آیا چیزی به اسم خمیره ایرانی وجود دارد؟

محمدرضا جوادی یگانه

آیت‌الله جعفر سبحانی، مرجع محترم تقلید، در بیانیه‌ای در مخالفت با تعطیلی روز شنبه (اینجا)، یکی از دلایل مخالفت را این دانسته که «در خمیره هر ایرانی، شنبه، روز کاری است.»

تصورات ذات‌گرایانه به جامعه ایرانی یکی از مشکلات اساسی در ایران بوده و باعث می‌شده تا دلیل وضعیت فعلی جامعه ایران را در خلقیات منفی ایرانیان (مواردی چون تنبلی و زرنگی و ترس) بدانیم، که تلویحا غیرقابل‌تغییر هم دانسته می‌شده. در مقابل، توهمات برتری نژادی ایرانیان هم بر همین اساس بنا شده است، مواردی مانند بالا بودن هوش ایرانی یا «هنر نزد ایرانیان است و بس».

افزایش ارتباطات با سایر کشورها و اطلاع از تجربه توسعه اجتماعی در جهان باعث می‌شود تا در داوری‌های مبتنی بر #خلقیات ایرانیان، تجدیدنظر کنیم.

من در مقاله «خلقیات منفی ایرانیان: خصلت ملی یا وضعیت اجتماعی؟» (اینجا) نشان داده‌ام که آنچه به نام خلقیات به جامعه ایرانی نسبت داده می‌شود، بیش از آنکه نشانه خصلت ملی پایدار جامعه ایرانی باشد، محصول علل متعدد و درازمدت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه ایران است. و برای بهبود وضعیت جامعه ایرانی، ساختارهای مقوم این وضعیت باید تغییر کند. آنکه باید چنین تغییری ایجاد کند، دولت است که تاکنون گامی در این مسیر برنداشته است.

اصرار سنت و مدافعان آن، بر ایستادگی در برابر هر تغییری، با دلایلی چون خلقیات ایرانی، تنها فرایند تغییر در ایران را طولانی، دشوار و نیز با تضعیف سنت همراه می‌کند. البته این به معنای پذیرش کورکورانه هر تغییری نیست، بلکه مساله آنجاست که تغییر و دستکاری در جامعه باید ارزیابی و پیوست‌های رسانه‌ای، اجتماعی، زیست‌محیطی و عدالت داشته باشد. از تغییر نترسیم ولی بدون ارزیابی، دست به تغییر نزنیم.

در ضمن «از شنبه» برای جامعه ایران، بیش از آنکه زمان شروع کار باشد، وعده‌ای برای عقب انداختن کارها و اهمال‌کاری بوده است!
@javadimr

در وضعیت دوجامعه‌ای‌شده ایران، امکان شکل‌گیری هیچ وفاقی وجود ندارد و همه چیز به سرعت تبدیل به دوقطبی می‌شود.

دوقطبی پنج‌شنبه-شنبه هم به سایر دوقطبی‌های موجود در جامعه اضافه شد و می‌شود حدس زد که موافقان قبلی و رای‌دهندگان به تدریج، به توجیه و سپس انکار موافقت یا رای خود بپردازند.

تفاوت تکثر دوقطبی‌ها در جوامع دیگر با دوجامعه‌ای،‌ در این است که دوقطبی‌ها در ایران، بر‌هم‌افتاده یا متقاطع نیست، بلکه منحنی آنها شبیه به هم است؛ آنکه با الزام حجاب موافق است به احتمال زیاد با تطعیلی شنبه هم مخالف است. تکلیف همه چیز به سرعت روشن می‌شود: یا با مایی یا بر ما. میانه‌ای در میان نیست.

حرکت به سمت توسعه و پیشرفت در این وضعیت، ممکن نیست.

‏همه آنها که با نگرانی، چه نگرانی از سلامت رئیس جمهور، و چه نگرانی از وضعیت آینده، اخبار را دنبال می‌کنند، «نگران ایران» هستند. این نگرانی مشترک، می‌تواند مبنایی برای افزایش کمی و کیفی حس جمعی مشترک باشد و به هم‌سرنوشتی دوباره ایرانیان کمک کند.

‏تسلط سریع دولت و سایر قوا بر اوضاع، مختل نشدن امور کشور، و آماده کردن سریع مقدمات برای انتخابات ریاست جمهوری، نقطه قوت مدیریت کلان نظام سیاسی و ساختار قانونی کشور است. و همین‌ امر، نگرانی مردم را از پیامدها و بهم‌ریختگی‌های ناشی از این سانحه بزرگ، کم می‌کند.

گفنگوی حسین قاضیان با رادیو فردا در باره تشدید دوقطبی‌ها در ایران

‍ مصاحبه مجله شامگاهی رادیو فردا در روز گذشته (۳۰ اردیبهشت) با حسین قاضیان،‌ جامعه‌شناس، در باره پستی که من دیروز در باره دوقطبی جدید شنبه-پنجشنبه نوشتم (اینجا)، را در صوت ضمیمه گوش کنید.

قاضیان میان دوقطبی آماری، دوقطبی اجتماعی و دوقطبی اجتماعی ناراحت‌کننده تمایز می‌گذارد و توضیح می‌دهد که وضعیت فعلی ایران، «دوقطبی‌های شدید و عمیق» است و اینکه حکومت پشت یکی از این دوقطبی‌ها است و اینکه هر دو قطب می‌خواهند سر به تن دیگری نباشد، همان است که من از آن به «دوجامعه‌ای شدن»‌ ایران تعبیر می‌کنم.

قاضیان یکی از علل تشدید آن را را تکنولوژی‌های جدید ارتباطی و اطلاعاتی می‌داند که دو جهان متفاوت ایجاد می‌کند. برطرف شدن این وضعیت نیز از نظر او، طولانی و دشوار است.

‏اگر امروز اردوغان برای شرکت در تشییع جنازه به مشهد آمد، از «همکاری ترکیه در کشف بالگرد» رسما تشکر کنید. و مجادلات «ما بودیم اول پیدا کردیم» و «شایعه بودن کمک خارجی» را به نورستگان ایتا و ویراستی واگذار کنید.

چو به بودی، طبیب از خود میازار
که بیماری توان بودن دگر بار
چو باران رفت بارانی میفکن
چو میوه سیر خوردی شاخ مشکن
چو خرمن برگرفتی گاو مفروش
که دون‌همت کند منّت فراموش
منه بر روشنایی دل به یک بار
چراغ از بهر تاریکی نگه ‌دار
نشاید کآدمی چون کرهٔ خر
چو سیر آمد نگردد گِردِ مادر
وفاداری کن و نعمت‌شناسی
که بدفرجامی آرد ناسپاسی
جزای مردمی جز مردمی نیست
هر آنکو حق نداند آدمی نیست
سعدی

پ.ن. خبر سفر اردوغان به مشهد تکذیب و حذف شده، اما اصل گلایه و توصیه باقی است. ‏

بدون شرح!

۱_ به سهم خودم، از تک‌تک اساتید پوزش می‌خواهم که بسیار از شما آموخته و همچنان در حال آموختنم؛ برای ایران‌دوستی شما، برای فهم و انتقال اندوخته‌های علمی‌تان به جامعه، برای بودن‌تان در کنار مردم و التیام بخشی به آنان و بخاطر دلسوزی‌تان.
.
۲_از پنجه کشیدن بر چهره علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی، چه بهره‌ای جز نفرت‌پراکنی، قطبی‌سازی و دور کردن قدرت و سیاست‌گذاران از فهم عمیق مسائل جامعه حاصل می‌شود؟
و حاصل آن، این شده است که شده....

۳_ شما مدعیان، به قدری از دانش کم‌بهره هستید که فکر نمی‌کنم حتی یک خط از مباحث پایه جامعه‌شناسی را فهم کرده باشید. حتی عنوان رشته تخصصی و علمی افراد مورد خطاب‌تان را هم نمی‌دانید.
در این روزهایی که برای عبور از آن نیاز به همدلی داریم، برای این نوع تحرکات رسانه ملی متاسفم.

@alirabiei_ir

جریان تندروی که دوقطبی‌زا و دوقطبی‌زی است، تلاش دارد تا با مظلوم ‌نمایاندن خود و دشمن‌ نمایاندن رقیب، همزمان، حداکثر هراس و نفرت از رقیب را در طرفداران خود ایجاد کند. این جریان می‌خواهد با دوجامعه‌ای کردن حداکثری ایران، موافقان را، و تنها موافقان را، سر صندوق ببرد، و جامعه دوم را هم از رای دادن و هم از نامزد شدن منصرف کند.

پنجمین همایش بین‌المللی صلح و حل منازعه
۷ و ۸ خرداد ۱۴۰۳. دانشگاه تهران

فردا، سه‌شنبه ۸ خرداد در پنجمین همایش بین‌المللی صلح و حل منازعه، مقاله «مدیریت منازعه در فقدان شرایط فیصله‌بخش در ایران» را ارائه خواهم کرد.
در نشست تخصصی «صلح و منازعه در سیاست ایرانی: از فهم نظری تا دشواری‌های عملی» که از ساعت ۱۵:۲۰ تا ۱۷ در تالار حنانه دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار می‌شود، ۵ مقاله ارائه می‌شود که در تصویر پیوست آمده است.

سایت همایش:

https://icpcr.ut.ac.ir/

مدیران ارشد دهه نود برای حل مشکل کشور تلاش کردند، اما عوامل متعدد در داخل و خارج کشور، باعث شد تا آنها موفق نشوند.
واقعیت تلخ این است که خاطره جمعی میان‌مدت، مدیران را با نتیجه‌‌ای که به دست آورده‌اند ارزیابی می‌کند نه با رویه‌‌ای که برای رسیدن به نتیجه در پیش گرفته بودند. لذا بعید است جامعه دوم و مردم روگردانده از صندوق، بخاطر آنها حاضر به شرکت در انتخابات بشوند.

‍ مدیریت منازعه در فقدان شرایط فیصله‌بخش در ایران
سخنرانی ارائه‌شده در پنجمین همایش بین‌المللی صلح و حل منازعه

منازعات اجتماعی نمونه‌ای از منازعات در یک جامعه هستند که در آن محور نزاع، تضاد و رقابت بر منابع و سرمایه‌های اجتماعی، مانند احترام و آبرو است. زمانی فیصله‌بخشی حل این منازعات،‌ نیاز به دوئل یا بازی‌های شجاعانه داشت. اما جامعه می‌تواند بجای آن، فیصله‌بخشی قانون و هنجارهای اجتماعی را پیشنهاد کند. اما علیرغم قدرت گرفتن دولت در فیصله‌بخشی نزاع‌ها، هنوز هم جامعه مرزهای روشنی با دولت در زمینه حل منازعات اجتماعی دارد.

حل منازعه در جامعه ایران، بیش از آنکه فیصله‌بخش یا مصالحه‌شونده باشد، مدیریت‌شده است. حل منازعه نیازمند تعریف هنجارهای روشن برای حدود منازعه و شیوه‌های اتمام آن و از بین بردن زمینه های وجود منازعه است. و در این چارچوب است که حتی می‌توان از کارکرد‌های مثبت نزاع در جامعه بر اساس نظرات گئورگ زیمل، لوئیس کوزر، رالف دارندروف، آلبرت هیرشمن، و سایر صاحب‌نظران جامعه‌شناسی هم سخن گفت.

اما بی‌دولتی تاریخی در جامعه ایران و بازگشت آن در دوران اخیر، باعث شده تا جامعه ایران بجای حل منازعه، به مدیریت منازعه روی‌ آورد. و در شرایطی که هنجارها و ساختارهای فیصله‌بخش و تمام‌کننده منازعه وجود ندارد، بتواند بدون آنکه نیازمند قضاوت و تصمیم در باره منازعه باشد، آن را مدیریت کند و از سطح تنش بکاهد یا آن را به بعد موکول کند.ویژگی اصلی مدیریت منازعه در ایران،‌ «ابهام، تاخیر و مدیریت وجهه»‌ است.

در این سخنرانی، این شیوه مواجهه با منازعه را در جامعه ایران بحث شد و برخی علل تاریخی آن از جمله امنیت توضیح داده شد و همچنین تلاش شد تا در برخی از عناصر مرئی‌کننده فرهنگ ایرانی از جمله فیلم‌های سینمایی و سفرنامه‌های فرنگیان به ایران نشان داده شود.

صوت این ارائه به پیوست است. مقالات دیگر ارائه‌شده در نشست «صلح و منازعه در سیاست ایرانی؛‌از فهم نظری تا دشواری‌های عملی»، شنیدنی و حاوی نکات مهمی بود.

@javadimr

🎙#پادکست گفتگوی محمدرضا جوادی یگانه و عباس کاظمی

«ایران: دو جامعه در یک کشور؟»

جوادی یگانه: آیا فردای براندازی جایی برای دینداران خواهد بود؟ | دینداران سنتی با حکومت مخالفت علنی نخواهند کرد.

کاظمی: علمای دینی نیز به صف معترضان خواهند پیوست. | میزان دینداری در جامعه به شدت کم شده است.

این‌جا بشنوید:
کست‌باکس | اپل | اسپاتیفای | گوگل

ویدئوی کامل را اینجا ببینید:
یوتوب آزاد | وبسایت آزاد


🆔 @AzadSocial

‍ 🔴اصول تشخیص نظرسنجی‌ های معتبر
ترجمه حسین تدین

برخی خوانندگان و همکاران خواهان این کتاب بودند. بنده از رئیس محترم پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات درخواست کردم فایل آن را در اختیار علاقه‌مندان قرار دهند که با روی باز استقبال کردند.
نظرسنجی
افکارسنجی

‏«اینجا کجاست؟»
‏نماینده مجلس پرسش دقیقی پرسید. اینجا هر جا هست، نسبتی با مردمان معمولی در ایران ندارد. مردم ایران، ادب دارند و آداب‌دانند. مردم، دیگران را به اسب آبی تشبیه نمی‌کنند و نعره نمی‌کشند.

‏
در جامعه ایران هم گه‌گاه شاهد چنین صحنه‌هایی هستیم، ولی اولا عصبانیت مردم، لحظه‌ای، گذرا و تسری‌ناپذیر است.
ثانیا همان عصبانیت‌ها هم دلایل ساختاری دارد و بیشتر به دلیل ناکارآمدی‌ها است.

اما این کین‌توزی‌های نهادینه‌شده، با رفتار جامعه تفاوت دارد و عواقب خطرناکی هم خواهد داشت.

اقبال به انتخابات مقدم است یا نامزد مورد قبول؟

محمدرضا جوادی یگانه


در وضعیت دوجامعه‌ای‌شده ایران، جامعه دوم، انتخابات را رها کرده است. نشانه‌های این رها کردن و بی‌اعتنایی از ۱۳۹۸ مشخص بود و در انتخابات‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۲ به اوج خود رسید. دستاورد این رها کردن چه بود؟ آیا معترضین به هدف مورد نظر خود، که فاصله‌گذاری با نظام سیاسی و ایجاد یک جامعه از آن خودشان بود،‌ رسیدند؟ احتمالا خیر.

یکی از دلایل آنها برای عدم حضور این بود که معتقد بودند کسی نیست که بتواند نظرات آنها را در نظام سیاسی نمایندگی و دنبال کند و لذا رای دادن فایده‌ای ندارد:‌ «۷۶ تا ۹۶ که رای دادیم چه فرقی کرد؟»

ولی امروز، با دولتی که علاوه بر تورم افسارگسیخته، در کارنامه خود بدتر شدن وضعیت اینترنت و طرح نور را هم دارد، می‌توان حدس زد که اگر حضور در انتخابات، باعث بهتر شدن وضعیت از نظر معترضین نمی‌شود، عدم حضورشان مطمئنا باعث بدتر شدن وضعیت زندگی آنها خواهد شد.

فاصله سه ساله ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ این ویژگی را هم داشت که چهره واقعی براندازان بر معترضین آشکار شد، که به تنها چیزی که فکر نمی‌کنند خواست مردم ایران و رفاه و سعادت آنها است. و لذا تغییر در ایران، راهی جز اصلاحات تدریجی و تعامل با نظام سیاسی ندارد.

منظورم از تعامل، تجربه تعامل نادرست اصلاح‌طلبان نیست، که در نهایت، ماندن در قدرت، برایشان مهم‌تر شد تا پیگیری وعده‌هایی که بخاطر آن مردم به آنها رای داده بودند.

اما امروز، بخشی از معترضین، بر اساس اعتمادی که به نظام سیاسی در اعلام آرای دو انتخابات گذشته پیدا کرده‌اند و نیز رای آوردن برخی از چهره‌های متفاوت در شهرستان‌ها، بی‌میل به حضور در انتخابات نیستند، به شرط آنکه نامزد مورد قبولی وجود داشته باشد. برخی نظرسنجی‌های اخیر نیز حاکی از افزایش تمایل به مشارکت است.


اما نکته مهم، تقدم و تاخر این شرط است. کدام مقدم است: مشارکت معترضین منوط است به داشتن نامزد مورد قبول، یا برعکس، تایید نامزدها منوط است به عزم مردم برای مشارکت؟

به نظر من خطایی رخ داده و جای علت و معلول عوض شده است. نتیجه‌گیری نادرستی است که مردم معترض در ۱۴۰۰ شرکت نکردند چون نامزد مناسب نداشتند؛ بلکه برعکس، چون قصد نداشتند در انتخابات شرکت کنند، نامزدهای نزدیک به آنها هم تایید نشد. (بدیهی است که منظورم رویه‌های حقوقی نیست، بلکه در باره شرایط اجتماعی و توصیه‌های موثر در تصمیم‌گیری‌ها صحبت می‌کنم.)

امیل دورکیم، جامعه‌شناس فرانسوی در کتاب «قواعد روش جامعه‌شناسی» شرح می‌دهد که «پدیده اجتماعی، چون عام است اجباری است، نه چون اجباری است عام است». یعنی ما مجبور به عمل به هنجارهای اجتماعی هستیم چون بقیه آن را مراعات می کنند، نه اینکه چون اجباری است، مردم به آن عمل می‌کنند. قدرت هنجارها، از قدرت مردم حاصل می‌شود. تصمیم نهادهای سیاسی هم، در هر حال و با نسبت‌های متفاوتی، تابع اراده مردم است.

سیاست عرصه چانه‌زنی است نه ناز کردن. اگر معترضین، متمایل به حضور شده‌اند یا سیاست عدم حضور را بی‌فایده می‌دانند و امیدوارند افرادی تایید صلاحیت شوند که بتوانند تغییری در وضعیت ایجاد کنند، راهش انتظار تا زمان اعلام اسامی نامزدهای تاییدشده یا زمان مناظرات و تصمیم‌گیری بر اساس فهرست نامزدهای نهایی نیست. آنها امروز باید تمایل خود برای مشارکت را اعلام کنند و بگویند اگر نامزد مناسبی باشد حتما شرکت خواهند کرد. و البته اعلام هم بکنند که انتظار دارند نامزدهای نزدیک به نظرات آنها، تایید بشوند.

نگاه به تندروها نکنید، آنها آرزوهای خود را به صورت خواست نظام سیاسی مطرح می‌کنند. برای نظام مشارکت بالا در انتخابات مهم است. از آن‌طرف از طعنه براندازان هم نترسید، آنها هیچ برنامه‌ای برای زندگی در ایران ندارند، ویرانی ایران برایشان آنقدر مهم نیست که سرنگونی نظام سیاسی.

@javadimr

​​‌ ‌
🔴 راه حل منازعه در جامعه ایرانی
‌
محمدرضا جوادی یگانه و مقصود فراستخواه در نشست «صلح و منازعه در سیاست ایرانی» بررسی کردند
‌
پنجمین همایش بین‌المللی «صلح و حل منازعه» در تاریخ ۷ و ۸ خرداد برگزار شد. در نشست تخصصی «صلح و منازعه در سیاست ایرانی: از فهم نظری تا دشواری‌های عملی» محمدرضا جوادی یگانه و مقصود فراستخواه دو جامعه‌شناس ایرانی مقالات خود را در این حوزه ارایه کردند.
‌
🔻 فقدان شرایط فیصله‌بخش در ایران
‌
جوادی یگانه در این نشست، شیوه مواجهه با منازعه را در جامعه ایران را مطرح می‌کند و به برخی علل تاریخی آن از جمله امنیت می‌پردازد. این جامعه شناس و استاد دانشگاه در ارائه مقاله‎ای با عنوان «مدیریت منازعه در فقدان شرایط فیصله بخش در ایران» می‌گوید: «ما می‌توانیم از وضعیت به تصویری از وضعیت سیاسی در ایران برسیم و منازعات اجتماعی نمونه‌ای از منازعات در یک جامعه‌اند. محور آن‌ها، تضاد و رقابت بر منابع و سرمایه‌های اجتماعی، مانند احترام و آبرو است. زمانی فیصله‌بخشی حل این منازعات،‌ نیاز به دوئل یا بازی‌های شجاعانه داشت. اما جامعه می‌تواند به‌جای دوئل‌ها، فیصله‌بخشی قانون و هنجارهای اجتماعی را پیشنهاد کند. اما با اینکه دولت در فیصله‌بخشی نزاع‌ها قدرت گرفته‌است، هنوز هم جامعه مرزهای روشنی با دولت در زمینه حل منازعات اجتماعی دارد».
‌
☑️ @yeganehshough
‌

‏مشکلات کشور متکثر است، تحریم هم یکی از آنها؛ ولی راه‌حل کشور در تدبیر و نظام مدیریت است.
‏رئیس‌جمهور نه نظریه‌پرداز است نه سخنران نه فعال توییتری؛ «مدیر ارشد» است. فهم جایگاه رئیس جمهور و توان پیدا کردن راه حل، تنها با تجربه اجرایی طولانی در سطوح متعدد، ممکن است به دست ‌آید.

‏نظام سیاسی‌ای که‌ فعالیت حزبی را نمی‌پذیرد و احزاب پرطرفدار و ریشه‌دار را به راحتی منحل می‌کند، ناچار می‌شود به این نمایش ثبت‌نام تن دهد؛ که این‌همه جویای نام، به امید تایید یا رد صلاحیت، مفهوم رجل سیاسی و رئیس جمهور را به سخره بگیرند.
‏تازه جلوی ثبت‌نام غیرسیاسی‌ها را گرفته‌اند!

‏همه کسانی که رجل سیاسی هستند، حق دارند نامزد شوند و از مردم رای بگیرند، از جمله احمدی‌نژاد. حتی اگر ما از او‌ خوشمان نیاید، از حقش باید دفاع کنیم.
‏مقصر اما نظام سیاسی است که از سال ۸۴ و ماقبل، چشم بر تصمیمات ایران‌ویران‌کن او بست. اگر با او مماشات نمی‌شد، شاید هنوز در زندان بود.