رویای ایرانی - جوادی یگانه

مناقشه وطن
بررسی حواشی و اختلاف‌نظرها درباره ورزشکارانی که زیر پرچم کشور دیگری غیر از ایران در المپیک مسابقه می‌دهند

گفتگو با الناز محمدی. روزنامه هم‌میهن. ۲۰ مرداد ۱۴۰۳ (متن گفتگو را در اینجا بخوانید. من اندکی متن را اصلاح کردم.)

محمدرضا جوادی یگانه، جامعه‌شناس در گفت‌وگو با «هم‌میهن» موضوع مهاجرت و پناهندگی را زیر ذره‌بین می‌برد. او معتقد است، آدم‌ها مهاجرت می‌کنند و مهاجرت هم یک انتخاب شخصی است. در همین المپیک، برخی اعضای تیم تنیس روی میز آمریکا، از آسیای جنوب شرقی هستند. بنابراین مهاجرت‌کردن، هویت یا ملیت دوم داشتن یا حتی ترک تابعیت کردن، در دنیای جدید رواج دارد و پدیده استثنایی نیست: «اما اینکه چرا مهاجرت یا پناهندگی یک ورزشکار بیشتر دیده می‌شود، به این دلیل است که ورزش قهرمانی به‌ویژه المپیک می‌شود نماد هویت و کسی که مدال می‌آورد، سرمایه نمادین کسب می‌کند و نماد وطن می‌شود. برای یک متخصص کامپیوتر که مهاجرت می‌کند و موفق است، پرچم کشوری را برایش به اهتزاز در نمی‌آورند و سرود ملی نمی‌زنند اما در المپیک و ورزش‌های قهرمانی، موضوع متفاوت است.

بنابراین هرگونه رفتاری در این ماجرا از منظر هویت ملی باید دیده شود، نه فقط انتخاب شخصی. همانگونه که یک قهرمان المپیک وقتی برنده می‌شود، آدم‌ها به او احترام می گذارند و با او همذات‌پنداری می‌کنند به همان دلیل، اگر او رفتار متفاوت و غیرمطلوب از نظر جمع داشته باشد، هم مردم ناراحت می‌شوند. بنابراین در نمونه‌های اخیر، مسئله هویتی است که مهم است، نه بحث در باره ورزشکاران با تابعیت دوم یا پناهندگی گرفته. مسئله مهم، ملیت است؛ مسئله، زیر پرچم ایران بودن یا زیر پرچم کشور دیگری. مسئله، نماد ملیت و هویت ملی است. اگر با این رویکرد نگاه کنیم، بیشتر متوجه حساسیت‌ها می‌شویم.»

او با اینکه برخورد با کیمیا علیزاده جنسیتی است، موافق نیست: «من واکنش‌های مردم را جنسیتی ندیدم. تفاوت برخورد در تکواندو و کشتی در این بود که در تکواندو کسی که پرچم ایران را حمل می‌کرد، بار قبل شکست خورده بود و الان پیروز شد، و لذا فرصتی فراهم شد شد برای رجزخوانی. مسئله، سیاسی و جنسیتی نیست و هویتی است. موضوع این است که هویت ملی و پرچم در جاهایی مورد تردید واقع می‌شود، و آدم‌ها درباره‌اش موضع شدید می‌گیرند.

از این دید، حساسیت‌ها طبیعی است چون به مرزهای ملیت پیوند خورده؛ کسی که مهاجرت کرده از ایران، ترک تابعیت نمی‌کند، بکند هم یک عمل فردی است. اما کسی که زیر پرچم کشور دیگری کشتی می‌گیرد، تابعیت دوم او به چشم می‌آید و برجسته می‌شود. اینجا دیگر موضوع فردی مهم نیست بلکه ارتباط آن با هویت ملی اهمیت پیدا می‌کند.
موضوع، فرد نیست، مسئله این است که ورزشکار مدال‌آور در جایگاه نماد یک کشور است و توجه ویژه‌ای به او می‌شود و به تعبیر جامعه‌شناختی واجد سرمایه نمادین می شود، یعنی کسی که مردم از بردش خوشحال می‌شوند و از باختش ناراحت. وقتی در مرکز توجه قرار می‌گیرید و ملیت وسط می‌آید، برخوردها شدیدتر می‌شود، محبت مردم به او بیش از اندازه‌ است، ناراحتی‌ مردم هم از رفتار نادرست یک ورزشکار سرشناس هم زیادتر است.
بدیهی است که آدم‌ها برای فرصت بهتر می‌توانند مهاجرت کنند، مثل خیلی از ایرانی‌ها که انتخاب فردی داشتند و رفتند اما مسئله پناهندگی موضوع تلخی است. مبارزه ایرانی با ایرانی دلپذیر نیست.»

جوادی یگانه معتقد است که مهاجرت ورزشکاران با مهاجرت مردم دیگر فرق دارد. البته مهاجرت یک انتخاب شخصی برای بهتر کردن زندگی است، مانند طلاق. ممکن است پیامدهایی هم داشته باشد،‌ولی باید برای پیامدها فکری کرد نه اینکه جلوی آن را گرفت.: «طلاق خودش آسیب اجتماعی نیست، بلکه راه‌حل یک مسئله است. همین را راجع به مهاجرت هم می‌بینیم، مهاجرت علی‌الاصول به‌عنوان انتخاب فردی می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد اما مسئله در باره ورزشکاران، تنها مهاجرت نیست، هویت هم است.»

پی‌نوشت: چند سال پیش، سیدضیا‌ء هاشمی و من، مقاله مشترکی در فصلنامه هویت ملی با عنوان «فوتبال و هویت ملی» نوشتیم که آن را هم می‌توانید در نوشته بعدی ببینید.

هم‌میهن

مناقشه وطن

محمدرضا جوادی یگانه جامعه‌شناس می‌گوید: آدم‌ها مهاجرت می‌کنند و مهاجرت هم یک انتخاب شخصی است. در همین المپیک، بیشتر اعضای تیم پینگ‌پنگ آلمان و آمریکا، چینی و ژاپنی‌اند. بنابراین مهاجرت‌کردن، هویت یا ملیت دوم داشتن یا ترک تابعیت کردن، مشکلی ندارد. اینها در…

👍6

648 views06:39