💥هەورامانی پژگیای بژناسمێ(۱)، هەورامان پراکندە را بشناسیم(۱)/
✍هومایون موحەممەدنژاد
جگەم جە هەورامان و بەشەکاو هەورامانی جە وەڵاتوو ئێرانی (ئوستانەکاو کوردەسان و کرماشانی)و وەڵاتوو عێراقی،بەشوو ئێقلیم و هەرێموو کوردەسانی(ئوستانوو سلێمانی و بە تازەیی ،ئوستانوو هەڵەبجەی)،دەگاو و شار و یاگەکاتەرێ هەم جە ئێران و عێراق هەم جە وەڵاتەکاتەریچ هەنێ کە بۆ نەو کۆچ دریایی،هەڵمەت و ئاژاوێ وەڵاتەکا و ...جە هەورامانی بڕیەنێ،کە یاگە بە یاگێ ئێشارە و سەرشاوە باس کەرمێ:
زوانی#هەورامی=#گۆرانی)،یانی: زوانوو گۆرانی، زوانوو ماچۆ، زەنگەنە، شەبەک ئەژناسیان.
#هەورامانی پژگیا،هەورامان پراکندە: جە
ـ دەگایەکاو هاوار و دەرەتفێ جە ئوستانوو هەڵەبجەی.
ـ خێڵ و تایێفەو جموور"ی(جمهور).
ـ کاکەیی جە ئوستانوو خانەقین و دەگایەکاو:میخاس،قەرامی،دارا،گەبیه،قه‌لمه،ئەمین باپیر، کوزەرەقه،ختول، کەلهۆری،باریکه،گاکول،سیاوەله،کانی زەرد،
ـ شەبەکسان و ٨٥دەگایێ جە(ئوستانوو مووسڵ یام نەینەوا)دەگایەکا:گەزەکان، وەردەک،سفەیه، مەتراد)و دەگایێ تەرێ کە ئایینوو«مانەوی»شا هەن جە زەمانەو حکوومەتوو بەعسی و سەدامی بە زۆر جە دیار و دەگایەکاشا ، بەرێشا کەردێ و مەنتێقەو سنجاری کە ئاد٘یچێ شەبەکێنێ و هەر پاسەیچ
ـ مەنتێقەو(توز= طوزکه) جە وەڵاتوو عێراقینە.
ـ #شاروو ڕێژاو"ێ(ریجاب)و مەنتێقەو پاتاق و دەگایەکاو: زرده"و"یاران" و"پیران"جە شاروو داڵاهۆی جە ئوستانوو کرماشانی.
ـ دەگایەکاو#گوراجۆ(گوراجوب) گۆران ٥ دەگای بیێنێ:گوراجوب قشلاق (قشلاخ)، گوراجوب مورادبەیگ(گەورەجۆی مراوە)،گوراجوب باباکەرەم(گەورەجۆی باواکەرەم)، گوراجوب زید علی(گەوره جۆی زیەلی)،گوراجوب سەفەرشاه (گەورەجۆی سەفرشه)جە بەشوو گەهوارەو گۆران/شاروو شهرستان دالاهۆی جە ئوستانوو کرماشانی کە گردشا ، یارسانەنێ.
ـ دەگاو "#بان زلان")گۆران زوانێنێ،جە بەشوو گەهوارەو گۆران/شارەسانوو دالاهۆی جە ئوستانوو کرماشانی کە ئائینشا ، یارسانەن.
ـ دەگاو" #سێوەند"ی جە شاروو مەرودەشتی جە نزیکی شاروو شیرازی، جە ئوستانوو فارسی کە جە واژەکاشەنە، بنەڕەتوو زوانەکەیش چەنی گۆران و هەورامی یۆنێ،ئی دەگا جە قەدٚیمەنە بە نامێ شاری ئەژناسیەنە و ئاسەوارێ کۆنێش فرێنێ.
ـ تایێفەو"بهدینان"ێ کە وێشا گورونی ماچا،و چەنی زوانوو گۆرانی یەک خانەوادێنێ.
ـ دەگایەکاو شارەکاوکەرکووک و " #داقۆق"ی پێسەو:ته‌ق ته‌ق،مه‌تیق، توپزاوەی، کاکەیی ،عەرەکویی، ئەلبومحەمەد،عەلی سەرای، زەنقر، لەهیب(عەلوەت پاشا)،شکور جەیران، جینگلاوه، سیکانی، تەلرابێعه، گومبز، دەیی گەوره،دەلسیی گولاله،ژاڵە، #زەنگەنه).
ـ دەگایەکاو ساور(چمن ساور)و نودیجە جە نزیکوو شارەکاو گورگان وکوردکوی جە(ئوستانوو گولێستانی)کە جە #زاوەر (دزآور) و #نۆدشە(هەورامانوو لهۆنی) بەشوو نەوسوود٘ی شاروو پاوە(ئوستانوو کرماشانی)زەمانەو نادرشائەفشاریەنە کۆچێ دریەنێ.
ـ دەگایەکاو دەوروبەروو شارووبەغد٘ای (مەرکەزوو وەڵاتوو عێراقی:تاڵاو،موره، خەبازه،ئەلبوگەسه و خەربەت عەزیز.
ـ باجەڵانیێ جە کوردەسانوو عێراق و ئێرانی.
ـ عەبدولمەلکیێ(ئەولمەلکی) چوارقەڵاو بەشوو شاروو بێهشەهری، سەرنیشتوو وەڵاتوو ئێرانی(دەگایەکاو: زاغمەرز،حوسەین ئاوا، زەینەوەند، ئەمیرئاوا، جە ئوستانوو مازەندەرانی)،
ـ عەبدولمەلکیێ دەگاگەورێ قەڵاو شاروو قوروەی (ئوستانوو کوردەسانی)،
ـ عەبدولمەلکیێ دەگاوزاغەو شاروو تویسرکانی (ئوستانوو هەمەد٘انی)،
ـ دەگایەکاو"کەنوولەی، پەریان، شەریف ئاوا"جە بەشوو دینەوەر شاروو سەحنەی (ئوستانوو کرماشانی)،
ـ و...
درێژەو باسەکەی جە
⬇️⬇️⬇️
@joolandeh
✍هومایون موحەممەدنژاد
جگەم جە هەورامان و بەشەکاو هەورامانی جە وەڵاتوو ئێرانی (ئوستانەکاو کوردەسان و کرماشانی)و وەڵاتوو عێراقی،بەشوو ئێقلیم و هەرێموو کوردەسانی(ئوستانوو سلێمانی و بە تازەیی ،ئوستانوو هەڵەبجەی)،دەگاو و شار و یاگەکاتەرێ هەم جە ئێران و عێراق هەم جە وەڵاتەکاتەریچ هەنێ کە بۆ نەو کۆچ دریایی،هەڵمەت و ئاژاوێ وەڵاتەکا و ...جە هەورامانی بڕیەنێ،کە یاگە بە یاگێ ئێشارە و سەرشاوە باس کەرمێ:
زوانی#هەورامی=#گۆرانی)،یانی: زوانوو گۆرانی، زوانوو ماچۆ، زەنگەنە، شەبەک ئەژناسیان.
#هەورامانی پژگیا،هەورامان پراکندە: جە
ـ دەگایەکاو هاوار و دەرەتفێ جە ئوستانوو هەڵەبجەی.
ـ خێڵ و تایێفەو جموور"ی(جمهور).
ـ کاکەیی جە ئوستانوو خانەقین و دەگایەکاو:میخاس،قەرامی،دارا،گەبیه،قه‌لمه،ئەمین باپیر، کوزەرەقه،ختول، کەلهۆری،باریکه،گاکول،سیاوەله،کانی زەرد،
ـ شەبەکسان و ٨٥دەگایێ جە(ئوستانوو مووسڵ یام نەینەوا)دەگایەکا:گەزەکان، وەردەک،سفەیه، مەتراد)و دەگایێ تەرێ کە ئایینوو«مانەوی»شا هەن جە زەمانەو حکوومەتوو بەعسی و سەدامی بە زۆر جە دیار و دەگایەکاشا ، بەرێشا کەردێ و مەنتێقەو سنجاری کە ئاد٘یچێ شەبەکێنێ و هەر پاسەیچ
ـ مەنتێقەو(توز= طوزکه) جە وەڵاتوو عێراقینە.
ـ #شاروو ڕێژاو"ێ(ریجاب)و مەنتێقەو پاتاق و دەگایەکاو: زرده"و"یاران" و"پیران"جە شاروو داڵاهۆی جە ئوستانوو کرماشانی.
ـ دەگایەکاو#گوراجۆ(گوراجوب) گۆران ٥ دەگای بیێنێ:گوراجوب قشلاق (قشلاخ)، گوراجوب مورادبەیگ(گەورەجۆی مراوە)،گوراجوب باباکەرەم(گەورەجۆی باواکەرەم)، گوراجوب زید علی(گەوره جۆی زیەلی)،گوراجوب سەفەرشاه (گەورەجۆی سەفرشه)جە بەشوو گەهوارەو گۆران/شاروو شهرستان دالاهۆی جە ئوستانوو کرماشانی کە گردشا ، یارسانەنێ.
ـ دەگاو "#بان زلان")گۆران زوانێنێ،جە بەشوو گەهوارەو گۆران/شارەسانوو دالاهۆی جە ئوستانوو کرماشانی کە ئائینشا ، یارسانەن.
ـ دەگاو" #سێوەند"ی جە شاروو مەرودەشتی جە نزیکی شاروو شیرازی، جە ئوستانوو فارسی کە جە واژەکاشەنە، بنەڕەتوو زوانەکەیش چەنی گۆران و هەورامی یۆنێ،ئی دەگا جە قەدٚیمەنە بە نامێ شاری ئەژناسیەنە و ئاسەوارێ کۆنێش فرێنێ.
ـ تایێفەو"بهدینان"ێ کە وێشا گورونی ماچا،و چەنی زوانوو گۆرانی یەک خانەوادێنێ.
ـ دەگایەکاو شارەکاوکەرکووک و " #داقۆق"ی پێسەو:ته‌ق ته‌ق،مه‌تیق، توپزاوەی، کاکەیی ،عەرەکویی، ئەلبومحەمەد،عەلی سەرای، زەنقر، لەهیب(عەلوەت پاشا)،شکور جەیران، جینگلاوه، سیکانی، تەلرابێعه، گومبز، دەیی گەوره،دەلسیی گولاله،ژاڵە، #زەنگەنه).
ـ دەگایەکاو ساور(چمن ساور)و نودیجە جە نزیکوو شارەکاو گورگان وکوردکوی جە(ئوستانوو گولێستانی)کە جە #زاوەر (دزآور) و #نۆدشە(هەورامانوو لهۆنی) بەشوو نەوسوود٘ی شاروو پاوە(ئوستانوو کرماشانی)زەمانەو نادرشائەفشاریەنە کۆچێ دریەنێ.
ـ دەگایەکاو دەوروبەروو شارووبەغد٘ای (مەرکەزوو وەڵاتوو عێراقی:تاڵاو،موره، خەبازه،ئەلبوگەسه و خەربەت عەزیز.
ـ باجەڵانیێ جە کوردەسانوو عێراق و ئێرانی.
ـ عەبدولمەلکیێ(ئەولمەلکی) چوارقەڵاو بەشوو شاروو بێهشەهری، سەرنیشتوو وەڵاتوو ئێرانی(دەگایەکاو: زاغمەرز،حوسەین ئاوا، زەینەوەند، ئەمیرئاوا، جە ئوستانوو مازەندەرانی)،
ـ عەبدولمەلکیێ دەگاگەورێ قەڵاو شاروو قوروەی (ئوستانوو کوردەسانی)،
ـ عەبدولمەلکیێ دەگاوزاغەو شاروو تویسرکانی (ئوستانوو هەمەد٘انی)،
ـ دەگایەکاو"کەنوولەی، پەریان، شەریف ئاوا"جە بەشوو دینەوەر شاروو سەحنەی (ئوستانوو کرماشانی)،
ـ و...
درێژەو باسەکەی جە
⬇️⬇️⬇️
@joolandeh