فرایند های واجی - زبان فارسی ۳
💠🔸نگاهی سریع به فرایند های واجی:⬇️⬇️
هرگاه صورت گفتارکلمات باصورت نوشتاری آن هامعادل=برابرنباشدکه این امربه دلیل ویژگی های آوایی زبان است و در طول زمان اتفاق می افتد،به این دگرگونی ها((فرایندواجی))می گویندویکی ازدلایل دوتلفظی های زبان نیزهمین است که البته فرایندهای واجی درهمه ی زبان هااتفاق می افتد.
#فرایندواجی به چهارشکل است : ⬇️⬇️ 🔸۱ -کاهش
🔸 ۲-افزایش
🔸 ۳-ابدال
🔸 ۴-ادغام
💠🌺۱-کاهش:درطول عمریک زبان گاهی واج های کلمه اندک اندک حذف می شوند که این پدیده گاه در واژگان خود زبان و یا واژگان عاریتی(دخیل)اتفاق می افتدمانند:
💠🔸الف:حذف همزه پس ازمصوت بلند ((آ)درپایان واژه های عربی مثل:انشاء،املاء،و.......
💠🔸ب:حذف واج/ت/،/د/درزنجیره ی گفتار،زمانی که آخرین واج های یک هجای کشیده (چهارواجی)باشد.مانند:دست بند-->دس بند
قندشکن-->قن شکن
ویااین که واج های/ش وت/درکنارهم بیایند،واج/ت/تلفظ نمی شود.مثل:گوشت کوب--.>گوش کوب و........
💠🔸ج)حذف همزه آغازی برخی ازواژه هادرزنجیره ی گفتارمثل:برافتاد-->برفتاد
بازآمد-->بازامد
خوش آواز-->خوشاواز
سرافرازی-->سرفرازی
💠🌺۲-افزایش: گاهی برای آسان شدن تلفظ میان دو مصوت یک صامت اضافه می شودکه به آن واج میانجی می گویندکه این میانجی گاه درنوشتار ظاهرمی شود مثل: سبزیجات(ج)
تشنگی (گ)
موی کوتاه (ی)
خانه ی دوست(ی)و....
گاهی در نوشتار ظاهر نمی شود مثل:کلمه ی(خیابان)که از (خ یابان-->خی یابان-->خیابان )تشکیل شده است و یا کلمه ی(س یاست-->سی یاست-->سیاست) ویاکلمه ی (پ یاز-->پی یاز-->پیاز)
💠🌺۳-ابدال:برخی ازواج هادرکنارهم قرارمی گیرندوبه دلیل هم نشینی ویژگی های همدیگررامی گیرندویکسان می شوندکه به این پدیده(ابدال)گویندواین رابطه درزبان عربی هم حاکم است.ابدال هم درمصوت هاوهم درصامت هاصورت می گیردوبه طورکلی به سه شکل دیده می شود:
💠🔸الف)-ابدال در مصوت ها:درفعل امر(ب)پیشین در واژه های(برو)و(بدو)به صورت(بو)به علت وجود مصوت(و) می باشد درحالی که(ب) پیشین معمولادرفعل های امر مانند(بنشین-بزن-بگیرو....)معمولا( مکسور)تلفظ می شود و درفعلهای منفی تلفظ(ن)پیشین درواژه های (نمی رفت-نمی آیدو....)به صورت(ن)به علت وجودمصوت "ای" ( مکسور) می باشد در صورتی که(ن)پیشین در سایر ساخت های فعل منفی به این صورت نمی باشد مثل. (نرفت-نیامد و......)
ب)-ابدال درصامت ها: هرگاه دو واج(ن-ب)بی فاصله درکنار هم قرار بگیرند واج (ن)به واج (م) تبدیل می شود مثل ( منبر------ممبر)،(سنبل-------سمبل)، (من بعد------مم بعد)و......
💠🔸ج)ابدال گاه نمود نوشتاری نیزمی یابد مثل: (سپید-----سفید) ، (لکن------لیکن) ،(پلیته-----فتیله)
🚨🚨توجه: هرگاه واج/ج/قبل از واج/ت/در کنار هم بیایند واج/ج/ متمایل به/ش/تلفظ می شود بنابراین می شنویم/پنش تا/و می نویسیم((پنج تا))و یا کلماتی مثل (اجتماع----اشتماع،مجتمع-----مشتمع)
💠🌺 ۴-ادغام: گاهی دو حرف به دلیل نزدیکی به هم و واجگاه مشترک برای سهولت تلفظ در یکدیگر ادغام می شوند. مثل ((د))و((ت)) درکلمات (بدتر--->بتر/ زودتر--- <زوتر) و یا حرف((ب)) و ((پ)) در کلمات (شب پره--->شپره) و یا حرف ((ک))و((گ)) در کلمات (یک گانه--->یگانه) و یا آمدن دو حرف((د)) در کنار هم مثل (قنددان--->قندان/کبودده---.>کبوده/و.......
🚨🚨توجه:فرایند واجی ادغام بسیار شبیه فرایند کاهش است و در واقع ادغام نوعی کاهش است با این تفاوت که در کاهش ،واجی که حذف می گردد به علت داشتن واجگاه مشترک یانزدیکی به هم نسبت به واج کناری نیست .مثل (املاء/انشاء/دست بند--->دس بندو......) ولی درادغام تنها دلیلی که باعث این فرآیند می شود ،اشتراک یا نزدیکی دو واج پشت سرهم می باشد.مثل (لب پریده--> لپریده )و...
🆔 @jamshidfarahmand
💠🔸نگاهی سریع به فرایند های واجی:⬇️⬇️
هرگاه صورت گفتارکلمات باصورت نوشتاری آن هامعادل=برابرنباشدکه این امربه دلیل ویژگی های آوایی زبان است و در طول زمان اتفاق می افتد،به این دگرگونی ها((فرایندواجی))می گویندویکی ازدلایل دوتلفظی های زبان نیزهمین است که البته فرایندهای واجی درهمه ی زبان هااتفاق می افتد.
#فرایندواجی به چهارشکل است : ⬇️⬇️ 🔸۱ -کاهش
🔸 ۲-افزایش
🔸 ۳-ابدال
🔸 ۴-ادغام
💠🌺۱-کاهش:درطول عمریک زبان گاهی واج های کلمه اندک اندک حذف می شوند که این پدیده گاه در واژگان خود زبان و یا واژگان عاریتی(دخیل)اتفاق می افتدمانند:
💠🔸الف:حذف همزه پس ازمصوت بلند ((آ)درپایان واژه های عربی مثل:انشاء،املاء،و.......
💠🔸ب:حذف واج/ت/،/د/درزنجیره ی گفتار،زمانی که آخرین واج های یک هجای کشیده (چهارواجی)باشد.مانند:دست بند-->دس بند
قندشکن-->قن شکن
ویااین که واج های/ش وت/درکنارهم بیایند،واج/ت/تلفظ نمی شود.مثل:گوشت کوب--.>گوش کوب و........
💠🔸ج)حذف همزه آغازی برخی ازواژه هادرزنجیره ی گفتارمثل:برافتاد-->برفتاد
بازآمد-->بازامد
خوش آواز-->خوشاواز
سرافرازی-->سرفرازی
💠🌺۲-افزایش: گاهی برای آسان شدن تلفظ میان دو مصوت یک صامت اضافه می شودکه به آن واج میانجی می گویندکه این میانجی گاه درنوشتار ظاهرمی شود مثل: سبزیجات(ج)
تشنگی (گ)
موی کوتاه (ی)
خانه ی دوست(ی)و....
گاهی در نوشتار ظاهر نمی شود مثل:کلمه ی(خیابان)که از (خ یابان-->خی یابان-->خیابان )تشکیل شده است و یا کلمه ی(س یاست-->سی یاست-->سیاست) ویاکلمه ی (پ یاز-->پی یاز-->پیاز)
💠🌺۳-ابدال:برخی ازواج هادرکنارهم قرارمی گیرندوبه دلیل هم نشینی ویژگی های همدیگررامی گیرندویکسان می شوندکه به این پدیده(ابدال)گویندواین رابطه درزبان عربی هم حاکم است.ابدال هم درمصوت هاوهم درصامت هاصورت می گیردوبه طورکلی به سه شکل دیده می شود:
💠🔸الف)-ابدال در مصوت ها:درفعل امر(ب)پیشین در واژه های(برو)و(بدو)به صورت(بو)به علت وجود مصوت(و) می باشد درحالی که(ب) پیشین معمولادرفعل های امر مانند(بنشین-بزن-بگیرو....)معمولا( مکسور)تلفظ می شود و درفعلهای منفی تلفظ(ن)پیشین درواژه های (نمی رفت-نمی آیدو....)به صورت(ن)به علت وجودمصوت "ای" ( مکسور) می باشد در صورتی که(ن)پیشین در سایر ساخت های فعل منفی به این صورت نمی باشد مثل. (نرفت-نیامد و......)
ب)-ابدال درصامت ها: هرگاه دو واج(ن-ب)بی فاصله درکنار هم قرار بگیرند واج (ن)به واج (م) تبدیل می شود مثل ( منبر------ممبر)،(سنبل-------سمبل)، (من بعد------مم بعد)و......
💠🔸ج)ابدال گاه نمود نوشتاری نیزمی یابد مثل: (سپید-----سفید) ، (لکن------لیکن) ،(پلیته-----فتیله)
🚨🚨توجه: هرگاه واج/ج/قبل از واج/ت/در کنار هم بیایند واج/ج/ متمایل به/ش/تلفظ می شود بنابراین می شنویم/پنش تا/و می نویسیم((پنج تا))و یا کلماتی مثل (اجتماع----اشتماع،مجتمع-----مشتمع)
💠🌺 ۴-ادغام: گاهی دو حرف به دلیل نزدیکی به هم و واجگاه مشترک برای سهولت تلفظ در یکدیگر ادغام می شوند. مثل ((د))و((ت)) درکلمات (بدتر--->بتر/ زودتر--- <زوتر) و یا حرف((ب)) و ((پ)) در کلمات (شب پره--->شپره) و یا حرف ((ک))و((گ)) در کلمات (یک گانه--->یگانه) و یا آمدن دو حرف((د)) در کنار هم مثل (قنددان--->قندان/کبودده---.>کبوده/و.......
🚨🚨توجه:فرایند واجی ادغام بسیار شبیه فرایند کاهش است و در واقع ادغام نوعی کاهش است با این تفاوت که در کاهش ،واجی که حذف می گردد به علت داشتن واجگاه مشترک یانزدیکی به هم نسبت به واج کناری نیست .مثل (املاء/انشاء/دست بند--->دس بندو......) ولی درادغام تنها دلیلی که باعث این فرآیند می شود ،اشتراک یا نزدیکی دو واج پشت سرهم می باشد.مثل (لب پریده--> لپریده )و...
🆔 @jamshidfarahmand