یک قصه بیش نیست غم عشق...
(نگاهی به چند داستان عاشقانه
در «مم و زین» احمد خانی)
به قلم:
#ژان_دوست
برگردان:
#طاهر_آگور
از آنجا که اساس موضوع "مم و زین" عشق است, لذا احمد خانی توجه ویژه ای به داستانهای عاشقانه داشته و از این رو به داستانهای بسیاری اشاره نموده است. تعداد داستانهایی که در کتاب معروف کردها "مم و زین" به آنها اشاره شده به هشت مورد می رسد, که عبارتند از:
مهر و مشتری, وامق و عذرا, لیلی و مجنون, یوسف و زلیخا, ویس و رامین, بیژن و منیژه, فرهاد و شیرین, شیخ صنعان.
🔹مهر و مشتری:
داستان دو عاشق میباشد که شاعر فارس, عصار تبریزی سروده است. خانی در رابطه با دوستی بین مم و تاج الدین چنین میگوید:
Ew yarê sil ne serserî bûn
Reh şubhetê Mihr û Mişterî bûn
دلبران دلربا، نه که سرسری اند
گونه ها همچو مهر و مشتری اند
🔹وامق و عذرا:
داستانی عاشقانه است که شاعر ایرانی, عنصری سروده است.
🔹لیلی و مجنون:
معروفترین داستان عاشقانه شرق میباشد که در ادبیات اکثر ملتها وجود دارد.
🔹یوسف و زلیخا:
داستان یوسف نبی میباشد که همسر فرعون مصر به او دل می بندد. این داستان از سوی شاعران بسیاری به نظم درآورده شده است. در میان کردها نیز سلیم هزانی داستانی نوشته که در آن, راه "مم و زین" را در پی گرفته است. ویژگی جالب این داستان در این است که زن به مرد دل بسته و در پی وصال است. لذا صوفیان از این مورد به عنوان عشق راستین یاد میکنند, چرا که برای زن شرم و به دور از عرف است که عشقش را آشکار و علنی سازد, ولی آنگاه که عشق از حد بگذرد, در دل نگنجیده و علنی میشود. خانی نیز با دیده مثبت به این امر نگریسته و از زبان مم به زین چنین میگوید:
Geh geh çi dibit wekî Zuleyxa
Pirsa min bikî tu ey şekerxa?
گه گه چه شود تو چون زلیخا
سراغم بگیری تو ای شکرخواه
🔹ویس و رامین:
یکی از کهن ترین داستانهای عاشقانه است. شاعر ایرانی فخرالدین گرگانی حدود هزار سال پیش آن را سروده است.
🔹بیژن و منیژه:
این داستان در شاهنامه فردوسی وجود دارد. بیژن پسر گیو میباشد, به دختر پادشاه توران (ترک) دل میبندد و بخاطر عشق خود به زندان میافتد. این داستان بسیار طولانی است. خانی هرچند نامی از منیژه نمیبرد, ولی سخن از معشوقه بیژن به میان می آورد:
Ev bilbilê can di mehbeda ten
Maye tenê misalê Bîjen
این بلبل جان در زندان تن
تنها مانده ست همچو بیژن
یعنی این جانی که همانند بلبل است, همچون بیژن به تنهایی در زندان بدن به سر میبرد.
قسمت جالب توجه در داستان عشق بیژن و منیژه, زندانی شدن بیژن و گیر افتادن او در قعر زندان(که منیژه برایش خوراک می آورد) است, لذا خانی آنگونه اشاره نموده است.
🔹فرهاد و شیرین:
داستان بسیار معروفی است که در ادبیات فارسی به اسم "خسرو و شیرین" شناخته شده است. گفته میشود که خسرو کرد و شیرین ارمنی بوده است. از آنجا که این عشق میان سه نفر بوده, لذا خانی هرگاه که اسمی از شیرین و فرهاد میبرد, به شخص سوم داستان یا بعبارتی خسرو پرویز, که همسر شیرین بوده است نیز اشاره میکند. همچنین ملای جزیری نیز میگوید:
Tenê Ferhad dizanit lesdetê işq
Ku wî can faye Şêrînê, ne Perwîz!
تنها فرهاد داند لذت عشق را
که او شیرین را دهد جان، نه پرویز
🔹شیخ صنعان:
داستان شیخی است که دختر پادشاه ارمنستان را در خواب دیده و به او دل میبندد. به دنبال خوابش میرود و می مینوشد و خوک میچراند و... .
این داستان از سوی فقیه طیران سروده شده, پیش از او نیز در آثار ادبی کلاسیک عربی و فارسی وجود دارد. خانی مستقیما اسمی از آن نمیبرد, ولی بدان اشاره نموده و چنین میگوید:
Şêxê we ku pênce hec bijarî
Dîn kir te ji bo keça kufarî
شیخی که پنجاه حج گذراند از سر
دیوانه شد برای بنت کافر
شیخی که ۵٠ بار به حج رفته, خود شیخ صنعان است. چون شیخ صنعان و فریدالین Ferîdedîn عطار نیز میگویند که شیخ صنعان ۵٠ بار به سفر حج رفته است. فقیه طیران چنین میگوید:
Pêncî hec û pêncî tewaf
Sewm û selat û itikaf
Bexşîş kirin min bêxilaf
Dmizgîniya bişaretê
پنجاه حج و پنجاه طواف
روزه و نماز و اعتکاف
بخشیدمشان بی خلاف
چون مژده ای بهر بشارت
شاعر فارس زبان, عطار که بعنوان اولین نگارنده داستان عشق شیخ صنعان و دختر ارمنی شناخته میشود نیز میگوید که حدود ۵٠ بار به حج رفته است.
این بود خلاصه ای از داستانهایی که خانی در "مم و زین" به آنها اشاره نموده است. البته وی به داستان عشق روژه و غنچه لوله پر (نیلوفر) و همچنین عشق بلقیس و سلیمان نبی نیز اشاره نموده, ولی بدلیل اینکه زیاد شناخته شده نیستند, نادیده گرفته ایم.
@Kaniyadil
(نگاهی به چند داستان عاشقانه
در «مم و زین» احمد خانی)
به قلم:
#ژان_دوست
برگردان:
#طاهر_آگور
از آنجا که اساس موضوع "مم و زین" عشق است, لذا احمد خانی توجه ویژه ای به داستانهای عاشقانه داشته و از این رو به داستانهای بسیاری اشاره نموده است. تعداد داستانهایی که در کتاب معروف کردها "مم و زین" به آنها اشاره شده به هشت مورد می رسد, که عبارتند از:
مهر و مشتری, وامق و عذرا, لیلی و مجنون, یوسف و زلیخا, ویس و رامین, بیژن و منیژه, فرهاد و شیرین, شیخ صنعان.
🔹مهر و مشتری:
داستان دو عاشق میباشد که شاعر فارس, عصار تبریزی سروده است. خانی در رابطه با دوستی بین مم و تاج الدین چنین میگوید:
Ew yarê sil ne serserî bûn
Reh şubhetê Mihr û Mişterî bûn
دلبران دلربا، نه که سرسری اند
گونه ها همچو مهر و مشتری اند
🔹وامق و عذرا:
داستانی عاشقانه است که شاعر ایرانی, عنصری سروده است.
🔹لیلی و مجنون:
معروفترین داستان عاشقانه شرق میباشد که در ادبیات اکثر ملتها وجود دارد.
🔹یوسف و زلیخا:
داستان یوسف نبی میباشد که همسر فرعون مصر به او دل می بندد. این داستان از سوی شاعران بسیاری به نظم درآورده شده است. در میان کردها نیز سلیم هزانی داستانی نوشته که در آن, راه "مم و زین" را در پی گرفته است. ویژگی جالب این داستان در این است که زن به مرد دل بسته و در پی وصال است. لذا صوفیان از این مورد به عنوان عشق راستین یاد میکنند, چرا که برای زن شرم و به دور از عرف است که عشقش را آشکار و علنی سازد, ولی آنگاه که عشق از حد بگذرد, در دل نگنجیده و علنی میشود. خانی نیز با دیده مثبت به این امر نگریسته و از زبان مم به زین چنین میگوید:
Geh geh çi dibit wekî Zuleyxa
Pirsa min bikî tu ey şekerxa?
گه گه چه شود تو چون زلیخا
سراغم بگیری تو ای شکرخواه
🔹ویس و رامین:
یکی از کهن ترین داستانهای عاشقانه است. شاعر ایرانی فخرالدین گرگانی حدود هزار سال پیش آن را سروده است.
🔹بیژن و منیژه:
این داستان در شاهنامه فردوسی وجود دارد. بیژن پسر گیو میباشد, به دختر پادشاه توران (ترک) دل میبندد و بخاطر عشق خود به زندان میافتد. این داستان بسیار طولانی است. خانی هرچند نامی از منیژه نمیبرد, ولی سخن از معشوقه بیژن به میان می آورد:
Ev bilbilê can di mehbeda ten
Maye tenê misalê Bîjen
این بلبل جان در زندان تن
تنها مانده ست همچو بیژن
یعنی این جانی که همانند بلبل است, همچون بیژن به تنهایی در زندان بدن به سر میبرد.
قسمت جالب توجه در داستان عشق بیژن و منیژه, زندانی شدن بیژن و گیر افتادن او در قعر زندان(که منیژه برایش خوراک می آورد) است, لذا خانی آنگونه اشاره نموده است.
🔹فرهاد و شیرین:
داستان بسیار معروفی است که در ادبیات فارسی به اسم "خسرو و شیرین" شناخته شده است. گفته میشود که خسرو کرد و شیرین ارمنی بوده است. از آنجا که این عشق میان سه نفر بوده, لذا خانی هرگاه که اسمی از شیرین و فرهاد میبرد, به شخص سوم داستان یا بعبارتی خسرو پرویز, که همسر شیرین بوده است نیز اشاره میکند. همچنین ملای جزیری نیز میگوید:
Tenê Ferhad dizanit lesdetê işq
Ku wî can faye Şêrînê, ne Perwîz!
تنها فرهاد داند لذت عشق را
که او شیرین را دهد جان، نه پرویز
🔹شیخ صنعان:
داستان شیخی است که دختر پادشاه ارمنستان را در خواب دیده و به او دل میبندد. به دنبال خوابش میرود و می مینوشد و خوک میچراند و... .
این داستان از سوی فقیه طیران سروده شده, پیش از او نیز در آثار ادبی کلاسیک عربی و فارسی وجود دارد. خانی مستقیما اسمی از آن نمیبرد, ولی بدان اشاره نموده و چنین میگوید:
Şêxê we ku pênce hec bijarî
Dîn kir te ji bo keça kufarî
شیخی که پنجاه حج گذراند از سر
دیوانه شد برای بنت کافر
شیخی که ۵٠ بار به حج رفته, خود شیخ صنعان است. چون شیخ صنعان و فریدالین Ferîdedîn عطار نیز میگویند که شیخ صنعان ۵٠ بار به سفر حج رفته است. فقیه طیران چنین میگوید:
Pêncî hec û pêncî tewaf
Sewm û selat û itikaf
Bexşîş kirin min bêxilaf
Dmizgîniya bişaretê
پنجاه حج و پنجاه طواف
روزه و نماز و اعتکاف
بخشیدمشان بی خلاف
چون مژده ای بهر بشارت
شاعر فارس زبان, عطار که بعنوان اولین نگارنده داستان عشق شیخ صنعان و دختر ارمنی شناخته میشود نیز میگوید که حدود ۵٠ بار به حج رفته است.
این بود خلاصه ای از داستانهایی که خانی در "مم و زین" به آنها اشاره نموده است. البته وی به داستان عشق روژه و غنچه لوله پر (نیلوفر) و همچنین عشق بلقیس و سلیمان نبی نیز اشاره نموده, ولی بدلیل اینکه زیاد شناخته شده نیستند, نادیده گرفته ایم.
@Kaniyadil