‌
📷 مدرسهٔ مدار
مهارت،‌ دانش، ابزار و روش در مطالعات اسلامی

❗️ "مدار" عنوانی است برای رویدادهای مهارت‌افزایی «انعکاس»
ویژهٔ دانشجویان و دانش‌آموختگان تحصیلات تکمیلیِ رشته‌های مطالعات اسلامی

✅ ۳۶ ساعت ارائهٔ کارگاهی در ۶ روز.
✅ ۱۵ تا ۳۰ تیر ۱۴۰۲ | پنج‌شنبه‌ها و جمعه‌ها از ساعت ۱۰:۰۰ تا ۱۸:۳۰ (وقت تهران)
✅ با ۱۴ ارائه فارسی و ۴ ارائه انگلیسی از پژوهشگران دانشگاه‌های ۵ کشور مختلف.

🔵 اعطای کمک‌هزینهٔ ثبت‌نام برای متقاضیان
🔵 برگزاری جلسات به صورت برخط (آن‌لاین) در پلتفرم Zoom

🎓 محورهای اصلی مدرسه:

⭐️ ارائه‌های علمی (روش‌محور):
ارائه‌هایی تخصصی در موضوعات قرآن، حدیث، فلسفه، کلام، اخلاق، مردم‌شناسی، هنر با تأکید بر آموزش روش.

⭐️ مهارت‌های نرم و پرکاربرد:
کارگاه‌های مقاله‌نویسی، فن بیان، پروپوزال/رزومه‌نویسی، تعادل کار و زندگی، تحلیل نقادانه، تولید محتوای مجازی، جستجو و منبع‌یابی، تعامل حرفه‌ای.

👥 ظرفیت: ۳۰ نفر.

⏺ مهلت درخواست برای ثبت‌نام: تا ۸ تیر ۱۴۰۲
🗓 اعلام نتایج نفرات برگزیده: ۱۰ تیر ۱۴۰۲


✅ برای ثبت‌نام، مشاهده عناوین ارائه‌ها و اطلاعات بیشتر به سایت مدرسه مدار مراجعه کنید:
🌎 inekas.org/madar

❔ برای پرسش به @Inekas_admin پیغام بدهید.

🔔 فهرست تفصیلی برنامه و کتابچهٔ چکیده‌ها و معرفی ارائه‌کنندگان به زودی در کانال «انعکاس» و سایت «مدرسه مدار» منتشر خواهد شد.


#رویداد_انعکاس
@inekas

‌
🟥 انتشار کتاب «اصطلاحات کلیدی قرآن: واژه‌‌نامه‌ای انتقادی»

😀 نیکلای ساینای (استاد دانشگاه آکسفورد)

🔵اطلاعات کتاب‌شناختی:
Sinai, N. (2023). Key Terms of the Qur'an: A Critical Dictionary. Princeton University Press.

✍️ از معرفی ناشر:
این کتاب تحلیلی مبسوط و میان‌رشته‌ای از انبوهی از اصطلاحات کلیدی قرآنی ارائه می‌دهد. این اصطلاحات در قالب مدخل‌هایی تحلیلی درباره عبارات مهم قرآنی است؛ از اسامی خدا (الله و الرحمن) گرفته تا فهم قرآنی از مفاهیم ایمان و بندگی خدا، مجموعه‌ای از اصطلاحاتی است که در کتاب بدان‌ها پرداخته شده است.
ساینای درباره هر اصطلاح به این می‌پردازد که آن اصطلاح در کاربرد قرآنی‌اش چه معنایی دارد، چگونه باید به انگلیسی ترجمه شود، و چه نقشی در توضیح تلقی متمایز قرآن از خدا، انسان و جهان ایفا می‌کند. او همچنین بررسی جامعی از ارتباط اصطلاحات قرآنی با سنت‌های پیشین (مانند ادبیات یهودی و مسیحی، اشعار عربی پیشااسلامی و سنگ‌نبشته‌های عربی) ارائه می‌کند؛ بررسی‌ای که در عین جامعیت، تقلیل‌گرایانه نیست.
این واژه‌نامه، عمدتاً به دنبال این است که نشان دهد قرآن با کاربرد هر اصطلاحی چه منظوری برای مخاطبان اصلی‌اش (اعراب باستان متأخر) داشته است. در عین حال، ساینای، در کنار استفاده از پژوهش‌های گسترده انگلیسی، آلمانی و فرانسوی از قرن ۱۹ تاکنون، به صورت گزینشی و انتقادی از آثار مسلمانان متأخر نیز استفاده کرده است.


💬 نظرات متخصصان درباره کتاب

✅ مایکل کوک (پرینستون)
داشتن چنین کتاب مرجعی (یک واژه‌نامه تفسیری) زندگی را برای هر که در مطالعات اسلامی کار می‌کند، بسیار ساده‌تر می‌سازد. این مداخل عالمانه، منصفانه و الهام‌بخش‌اند و بسیاری از ادبیات دست دوم و یافته‌ها را از گوشه‌های پنهان فضای رشته، کنار هم جمع ‌می‌کنند.

✅ احمد الجلاد (اوهایو)
مساهمتی مهم در مطالعه آکادمیک قرآن. ساینای بررسی دقیقی از واژگان قرآنی ارائه می‌دهد، در عین این که به طیف گسترده‌ای از پژوهش‌های تاریخی درباره متن قرآن و بافت آن (باستان متأخر) می‌پردازد.

✅گابریل رینولدز (نوتردیم)
ساینای در کتاب «اصطلاحات کلیدی قرآن»، مطالعه دقیق متن قرآن را با بینش‌هایی از تفاسیر اسلامی، باستان متأخر، سنت عهدینی، و آخرین پژوهش‌های معاصر پیوند می‌زند. این کتاب باید روی میز هر دانشجو و پژوهشگر قرآن باشد.

🔴دانلود PDF فهرست، مقدمه و کتاب‌شناسی

#انعکاس_کتاب
@inekas

💎 معرفی مقاله «پرده‌برداری از معبد ابراهیم: ابعاد مناسکی دین، اسلام و حنیف در قرآن»

🖋 محسن گودرزی (دانشگاه هاروارد)

Goudarzi (2023), Unearthing Abraham’s Altar: The Cultic Dimensions of dīn, islām, and ḥanīf in the Qurʾan, Journal of Near Eastern Studies, v.82, n.1

⬇️دریافت مقاله

⭐️ مقدمه

در قرآن اصطلاحات پرتکراری هست که امروزه بی‌نیاز از معنا کردن دانسته می‌شود، اما تحقیقات جدید نشان داده که در صدر اسلام، به معنای دیگری فهم می‌شده‌اند. دو نمونه از این اصطلاحات، دین و اسلام است که در سالیان اخیر، تحقیقات مستقلی درباره آن‌ها انجام شده است. پنج سال پیش از این، فرد دانر (۲۰۱۸) به بازخوانی این اصطلاحات قرآنی پرداخت و همزمان با او،‌ منخم کیستر (۲۰۱۸) با رجوع به ادبیات مدراشی، تلاش کرد تا عقبه معنایی اسلام را بهتر فهم کند. سپس، خوان کول (۲۰۱۹) پیشنهادی جدید را درباره اصطلاح اسلام و ارتباطش با معادل‌های یونانی و آرامی مطرح کرد. متیو نییِمی (۲۰۲۱) به تطور این اصطلاحات پرداخت. و در سال اخیر،‌ ایلکا لینستت و محسن گودرزی (۲۰۲۳)، پرتوی جدیدی بر این بحث افکندند. اولی، به بازخوانی اسلام و دین در سور مدنی می‌پردازد و در ادامه چکیده‌ای از مقاله دومی را می‌خوانیم. این تحقیقات در اینکه معنای دین و اسلام در قرآن چیست اختلاف نظر دارند، اما در این امر که به معنای معهود خود نیستند، متفق‌القول هستند.

⭐️ خلاصۀ مقاله (منبع)

تحقیق حاضر این ادعا را مدلل می‌سازد که اصطلاحات قرآنی دین، اسلام و حنیف پیوند عمیقی با مناسک عبادی دارند.
دین اغلب به مذهب یا اعتقاد ترجمه می‌شود، اما به نظر من در قرآن دین اکثراً به معنی (شیوه) پرستش به کار رفته و بازتابی است از کاربردهای غیرقرآنی این ریشه در مفهوم خدمت یا بندگی، که غالباً مناسک عبادی را تداعی می‌کنند. (مثلاً نماز، قربانی و عشای ربانی)

اسلام اغلب به معنای تسلیم بودن فهمیده می‌شود، اما به نظرم (همراه با أخلَصَ + دین) اغلب بیانگر شیوۀ پرستش توحیدی مؤمنان است؛ یعنی اینکه آن‌ها خدا را به عنوان تنها معبود می‌شناختند و اعمال عبادی و وظایف غیرآیینی‌شان را مخلصانه و منحصرا برای او انجام می‌دادند.

سرانجام حنیف، اعمال عبادی به‌خصوصِ مؤمنان را توصیف می‌کند؛ یعنی پایبندی آن‌ها به حرم مکی و مناسک متعلق به آن همچون نماز، قربانی ‌و زیارت.
احتمالاً در دوران جاهلیت برخی مسیحیان ویا یهودیان، حنیف را در معنای مشرک یا بت‌پرست و برای برچسب زدن به ملتزمان معابد محلی (مانند حرم مکی) در حجاز به کار می‌بردند. رفته‌رفته این تعبیر بر نفس پیروی از همین اعمال عبادی و نه صرفاً بت‌پرستی دلالت یافت.
از آنجایی که مؤمنان به حرم مکی پایبند بودند، احتمالا برخی مسیحیان یا/و یهودیان در زمان پیامبر آن‌ها را به شکل تحقیرآمیز و در معنای مشرکانه‌اش، حنیف می‌خواندند؛ به خصوص چون مؤمنان حیوانات را در معبدی "غیرمجاز" بیرون از سرزمین مقدس قربانی می‌کردند.
قرآن با افتخار عنوان حنیف را پذیرفت، همچنانکه از مناسک حرم مکی دفاع می‌نمود، و ادعا می‌کرد که این مناسک از سوی ابراهیم (و اسماعیل) پایه‌گذاری شده است. بنابراین ابراهیم خودش یک حنیف بود -و مناسک عبادی را به‌جا می‌آورد؛ آیا او {در این مکان} قربانگاه نساخت و برای خدا قربانی نکرد؟ «در حالی‌که مشرک نبود» (نمونه: ۱۳۵ بقره)

تأملاتی گسترده‌تر: ما گاهی قرآن را به مثابه یک رسالۀ الهیاتی می‌خوانیم، یا با این دید که به توضیح الهیاتی سایر ادیان می‌پردازد. اما قرآن تا حد زیادی مخاطبان غیرزبده با تعلیمات الهیاتی ضعیف (یا بی‌بهره از آموزش) داشته است.
در فضای قرآنی، مردم فقط بر سر باورهای انتزاعی و جزئیات الهیاتی دقیق آن‌ها بحث نمی‌کردند. احتمالاً نزاع عمدۀ مردم بر سر اندیشه‌های تجسم‌یافته در اعمال عبادی، یا حتی بر سر مناسک و سنت‌هایی بوده است که به آن‌ها عقایدی خاص نسبت داده می‌شده («آن رسم شرک‌آلود است!»)
به نظر می‌رسد مشرکان الهیات منسجم و خوش‌ساختی نداشته‌اند. همین مطلب احتمالا دربارۀ اکثر یهودیان و مسیحیانی که در قرآن به آن‌ها اشاره شده، برقرار است. چیزی که یک جامعۀ دینی را متحد و آن را از سایرین متمایز می‌کرد، اغلب مناسک عبادی متفاوت آن‌ها بود.
مؤمنان و مشرکان در معبد واحدی شرکت می‌کردند. بیشتر آیات مکی دربارۀ شرک، به اعمال در کنار عقاید مرتبط است. هر کدام از عبارات قرآنیِ عَبَدَ، دَعا، ذَکَرَ، سَبَّحَ و قَرَأ ممکن است فراتر از پرستش فردی، تداعی‌گر مناسک مجزایی باشند.

فهم ارائه‌شده در این تحقیق برای هر یک از عبارات قرآنی دین، اسلام و حنیف دارای شواهدی وثیق در سنت اسلامی است.

📼 ویدئوی ارائۀ نویسنده دربارۀ دین و اسلام (اینجا و اینجا)
📼 ویدئوی ارائۀ نویسنده دربارۀ حنیف در مدرسه انعکاس

⏺ ارائۀ نویسنده: «بازنگری معنای واژهٔ دین در قرآن» در دوشنبه ۵ تیرماه، ۱۸ تا ۲۰ (شرکت در جلسه)

#انعکاس_مقاله

@inekas

💠 ویدئوی ارایۀ «بازنگری در معنای دین در قرآن»

🎙 محسن گودرزی
(استادیار مطالعات اسلامی در دانشگاه هاروارد)

در: سه شب ماه رمضان با پژوهشگران هاروارد درباره موضوعات قرآنی (انجمن ذکر MIT)

🔻 فهرست محتوای ارایه (به زبان انگلیسی):

00:00:09 موارد استعمال «دین» در قرآن
00:02:54 ریشه‌های احتمالی «دین» در زبان‌های مجاور عربی
00:05:30 تطور معنای «دین» در قرآن، دیدگاه ییوان حدّاد
00:07:13 «دین» به معنای طاعت، نظر راغب اصفهانی و ایزوتسو
00:09:53 معرفی دیدگاه منتخب: «دین» به مثابه خدمتگزاری/بندگی/پرستش
00:11:33 مؤیدهای دیدگاه منتخب در معاجم و اشعار عربی
00:21:35 معنای «دین» در بافت الهیاتی قرآنی: پرستش/شیوهٔ پرستش
00:27:43 مرور نتایج به‌دست آمده دربارهٔ «دین»

00:30:38 کاوشی در معنای «اسلام» در قرآن؛ «اسلام» به مثابه پرستش موحدانه
00:33:04 مؤیدهای قرآنی معنای ارائه‌شده
00:40:06 نمود معنای پرستش موحدانه برای «اسلام» در تفسیر مقاتل‌بن‌سلیمان
00:43:38 رفع ابهام از آیاتی که تداعی‌کنندهٔ معانی رایج برای «دین» و «اسلام» هستند
00:50:53 مناسک، عنصر تعیین‌کننده در مفاهیم قرآنی «دین» و «اسلام»

🔴معرفی مقاله نویسنده در همین موضوع

#انعکاس_رویداد
@inekas

💠 ویدئوی ارایۀ «بازنگری در معنای دین در قرآن» - بخش پرسش و پاسخ و سوالات

🎙 محسن گودرزی
(استادیار مطالعات اسلامی در دانشگاه هاروارد)

در: سه شب ماه رمضان با پژوهشگران هاروارد درباره موضوعات قرآنی (انجمن ذکر MIT)

🔻 فهرست پرسش‌های مطرح شده و پاسخ ارائه‌دهنده (به زبان انگلیسی):

01:27 با توجه به اینکه قربانی‌کردن یک المان مهم در عبادت بود، چرا قرآن در واپسین سوره‌ها (به‌لحاظ زمانی) به این معنا می‌پردازد؟

04:04 با توجه به اینکه عبادت در حوزه‌ی عمل است، آیا دین می‌تواند به‌معنای عبادت باشد یا جوانب دیگری را نیز دربردارد؟

08:05 آیا ممکن است که بدون پشتوانه‌ی اعتقادی بتوان خدا/خدایان را پرستید؟

09:15 هر عملی مانند احسان به والدین می‌تواند مرتبط با خدا باشد. پس چرا صرفاً به قربانی‌کردن توجه می‌کنید؟

11:39 آیا می‌توان یکی از کلمات قرآن را در زبان دیگر به دقیقاً یک کلمه ترجمه کرد؟ برای مثال ریشه‌ی دین در عبری و آرامی معنای متفاوتی دارد. چرا نمی‌توان چندمعنایی را پذیرفت؟

15:10 دقیقاً فرق معنی «عَبَدَ» و «دَانَ» در قرآن چیست؟ نظرتان درباره‌ی معانی دیگر «دین» مانند «قضاوت» چیست؟

22:37 آیا می‌توان فرض کرد که «مالک یوم الدین»‌ به‌معنای خدمت‌کردنِ خدا به مردمان است؟ (در معنای جزا و پاداش دادن)

25:49 اگر معنای دین را پرستش فرض کنیم، ایده‌های نظری‌‌ای که قرآن مطرح می‌کند، مانند یگانگی خداوند، در حاشیه قرار نمی‌گیرد؟

29:02 با توجه به اینکه امروزه دیگر هنگام کشتن حیوانات از خدا/خدای دیگری نام برده نمی‌شود، آیا نیاز است که مسلمانان هنگام ذبح نام خدا را بیاورند؟

34:27 آیا اهل کتاب موقع ذبح حیوانات نام خدا را می‌بردند؟ آیا موحدانی که به سمت کعبه عبادت نمی‌کردند را می‌توان مسلم به‌معنای قرآنی آن تلقی کرد؟

41:52 با توجه به تفاسیر آیه‌ی ۱۴ سوره‌ی حجرات (قالت الاعراب آمنا...)، معنای اسلام را چگونه می‌فهمید؟

44:37 بعضی از آیات مرتبط با «دین» با معنای پرستش هم‌خوانی دارد؛ اما برخی از آنان به‌نظر هم‌خوانی ندارد. این مسئله را چگونه حل می‌کنید؟

55:02 آیا درک یهودیان یا مسیحیانِ هم‌عصر اسلام از «دین»، مجموعه‌ای از اعتقادات و احکام عملی نبود؟ و به‌نظر شما چه زمانی این معنا از دین به معنای کنونی آن تغییر کرد؟


🔴معرفی مقاله نویسنده در همین موضوع

#انعکاس_رویداد
@inekas

💠 معرفی مقالۀ «ایشان تنها جادوگرند؟: تحلیلی زبان‌شناسانه از آیۀ ۶۳ سوره طه با استفاده از مشابه‌های قرآنی آن»

🖋 ماراین فان‌پوتن (دانشگاه لایدن)

🔵نسخۀ منتشر شده در پایگاه مجله انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی

van Putten, M. (2023). Are these Nothing but Sorcerers? – A linguistic analysis of Q Ṭā-Hā 20:63 using intra-Qurʾānic parallels. Journal of the International Qur’anic Studies Association. https://doi.org/10.1515/jiqsa-2023-0002

⬇️ دریافت مقاله

⭐️ چکیده

تعبیر ﴿إِنَّ هَذَانِ لَسَاحِرَانِ﴾ [مطابق برخی قرائات غیر حفص از عاصم]‏‌ در آیۀ ۶۳ سوره طه، که ظاهراً برخلاف نحوِ (دستور زبان) عربی است، هم در منابع سنتی اسلامی و هم در بررسی‌های مدرن، آبستن بحث‌های مفصلی بوده است.

هدف این مقاله ارزیابی دوبارۀ ساختار دستوری حاکم بر قرائت‌های مختلف این آیه است. در این ارزیابی با در نظر گرفتن نحو حاکم بر سایر ساختارهای قابل قیاس در قرآن، به جای گونۀ رایج و هنجاری آن -که توسط نحویان قرون میانه تثبیت شده-، ساختار نحوی آیه مجددا بررسی شده است.

با تجزیه و تحلیل این آیه در چارچوب دیگر آیات مشابه قرآنی، می‌توان استدلال کرد که قرائت کم‌بسامد "إِنْ هَذَانِ لَسَاحِرَان" قرائت اصلی منظور از متن عثمانی است؛ در حالی که قرائت غالب "إِنّ هَذَانِ لَسَاحِرَان" که از نظر نحوی مشکل‌زاست، می‌تواند به‌عنوان برایندی از قرائت‌های رایج غیرعثمانی تلقی شود. همچنین با مقایسۀ این آیه با آیات دیگر نشان داده می‌شود که می‌توان به درک عمیق‌تری از آیاتی با ساخت‌هایی مشابه آیۀ ۴ سوره طارق: ﴿إِنْ كُلُّ نَفْسٍ لَّمَّا عَلَيْهَا حَافِظ‎﴾‏ دست یافت و بر برخی قرائات رسمی رقیب این آیات پرتوی تازه بیفکنیم.

⭐️ جمع‌بندی

امید است که این بحث در نحو قرآن اهمیت استفاده از خود متن قرآن را برای درک نحو آن پررنگ کند. قرآن مجموعه‌ای متکی‌به‌خود است و غالباً ساخت‌هایی دارد که خارج از آن- حتی اگر یافت شوند- نادرند. با پایبندی تام به آنچه می‌توان از بخش‌های مختلف قرآن به دست آورد و بررسی دقیق قرائت‌های گوناگون مربوطه در چنین جاهایی، می‌توان به بینش‌های جدیدی دست یافت که در استنتاج‌های نحویان متاخر دست‌یاب نبوده و تنها از خود این مجموعه [=ساختارهای نحوی به کارگرفته شده داخل قرآن] حاصل می‌شود.

با این وجود، همزمان با تلاش برای استخراج نحو قرآن بدین شیوۀ [جدید]، باید بر اهمیت آثار نحوی-تفسیری قرون میانه نیز تاکید فراوان داشت. چنین آثاری اغلب رویکردی حداکثری برای ارائۀ گزینه‌های مختلف [در جهت تبیین نحوی ساختار آیه] دارند و نمی‌توان همواره با استفاده از آن‌ها به پاسخی روشن در مورد اینکه بهترین فهم چیست رسید. با این حال این آثار مجموعه‌ای خطیر از آراء موجود هستند و نمای کلیِ گسترده‌ای از تفاسیر مختلف موجود را ارائه می‌دهند.

با اتخاذ رویکردی تطبیقی به ساختارهای موازی در مجموعۀ ساختارهای قرآنی می‌توان تصمیم گرفت که قانع‌کننده‌ترین تبیین نحوی کدام است. با اتخاذ این شیوه روشن می‌شود که آیۀ ۶۳ سوره طه را که در ابتدا یک خطای نحوی به نظر می‌رسید، می‌توان در چارچوب نحوِ مورد تأیید این مجموعه فهم کرد. همچنین آشکار می‌شود که این آیه اگر به صورت متداول آن یعنی به صورت "إِنْ هَذَانِ لَسَاحِرَان" [مطابق قرائت حفص از عاصم] خوانده شود، صورتی نادر اما قابل فهم است: «اینها قطعاً جادوگرند!»

✅ برای مطالعه خلاصه مقاله به قلم نویسنده به اینجا مراجعه کنید.

✅برای تحلیل نحویِ قرائت مشهور، به اینجا مراجعه کنید.

#انعکاس_مقاله
@inekas

‌
🔹 آنلاین شدن شماری از کهن‌ترین نسخ خطی اسلامی کتابخانه لایدن

کتابخانۀ دانشگاه لایدن (هلند)، تأسیس شده به سال ۱۵۷۵ میلادی، بی‌شک از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین کتابخانه‌های اروپایی در زمینۀ منابع مطالعات اسلامی است (برای معرفی کوتاه تاریخچه کتابخانه و رشته‌های مطالعات شرقی در دانشکده لایدن، بنگرید به این رشتوی ایهاب بدیوی [استاد دانشگاه لایدن]).

این کتابخانه، گذشته از منابع چاپی و آثار آکادمیک مرتبط با مطالعات اسلامی، شامل مجموعه‌ای بزرگ از نسخ خطی خاورمیانه است که در حدود شش هزار و پانصد نسخ خطی بسیار ارزشمند در آن نگهداری می‌شود که حوزه‌ای فراتر از خاورمیانه را پوشش می‌دهد و شامل آثاری از شمال آفریقا، آسیای مرکزی، چین غربی، اروپای جنوب شرقی و جامعه یهودیان نیز می‌شود.

این مجموعه‌ها عمدتاً شامل نسخ خطی عربی، فارسی و ترکی (عثمانی) است، اما مجموعه‌های کوچک‌تری هستند که به زبان‌های عبری، آرامی، سریانی، اتیوپیایی، عربی جنوبی، ارمنی و بربر نوشته شده‌اند.

اگر چه محور این مجموعه، متون دینی (اسلامی، یهودی و مسیحی) اند، طیف گسترده‌ای از موضوعات دیگر نظیر ادبیات و هنر و علم نیز در آن‌ها یافت می‌شود.

⭐نمونه‌هایی از نسخ خطی برجسته این کتابخانه :

☑ نسخه خطی غریب الحدیث از قاسم بن سلام (م. ۲۲۴ ق) با تاریخ کتابت ۲۵۲ قمری: این نسخه، به عنوان کهن‌ترین نسخۀ خطی کاغذی اسلامی [تاریخ‌دار] شناخته می‌شود.

☑  نسخه خطی قرآنی نفیس از شمال آفریقا (قرن ۶ هـ.ق). به‌نظر می‌رسد صاحب نسخه، در قرن ۱۶ میلادی برخی حروف عربی آن را به عبری آوانگاری کرده است. (معرفی النور سلار از این نسخه)

☑ نسخ خطی ترکی عثمانی: شامل نسخ خطی از کتابخانه‌های سلاطین عثمانی و ممالیک و امیران ایوبی که توسط لونیوس وارنر بین سال‌های ۱۶۴۵ و ۱۶۶۵ بدست آمد.

🔴 در روزهای اخیر و در ادامۀ سنت نیکوی کتابخانه‌های مهم در فراهم‌ساختن دسترسی آزاد به نسخ خطی، کتابخانۀ دانشگاه لایدن ۴۴۳ نسخه جدید از کهن‌ترین نسخ خطی عربی، فارسی و ترکی خود را در دسترس عموم قرار داده است. (به نقل از سایت کتابخانه)

🌎 مجموعه نسخ خطی دیجیتال دانشگاه لایدن، از طریق این لینک قابل دسترسی است.

#انعکاس_وبسایت
@inekas

💎 مرور کتاب قرآن در بافت تاریخی آن

کتاب حاضر ویراسته‌ی گابریل سعید رینولدز، دستاورد کنفرانسی است که در سال ۲۰۰۵ با عنوان "به‌سوی خوانشی نو از قرآن" در دانشگاه نوتردام برگزار گردید. برگزاری این کنفرانس چند سالی پس از انتشار کتاب «خوانش سریانی- آرامی قرآن» از کریستوف لوکزنبرگ بود که موجب توجه قرآن‌پژوهان غربی به ارتباط قرآن با متون سریانی مسیحی شده بود و به همین خاطر بسیاری از مقالات این کتاب، به نقد و بررسی آراء تازه مطرح شده او پرداختند.

دنیل مدیگان در پیشگفتار کتاب چنین بیان می‌کند: کتاب لوکزنبرگ توجه مردم و روزنامه­‌نگاران را به­ شدت جلب کرد اما بیش­تر پژوهشگران بدان اعتنایی نکردند. شرکت­‌کنندگان در کنفرانس نوتردام که این کتاب ارزشمند حاصل آن است، گرچه عموماً کتاب لوکزنبرگ را نپذیرفته­‌اند، آن را به مثابه نقطه آغازی برای تلاش و تمرکز دوباره بر حوزهٔ پیچیده مطالعات قرآنی معاصر تلقی کرده­‌اند.

مسئلهٔ محوری در کنفرانس نوتردام رابطه قرآن با دوران باستان متاخر است که در دهه‌های اخیر توسط قرآن‌پژوهان نادیده گرفته شده بود. پژوهشگران بیش‌تر قرآن را از منظر مفسران سده‌های میانی می‌نگریستند. موضوعات مطرح شده در این کنفرانس موجب شکل‌گیری روش‌های نوین مطالعات قرآنی در تحقیقات قرآن‌پژوهان گردید.

این کنفرانس و مجموعه مقالات آن از دو جنبه حائز اهمیت بود:
۱. ارزیابی نقادانه مسائل مطرح شده توسط تجدیدنظرطلبانی مثل لوکزنبرگ و نقد بررسی آن‌ها
۲. تشویق به انجام مطالعات قرآنی مستقل از نظر مفسران و با توجه به بافت کهنی که قرآن در آن بافت آمده است.

🗂 بخش‌های کتاب :

درآمد: مطالعات قرآنی و اختلافات آن
رینولدز در این درآمد مفصل به پیچیدگی معنای واژگان قرآن برخلاف آن‌چه در باور رایج بدیهی و کاملا روشن به نظر می‌آید اشاره می‌نماید و این باور را حاصل دو عامل اساسی می‌داند؛ اول بی‌پروایی مترجمان در انتخاب یک معنا از میان معانی متعدد یک واژه و دوم چاپ نسخه معیار با عنوان نسخه قاهره در مصر به عنوان نسخه رسمی قرآن. در قسمت دوم درآمد، رینولدز به مناقشات فزاینده دهه‌های اخیر در باب خاستگاه قرآن می‌پردازد و ادعاهای بحث‌برانگیز افرادی چون لولینگ، ونزبرو، نِوُو و لوکزنبرگ که عمده گزارش‌های مربوط به خاستگاه قرآن در منابع اسلامی در سده‌های میانی را بدون اعتبار تاریخی قلمداد کرده‌اند مورد انتقاد قرار می‌دهد. رینولدز معتقد است این محققان باید با نگاهی نو و فارغ از این منابع به فقره‌های قرآن بنگرند تا تفسیری جدید از آن به دست آید.

بخش اول: شواهد زبانی و قرآنی
در این بخش نویسندگان با روش تلفیق زبان‌شناسی و تاریخ به مجادلات اخیر قرآن‌پژوهی پاسخ می‌دهند. اگرچه لوکزنبرگ عمدا ملاحظات تاریخی را در واژه‌شناسی در نظر نمی‌گیرد اما نویسندگان این مقالات این مهم را به‌خوبی در نظر داشته‌اند. بخش اول به مقالات مرتبط با شواهد زبانی و تاریخی اختصاص یافته‌است.

بخش دوم: بافت دینی خاور نزدیک در عهد باستان متاخر
این بخش بر پیوند قرآن با بافت آن و به ویژه سنت مسیحی اشاره دارد. عمده انتشارات در دهه‌های اخیر دربردارنده نگاهی گذشته‌نگر بوده‌اند اما پژوهشگران این مقالات دانش خود در زمینه تاریخ دین و زبان محلی را به کار می‌گیرند تا دیدگاه بافت محور قانع کننده‌ای برای خاستگاه‌های اسلام فراهم آورند.

بخش سوم: مطالعه‌ی انتقادی قرآن و سنت تفسیری اسلامی
در این بخش بر اهمیت مطالعهٔ نقادانه قرآن تأکید می‌شود.

🗂عناوین کتاب و نام نویسندگان:

درآمد: مطالعات قرآنی و اختلافات آن
گابریل سعید رینولدز

۱. قرآن در پژوهش‌های آکادمیک اخیر: چالش‌ها و نیازها
فرد مگرو دانر

۲. کتیبه‌شناسی و زمینهٔ زبان‌شناختی قرآن
رابرت هویلند

۳. پژوهش‌های اخیر دربارهٔ ساختار قرآن
گرهارد باورینگ

۴. بازنگری در مسئلهٔ تالیف قرآن: آیا قرآن تا حدی ثمرهٔ کاری تدریجی و گروهی است؟
کلود ژیلیو

۵. داستان‌های مسیحی و قرآن عربی: "اصحاب غار" در سوره کهف و در سنت مسیحیت سریانی
سیدنی گریفیث

۶. تاملی در باب تاثیر الهیات مسیحی بر قرآن
سمیر خلیل سمیر

۷. بازبینی تصویر مریم در قرآن
سلیمان مراد

۸. افسانه‌ی اسکندر در قرآن (کهف: ۸۳-۱۰۲)
کوین ون‌بلیدل

۹. فراسوی تک‌واژه‌ها: مائدة-شیطان-جبت‌وطاغوت. سازوکارهای انتقال به بایبل حبشی (گعز) و متن قرآن
مانفرد کروپ

۱۰. اسلام نوپا در منابع سریانی سدهٔ هفتم
عبدالمسیح سعدی

۱۱. یادداشت‌هایی دربارهٔ تصحیح‌های قرآن در سده‌های میانه و دوران جدید
دوین استوارت
[نقد بهنام صادقی بر این مقاله]

۱۲. سریانی در قرآن: نظریات کلاسیک مسلمانان
آندرو ریپین

⭐ ترجمهٔ این کتاب توسط سعید شفیعی اخیرا به انتشار رسیده است. (گابریل رینولدز، ترجمه: سعید شفیعی، چاپ نخست، نشر حکمت، ۱۴۰۲)

⬇️صفحات نخست کتاب (انگلیسی)
⬇️صفحات نخست ترجمه سعید شفیعی
⬇️مرور نصرت نیلساز

به کوشش: راضیه شریف‌زاده

#انعکاس_کتاب

@inekas

‌
📼 مفهوم اسلامی «عربیت»: قرائتی جدید از گفتمان قرآنی حول «اعراب»

🎓 راشد گویال (پژوهشگر دانشگاه توبینگن)

این تصور از گذشته دور شکل گرفته که ستیز با بیابان‌نشینان در اندیشۀ مسلمانان، سرچشمه در متن قرآن دارد. بر اساس تفاسير كلاسيك و تمامی ترجمه‌های قرآن به زبان‌های اروپایی، گروهی كه در آیاتی چند از قرآن با تعبیر «اعراب» از ایشان نام برده شده و ایشان در آن به خاطر عدم ايمانشان مورد سرزنش قرار گرفته‌اند، «عشایر»، «بيابان‌نشينان» و يا مانند آن هستند. گویال استدلال می‌کند که این دیدگاه برداشتی متأخر از بیابان‌نشینی است که به صورتی زمان‌پریشانه به اصطلاح رایج در عصر قرآن تحمیل شده است و باید به کنار گذاشته شود.

به نظر گویال، با مطالعۀ قرآن و سنت اسلامی در پرتو شواهد شعری و سنگ‌نبشته‌های قرون متقدم، می‌توان استظهار کرد که اصطلاح قرآنی «اعراب»، حداقل در دوره حیات محمد [ص] به معنای «قوم عرب» است و نه «بیابان‌نشینان». از جمله پیامدهای این قرائت از قرآن این است که جامعۀ نوپای مؤمنان در دوره‌ای خود را از «قوم عرب» جدا می‌دانستند و «عربیت» را به کنار گذاشته بودند، مفهومی از هویت اسلامی و عربی که با آن‌چه که در دوران خلافت اولیه مورد تأیید قرار گرفت مخالف و متفاوت است.

🔵راشد گویال، دانش‌آموختۀ دکتری مطالعات خاور نزدیک در دانشگاه کُرنل آمریکا و پژوهشگر عضو در پروژه QaSLA (قرآن به مثابۀ منبعی در باستان متأخر) در دانشگاه توبینگن آلمان است.

🗓 پنجشنبه ۲۹ تیر ۱۴۰۲
ساعت ۱۹:۳۰ (به وقت تهران)

⭐️ پیوند ثبت‌نام در رویداد
🗓 افزودن به گوگل‌کلندر

#انعکاس_رویداد
@Inekas

‌
💎 مغازیِ موسی بن‌عُقبَه (د. ۱۴۱ قـ)،‌ کهن‌ترین کتاب سیره‌نگاری نسخه‌دار، توسط انتشارات «البَشیر بِنعَطیَة» در مراکش منتشر شد.

⭐️ سخن ناشر:
این کتاب کهن‌ترین کتابِ سیره‌نگاریِ سنددار است که پس از ۱۳ سده، نسخه‌ای منحصربفرد از آن به دست آمده است. بالاتر از آن، این کتاب به‌اعتقاد شافعی (د. ۲۰۴) و مالک بن‌انس (د. ۱۷۹)، صحیح‌ترین سیرهٔ نگاشته‌شده است و مالک آن را به مغازیِ ابن‌اسحاق ترجیح می‌داده است که با این اعتبار جای دارد که آن را یکی از سه اثر معتبر نزد علمای مغرب به‌شمار آوریم: قرائتِ نافع، مُوَطّا مالک و پس از آن مغازی ابن‌عقبه.

⭐️ به‌گفتهٔ شان آنتونی، ”یافته‌ای شگفت از استاد محمد الطّبرانی، که دانشوری برجسته و پیرایشگری درجه‌یک است: مغازی موسی بن‌عقبه، از کهن‌ترین زندگی‌نامه‌های نوشته‌شدهٔ پیامبر است که مالک بن‌انس آن را به مغازیِ ابن‌‌اسحاق ترجیح می‌داده است.”

دکتر محمّد الطّبرانی، استاد دانشگاه قاضی عَیّاض در مراکش، تک‌نسخهٔ نبردنامه (مغازی)، نوشتهٔ موسی بن‌عقبة بن‌ابی‌عیّاش (د. ۱۴۱) را کشف کرده،‌ از گمنامی به‌در آورده و به پیرایش و پژوهش آن در دو دفتر، پس از آنکه این کتاب دیرزمانی از نظرها پنهان بود، همت گمارده است.

⭐️ به‌نقل از ایهاب بدیوی:
پیش از این کشف می‌دانستیم که بخش‌هایی از این اثر در یک دست‌نوشته باقی مانده که در برلین نگهداری می‌شود («قطعه»، مجموعهٔ Ahlwardt 1554) و ادوارد زاخائو آن را در سال ۱۹۰۴ به آلمانی ترجمه و منتشر کرده است. پیرایشِ زاخائو برپایهٔ منتخبی از بیست روایت است که یوسف بن‌محمّد بن‌عمر بن‌قاضی شُهبَه (د. ۷۸۹) گرد آورده است. خلاصه‌ای ناقص نیز از آلمانی به انگلیسی در کتابِ «زندگانیِ محمّد» (The Life of Muhammad) نوشتهٔ گیوم (۱۹۵۵) یافت می‌شود.

در منابعِ سده‌های میانه، موسی بن‌عقبة بسیار تحسین شده و در کتبِ آن دوران، به مغازیِ او فراوان استناد شده است، به‌ویژه در صحاح ستّۀ اهل‌سنّت (کتب ششگانۀ احادیثِ صحیح).

در مغازی، موسی بن‌عقبة از منابعِ پرشماری بهره برده که از مهم‌ترینشان می‌توان به ابن‌شِهاب زُهری (د. ۱۲۳)، نافع مولای ابن‌عمر (د. ۱۰۸)، سالم بن‌عبدالله بن عمر (د. ۱۰۶) و دیگران اشاره کرد.

🔵ترجمه و گردآوری: علی خمامی

🔵 برای آشنایی بیشتر،‌ ر.ک:
- گرگور شولر، یافته‌های جدید درباره مغازی موسی بن‌عقبة
- حسین مرادی‌نسب، مرورى بر کتاب مغازى موسى بن‌عقبة

#انعکاس_کتاب
@inekas

‌
🔵 سومین مدرسه تابستانی انعکاس | شهریور ۱۴۰۲
🔵«محمد [ص]: زندگی، جامعه و میراث فرهنگی»

👥 با مشارکت دانشگاه اکستر و مرکز دین‌پژوهی حنیف


➕ ۴۴ ساعت ارائه علمی با پرسش و پاسخ در ۷ روز
➕ ۲، ۳، ۹، ۱۰، ۱۵، ۱۶ و ۱۷ شهریور ۱۴۰۲ | از ساعت ۱۴:۰۰ تا ۲۰:۳۰ به وقت تهران
➕ با حضور ۲۴ استاد از دانشگاه‌های ۹ کشور: ۷ ارائه به زبان فارسی و ۱۷ ارائه به زبان انگلیسی (با ترجمهٔ همزمان فارسی)


📄 محورهای اصلی برنامه:
◀️ جزیرة‌العرب و مدینه در عصر نبوی
◀️ سیره و زندگانی پیامبر
◀️ سرگذشت خانواده پیامبر
◀️ جایگاه پیامبر در فرهنگ جوامع اسلامی متأخر
◀️ پیامبر در منابع غیر اسلامی


⭐️ فهرست ارائه‌کنندگان و عناوین ارائه‌ها را در اینجا ببینید.
📄 برای مطالعه چکیده ارائه‌ها و معرفی ارائه‌کنندگان به کتابچه مدرسه رجوع کنید.

🗓 مهلت ثبت‌نام: تا ۳۱ مرداد ۱۴۰۲

🎓 تخفیف ویژه دانشجویی
📄 اعطای گواهی‌نامه
🌐 برگزاری جلسات در Zoom
💬 با ترجمهٔ همزمان فارسی
📷 امکان ثبت‌نام به صورت روزانه

🌐 برای ثبت‌نام و کسب اطلاعات بیشتر:

🔵 inekas.org

یا به @Inekas_admin پیام بدهید.

#رویداد_انعکاس
@inekas

‌
🔵 Third Inekas Summer School | 2023
🔵 "Muhammad: Life, Society, and Legacy"

👥 In collaboration with the Institute of Arab and Islamic Studies at the University of Exeter (UK), and Hanif Center for Religious Studies (Iran)

➕ 24 presentations, 17 in English and 7 in Persian, in 7 days
An opportunity for students interested in Islamic or Middle Eastern studies to improve their Persian for academic purposes
➕ August 24th, 25th, 31st, and September 1st, 6th, 7th, and 8th
From 11:30 to 18:00 BST (6:30 to 13:00 EDT)

📄 A glimpse into recent scholarship on:
➡️ Pre-Islamic and Early Islamic Arabian Peninsula and Medina
➡️ Muhammad's Biography and Sira
➡️ Muhammad's Family
➡️ Muhammad's Cultural Legacy in the Muslim Societies
➡️ Muhammad in Non-Muslim Sources


🗓 Deadline for Early-Bird Registeration: August 8th
🗓 Deadline for Registeration: August 23st


🌐 More information and registration, see:
https://www.eventbrite.com/e/690128281267

(For Registration from Iran, see here.
or contact: @Inekas_admin )

@Inekas

‌
🔵 امروز تولد ۲ سالگی انعکاس بود.

«تولد انعکاس» تصادفی بود، تقریباً همه چیزش؛ از اصل شکل‌گیری و انتخاب نام گرفته تا موضوع اولین مدرسه تابستانی.
اما یک چیز تصادفی نبود؛ تلاش برای رشد و ارتقاء فضای مطالعات اسلامی در دانشگاه‌های ایران که دل‌مشغولی مشترک حلقه‌ای بود که در بستر «نخستین مدرسهٔ تابستانی انعکاس» گرد هم آمده بودند.

انعکاس در این دو سال تلاش کرده تا دستیار دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به مطالعات اسلامی باشد، برای آشنایی با آخرین پژوهش‌های استاندارد، جدی و روشمند در حوزهٔ مطالعات اسلامی در جهان، شناساندن پژوهشگران برجسته و فراهم ساختن زمینهٔ کار جدی پژوهشی برای پژوهشگران مطالعات اسلامی در حوزهٔ مورد علاقه‌شان.

🔴 انعکاس با مدرسهٔ «قرآن و عهدین» متولد شد و با مدرسهٔ «اسلام در دوره نخستین»، دورهٔ «آشنایی با عهدین» و مدرسهٔ مهارت‌افزایی «مدار» نخستین گام‌های رشدش را برداشت و با مدرسهٔ «محمد [ص]: زندگی، جامعه و میراث فرهنگی» در آستانهٔ قدم بزرگی دیگر است. در این دو سال، «حلقهٔ مطالعاتی انعکاس» قلب تپندهٔ انعکاس بوده و «کانال انعکاس» نمایندهٔ تکاپوهایش، «کتابخانه انعکاس» صندوق دانشش، «ادبیات انعکاس» حاصل تلاش‌هایش و «جایزهٔ انعکاس-حامی» نتیجهٔ بلندپروازی‌اش!

رَه رفتن دراز است و انعکاس نوسفر، هنوز تا رسیدن به بلوغ و ثمر فاصله‌ها دارد. اما امیدواریم که نفس گرم و همت بلند دوستان و همراهان انعکاس بدرقهٔ راهش باشد و بتواند آرام‌آرام مسیر رشد خود را بپیماید.

🔴 اینک در آستانۀ ورود به سومین سال فعالیت انعکاس و در چند قدمی «سومین مدرسهٔ تابستانی انعکاس»، بیش از همیشه، به پشتیبانی دوستان دیده و نادیدهٔ انعکاس دلگرمیم و امیداوریم که بتوانیم آن‌چنان‌که لایق همراهی شماست، مسیر خود را ادامه دهیم!


🟣 این روزها، انعکاس فعالیت خود را در اینستاگرام، X (توئیتر) و یوتوب نیز آغاز کرده؛ اگر هنوز این صفحات جدید انعکاس را دنبال نمی‌کنید، قدم‌تان روی چشم و مقدم‌تان مبارک!

🟣 گزارش فعالیت‌های انعکاس در دو سال گذشته (از ابتدا تا کنون) را در این‌جا بخوانید.

🟣 دسته‌بندی مطالب کانال انعکاس:

#رویداد_انعکاس : رویدادهای برگزارشده
#انعکاس_رویداد : رویدادهای بازتاب‌یافته
#انعکاس_مقاله : مقالات معرفی شده
#انعکاس_کتاب : کتب مرور شده
#انعکاس_وبسایت : ابزارهای کاربردی معرفی‌شده

🔵 در جدیدترین مدرسهٔ انعکاس، منتظر شما هستیم!

@inekas

‌
🔵 گزارش فعالیت‌های دوساله انعکاس (مرداد ۱۴۰۰-مرداد ۱۴۰۲)، شامل:

⚫️ مدارس تابستانه (آمار ارایه‌کنندگان+ شرکت‌کنندگان+ گزارش مالی درآمدها و هزینه‌ها)
⚫️ مدارس تخصصی
⚫️ حلقهٔ مطالعاتی
⚫️ مجموعهٔ «انعکاس ادبیات»
⚫️ جایزهٔ سالانهٔ انعکاس-حامی برای نگارش مقاله
⚫️ کانال‌های اطلاع‌رسانی انعکاس

@inekas