در ستایش «نوزایی درونی»: طباطبایی - صبا


جواد طباطبایی به موسیقی کلاسیک ایرانی بسیار علاقه داشت. در مصاحبه‌ای از اهمیت کسانی مثل ابوالحسن صبا صحبت می‌کند. به نظر من جایگاه خود طباطبایی در اندیشه سیاسی را می‌توان با صبا در موسیقی مقایسه کرد. همچنان که صبا همزمان هم با سنت آشنا بود و هم با موسیقی جدید غربی، طباطبایی نیز هم سنتِ اندیشه سیاسیِ ایرانی را می‌شناخت و هم فلسفه سیاسی غرب را. هر دو در پی «نوزایی درونی» بودند، یعنی متوجه بودند که تجدد سیاسی یا زیبایی‌شناختی باید نتیجه کار بر روی تاریخ و سنت ملی ایران باشد و نه نتیجه تقلید و جعل. اندیشه نوزایی درونی با دو خط فکری مرزبندی دارد: یکی اندیشه ارتجاعی که خواهان بازگشت به گذشته است و مشروعیت مطلق سنت را بر زمانه حاضر تحمیل می‌کند، دیگری خطِ تجددِ تقلیدی و ترجمه‌ای است که به شیوه‌ای غیرتأملی و غیرانتقادی مشروعیت تجدد غربی را می‌پذیرد. ارتجاع و تجددِ تقلیدی در یک چیز مشترکند: بدون توجه به ایران آنچنان که هست، منتزع از واقعیت می‌خواهند فرم‌هایی را از گذشته یا از غرب به زمانه حاضر تحمیل کنند. این انتزاع از واقعیت و اعتزال از حیات زیسته ایران معاصر، به نفرت از این حیات و کینه ورزیدن به آن می‌انجامد. همچون هر انتزاع‌گرایی‌ای پیامد نهایی ارتجاع و تجددِ تقلیدی نفی مطلق، خشونت و ترور است. نوزایی درونی بیش از هر چیز خواهانِ مصالحه با جهان است: نه با ایرانی بودن مشکل دارد و نه با عصر جدید، بلکه خواهان سکنی گزیدن در تجددی عمیقاً ایرانی است.
https://t.me/khosrovanooshiravan/16248

✍ #بابک_مینا

⚫️ ضرورت گفت‌وگو و توافق با خرده‌فرهنگ مذهبی ایران

نتیجه دیگری نیز که از نظرسنجی گرایش‌های مذهبی جامعه ایران می‌توان گرفت و این نیز کاملاً با حدس‌های من هماهنگ بود این است: کسر بزرگی از جامعه ایران همچنان هویت مذهبی دارد. این بخش از جامعه آنقدر بزرگ و نیرومند هست که موضع منفی یا مثبتش بر پیروزی یا شکست هر جنبش اجتماعی اثرگذار باشد. در نظر گرفتن این بخش و باز کردن باب گفت‌وگو با آنها و در نظر گرفتن حساسیت‌هایشان بسیار مهم است. اگر چه اکثریت بزرگی خواهان حکومتی سکولار هستند، اما هنوز نمی‌توان گفت اکثریت بزرگی از جامعه ایران بی‌خداباور یا غیرمذهبی هستند. این نکته‌ای است که در مباحث سیاسی سال‌های اخیر به کلی فراموش شده است.

https://t.me/khosrovanooshiravan/12675

✍ #بابک_مینا

⚫️ #بابک_مینا :
به نیم‌قرن اخیر نگاه می‌کنم و از خود می‌پرسم اسلام سیاسی چه دستاورد مهمی داشته است؟ به نظر من اگر از همه مصیبت‌هایی که اسلام سیاسی به وجود آورده است بگذریم، مهمترین دستاورد اسلام سیاسی در ایران جلوگیری از قدرت گرفتن کمونیسم بود. اگر در انقلاب ۵۷ یا در جنبشی دیگر کمونیست‌ها دست بالا را پیدا می‌کردند و موفق می‌شدند در ایران حکومتی کمونیستی تشکیل دهند، ایران خواهی‌نخواهی به یکی از اقمار شوروی بدل می‌شد. مشخص نبود پس از فروپاشی شوروی سرنوشت ما چه می‌شد. تجزیه قسمت‌هایی از ایران بسیار محتمل بود خصوصاً اینکه حزب توده و بسیاری دیگر از سازمان‌های کمونیستی طرفدار برپایی «فدراسیونی از خلق‌ها» بودند. به نظرم تز کسانی که می‌گفتند اسلام نیرویی علیه کمونیسم است درست بود. مذهب شیعه همچون سدی سدید ما را از کمونیستی شدن حفاظت کرد. برای من بهترین مسیر، مسیر پهلوی بود، اما اگر در چهارچوب انقلاب ۵۷ مجبور به انتخاب باشم همین بنیان‌گذاران جمهوری اسلامی را انتخاب می‌کنم. به نظرم کم‌ضررترین گروه برنده شدند. پیروزی کمونیست‌ها و مجاهدین خلق بدترین سناریو‌ برای ایران بود. مذهب شیعه مانع شد که شوروی ما را ببلعد، اگر چه خود در ایران رنج‌های بسیاری به ما تحمیل کرد و می‌کند.

https://t.me/khosrovanooshiravan/955
https://t.me/khosrovanooshiravan/956
https://t.me/khosrovanooshiravan/959

شیعه، ایران، محافظه‌کاری

در مجموع می‌توان گفت مذهب شیعه دو بار ایران را نجات داد: یک بار در برابر امپراتوری سنی‌مذهب عثمانی و بار دیگر در برابر امپراتوری شوروی. هم امپراتوری عثمانی و هم شوروی قوی‌تر از ایران بودند. برتری شوروی واضح است اما ما گاهی فراموش می‌کنیم که دولت صفوی حتی در اوج قدرت خود به زحمت در برابر تهاجم عثمانی ایستادگی می‌کرد. قدرت ایران همواره بیشتر معنوی و فرهنگی بوده است تا نظامی. این مذهب شیعه بود که همچون چسبی نیرومند ایران را به هم چسباند و از نفوذ عثمانی جلوگیری کرد.

امروز همچنان مذهب شیعه سنگری است در برابر هیچ‌انگاری جدید غربی که در قالب انواع ایدئولوژی‌های نسبی‌گرا به تدریج وارد ایران می‌شود، یعنی ایدئولوژی‌های ووک و چندفرهنگ‌گرا و غیره. بی‌مبنایی اندیشه سیاسی متأخر در غرب پیامدهای خطرناکی هم برای آنها و هم برای ما خواهد داشت. اما دو نکته را باید مدنظر قرار داد:

اول اینکه شکست حکومت دینی در ساختن جامعه‌ای که مورد رضایت اکثریت مردم ایران باشد، ایران را در برابر هر ایدئولوژی خطرناک غربی آسیب‌پذیر کرده است. برای جوانان ایران هر چیزی که در غرب مُد می‌شود جذاب است، در مقابل وازدگی و بی‌علاقگی به ایران روز به روز بیشتر می‌شود. اگر مذهب شیعه نتواند با آزادی‌هایِ فردی کنار بیاید و خود را بر طبق شرایط جدید بازسازی نکند، در برابر موج‌های جدیدی که خواهند آمد می‌شکند.
دوم اینکه بخش بزرگی از جامعه ایران غیرمذهبی شده است و دیگر نمی‌توان با مذهب این بخش را از موج هیچ‌انگاری غربی محافظت کرد. ما نیاز به محافظه‌کاریی غیردینی داریم تا بتواند سدی در برابر امواج نسبی‌گرایی و وازدگی باشد.

✍ #بابک_مینا
https://t.me/khosrovanooshiravan/16374
https://t.me/khosrovanooshiravan/16079
https://t.me/khosrovanooshiravan/16080
https://t.me/khosrovanooshiravan/16082

#پاینده_ایران
#جاوید_شاه
#جاوید_جایگاه_شاهنشاه_ایران
#جاوید_شاهنشاهی_ایران

⚫️ تأثیرگذارترین روشنفکران بعد از انقلاب به نظر من عبدالکریم سروش و جواد طباطبایی بودند. سروش در دهه هفتاد تاثیری گسترده بر نخبگان مذهبی درون و بیرون جمهوری اسلامی گذاشت و فکر مذهبی را به میزان بسیار زیادی تغییر داد. جواد طباطبایی در دهه نود توانست به استیلای چند دهه چپ‌اندیشی بر روشنفکری غیرمذهبی در ایران پایان دهد و اندیشه ایران‌گرا و مشروطه‌خواه را احیاء کند. همیشه فکر می‌کنم نقش طباطبایی در ایران با نقش رمون آرون در فرانسه قابل مقایسه است. آرون هم با مقاومتی جانانه در دهه‌های شصت و هفتاد میلادی و تربیت نسلی جدید از متفکران علوم اجتماعی و سیاسی توانست نقش مهمی در پایان دادن به استیلای تفکر چپ در میان روشنفکران فرانسوی بازی کند. اگر بخواهیم جریانی لیبرال - محافظه‌کار در ایران شکل دهیم، باید بر بستری قدم برداریم که طباطبایی فراهم کرده است. یا باید طباطبایی را ادامه داد یا باید از او گذشت و در هر صورت باید با اندیشه وی مواجه شد.
https://t.me/khosrovanooshiravan/16249

✍ #بابک_مینا

⚫️ طبقه جهانی پرولتاریا، امت‌گرایی اسلامی، قوم‌گرایی سه دشمن ایران

دولت ملی شکل غالب حیات سیاسی در جهان مدرن است. اساساً تجدد و توسعه به عنوان برنامه‌ای اقتصادی – اجتماعی – سیاسی درون فرمی به نام دولت – ملت محقق می‌شود. بنابراین در یک کلام استقرار دولت ملی کلید تجدد و فراتر از آن کلید «تمدن» در دوران ماست. سه جریان در ایران در برابر دولت ملی بوده‌اند: کمونیسم، اسلام‌گرایی امت‌گرا و قوم‌گرایی. دو تای اولی با تجدد کلاسیک مخالفند و مدعی بنیان نهادن «تجددی دیگر». اما سومی بیشتر نوستالژی برای هویت‌های ماقبل مدرن است. قوم‌گرایی نوعی بدوی‌گرایی ضدبورژوایی است، نفرت از تهران و شهرهای بزرگ ایران و فرهنگ غالب شهری در آنها بسیار قدرتمند است. آنچه اسمش را می‌گذارند «مرکز» در واقع همان لجستیک تمدنی ایران است. نابود کردن «مرکز» یعنی نابود کردن بنیان‌های تمدن معاصر ایرانی. در برابر این سه جریان، و خصوصاً قوم‌گرایی که تازه‌نفس‌تر از دوتای اولی است بدون لکنت باید ایستاد.

به قول جواد طباطبایی از ایران باید دفاع کرد، به نام یا به ننگ.
https://t.me/khosrovanooshiravan/16508

✍ #بابک_مینا

⚫️ جمهوری اسلامی پس از استقرار با اکراه نوروز را پذیرفت اما چهارشنبه‌سوری را هرگز نتوانست بپذیرد. فرهنگ باستانی ایرانی یکی از ستون‌های اصلی و بلکه می‌توانیم بگوییم اصلی‌ترین ستون هویت ملی ماست. طرد و نفی این هویت، یعنی طرد و نفی بخش مهمی از ایران. این طرد بخشی از سیاست فرهنگ‌زدایی است و نتیجه اسلام سیاسی که می‌خواهد جامعه را به نقطه صفر برساند و یک بار دیگر اسلامی کند. مردم ایران قرن‌ها مسلمان بوده‌اند و نوروز و چهارشنبه‌سوری را نیز برگزار کرده‌اند. یکی از خصلت‌های ایدئولوژی اسلام‌گرایی این است که می‌خواهد همه را از نو مسلمان کند و در این راه فرهنگ، عادات و رسوم ملی را تا بتواند نابود می‌کند. اما چهارشنبه‌سوری و نوروز سخت‌جان‌تر از آن بوده‌اند که نابود یا کمرنگ شوند. هویت ملی ما پیروز شده است. نوروز پرچم ایران بزرگ است، از بخش‌های کردنشین ترکیه تا تاجیکستان این جشن را برگزار می‌کنند. هر جا نوروز هست، آنجا ایران بزرگ فرهنگی است.

https://t.me/khosrovanooshiravan

✍ #بابک_مینا

⚫️ نظریه‌ای هست که می‌گوید اسرائیل در هر حالتی با دولتی متمرکز و قوی در ایران مشکل دارد. من به این نظریه باور ندارم. اما اسرائیل فعلاً به دلیل خطری که از جانب جمهوری اسلامی حس می‌کند، به تنش قومی در ایران دامن می‌زند و تا زمانی که از جانب ایران احساس خطر کند به این سیاست ادامه خواهد داد. دعوا با اسرائیل را جمهوری اسلامی آغاز کرده است، دعوایی یکسره بیهوده و احمقانه. اما وضعیت فعلی ما این است و بازیگر این وضعیت ما میهن‌دوستان نیستیم. پس باید بهوش باشیم و در برابر اسرائیل و سیاست تنش قومی‌اش بایستیم.
https://t.me/khosrovanooshiravan/11645
https://t.me/khosrovanooshiravan/11646
✍ #بابک_مینا

⚫️ اهمیت دوره مغول در احیاء ایده ایران

یکی از نکات جالب در بررسی سیر هویت ملی ایرانی این است که مفهوم ایران پس از رکود نسبی در دوران سلجوقیان، از قضا در دوران ایلخانان مغول و تیموریان احیاء شد. تاریخ ملی ما به صورت سنتی اساساً در همین دوره نوشته می‌شود. حمد الله مستوفی در «نزهةالقلوب» جغرافیای ایران را ترسیم می‌کند و مناطقی را که جزء ایران است نام می‌برد. با بررسی این متن می‌توانیم آشکارا ببینیم آنها درکی روشن از «کشور ایران» داشتند. همچنین رشیدالدین فضل‌الله همدانی در «جامع‌التواریخ» هم به تاریخ مغول و ریشه‌های آنها می‌پردازد و هم تاریخی ملی از ایران‌زمین به دست می‌دهد.

غزنویان و خصوصاً سلجوقیان به دلیل تعصب سنی علاقه‌ای به هویت ایرانی نداشتند، بنابراین در دوره آنان تا حدی مفهوم ایران در میان نخبگان کمرنگ شد اگر چه استثنائات مهمی مانند نظامی و خاقانی نیز وجود دارد. دبیران و وزیران ایرانی نیز مانند خواجه نظام الملک در این دوره همچنان از میراث سیاسی ایران‌شهری الهام می‌گیرند. اما سلجوقیان خود را ترک و مسلمان می‌دانستند.

با حمله مغول و از میان رفتن سلطه دولتی و سراسری سنی‌مذهبان، فضای تنفس دوباره‌ای برای ایده ایران پیدا شد. بسیاری معتقدند از قضا در همین دوره بود که مجدداً مفهوم ایران به عنوان کشوری واحد احیاء شد. یعنی چند قرن پیش از برآمدن صفویان ایده ایران به روشنی در میان نخبگان ایرانی وجود داشت.

ایده ایران تاریخی طولانی دارد، از هخامنشیان تا دوران ما. در دوره‌هایی که ایران به عنوان واحد سیاسی وجود نداشته است مفهومی از ایران در شعر و ادب فارسی حضور داشته است. از این روست که هویت ملی ما دولت‌ساخته نیست، از قضا در دوره‌هایی نسبتاً طولانی حکومت‌هایی بر این کشور مسلط شدند که علاقه‌ای به هویت ایرانی نداشتند. با این همه هویت ایرانی حفظ شد.
https://t.me/khosrovanooshiravan/13863
✍ #بابک_مینا

⚫️ نگرانی برای مردم غزه، وقتی آلوده به ایدئولوژی‌های رنگارنگ چپ و اسلام‌گرا نیست، حساسیتی انسانی و اخلاقی است و احترام‌برانگیز. اما حساسیت به سرنوشت مهسا و نیکا و سارینا و دیگر کشته‌شدگان، حساسیت به سرنوشت ایران و ملت ایران، حساسیت به رنج‌های روزانه شهروندان ایران علاوه بر اینکه انسانی است، فضلیت و ضرورتی مدنی و ملی است و این چیزی است که در بخش بزرگی از سنت چپ گم شده است و در اسلام‌گرایی از ابتدا وجود نداشته است. ما باید نگران ایران باشیم و این ترجیح دارد بر نگرانی برای مردم فلسطین یا هر جای دیگر. نه برای اینکه ایرانیان از نژاد برتری هستند، بلکه به این خاطر که این نگرانی اساس فضیلت سیاسی و ملی است. ما عضو ملت ایران هستیم و نخست باید نگران ایران باشیم. بله! اول ایران و شهروندان ایرانی!
https://t.me/khosrovanooshiravan/14466
https://t.me/khosrovanooshiravan/17367
✍ #بابک_مینا