng hayotbaxsh qismidir.
Ular bu dunyoda bema’ni bahslar yurituvchilardan tashqari,
xom-xatala «asar»lar yaratuvchilardan tashqari,
keraksiz loyihalar bilan shug‘ullanuvchilardan tashqari,
bir tiyinga arzimaydigan dissertatsiyalar yoqlovchilardan tashqari,
axloqsiz, qorin to‘ydirish dardida yolg‘on gapiruvchi kishilar toifasidan tashqari,
boshqacha odamlar ham borligini, ya’ni jasoratga, e’tiqodga va aniq, foydali maqsadga ega bo‘lgan odamlar ham borligini hammaga ko‘rsatib, isbotlab turadilar».
Anton Chexov
@kitob_ombori
Ular bu dunyoda bema’ni bahslar yurituvchilardan tashqari,
xom-xatala «asar»lar yaratuvchilardan tashqari,
keraksiz loyihalar bilan shug‘ullanuvchilardan tashqari,
bir tiyinga arzimaydigan dissertatsiyalar yoqlovchilardan tashqari,
axloqsiz, qorin to‘ydirish dardida yolg‘on gapiruvchi kishilar toifasidan tashqari,
boshqacha odamlar ham borligini, ya’ni jasoratga, e’tiqodga va aniq, foydali maqsadga ega bo‘lgan odamlar ham borligini hammaga ko‘rsatib, isbotlab turadilar».
Anton Chexov
@kitob_ombori
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
Dardlaringiz yoki muammolaringiz yechimi mana shu eshikdan kirganingizdan soʻng paydo boʻladi.
@kitob_ombori
@kitob_ombori
Xotini Sofiya bilan navbatdagi janjaldan so'ng, Sergey Yesenin unga quyidagicha xat qoldirgan ekan:
"Sonya. Seni xafa qilganim uchun meni kechir. Lekin bilib qo‘y, barcha janjalga o‘zing aybdorsan”.
@kitob_ombori
"Sonya. Seni xafa qilganim uchun meni kechir. Lekin bilib qo‘y, barcha janjalga o‘zing aybdorsan”.
@kitob_ombori
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
Shvetsiyada hozir "Garri Potter" marafoni o‘tkazilmoqda. U yerda filmlardagi barcha musiqalar haqiqiy orkestr tomonidan ijro etilarkan. Tasavvur qildingizmi? Men tasavvur etib maza qivordim. Hayotda esa nima his qilishimni bilmayman(
🔥 - havas qildim
❤️ - men ham
@kitob_ombori
🔥 - havas qildim
❤️ - men ham
@kitob_ombori
Kitoblar ombori
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM