شعر و تفکر
پیش از ین فکر می کردم شعر، مانع جدی‌ای بر سر راه تفکر است و از آنجا که بر احساس مبتنی است و از مفاهیم خیال انگیز که بنا به ماهیت غیر دقیق و کشسان هستند بهره می‌گیرد، نمی‌تواند یک دستگاه نظری منطقی و عینی و کار آمد بسازد. ولی تفکر منطقی، با پافشاری بر تعریف مفاهیم، به آسانی از عهده بر آوردن یک دستگاه نظری- مفهومی روشن و کارآمد و ... بر می آید...
اما در نگاه امروز چنان می فهمم که شعر اصولا، برای شناخت، یا تأملات نظری در باب چیزها، نیست! درست است که شناخت، ابزار اصلی انسان است در مسیر شدن. و درست است که انسان ناگزیر است از اینکه همواره مبتنی بر یک دستگاه نظری- منطقی حرکت کند، پدیده ها و رخداد ها را ارزیابی و معنا و فهم کند و در باره آن حرف بزند و بر اساس آن حرکت، و کنش و واکنش کند، ولی این همه مال زمان عادی زیست است.
آدمی گاه، در تنگناهایی می‌افتد که مجال هیچ تفکر نظری ندارد، نایی برای تأملات و تفکر برایش نمی ماند، این آدم زخمی است، گرفتار است، درد و دغدغه اساسی دارد. گلویش فشرده می شود. نادید گرفته شده است، اسیر هوی و هوس قدرتمندان است. و بدست آنان در قل و زنجیر اسیر شده است و...
این وضعیتی است که زبان از حرکت منطقی باز می ایستد، شش دانگ نیست! هیچ مجالی بر این آدم نمانده مگر فریاد و فغان، مگر شکوه و بیان درد، مگر با آروزها زیستن، مگر همدل و همدردی جستن، مگر ابراز خشم و کینه مقدسش علیه هرچه نا بودنی و نا بایستی، آنهم با زبان غیر مستقیم، با زبان چند پهلو، و این چند پهلویی ضرورتا از روی ترس نیست، بل از روی طعن و طرد هم هست! یعنی بکار گرفتن زبانی که از فهم قدرت بیرون است و همین قاصر بودن قدرت در فهم زبان، خود کفه ترازوی این بر آنی را نزد مخالف یا قربانی با مبارز سنگین می‌کند.
پس شعر فریاد موقعیت است نه راه تفکر...
و ایران، تو گویی همواره در وضعیتی بوده که در آن آدمیان گرفتاری بوده اند! شعر حاصل این گرفتاری احساسی است!
البته این نافی این نیست که شعر راه تفکر را می بندد و بسته است. منتهی توجیه دارد! اکنون اما زمانه ای است که می توان بندها را گسست. می توان با تفکر منطقی و با نقد حال، دستگاه نظری هستی شناسانه بر آورد و زندگی را بر آن استوار کرد. دست کم امروز می توان در کنار زیستن و حرف زدن و معنا کردن جهان با زبان شعر، با زبان علم هم حرف زد. کاری که ما ایرانیان هنوز نکرده‌ایم!
#رجب‌نژاد_شاندل
@kaniyadil
پیش از ین فکر می کردم شعر، مانع جدی‌ای بر سر راه تفکر است و از آنجا که بر احساس مبتنی است و از مفاهیم خیال انگیز که بنا به ماهیت غیر دقیق و کشسان هستند بهره می‌گیرد، نمی‌تواند یک دستگاه نظری منطقی و عینی و کار آمد بسازد. ولی تفکر منطقی، با پافشاری بر تعریف مفاهیم، به آسانی از عهده بر آوردن یک دستگاه نظری- مفهومی روشن و کارآمد و ... بر می آید...
اما در نگاه امروز چنان می فهمم که شعر اصولا، برای شناخت، یا تأملات نظری در باب چیزها، نیست! درست است که شناخت، ابزار اصلی انسان است در مسیر شدن. و درست است که انسان ناگزیر است از اینکه همواره مبتنی بر یک دستگاه نظری- منطقی حرکت کند، پدیده ها و رخداد ها را ارزیابی و معنا و فهم کند و در باره آن حرف بزند و بر اساس آن حرکت، و کنش و واکنش کند، ولی این همه مال زمان عادی زیست است.
آدمی گاه، در تنگناهایی می‌افتد که مجال هیچ تفکر نظری ندارد، نایی برای تأملات و تفکر برایش نمی ماند، این آدم زخمی است، گرفتار است، درد و دغدغه اساسی دارد. گلویش فشرده می شود. نادید گرفته شده است، اسیر هوی و هوس قدرتمندان است. و بدست آنان در قل و زنجیر اسیر شده است و...
این وضعیتی است که زبان از حرکت منطقی باز می ایستد، شش دانگ نیست! هیچ مجالی بر این آدم نمانده مگر فریاد و فغان، مگر شکوه و بیان درد، مگر با آروزها زیستن، مگر همدل و همدردی جستن، مگر ابراز خشم و کینه مقدسش علیه هرچه نا بودنی و نا بایستی، آنهم با زبان غیر مستقیم، با زبان چند پهلو، و این چند پهلویی ضرورتا از روی ترس نیست، بل از روی طعن و طرد هم هست! یعنی بکار گرفتن زبانی که از فهم قدرت بیرون است و همین قاصر بودن قدرت در فهم زبان، خود کفه ترازوی این بر آنی را نزد مخالف یا قربانی با مبارز سنگین می‌کند.
پس شعر فریاد موقعیت است نه راه تفکر...
و ایران، تو گویی همواره در وضعیتی بوده که در آن آدمیان گرفتاری بوده اند! شعر حاصل این گرفتاری احساسی است!
البته این نافی این نیست که شعر راه تفکر را می بندد و بسته است. منتهی توجیه دارد! اکنون اما زمانه ای است که می توان بندها را گسست. می توان با تفکر منطقی و با نقد حال، دستگاه نظری هستی شناسانه بر آورد و زندگی را بر آن استوار کرد. دست کم امروز می توان در کنار زیستن و حرف زدن و معنا کردن جهان با زبان شعر، با زبان علم هم حرف زد. کاری که ما ایرانیان هنوز نکرده‌ایم!
#رجب‌نژاد_شاندل
@kaniyadil