🛑 متن کامل گزارش کمیته مشورتی میانکاله
(بخش اول)

در پی متن کامل بیانیه نخست کمیته مستقل مشورتی میانکاله را میبینید.

۲۵-۱۱-۹۸
بنام خدا
گزارش کمیته مشورتی در مورد تلفات اخیر تالاب میانکاله، بهمن 1398
 
گزارش حاضر نتیجه سه هفته بررسی داوطلبانه کارگروهی از متخصصین مختلف و علاقمندان به حوزه محیط زیست است. این جمع‌بندی حاصل 6 نوبت پایش میدانی (بهمن 1398) در بخش‌های مختلف تالاب میانکاله و ساعت‌ها بحث و بررسی پیرامون مشاهدات و اندازه‌گیری‌های صحرایی بوده است. در این گزارش سعی گردیده ضمن بررسی وضعیت موجود، از زوایای مختلف و نگاه تخصصی مستقل، به موارد کمتر اشاره شده در مورد عارضه مرگ و میر مکانی پرندگان تالاب میانکاله پرداخته شود:
ذخیره‌گاه زیستکره و تالاب بین المللی میانکاله که از سال 1348 در شبکه مناطق حفاظت شده ایران به عنوان پناهگاه حیات وحش مورد حفاظت قرار گرفته است، علاوه بر دارا بودن ارزش‌های ذاتی یک تالاب، برای مجموعه انسانی و طبیعی پیرامون خود نیز همواره به عنوان زیستگاه مهم پرندگان بومی و مهاجر مطرح بوده است، تا آنجا که بر آن نام بهشت پرندگان را نهاده‎اند. شوربختانه این زیست‌بوم امن و ارزشمند قریب به یک ماه است که به یکباره به قربانگاه پرندگان بی‌پناه بدل شده است. به دلیل اهمیت تالاب میانکاله نهادهای رسمی و کارشناسان و خبرنگاران و کنشگران محلی برای یافتن دلیل این فاجعه و چرایی تداوم آن و چاره جویی، در تلاش هستند و انگاره‌هایی را نیز مطرح کرده‌اند. از جمله اینکه سازمان دامپزشکی کشور یک هفته پس از آغاز مرگ انبوه و ناگهانی پرندگان در میانکاله، علت آن را با قطعیت مسمومیت بوتولیسم تیپC اعلام نمود. از نظر کارشناسان مستقل، در گزارش منتشر شده توسط سازمان دامپزشکی کشور در 16 بهمن ماه کلی گویی و ابهاماتی ملاحظه می‌شود که دقت و قطعیت بررسی را خدشه‎دار ساخته است. در ادامه سعی گردیده موارد برجسته آیتم‌بندی و ارائه شود:
❖ کاستی‌های گزارش سازمان دامپزشکی: روش‌های تشخیصی بوتولیسم پرندگان دارای پروتکل استاندارد و جهانی است. از جمله کاستی‌هایی که درگزارش دامپزشکی به عنوان نهاد مرجع به چشم می‌خورد این است که:
 
1- فقط بهMouse Bioassay به عنوان روش تشخیص آزمایشگاهی بوتولیسم اکتفا شده و استفاده از روش Enzyme-Linked Immunosorbent Assay (ELISA) یا Mouse Protection Bioassay برای شناسایی سروتایپ مغفول مانده است.
2- از طرف دیگر از آنجا که حدود 25 درصد سویه‌ها فاقد سموم نروتوکسین هستند لذا جداکردن باکتری از نمونه‌ها که در این گزارش بر آن بسیار تأکید شده است چندان مهم نیست بلکه باید عامل سم (توکسین) حتما در نمونه‌ها شناسایی و جدا شود. در این راستا، لازم است مناسب‌ترین نمونه‌ها جهت بررسی لاشه پرندگان تلف شده از خون باقی‌مانده در قلب، کبد و عضله سینه تهیه گردد. نمونه‌گیری از بنتوزها و بی‌مهرگان ناحیه آلوده و همچنین محتویات معده پرنده نیز در تشخیص آزمایشگاهی بوتولیسم مفید می باشد. قلب به عنوان مخزن خون از بهترین گزینه‌ها برای بررسی است.
3- عدم ارائه شواهد کامل و همه جانبه از سوی سازمان دامپزشکی برای آلودگی باکتریایی حاشیه تالاب و فعالیت سویه ها (سروتایپ C) و تولید سم بوتولینوم تاکنون.
 
❖ شرایط لازم برای وقوع بوتولیسم: برای فعال شدن باکتری گرما دوست کلوستریدیوم بوتولینوم که عامل بروز بوتولیسم تیپ C است، شرایط زیستگاهی بی‌هوازی، دمای بالا، آب با شوری متناسب، گستره pH معین، پتانسیل اکسیداسیون-احیای منفی و همچنین سوبسترای مناسب لازم است. تلفیقی از پرغذایی آب، رشد جلبک‌ها و ایجاد شرایط شکوفایی جلبکی و به تبعیت از آن افزایش بی‌مهرگانی مانند گاماروس‌ها و نرم‌تنان ریز و بنتوزها و همچنبن کاهش اکسیژن محلول در آب شرایط را برای بروز بوتولیسم مناسب می‌نماید. در عین‌حال، عدم تهویه و چرخش آب نیز برای برهم نزدن شرایط بی‌هوازی موثر می باشد. با وجود این، بر مبنای بررسی‌های کارشناسی اولیه تردیدهایی در قطعیت بروز بوتولیسم ایجاد شده است. مهم‌ترین دلایلی که منجر به بروز این تردیدها شده است به شرح زیر آمده است:
 
1- در تکثیر باکتری C. botulinum مانند بقیه باکتری‌ها درجه حرارت نقش تعیین کننده دارد و زمان بهینه برای آن در شرایط آزمایشگاهی ۴۰-۲۵ درجه سانتیگراد است. به همین دلیل معمولا انتظار می‌رود شیوع بوتولیسم بیشتر در فصل تابستان و پاییز زمانی که درجه حرارت بالا باشد میسر است اگرچه مسمویت بوتولیسم در زمستان ممکن است به دلیل باقی ماندن سم تولید شده در تابستان نیز رخ دهد. شواهدی برای آنکه منطقه از فصل تابستان در معرض تهدید بوتولیسم واقع شده باشد در دسترس نیست. همچنین مطالعه داده‌های هواشناسی منطقه بصورت ریزمقیاس برای تخمین دمای سطحی آب در ایام منتهی به عارضه مرگ و میر پرندگان توصیه می‌شود.
 
2- با توجه به مطالعات انجام شده توسط پژوهشگران پژوهشکده اکولوژی خزر بر روی خصوصیا

ت فیزیک وشیمیایی و زیست شناختی آب از جمله دما، میزان اکسیژن موجود در نزدیک بستر، وجود رسوبات suboxic، pH، شوری و هدایت الکتریکی، فعالیت باکتری‌ها در مجموع تحت چنین شرایط محیطی بعید یا بسیار ضعیف است.
 
3- وجود سوبسترای مناسب (معمولا دارای اسید آمینه‌های ضروری و دارای پروتئین بالا) می‌تواند بدون بروز شکوفایی جلبکی باعث رشد و تکثیر باکتری C. botulinum گردد. روند تکثیر باکتری معمولا از یک لاشه دارای ماگوت شروع می‌شود و با خوردن ماگوت‌ها توسط پرندگان و مرگ آنها و دوباره خوردن ماگوت‌های اجساد بعدی این چرخه ادامه پیدا می‌کند. موارد دیگری مانند سایر بی‌مهرگان یا گونه‌های جلبک کلادوفورا Cladophora که در برخی از مطالعات به عنوان مخزن این باکتری به ویژه برای سویه‌های )سروتایپE ) معرفی شده که به جز یک شکوفایی جلبکی بسیار کوتاه مدت بدون اثر (تجمع دو گونه از دینوفلاژله‌ها که سم خاصی تولید نمی‌کنند) در تاریخ 18 بهمن 1398، شکوفایی جلبکی دیگری وجود نداشته است. 
 
4- علائم بالینی رایج در پرندگان مبتلا به بوتولیسم شامل ضعف، بی‌حالی، فلج شدن پلک سوم، فلج شدن کلی بدن بویژه عدم توانایی در نگه داشتن سر یا پرواز است. برای پرندگان آبی، این می‌تواند فاجعه بار باشد زیرا عدم توانایی در نگه داشتن سر باعث غرق شدن می‌شود. اگرچه در میانکاله عدم توانایی ایستادن یا نگه داشتن سر در برخی پرندگان گزارش شده است اما این مشاهدات به دلیل همپوشانی با علایم بیماری سایر پرندگان به تنهایی کافی نیستند.
 
❖ مشاهدات میدانی تلفات: طی 10 روز اول پایش، بیشترین تلفات به ترتیب مربوط به چنگر نوک سفید (87 الی 91 درصد) و فلامینگو (3 الی 6 درصد) از کل لاشه‌ها بود. در متوسط 5 درصد باقیمانده اردک‌ها (گیلار، ارده‌ای، سرسبز، نوک پهن، سیاه کاکل) و کشیم بزرگ بیشترین و پرندگان شکاری تنها با 5 بال کمترین سهم را داشتند.
 
❖ مهمترین انگاره‌های مطرح شده: عمده‌ترین انگاره‌هایی که به صورت پراکنده تاکنون از منابع یا افراد مختلف درباره علت تلفات مطرح شده‌اند عبارتند از:
1- وبای پرندگان (باستولوز) بر مبنای علائم دیده شده در نکروسکوپی
2- آنفولانزای حاد پرندگان
3- نیوکاسل
4- مسمومیت عمدی ( توسط صیادان محلی و یا مجریان پروژه‌های گردشگری)
5- آلودگی شدید آب ناشی از ورود پساب‌های کشاورزی و صنعتی
 
❖ بیماریهای واگیردار: ازآنجا که این تلفات گسترده صرفاً در یک نوار کم عرض اما به طول حداقل 20 کیلومتر در جنوب غربی اتفاق افتاده و در سایر بخش‌های تالاب مشاهده نشده است علت بروز آن باید در شرایط خاص این نوار باریک جستجو شود. همین امر شیوع وبا و یا سایر بیماری‌های واگیر را به عنوان علت مرگ و میر مورد تردید قرار می‌دهد زیرا در صورت شیوع یک بیماری فرضی، باید در کل منطقه این بیماری باعث تلفات می‌شد و به یک منطقه خاص محدود نمی‌گردید.
❖ مسمومیت: مشاهدات نشان داده است که بیشترین تلفات در چنگرها اتفاق افتاده و در ماهیان مشاهده نشده است. در صورت وقوع مسمومیت انتظار این است که الگوی تلفات از پلانکتون خوارها به همه‌چیزخوار و گوشتخوار تغییر کند. در میانکاله در روزهای بعدی، تلفات در پرندگان گوشتخوار دیده شده است (سنقر تالابی، عقاب دریایی دم سفید و باکلان بزرگ به تعداد انگشت شمار، کاکایی ارمنی به تعداد بیشتر).
❖ شواهد آلودگی و مداخله در تالاب: از طرف دیگر از آنجا که در بررسی‌های میدانی شوری آب 9.6 PPT اندازه گیری شده است، انتظار می‌رود در این شوری که بسیار نزدیک به شوری آب دریای خزر است زئوپلانکتون‌های متعلق به راسته Calanoida از گروه پاروپایان Copepoda با فراوانی جمعیت 95% مشاهده شوند در حالیکه در آب میانکاله جمعیت راسته سیکلوپوئیدا (Cyclopoida) با فراوانی بیش از 98% شناسایی شده است که حاکی از آلودگی بسیار شدید آب منطقه است. شایان ذکر است که گروه سیکلوپوئیدا شاخص آبهای آلوده‌اند. بررسی گروه فیتوپلانکتون‌ها نیز حاکی از هیچگونه شکوفایی جلبکی نبوده است و گونه‌های مشاهده شده از گونه‌های شاخص آبهای آلوده است.
در حال حاضر برای آلودگی شیمیایی یا زیستی محدوده تلفات پرندگان چندین منبع قابل ذکر است: 
1- مصرف گسترده کودهای کشاورزی اعم از شیمیایی و حتی حیوانی و سموم دفع آفات کشاورزی توسط کشاورزان منطقه و شسته شدن و انتقال سریع و بلاواسطه زهاب‌های حاوی این نهاده‌ها منجر به افزایش پرغذایی و مسمومیت آب تالاب می‌گردد.
 
2- کانال خروجی فاضلاب کشتارگاه صنعتی طهماسبی در مجاورت قلعه پایان که به روایت افراد بومی علیرغم ادعای تصفیه و بازچرخانی آب گاهی مملو از لجن و خونابه می‌شود. احتمال آلودگی تالاب با پساب حاوی بقایای پروتئینی از موارد بسیار مهم برای بررسی بیشتر است.
 
3- ورود تمامی زه‌کش‌های اطراف مزرعه کشت و صنعت گویا شامل زمین‌های زراعی و پرورش ماهی از کانال لایروبی شده و مسیر خالی از نیزار به تالاب دقیقا در محل شروع کانون مرگ پرندگان.

 
4- احتمال ورود پساب کارخانه کارتن مقوای امیرآباد که حاوی آلودگی‌های معدنی من جمله کربنات کلسیم، تالک، قطعات ریز الیاف کاغذ است که سمیت ندارند اما باعث بالا رفتن TSS آب می‎شوند. افزایش کدورت آب ممکن است باعث مسدود شدن آبشش ماهی‌ها و در نتیجه خفگی آنها شود. اگرچه در پساب‌ کارخانجات کاغذ ایران آلودگی آرسنیک و فلزات سنگین وجود ندارد اما ترکیب سمی ترکیبات فنلی منشعب شده از لیگنین صنایع سلولزی خطری جدی است و احتمال راهیابی این پساب به تالاب نیاز به بررسی بیشتر دارد.
.
5- کاهش عرض کانال ارتباط حیاتی تالاب میانکاله و خلیج گرگان به دریای خزر بنام چپقلی از 2100 متر در پاییز 1382 به 227 متر در پاییز 1398 تنها ظرف مدت 16 سال. چرخش عکس ساعت جریان‌های آبی دریای خزر در یک سوم جنوبی آن رسوبات رودهای بسیار دورتر از کانال را که بواسطه جنگل تراشی‌های بالادست افزایش یافته به دهانه چپقلی هدایت کرده و جزیره‌های رسوبی در این منطقه ایجاد و راه ارتباطی دریا و تالاب را حتی محدودتر از سالهای 1982 (که کاهش جدی در تراز آبی خزر روی داد) نموده است.
 
6- خاکریز (دایک) با ارتفاع حدود 1 متر و به طول 1.27 کیلومتر در شمال غربی شهرستان بهشهر به صورت جنوب به شمال بر روی عرض تالاب که حدودا 2.4 کیلومتر است. این خاکریز که آبان ماه امسال آبگیری شده برای جلوگیری از فرار آب به سمت قسمت‌های شرقی تالاب و جلوگیری از خشک شدن کرانه‌های غربی تالاب طی 1.5 سال گذشته، ایجاد شده است و به همراه یک خشکی به ظاهر رسوبی با 500 متر طول در مجموع 1.8 کیلومتر از عرض تالاب را مسدود کرده است. در نتیجه تنها مسیر ارتباطی شرق و غرب تالاب مسیری با عرض 500 متر است. این خاکریز مانعی جدی بر جریان غرب به شرق آب تالاب که متاثر از گلباد غالب منطقه است بوده و چه بسا منجر به ساکن شدن آب در بخش غربی (شرق دایک) شده باشد. از عوارض احتمالی احداث غیر کارشناسی این دایک می‌توان به شیرین شدن آب‌های لب‌شور (به دلیل اختلال در گردش آب تالاب و عدم اختلاط آب) و پرغذایی بخش غربی، محبوس ماندن سموم و همچنین کمک به ماندن رسوبات ناشی از سیل در منطقه‎ای محدود اشاره نمود. 
مجموعه همه این عوامل باعث شده است که تالاب میانکاله زیست‌بومی باشد به شدت در معرض تنش محیطی. هر زیست‌بومی البته به طور طبیعی در برابر انواع تنش‌های محیطی واکنش‌های دفاعی موثر دارد. اما اگر تنش‌ها مکرر و شدید بوده و اساسا ناشی از مولفه‌های غیر زیست‌بومی باشند از جایی به بعد توان مهار بسیاری از تنش‌ها از عهده زیست‌بوم خارج می‌شود. به واقع تداوم تنش‌ها را می‌توان به مزمن بودن یک بیماری در انسان تشبیه کرد که در نهایت باعث تضعیف سیستم ایمنی خواهد شد. بنابراین، زیست‌بوم نیز همانند یک انسان بیمار و رنجور از جایی به بعد دیگر قادر به پایداری و دفاع از خود نخواهد بود لذا تاب‌آوری را فروگذاشته و خسته و ناتوان تسلیم خواهد شد.
اینکه طیفی از آن همه عوامل متعدد می‌توانند عامل مرگ پرندگان میانکاله باشند نشان دهنده استرس و تنش شدیدی است که هم اکنون به این ذخیره‎گاه مهم زیستکره تحمیل می‌شود.. ذخیرگاهی که هم به عنوان میراث طبیعی بشر در فهرست یونسکو قرار دارد و هم به عنوان یکی از مهم‌ترین تالاب‌های بین‌المللی در فهرست کنوانسیون جهانی رامسر برای حفاظت از تالاب‌ها قرار گرفته است.

بخش دوم نخستین بیانیه کمیته مشورتی میانکاله

نتیجه گیری
بر مبنای موارد پیش گفته کمیته مشورتی این گزاره ها را بایسته تامل می داند:

1- دلایل اعلام شده درباره مسمومیت بوتولیسم مجاب کننده نبوده و احتمال وقوع آن همچنان بطور جدی مورد تردید است.
2 – با توجه به اینکه تلفات پرندگان کاملا وابسته به مکان بوده، لذا فرض انواع بیماری واگیر بسیار کمرنگ و غیر ممکن خواهد بود.
3- احتمال مسمومیت تعمدی قابل بررسی بوده اما نشانهای برای اثبات آن وجود ندارد.
4- مسمومیت به واسطه پساب های ورودی قابل بررسی بوده اما عجالتا نشانه‌ای برای اثبات تاثیر مستقیم اینگونه مسمومیت بر مرگ و میر اخیر وجود ندارد.
5- متاسفانه تحقیقات انجام شده برای بررسی علت مرگ و میر پرندگان در میانکاله کافی نبوده و باید در این باره آزمایش های دقیق تر انجام شود.
۶- با توجه به نتایج آخرین بازدیدهای میدانی و باور کارشناسان به امکان تداوم مرگ و میرهای اینگونه و گسترش آن به مناطق دیگر، لازم است نهادهای مرتبط، به ویژه سازمان حفاظت محیط زیست موضوع را با قید اضطرار و فوریت مورد توجه قرار داده و امید است در این راه مشارکت سازمانها و افراد موثر و ذی مدخل نیز جلب شود.
پیشنهادات :
1- انجام بررسی‌های کامل میدانی و آزمایشگاهی بر روی لاشه پرندگان، آب، بزرگ‌بی‌مهرگان کفزی، پوشش گیاهی و رسوبات کف تالاب برای تعیین علت قطعی مرگ و میر پرندگان در فرصت محدود باقیمانده ضروری است.
 
2- برای یافتن علت این مرگ و میر گسترده علاوه بر بررسی آزمایشگاهی لاشه‌ها توسط نهادهای مسئول و کارشناسان مستقل، باید شرایط زیستگاهی خاص محدوده‌ای که در آن مرگ و میر رخ می‌دهد بررسی گردد. بررسی تصاویر ماهواره‌ای حاکی از آن است که از تابستان 1398 تغییرات معنی‌داری در کیفیت آب منطقه ایجاد شده است که علت و چگونگی آن باید مورد بررسی دقیق قرار گیرد.
 
3- ادامه جمع ‎آوری کامل لاشه پرندگان تلف شده از محیط برای جلوگیری از ایجاد شرایط مناسب برای رشد و توسعه انواع پاتوژنها. حتی در صورت تائید قطعی عارضه بوتولیسم، باکتری C. botulinum برای تولید سم بوتولینوم نیاز به پروتئین دارد. از آنجا که لاشه‌های حیوانی منبع عالی پروتئین هستند، از بین بردن آنها باعث کاهش منابع مورد نیاز باکتری برای فعالیت و می‌تواند به کاهش تولید این سم کمک کند. از آنجا که ممکن است تعدادی از پرندگان مبتلا ولو به تعداد معدود در پوشش گیاهی پنهان‌شوند، بسیار مهم است که پاکسازی منطقه از لاشه کاملاً دقیق باشد. در صورت تائید تشخیصی بوتولیسم وجود حتی یک لاشه تنها در تالاب می‌تواند شیوع آن را طولانی کند.
 
4- برقراری ارتباط کامل بین دو بخش شرقی و غربی تالاب برای برقراری مجدد جریان چرخشی آب در تالاب و کمک به توان خودپالایی زیست‌بوم
 
5- ایجاد محدودیت در جریان‌های ورودی آلاینده به تالاب: این جریانات حامل حجم وسیعی از آلاینده‌های زیستی و شیمیایی هستند و بار آلودگی فراتر از توان خودپالایی تالاب به آن تحمیل می‌نمایند.
 
6- پایش مستمر رژیم رسوب‌گذاری در بستر تالاب میانکاله و روندیابی اثرات ساخت خاکریزها و زهکشی کانال‌های منتهی به تالاب که بنظر می‌رسد بر افزایش جریان حمل رسوبات معلق و در نهایت بر بالا آمدن بستر تالاب اثرات معنی‌دار داشته باشد. کانال لایروبی شده مسیر محیط‌بانی قلعه‌پایان به‌طول 2 کیلومتر نیز از این حیث باید مطالعه شود. این کانال با هدف دسترسی سریع محیط‎بانان به نقاط حساس تالاب احداث شده که در عین‌حال با اتصال به کانال‌های زهکشی اطراف، زهاب آنها را به تالاب هدایت می‌نماید. با ادامه روند پسروی طبیعی دریا احتمال لایروبی مجدد و عمق بخشیدن به آن نیز وجود دارد. شوری آب در مسیر کانال از ۲/۳ گرم در لیتر در ابتدای کانال تا ۱۲ گرم در لیتر (عمق تالاب) دستخوش تغییرات تدریجی است.
 
7- جلوگیری از ادامه لایروبی‌های بی‌برنامه‌ی زه‌کش‌ها و نهرهای منتهی به تالاب که تا 54 کیلومتر توسعه یافته‌اند. زیرا با وضعیت فعلی، پساب هزاران هکتار استخر پرورش ماهی و زمین‌های زراعی و شالیزارهای بالا دست، مستقیم‌ و بدون‌ گذر از نیزار‌های سابق به تالاب سرازیر می‌شود. حذف نیزارهای طبیعی از بستر این زهکش‌ها، باعث کاهش خودپالایی طبیعی آب مملو از کود و سم در مسیر عبور از نهرها شده است که منجر شده آب حامل آلودگی‌های آلی و معدنی به سرعت به سطح تالاب برسد.
 
8- از آنجا که تلفات بطور کامل متوقف نشده و مشاهدات جدید گسترش آنرا به سمت شرق تائید می‌کند لازم است ادامه بررسی‌ها در مورد آن بطور جدی در دستور کار قرار گیرد.
 
در خاتمه پیشنهاد می‌شود کارگروهی متشکل از نمایندگان سازمان دامپزشکی، سازمان محیط زیست (دفتر آب و خاک و دفتر حیات وحش)، جهاد کشاورزی (بخش سموم و دفع آفات)، پژوهشکده اکولوژی خزر، بخش غیر دولتی (اساتید دانشگاه)، جهت پیگیری موارد تا حصول اطمینان تشکیل شود.
1. حر منصوری فعال محیط زیست (دیده بان میا

نکاله)
2. دکتر سید محمود قاسمپوری، دکتری محیط زیست، شاخه تنوع زیستی
3. دکتر آریا شفائی‌پور، دکترای جانورشناسی
4. مهندس پانته آ طاهری،کارشناسی ارشد اکولوژی و تکامل
5. مهندس روزبه خادم لو کارشناس ارشد بیولوژی دریایی
6. دکتر هومن ملوک‌پور جراح دامپزشک
7. دکتر ناصر کرمی، اقلیم شناس
8. دکتر رضا نقی ها متخصص میکروبیولوژی دامپزشکی
9. اعظم الهامی راد کارشناس ارشد تنوع زیستی، دانشجوی دکترای آمایش محیط زیست
10. دکتر زهرا قلیچی پور دکترای اکوتوریسم
11. دکتر ابولقاسم روحی دکتری بیولوژی دریا
12. دکتر مریم شکری، استاد بازنشسته دانشکده منابع طبیعی، پژوهشگر میانکاله
13. دکتر نصرت اله صفاییان، استاد بازنشسته دانشکده منابع طبیعی، پژوهشگر میانکاله 
14. دکتر مهدی امینی نسب، دکتری اکولوژی جانوری 
15. دکتر عبدالرضا باقری دامپزشک، فعال محیط زیست و گردشگری
16. دکتر حمیدرضا رضایی، دكتری محیط زیست گرایش تنوع زیستی و ژنتیك حیات وحش

توژکی زیبا پیشکش به همه ی مادران سرزمینم #ایران

باصدای #وحید_حیدری




پایگاه ایران دوستان مازندران

@jolgeshomali

موتور ساعت عمارت شهرداری #تبریز هر ۲۴ ساعت یکبار کوک میشود که تنها ۲ عدد از این نوع موتور در جهان هست
یکی برج مشهور #لندن و دیگری برج ساعت #تبریز


پایگاه ایران دوستان مازندران

@jolgeshomali

#مادر
#مهرداد_آسمانی


پایگاه ایران دوستان مازندران

@jolgeshomali

ترانه زیبای #گیلکی "جانِ مار"

باصدای : #دانیال_جوان

پیشکش به مادران #ایرانزمین

پایگاه ایران دوستان مازندران

@jolgeshomali

پیشکش به مادران سرزمینم #ایران

پایگاه ایران دوستان مازندران

@jolgeshomali

🎵 #موسیقی

قطعه: مادرم Модарам

خواننده: #نگینه_امانقلوا (امانقلی آوا) Нигина_Амонқулова

نگینه امانقلوا، خواننده نامدار تاجیک است. /از@Irtaj/

#تاجیک #تاجیکی #تاجیکان #ایران_خاوری #ایران_زمین #ایران #ایران_بزرگ_فرهنگی #فرارود #فرارودان #ماوراءالنهر #سیحون #جیحون #خوارزم #دریاچه_خوارزم


■ فراوانی ترانه‌ و سروده ها برای مادران در تاجیکستان و میان تاجیکان بالا است. تاجیکان پارسی زبانانی هستند که لهجه تاجیکی دارند و بیشینه جمعیت #تاجیکستان، نیمی از #ازبکستان، بخشی از #افغانستان و اندکی هم در #قزاقستان و... را در بر می گیرند

تاجیکستان و ازبکستان، بال شمال خاوری سرزمین های بجامانده از تمدن کهن ایران_زمین هستند که پیشتر با نامهای فرارود ( ماوراءالنهر)، و نیز رودهای سیحون و جیحون و دریاچه خوارزم شناخته می شدند.

نام های ازبکستان و تاجیکستان (مانند دیگر کشورهای تازه بنیان پیرامون ایران که با پسوند پارسی #ستان ساخته شدند) پس از فروپاشی #شوروی سابق و استقلال سرزمین های گوناگون از آن بر بخش فرارودان گذاشته شد.


عاشقان ایران💌
@LoversofIRAN

توژکی از موسیقی #مازنی
با نام : جانِ مار

با صدای بانو #لیلا_اصفهانی

پایگاه ایران دوستان مازندران

@jolgeshomali

درگذشت فرزند راستین ایران زمین استاد پدرام گران گوهر را به همه دوستان و میهن دوستان تسلیت میگویم

وی پنج‌شنبه ۲۴بهمن‌ماه ۱۳۹۸ درگذشت. آیین خاکسپاری این فرزند برومند ایران روز یکشنبه ۲۷بهمن‌ماه ساعت ۱۰ در آرامستان بهشت سکینه کرج برگزار می‌شود.
آیین بزرگداشتی نیز برای این بزرگوار در چند روز آینده برگزار خواهد شد که سپس آگاهی‌رسانی می‌شود.

درگذشت دونده‌ی «راهِ شاهنامه» و کوشنده‌ی فرهنگ ایران

استاد علی‌اکبر پدرام، ورزشکاری خستگی‌ناپذیر، پژوهشگری ارجمند در راه شاهنامه و فرهنگ ایران، باورمند به آشتی‌جویی در ورزش به جای ستیز در میان ملتها، پیشنهاددهنده‌ی دویِ «راهِ شاهنامه» به جای دویِ «ماراتُن» دیروز چشم از جهان فروبست.

استاد پدرام دوره‌های شاهنامه‌خوانی را در شهر کرج برپا کرده بودند و چراغ پرفروغ فرهنگ ایرانی و شاهنامه‌ی فردوسی بزرگ را برای دوستداران ایران و فرهنگ ایرانی برافراشته بودند.
ایشان با باورمندی به نادرستی افسانه‌ی ایران‌ستیزانه‌ی ماراتن و بزرگنمایی و گمان‌آلود بودن چنین رخدادی، ۴۴ کیلومتر از کرج تا تهران را در سال ۱۳۹۲خورشیدی پیمودند و این دویِ پایداری(استقامت) را به نام «راهِ شاهنامه» پشنهاد دادند.

مادرم سنگ صبور بی قراریای من
مرهمی بر زخمهای این دل تنهای من

مادرم دور تو میگردم عبادت میکنم
مادرم جای خودش عشقم صدایت میکنم

مادرم جانم فدای چهره معصوم تو
هرچه میخواهی بگو من نه نمیگویم به تو

مادر همه جان و تنم شوق نفس کشیدنم
به موی تو قسم تویی تویی همه جان و تنم

مادر همه جان و تنم شوق نفس کشیدنم
به موی تو قسم تویی دلیل زنده بودنم

#مادر

با صدای #آرون_افشار

پایگاه ایران دوستان مازندران

@jolgeshomali

مصدوم شدن چهار محیط بان بهشهر در درگیری با متخلفین شکار

شکارچیان در محدوده بندرگز در خلیج گرگان با حمله به محیط بانان، آنان را مصدوم و متواری شدند.
به گزارش روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران، عصر امروز 24 بهمن ماه 98، نیروهای یگان حفاظت محیط زیست شهرستان بهشهر مستقر در پناهگاه حیات وحش میانکاله با یک دستگاه قایق موتوری در حال پایش و جمع نمودن لاشه های پرندگان تلف شده در تالاب میانکاله بوده که با دریافت گزارشی مبنی بر حضور شکارچیان با یک دستگاه قایق موتوری در تالاب، بلافاصله به محل مورد نظر در خلیج گرگان اعزام شدند. شکارچیان که 2 نفر بودند با مشاهده محیط بانان، اسلحه و پرندگان شکار شده را در داخل آب انداخته و بلافاصله در تماس تلفنی از اسکله بندرگز درخواست کمک کرده که 2 قایق با 4 سرنشین به کمک شکارچیان متخلف آمده و با برخورد به قایق محیط بانان، آن را به گل نشانده و با پارو به سمت محیط بانان حمله ور شده و متاسفانه هر 4 محیط بان را مصدوم و از صحنه درگیری، متواری شدند.

پس از اعلام درگیری، محیط بانان پاسگاه قلعه پایان به محل مورد نظر اعزام و محیط بانان مصدوم را به بیمارستان شهرستان گلوگاه منتقل نمود

توژکی زیبا از نگاره های مادران #تالشی به همراه ترانه زیبای #تالشی #خاسه_نَنَه
باصدای #شفیع_نوروزی



پایگاه ایران دوستان مازندران

@jolgeshomali

جشن #اسفندگان
پاسداشت زن، زمین،زایندگی

در گاهشمار باستانی #زرتشتی
۵اسفند/روزاسفند درماه اسفند

۲۹بهمن در گاهشمار دقیق جلالی(خورشیدی) #خیام

بخاطر اهمیت هردو
۲۹بهمن_۵اسفند #هفته_مهرورزی

@LoversofIRAN

فروش کارت های پستال جشن اسفندگان

امسال هم مانند سال های گذشته ، به مناسبت جشن اسفندگان ، چند کارت پستال به چاپ رسیده است که سود به دست آمده از فروش آنها به حساب کودکان بی سرپرست و بدسرپرست واریز خواهد شد .
برای دیدن نمونه های این کارت ها و آگاهی از شیوۀ خرید آنها ، روی نشانی زیر کلیک کنید :
http://iranchehr.com/?p=7063

@iranchehr

روستازاده دانشمند دکتر علی اسلامی ندوشن این روزها در کنجِ خانه‌اش به بیماری فراموشی دچار شده است و چه چیز از این بدتر برای او که فخر ایران است؛او با آنکه دکتری حقوق از سوربن داشت و می‌توانست کنج عافیت برگزیند،شیفته‌ی ادبیات و فرهنگ ایران شد و در تمام عمر برای مردمش نوشت

رو به راه باشی مرد بزرگ https://t.me/RURALRESEARCHS