ئا: سەیران

سەدان ژن و پیاو لە پێگەى جیاجیادا, پاڵپشتینامەیەکیان بە ناوى "گوێ بۆ شۆڕشێکى فیمینیستى لە ئێران ڕادێرن" ئیمزاکردووە. لەوێدا
کۆمەڵێک نوسەر و بیرمەند و فێمینیست و ئەکادیمى داواى هاوپشتییەکى نێودەوڵەتى دەکەن بۆ جووڵانەوەى خەڵک لەناو ئێران و بەتایبەت بزاڤى ژن. هەندێک لەم ناوانە کە ئەکادیمیین, ڕەخنەى ئەکادیمیاى جیهانى دەکەن لەسەر ئەوەى بێدەنگن. هاوکات داواى بەردەوامى لە ژنان و هەموو "جەستە پەراوێزخراوەکان"ـى ئێران و کۆمەڵگاى نێونەتەوەییش دەکەن کۆڵ نەدەن. لەم پاڵپشتییەدا باسى کوشتنى دڵڕەقانەى ژینا ئەمینى کراوە بە دەستى ڕژێمى ئاپارتایدى جێندەری. ئەوان جەخت لەسەر هاوپشتییەکى سەروونەتەوەیی(transnational solidarity) دەکەنەوە نەک هەر بۆ سەرکوتکراوانى ناو ئێران, بەڵکو بۆ سیستەمە تیۆکراسییە دینییەکانى تریش.

جێى بیرخستنەوەیە ئەگەر درێژەدان هەبێت ئەوا ئەم ڕەهەندە جیهانییەى جووڵانەوەکە بایەخى خۆى دەبێت.

لەناویاندا: جۆدێت باتلەر, ئەلێنکا زوپانچیچ, ژاک ڕانسێر, مایکڵ هارت, کاترین مالابۆ و هتد هەن.

✅ سلاڤۆی ژیژەک: لە خەڵکی ئێرانەوە فێر بین


✍ وەرگێڕانی: سەیران
✅ئەوەی لە ئێراندا ڕوو دەدات ڕۆڵێکی دیاریکەری لە مێژووی جیهانیدا هەیە: بزاڤێک کە کۆمەڵەخەباتێکی جیاواز لە یەکگرتووییەکی ئۆرگانیکدا تەڤلی یەک دەکات (خەباتی دژ بە سەرکوتکردنی ژنان، دژ بە فەندەمەنتالیزمی مەزهەبی و خەبات بۆ ئازادیی سیاسی لە بەرانبەر تیرۆری دەوڵەتیدا). ئێران بە بەشێک لە ڕۆژئاوای پەرەسەندوو نایەتە ئەژمار، هەر بۆیە دروشمی «ژن، ژیان، ئازادی» جیاوازییەکی زۆری لەگەڵ بزووتنەوەی می‌توو ( (#metooلە وڵاتە ڕۆژئاواییەکاندا هەیە: ئەم بزاڤە ئێرانییە بە میلیۆنان ژن، کە ڕاستەوخۆ مامەڵەی هەموو دژوازییەکان دەکەن، هەروەها پیاوانیشی خستۆتە جووڵە- بگرە ئەم ڕەوتە بە پێچەوانەی ئەوەی کە زۆرجار لە فێمێنیزمی ڕۆژئاواییدا دەبینرێت، هیچ خەسڵەتێکی دژەپیاوانە یان دژەنێرانەی نییە. ژنان و پیاوان لە کەنار یەکتردا بەشداریی تێدا دەکەن و دژ بە دوژمنە هاوبەشەکەیان واتە فەندەمەنتالیزمی مەزهەبی، کە لە لایەن تۆقاندنی دەوڵەتییەوە پشتگیریی لێ دەکرێت، یەک دەگرن. ئەو پیاوانەی لە بزاڤی ژن، ژیان، ئازادیدا بەشداری دەکەن بە باشی دەزانن کە خەبات لە پێناوی مافەکانی ژناندا ڕێک خەباتە لە پێناو ئازادیی خۆیاندا: ستەمی دژ بە ژنان بە هیچ شێوەیەک بابەتێکی ئاوارتە نییە، بەڵکوو ئەمە هەمان ئەو چرکە و ساتەیە کە ئەو ستەمەی دزەی کردووەتە ناو هەموو ڕەهەندەکانی کۆمەڵگا، لە ئاشکراترین شێوەدا دێتە بینین.

✅ درێژەی ئەم بابەتە لەم بەستەرەدا بخوێنەرەوە:
https://bit.ly/3SpYUMU

دف را بزن! بزن! كه دفيدن به زير ماه در اين نيمه شب، شب
دفماهها
فرياد فاتحانه ي ارواحِ هايهاي و هلهله در تندري ست كه ميآيد
آري، بِدف! تلالوِ فرياد[ژینا] در حوادث [زندگی] ، دفيدني ست كه
ميخواهد [آزادی]
دف را بِدف! كه تندرِ آينده از حقيقت آن دايره، دميده، دمان است
و نيز دمان تر باد!
دف در دفِ تنيده و، مه در مهِ رميده، خدا را بِدف! به دف روحِ
آسمان، به دف روحِ من بِدف!
شب، بعد از اين سكوت نخواهد ديد
من، بعد از اين شب توفاني
تا صد هزار سال نخواهم خفت
شب را بِدف! دفيدنِ صدها هزار دف!
مهتاب را
با روح من بِدف! دف خود را رها نكن، تو را به لذت اين لحظه
ميدهم قسم، دفِ خود را رها
نكن!

براهنى



#ژینا_ئەمینی
#مهسا_امینی
#ژن_ژیان_ئازادی

@firmeskrhz

ده‌فه‌ لێده‌! لێده‌! که‌ ده‌فین له ‌به‌رمانگ به‌م نیوه‌شه‌وه‌، شه‌وی ده‌فه‌مانگان،
هاواری سه‌رکه‌وتووانه‌ی گیانی هەلەک و هوو هووە،‌ لە هەورەگرمەیەکدا، که‌ دێ.
ئه‌رێ، بده‌فه‌! دره‌وشانه‌وه‌ی هاوار له‌ ڕووداوەیلی شیریندا،
ده‌فینێکه‌ دەخوازێ فەرهاد
ده‌ف بده‌فە! که‌ هەورەگرمەی دادێ له‌ هه‌قیقه‌تی ئه‌و دایره‌وه دەلرفێ،
لرفاوە‌ و، هه‌ر لرفاوتر‌ بێ!
ده‌ف‌ له‌ ده‌فی تێکەوەتەنراو و، مژ له‌ مژی ڕه‌ویودا، تۆخودا بده‌فه‌!
به‌ ده‌فه‌ی ڕۆحی ئاسمان، به‌ ده‌فه‌ی ڕۆحی من بده‌فه‌!
شه‌و، لەمەولا بێده‌نگی نابینێ
من، دوای ئه‌م شه‌وی زریانه‌
تا سه‌دهه‌زار ساڵ نانووم
شه‌و بده‌فه‌! ده‌فینی سه‌دان هه‌زار ده‌فه‌!
مانگه‌شه‌و بژه‌نه‌ به‌ ڕۆحی منه‌وه‌!
ده‌ست له‌ ده‌فه‌که‌ی خۆت هه‌ڵمه‌گره‌
سوێندت ده‌ده‌م به‌ چێژی ئه‌م ساته‌،
ده‌ست له‌ ده‌فه‌که‌ی خۆت هه‌ڵمه‌گره‌!

ئه‌ی کوردەکەی ڕۆح!
قژ درێژ!
چاو قیچ!
ئه‌برۆ کێشراو به‌ره‌و مۆجزاتان، پەرژینی هەوەس!
خه‌شخاشکه‌ چاو!
خۆرین لێو!
دزی هه‌زار ئاگر، ئه‌ی قاف!
ئه‌ی قاقای توانه‌وه‌ی مس له‌ یاوی زێڕدا!
ده‌ف‌ده‌ف‌‌ده‌فه‌ی ته‌ندووری جه‌سته‌م بده‌فه‌!
ده‌ست له‌ ده‌فه‌که‌ی خۆت هه‌ڵمگره‌!

رەزا بەراهەنی
و/ ساماڵ ئەحمەدی

سەرهەڵدان

بەرهەمی ماڵی هونەری ڕۆژئاوا
بۆ ڕۆژهەڵات

ژن ژیان ئازادی

#شۆڕشی_ژینا
#ژن_ژیان_ئازادی

بەرخۆدان نە بە قسەی قەبە
کە بە ئیشی بچووکەوەیە کە دەست پێ دەکا

وەک ڕەشەبایەک کە بە گڤەگڤی نێو دارستانێکەوە دەست پێ دەکا
یان پشیلەیەک کە لەپڕدا هەڵدەچێ

وەک ئەو ڕووبارە پان و بەرینانەی
لە کانییەکی بچووکی
شاراوەی نێو دڵی جەنگەڵێکەوە
سەرچاوە دەگرن

وەک ئاگرێکی زەبەلاح
کە لە هەمان شەمچەوە سەری هەڵێناوە
کە جگەرەکەت پێ داگیرساندووە

وەک خۆشەویستییەک کە لە یەک نیگاوە شەماڵەی سەندووە
یان بە دەست‌لێ‌خشانێک، دەنگێک کە گڕت تێ بەر دەدا

پرسینی پرسیارێک لە خۆت
لەوێیە کە بەرخۆدان دەست پێ دەکا

و پاشان پرسینی هەمان پرسیار لە کەسێکی دی.

لە ئینگلیزییەوە: #مسلم_ئەحمەدی
#ڕێمکۆ_کامپێرت
#ژینا_ئەمینی

✅ پەیامی پشتگیریی ٨٨مین کۆنگرەی نێونەتەوەیی پێن بۆ ژنان و خەڵکی ئێران
ئا: سەیران
 
📝 ئەندامانی هەشتا و هەشتەمین کۆنگرەی نێوەنەتەوەییی پێن کە لە ٢٦ی سێپتامبەر لە ئۆپاسلای سویدی دەستی پێ کردووە، بە بڵاوکردنەوەی بیاننامەیەک بە هەر سێ زمانی (کوردی، فارسی، ئینگلیزی)، هاوپشتی و پشتگیریی خۆیان بۆ ژنان و خەڵکی ئێران ڕاگەیاندووە و لە بەشێکی بەیانەکەدا ڕایانگەیاندووە کە: " ئێمە ئەندامانی پێنی نێونەتەوەیی لە کۆنگرەی ٨٨ی خۆماندا لە ئۆپسالای سوید، پێکەوە بە توندی دڕەندەیی رژیمی ئێران لە سەرکوتکردنی ئازادی دەڕبڕین سەرکۆنە و محکوم دەکەین. ئێمە بۆ هاوپشتی لە خەباتی ژنان و خەڵکی ئێران بۆ ئازادی و یەکسانی و عەدالەت، رادەوەستین و لە داواکارییەکانیان بۆ داهاتوویەکی بەبێ ستەمگەر و دیکتاتۆر پشتیوانی دەکەین."
✅پەیامەکە بە هەر سێ زمانەکە لەم بەستەرەدا بخوێنەوە
https://bit.ly/3ro0enS

💫«ئاور لە گەڵای زەیتووندا»

✍ موحەممەد موختاری
و: ڕابوون ڕۆژهەڵات

🔅پاژێک لە شیعرەکە

"بۆ بزووتنەوەی رزگاریخوازی و بەرگری خەڵکی کوردستان"

لە دڵی کوردەوە
هەموو گەلانی ئێران
گەڵای زەیتوون بە تەبڕڕوک دێنن
لە دەمارەکانیشییەوە
ئاگر دەچننەوە بەرەی زەحمەتکێش

گەلێک، بە ساکاری خودموختاری
لە کەلی مێژوو دێتە سەر.
تووڕەیی و ئازادی
لەسەر پشتی ماینەکان ڕادەگوێزێ.
لە بریقەی لوولەی موسەلسەلەوە واتایەک بۆ هەتاو دەدۆزێتەوە.

بۆنی شەویشی
لە لەرەی مل و یاڵی ماینەکاندا.
                   
دەنگی ماڵاتەکانی
لە دەشت دەبیستێ
خوێنی گەنمە جاڕیشی
لە زەوییە زەوتکراوەکاندا
دەخوشێ.

دەست بە چەک
چاوێکی لە ماڵێیە و
چاوێکی دیشی لەسەر خاک ئۆقرە دەگرێ.
گڕی هەزار ئاوایی لە سینگیدا
لە دۆڵ و دەرەکانی کوێستاندا
شوێن دەگۆڕێ.

لە لووتکەیەکەوە بۆ خەرەند و
لە چۆمێکەوە
بەرەو دارستان
پەرە بە سووراییی زەوی و ئاسۆ دەدا
*
                            لە هێڵی بەبەڕوو تەنراوی بەرگری
چاوی پێشمەرگەکان هەموو شەوێک
ڕۆ دەچێتە لەشی مەرگەوە و
ئێسقانی جیهانخۆرەکان قاڵ دەکاتەوە.

لەشی شەو لە هەزار ڕۆچنەوە دەڕووشێ
چونکە چاوی پڵینگەکان
دەرفەت بە لەرەی نسێیەک نادا.

بۆنی پڵینگ
لە هەناسەکانی کوردێکەوە دەشنێتەوە
بەفر و سەوزایی
خاک و شنە
پشووی نەیاران سوار دەکا
                                      *
هەر باری جینایەت دەخەن
لە شار و دێ
تانگ و ترێلییەکان
.
وڵاتی خودموختاریش
ئاڵاکانی لەسەر سینگی کوڕان و کچان هەڵدەکا.

لە خەونی فاتۆمیی تیمسارەکاندا
دە جار کوردستان خاپوور دەکرێ.

لە خەیاڵی قاڕنایی جاشەکاندا
سەد جار پێشمەرگەکان
لەت و کوت دەبن.

هەتاوی "ئاربابا"ش هەموو ڕۆژێ
لەسەر باڵی گوللە
لەسەر جادەی سنە
پەرەدەدا بە:
"ئەی رقیب! هەرماوه قەومی کورد زوبان
   نایشکێنێ دانەری تۆپی زەمان"

دەڕوازەی گەورە لەسەر گازەرای پشتە
جادەکانی پێشمەرگەیەک یەکتری لەئامێز دەگرن

لە سەر جادەی سنە
ژیان دارە دارە دەکا.
لە سەر جادەی سنە
دایکان شیر بە منداڵەکانیان دەدەن.
لە سەر جادەی سنە
باری جینایەت بێ ئۆقرەیە.

🔻 درێژەی ئەم شیعرە لەم بەستەرەدا بخوێنەرەوە:
https://bit.ly/3fDJ4zK

سروودی: ئێمە نابەزین

هێرۆ فریا

تەنها مردووەكان كۆتاییی جەنگ دەبینن

هونەرمەند: گەیلان عەبدوڵا
جۆری كار: ڤیدیۆ ئەنستەڵەیشن
ساڵی بەرهەمهێنانی: ٢٠١٨
شوێنی بەرهەمهێنان: هەولێر
جۆری مەتریاڵی بەکارهاتوو: سەندوقی فیشەک

کۆنسێپتی کارەکە: ئەمڕۆ مرۆڤ لە هەموو سەردەمێک زیاتر رووی دڕندەیی و بەربەریەتیی خۆی دەرخستووە، ئەو خەڵکانەی کە لەلایەن ئایدۆلۆژیا ساختەکانی سەردەمەوە مەفهومێکی تریان بە (شەهید-نەمر) بۆ مردن پێبەخشرا، تەنیا ئەوان لەو شوێنەی مەرگدا لە پووچی هەموو شتێک تێگەیشتن.

شیکردنەوەی کارەکە لەلایەن ئاڤان سدیق: كارەكەی گەیلان كورته ڤیدیۆیەكه ماوەی دوو خولەك و نیو دەخایەنێت، مرۆڤێك به لەشی ڕووت لەناو لمی زەردا ڕاکشاوه بایەك هێواش هێواش جەستەی دادەپۆشێت تا له كۆتاییدا لمەكه بەتەواوەتی هەموو جەستەی دادەپۆشێت و دیار نامێنێت، شوێنی پیشاندانی ڤیدیۆیەكه بە پڕۆجێکتەر لەسەرەوەی ڤیدیۆكه دەدات له ناو سندوقیكی فیشەك كه قەباره و درێژی هێندەی قەبارەی مرۆڤیكه، لێرەدا ناوەوەی سندوقەکە دەبێت بە شاشە و لەوێوە کارەکە دەبینین. 

ناوەڕۆكی كارەكە تایبەته به چەشنی كوشتن كه چۆن لە ڕێگەی کوشتنی یەك تاكەكەس، به ئازارسانێکی هێور و لەسەرخۆ، تاكەكەسێك كە هێندەی قەبارەی سندوقێکی فیشەك و گوله جێگەی داگیر کردووه. ئەم شێوازی کوشتنە گوستراوەتەوه بۆ ترساندنی فەزایەكی گەورەتری ململانيی كۆمەڵایەتی.
كاریگەریی یادەوەریی كۆگەل و تاكەكەسی گەیلان له كارەسات و كۆمەڵكوژی ئەنفال بەڕوونی له ڤیدیۆكەدا دەبینرێت، وەك بەكارهێنانی لمی زەرد كه هەستی ئەوەمان پێدەبەخشێت، کە لەناو بیابانداین. ئەم چەشنه لەكاركردنی گەیلان بۆ خۆی جۆرێكە له پیشاندانی زیندەبەچاڵكردن؟
زیندەبەچاڵكردن یان به زیندوویی مراندن، ئەم جۆره له قڕكردنی تاك و كۆ له دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس و لەلایەن گروپه تیرۆرستەكانەوه تا ئێستا درێژەی هەیه.
ئەم كارە چەند تایبەتمەندییەكی هەیه، ئەویش بكەری خۆڵ پیاكردنەكە نادیارە كە ئەمە وادەكات کە كات و شوناسی تاوانكاری ڕوودانی كارەساتەكان بە كراوەیی بەجێ دەهێڵیت تاوەكوو پێمان بڵیت كە ئەمه پڕۆسێسێكی بەردەوامه.
توندوتیژی بەو شێوەیه رەق و زەق نەكراوەتەوه كە تەواو پێچەوانەی ئامانجی تاوانكارییەكان لەسەر تۆقاندنی كۆمەڵ بەهۆی یەك كەسەوه نەگوازرێته ناو كۆمەڵ و وەك دۆخێك پیشانی دەدات.
پرسیار دەكاتەوه لەسەر ئازاردانی جەسته به زیندوویەتی، وێنەی كەسەكه تەواو له جووڵەدایه بەهیچ جۆرێك سەرنجی لەسەر مردن نییە بەڵكوو سڕینەوە و دیارنەمان پیشان دەدات، تەواو به پێچەوانەی ئامانجی تاوانكارەوەیە.

تێبینی: ئەم کارە هونەرییە لە ساڵی ٢٠١٨ لە نمایشی تایبەتی (هەمیشە ئازار دەچێژین) لەسەر قەڵای هەولێر نمایش کرا.
بۆ جاری دووەم ٢٠٢٢ لە نمایشی (بەتەنها – پێکەوە) لە شاری سلێمانی لە ئێستادا نمایش دەکرێت.

"ئانی ئێرنۆ"ی نووسەری فەڕەنسی بووە براوەی خەڵاتی نۆبڵی ئەدەب ٢٠٢٢

بابەتەکانی ڕۆمانەکانی ئانی ئێرنۆ، لەبارەی ژیانی ڕۆژانەی خەڵکی فەڕانسایە. ئانی ئێرنۆ یەکێکە لەو ناوانەی کە چەندین ساڵە لەکاتی پێشبینی براوەکانی خەڵاتی نۆبڵی ئەدەبی ناوی دەهاتە ئارا. ئەو پێی وایە "ئەرکی ڕۆماننووس، وتنی هەقیقەتە"
ئانی ئێرنۆ یەکەمین ڕۆمانی لە ساڵی ١٩٧٤ بڵاو کردەوە، چیرۆکەکەی هەڵقوڵاوی ژیانی واقیعی خۆیەتی. لە دەیەکانی ١٩٨٠ و ١٩٩٠ بە نووسینی کۆمەڵێ ئۆتۆبیۆگرافی ناوبانگی پەیدا کرد. ئیدی ئێرنۆ بووە یەکێ لەو نووسەرانەی کە بەرهەمەکانی بە شێوەیەکی فراوان لە قوتابخانە و زانکۆکان دەخوێنرێ.
ئێرنۆ تا ساڵی ٢٠٠٠ بۆ نووسەرە ئینگلیزەکان و جیهان نەناسراو بوو، بەڵام پاش ئەوەی ساڵی ٢٠٠٨ ڕۆمانی "ساڵەکان"ی وەرگێردرایە سەر زمانی ئینگلیزی، ئیدی بووە جێی بایەخی نووسەران و ڕەخنەگرانی ئینگلیزی زمانیش، ئەم ڕۆمانە دوو خەڵاتی فەڕەنسی پێدراوە. ڕۆمانی ساڵەکان ئۆتۆبیۆگرافییەکی جەمعییە.
ئانی ئێرنۆ لە ساڵی ١٩٤٠ لە سێن مارتین لەدایك بووە و لە خێزانێکی چینی کرێکار گەورە بووە. بەرهەمەکانی ناوبراو بە زۆری ئۆتۆبیۆگرافین و پێوەندنییەکی نزیکیان لەگەڵ کۆمەڵناسیدا هەیە. چەندین خەڵاتی لە فەڕەنسا وەرگرتووە لەوانە خەڵاتی ئەدەبی ڕۆنودۆ، خەڵاتی زمانی فەڕەنسی، خەڵاتی سترێگا و خەڵاتی مارگرێت دۆراس.. لە بەناوبانگترین بەرهەمەکانی ئێرنۆ دەکرێ ئاماژە بە "ساڵەکان"، "ژنێک". "شەرم"، "کچەکەی تر" و "ژیانی دەرەوە" بکەین. زۆرینەی بەرهەمەکانی ناوبراو وەرگێڕاونەتە سەر زمانەکانی دیکە و هەندێ لە بەرهەمەکانیشی کراونەتە فیلمی سینەمایی.
ئانی ئێرنۆ ئەمڕۆ پێنجشەممە بووە براوەی خەڵاتی نۆبڵی ئەدەبی بۆ ساڵی ٢٠٢٢ و هەروەها بووە ١٦ەمین نووسەری فەڕەنسی کە خەڵاتی نۆبڵی ئەدەبی بەدەست هێنابێت.

📚بنیادی کاره‌کته‌ر و ئێستاتێکای گێڕانه‌وه‌ له‌ ڕۆمانی "که‌ناڵی مه‌یموونه‌ چه‌کداره‌کان"ی کاروان عومه‌ر کاکه‌سوور

بەشی یەکەم
(١-٢)



✍عەلی عوسمان یاقـووب

  ✅ «داڕشتن و پێشخستنی کارەکتەر‌ دیوێکی گرنگە لە ڕۆمانەکانی (کاروان)‌. لەوەیش گرنگتر ئەکتیڤکردنی کارەکتە‌رەکەیە. کارەکتەری ئەکتیڤ، لای کاروان هەر ئەوه ‌نییە بزاوت و جووڵەی جەستەیی زۆر بێت، بەڵکوو پرۆسێسی بیرکردنەوە و ڕامان و ڕێکخستنی ڕووداوەکان لە هزری کارەکتەر ڕەنگدانەوەی ڕاستەقینەی ئەم ئەکتیڤبوونەیە وەکوو لە کارەکتەری "ئامانج" و "ئازادی هەمین مامان" و "سۆزان"دا بە ڕوونی دەردەکەوێت‌. لە لایەکی ترەوە، مەرج نییە ته‌نیا کارەکتەرەکە ڕاستەوخۆ سەرچاوەی ئەکتیڤبوون بێت، بەڵکوو دەشێ ئەم ئەکتیڤبوونە، ئینجا جەستەیی بێت یان هزری، لە شتە بێگیانەکان، لە گواستنەوەی زەمەنەکان، لە گۆڕینی شوێنەکانیش بەرجەستە بکرێت. بۆ نموونە، دەشێ هەڵکەوتەی پەڵە‌هەورێک، سێبەری پە‌ردەیەک، وێنەی سەر دیوارێک یان سەندووقێک یاخود شێوەی بەردێک، ببێتە سەرچاوه‌ی جووڵە‌یەکی ئەوتۆ لە پانتاییی ڕۆمانەکە، کە دواجار خوێنەریش بە بەردەوامی ئەمسەروئەوسەر پێ بکات. هەڵبەت ئەم جووڵەیە بە هیچ شێوەیەک ناکرێت بەدەربێت لە گواستنەوەی ئازادانەی زەمەن. ئامادەبوونی زەمەن ئامادەبوونێکی زۆر ئاڵۆز و فرەشێوە و فرە‌ئاڕاستەیه، چونکە نووسەر ڕۆمانەکه‌ی لەسەر ڕ‌ەگەزی زەمەن و سروشتی ئەو زەمەنه ‌و کاریگەرێتی بەسەر ڕووداوەکان و دروستکردنی کارەکتەر بونیاد دەنێت‌. دیارە مرۆڤ دەبێ زەمەن لە چوارچێوەی ڕۆمانەکە جیا بکاتەوە لە زەمەن لە دەرەوەی ئەم چوارچێوەیەدا‌، چونکە چوارچێوەی زەمەنی ڕۆمانەکە، فراوان بێت یان نا، بۆ نووسەر گرنگ نییە بەقەد ئەوەی لەناو ئەم‌ چوارچێوەیەدا چۆن گەمە بە زەمەنەکان‌ دەکات.»

✅ «ڕۆمانی "کەناڵی مەیموونە چەکدارەکان"، بە گشتی مامەڵە لەگەڵ کارلێک و کاریگەرێتیی نێوان کارەکتەرەکان و هەروەها دەوروبەرەکەوە دەکات بە هەموو ڕەهەندەکانییەوە. دیارە مرۆڤ بۆ هەر ڕووداوێک یان بۆ هەر هەڵسوکەوتێکی تایبەت بە هەر کارەکتەرێک لێکدانەوەیەکی جیای هەیە بەپێی سروشتی ڕووداوەکە یان ئەو کەسەی، کە ڕووداوەکە دەگێڕێتەوە، بۆیە کاتێك خوێنەر لە دەرەوەی بازنەی ململانێکانەوە سەیری ڕووداوەکان دەکات، شتێکی ئاسایییە، بە چاوی ئەو کارەکتەرەوە ڕووداوەکان ببینێت، کە لە هەموویان زیاتر لەگەڵ میزاجی خۆی دەگونجێت. مەسەلەکە دەوەستێتە سەر تێڕوانینی مرۆڤ دەربارەی ئەو پێوەندییەی، ڕۆماننووس به‌رامبه‌ر بە ڕووداوەکانی چیرۆکەکە دروستی دەکات. هەڵبەت ئەمەیش لە ڕێگەی چیرۆکخوانەکەوە دێت. لەبەر ئەوەی ڕۆحی ڕۆمان لای (کاروان) لە گێڕانەوەدایە و گێڕانەوەیش لە بینینی چیرۆکخوانەوە سەرچاوە دەگرێت، بۆیە چیرۆکخوان لای (کاروان) نەک هەر وەکوو دیدگای دەرەوه ‌(external viewpoint)، کە لە بازنەی عەقڵی گشتی جێگەی دەبێتەوە بەکار دێت، بەڵکوو دەبێتە پێکهاتەیەکی بنچینەییی ڕۆمان»


✅ درێژەی ئەم وتارە لەم بەستەرەدا بخوێنەرەوە
https://bit.ly/3yr0fv0

📚بنیادی کاره‌کته‌ر و ئێستاتێکای گێڕانه‌وه‌ له‌ ڕۆمانی "که‌ناڵی مه‌یموونه‌ چه‌کداره‌کان"ی کاروان عومه‌ر کاکه‌سوور
بەشی دووەم
(٢-٢)


✍عەلی عوسمان یاقـووب
  ✅ «ئەمڕۆ زۆربەی ڕەخنەگرەکان بەوە دڵخۆشن، کە چیرۆکخوان بە بەشێکی سروشتیی چیرۆک بزانن،‌ بەڵام بەیەکەوه ‌گونجاندنی چیرۆکخوان لەگەڵ پێکهاتەکانی چیرۆک هێشتا هەر مەسەلەیەکی مشتومڕئامێزە. بەدەر لەوەی، کە چیرۆکخوان لە لای (کاروان)، لە ڕوانگەی لێکۆڵینەوە لە فۆرم و چەمکی چیرۆک، وەکوو بەرهەمێکی هونەری، ڕەگەزێکی بنچینەیییە، ڕاستییەکەی بۆ تێگەیشتن لە ڕۆمانەکانیشی هەر ڕەگەزێکی بنچینەیییە، له‌ ڕوانگه‌ی ئه‌و ڕاستییەی، کە چیرۆکخوان دەچێتە ناو پێکهاتەکانی ڕۆمان. ئەمەش وەکوو کاردانەوەیەک بۆ تایبەتمەندێتییەکانی ڕۆمان، بۆ قووڵکردنەوەی تەکنیکی گێڕانەوە ڕوو دەدات نەک وەکوو کاردانەوەیەک بۆ خودی چیرۆکەکە. چیرۆکخوان لای (کاروان)، ئەو بەکارهێنانە ڕووکەشەی نییە، کە کار بۆ دامەزراندنی چوارچێوەیەک بکات بۆ چیرۆکەکە بۆ ئەوەی هەرچی بابەتە یان ئاخاوتن و دەمەتەقێیە وەکوو ڕاپۆرتێک ڕایبگەیەنێت، چونکە لە پاڵ گێڕانەوەکەدا، خوێنەر، لێره ‌و لەوێ، له‌ ڕێگه‌ی دیالۆگەکانی ناو گێڕانەوەکەوە هەست دەکات لە بەردەم شانۆنامەیەک دایه، کە زۆر نەخشەکاریی بۆ کراوە.‌»
✅ «دەکرێت بڵێین ڕۆمانی "کەناڵی مەیموونە چەکدارەکان"، دواجار، بریتییە لە تۆمارێک بۆ ئامادەکردنی کارەکتەر‌ بۆ گەیشتن بە دوایین تێگەیشتن لە شتەکان. ئەم ئامادەکردنەش لە فۆرمی گواستنەوەیەکی خێراوە دێت بۆ دیوی ناوەوەی کارەکتەرەکانی تریش و لێکدانەوەی سیمبۆڵە تایبەتییەکانی ئێستا و ڕابردوو، کە دواجار، لە منداڵدانی ئەم پرۆسەیە بینینی کارەکتەرەکە به‌رامبه‌ر بە واقیع، بە ژیان دروست دەبێت. پرۆسەکە، ڕاستییەکەی، چالاکییەکی دەروونی و هزرییە، زیاتر لەوەی جەستەیی بێت. هەڵبەت، زۆر کەس بەم گەڕان و پشکنینەی، کە باسمان لێوە کرد سەرقاڵن، بەڵام دیاره زۆربەیان وەکوو "ئامانج" و "ئازادی هەمین مامان" و "سۆزان" لە چالاکییە دەروونییەکان بەئاگا نین. (کاروان) ئەم کارەکتەرانە هەڵدەبژێرێت، چونکە بە گشتی، وەکوو چیرۆکخوان، لەڕادەبەدەر هەستیارن سەرەڕای ئەو جیاوازییەی نێوانیان سەبارەت بە ڕادەی زانیارییەکان یان بە خودی کارەکتەرەکانیان‌. بێجگە لەمەش، نووسەر لە ڕێگای بەکارهێنانی تەکنیکی شەپۆڵی هۆشەوە هەوڵ دەدات نهێنییەکانی دیوی ناوەوەی کارەکتەرەکان لەگەڵ دونیای فراوانی دەرەوە هاوتەریب بکات. بە واتایەکی تر دیوی ناوەوەی کارەکتەرەکان دەبن بە وێنەیەکی بچووکی دونیای دەرەوه.»


✅ درێژەی ئەم وتارە لەم بەستەرەدا بخوێنەرەوە
https://bit.ly/3Ev3Zzn