💠 انتشار مقاله «بازخوانی روایات دال بر اختلال‌افکنی پیامبر (ص) در تجارت مکی» از احسان روحی

🔻منتشر شده در جدیدترین شماره نشریه اسلام:
Roohi, Ehsan (2023), "Muḥammad’s Disruptive Measures Against the Meccan Trade: A Historiographical Reassessment" Der Islam, vol. 100, no. 1, pp. 40-80.

🔹این مقاله به یکی از قسمت‌های مناقشه برانگیز سیره پیامبر (ص) می‌پردازد و در صدد ارائه پاسخی برای پرسش‌هایی از این دست می‌باشد:

▫️آیا غزوهٔ بدر با شبیخون اصحاب پیامبر به کاروان تجاری ابوسفیان شروع شده بود؟
▫️آیا -آن‌گونه که در کتب سیره ادعا شده است- پیامبر (ص) و مسلمین اولیه به طور هدفمند کاروان‌های تجاری مکه را مورد هجوم قرار می‌دادند؟
▫️آیا این حملات ادعایی، مختل شدن تجارت مکه با شام را به دنبال داشت؟
▫️ آیا چنان که برخی از پژوهشگران غربی ادعا نموده‌اند، غارت‌های پی در پی کاروان‌های قریش از سوی مسلمین، سبب ایجاد بحران اقتصادی در مکه گردید و به زانو در آمدن قریش و اسلام آوردن آنان را به دنبال داشت؟

🔻 برای خواندن گزارشی از این مقاله به قلم نویسنده به پست بعدی رجوع کنید.

🔻 فایل PDF مقاله

#انعکاس_مقاله
@inekas

💠 گزارشی از مقاله جدید احسان روحی: «بازخوانی روایات دال بر اختلال‌افکنی پیامبر (ص) در تجارت مکی»

Roohi, Ehsan (2023), "Muḥammad’s Disruptive Measures Against the Meccan Trade: A Historiographical Reassessment" Der Islam, vol. 100, no. 1, pp. 40-80.

🔻 دریافت فایل PDF مقاله

[بخش ۱ از ۲]

🔹 بنا بر نقل‌های سیره و مغازی، یکی از اقدامات پیامبر (ص) در جهت تقابل نظامی (سیاسی و اقتصادی) با قریش در سالهای ابتدایی اقامت ایشان در مدینه، تعرض به کاروان‌های تجاری مکیان بوده است. عمده این حملات در سه سال اول مهاجرت به مدینه صورت پذیرفت، لیکن موارد محدودی از این تعرضات در سال‌های بعد نیز گزارش شده است. گروهی از محققین غربی به پیشگامی فرد دانر (Fred Donner) استاد شهیر دانشگاه شیکاگوی آمریکا، روایات مذکور را مبنایی برای طرح‌ریزی فرضیه‌ای قرار دادند که به تبین علت کامیابی پیامبر (ص) در اشاعه دین اسلام می‌پردازد. اسلام به عنوان آیین اقلیتی ضعیف و ستمدیده در مکه، در مدتی کوتاه به جنبشی عظیم مبدل گردید که بخش وسیعی از جهان دوران باستان متاخر (Late Antiquity) را مورد تاثیر قرار داد و همین امر دانر (و پیروان او) را بر آن داشت تا آنچه اختلال‌افکنی پیامبر (ص) در تجارت قریش می‌خوانند را علت اصلی موفقیت‌های راهبردی پیامبر (ص) قلمداد کنند. توضیح این که تعرضات مسلمین به کاروان‌های مکه، شهری که فاقد منابع و زیرساخت‌های لازم برای کشاورزی و دامداری بوده و حیات آن به تجارت وابسته بود، شریان حیاتی‌ای که قریش برای زنده ماندن بدان نیازمند بود را قطع کرده و بدین سان مکیان در نهایت امر تصمیم به پیوستن به جنبش پیامبر گرفتند و اسلام آوردند.

تحقیق حاضر به بررسی جوانب مختلف این نظریه پرداخته و با بهره‌گیری از روش‌های نوین نقادی سیره، از جمله صحت‌سنجی سیره در پرتو آیات قرآن و نیز استفاده از روش نقد فرم (Form Criticism)، روایات حمله به کاروان‌های تجاری را در بوته نقد قرار داده است. در این راستا حملات مذکور در سه بازه زمانی قبل از جنگ بدر، جنگ بدر و بعد از جنگ بدر ارزیابی شده‌اند. نوشتار حاضر بر بخش مربوط به جنگ بدر متمرکز است و علاقه‌مندان می‌توانند برای آگاهی از بخش‌های دیگر به متن مقاله مراجعه نمایند.

در خصوص مقطع زمانی قبل و بعد از بدر، تنها به ذکر یک نکته مهم بسنده می‌شود: تعداد حملاتی که به کاروان‌های مکیان در متقدم‌ترین منابع سیره نبوی (یعنی آثار ابن اسحق، معمر بن راشد و موسی بن عقبه) نقل شده تنها سه مورد (مشتمل بر جنگ بدر) بوده است؛ اما این حملات در مغازی واقدی (م. ۲۰۷ هـ.ق.) که با فاصله زمانی قریب به نیم قرن بعد از نخستین کتب سیره نگاشته شده، به یازده مورد افزایش یافته است. این مقاله شواهدی را در جهت توضیح «رشدِ نمایی» تعداد این حملات ارائه کرده که مهم‌ترین آنها اقتضائات سیاسی-نظامی دستگاه خلافت عباسی (خاصه مبارزه با بیزانس در مرزهای امپراطوری اسلامی) است که مستلزم هرچه تهاجمی و نیرومندتر نشان دادن اسلام آغازین بوده تا از این رهگذر برای تشجیع و تهییج مبارزان در ثغور (مرزها) با بیزانس بهره‌برداری گردد.

🔹 اما در خصوص جنگ بدر، این مقاله به مقایسه آیاتی که در شان این واقعه نازل شده با روایت سیره و مغازی پرداخته و نشان داده که دو روایت مذکور تناقض‌های آشکار و مانعةالجمعی با یکدیگر دارند.
روایت سیره تصریح دارد که پیامبر (ص) به همراه گروهی از مسلمین برای تعرض به کاروان ابوسفیان از مدینه خارج شدند. این قرائت از داستان بدر تاکید دارد که مسلمین ابتدائا آگاه نبودند که جنگی تمام عیار در راه است و تنها بعد از آنکه مکیان برای مجازات مسلمین و پیش گیری از تعرضات آتی آنان عازم بدر شدند، مسلمین دریافتند که می‌بایست با لشکری عظیم مواجهه نمایند. پیام اصلی که این داستان در پی انتقال آن به مخاطب می‌باشد آن است که گروهی از مسلمین که از همراهی با پیامبر (ص) در بدر بازماندند ( که به المتخلفون عن البدر موسومند) سزاوار هیچ عتاب و سرزنشی نیستند، چرا که پیامبر (ص) مدینه را تنها به قصد تعرض به کاروان ترک کرده بودند و نه برای جنگی سرنوشت‌ساز. نقل‌های سیره از صحابیان مختلفی همچون اسید بن حضیر و کعب بن مالک نام می‌برد که از پیامبر (ص) به خاطر تخلف از جنگ بدر پوزش طلبیده و اظهار کردند که اگر می‌دانستند جنگی در کار است ایشان را یاری می‌کردند و پیامبر نیز اعتذار ایشان را پذیرفتند.

[مطالعه ادامه در بخش ۲]

#انعکاس_مقاله
@inekas

💠 گزارشی از مقاله جدید احسان روحی: «بازخوانی روایات دال بر اختلال‌افکنی پیامبر (ص) در تجارت مکی»

[بخش ۲ از ۲ - ادامه از بخش اول]

🔹 اما این ترسیم از جنگ بدر، در تضاد آشکار با آیات قرآن است. بنا بر آیات متعددی که در مقاله بدان استناد شده، مسلمین از همان زمانی که در مدینه بودند به وقوع جنگی تمام‌عیار آگاهی داشته و به همین دلیل عده کثیری از آنان از همراهی با پیامبر (ص) اجتناب نمودند، چرا که از دید بسیاری از صحابه که از هیمنهٔ قریش بیمناک بودند، نبرد با قریش فرجامی جز زوال و نابودی در پی نداشت. این عده از صحابه به صراحت در آیات قران مورد عتاب قرار گرفته‌اند. داستان سیره اما برای تبرئه این متخلفون (که افراد سرشناسی از جمله عثمان و طلحه در میانشان بودند) جنگ بدر را به شکل حمله به کاروان روایت نموده تا با اصل عدالت صحابه همسو باشد. به بیان دیگر، سرّ اصلی گنجاندن اپیزود حمله به کاروان در جنگ بدر غایات مدافعه‌جویانه (apologetic) بوده که برای تطهیر صحابیان متخلف از بدر انجام پذیرفته است. در این سناریوی مدافعه جویانه، علت تخلف این صحابه از بدر عدم آگاهی آنان از در پیش بودن نبردی خونین بیان شده است، نه واهمهٔ آنان از جان خویش و بیمشان از مقابله با قریش.

شایان ذکر است که توجیهات مدافعه‌جویانه متعدد دیگری نیز از سوی اعقاب برخی از صحابه که در بدر حاضر نبودند در روایات بیان شده است: برای مثال ادعا شده خوات بن جبیر در راه پیوستن به لشکر مسلمین دچار شکستگی پا شد و از این غزوه باز ماند. نقل شده که همسر عثمان دقیقا در همین زمان در بستر مرگ افتاد و بدین سبب او نتوانست در بدر حاضر شود. طلحه و سعید بن زید اشهلی مدعی‌اند که در سفر تجاری در شام بودند و روایت شده که سعد بن مالک ساعدی در همان زمان بیمار شد و از دنیا رفت. نیز آمده است که سعد بن عباده که برای ترغیب انصار برای شرکت در جنگ به خانه‌های مردم سرکشی می‌کرد از سوی یکی از آنان مورد هجوم قرار گرفته و بیهوش شد و در جنگ شرکت نکرد. شاهد هستیم که حجم وسیعی از دلیل‌تراشی‌ها برای شرکت نکردن صحابه در بدر گزارش شده و گنجاندن اپیزود حمله به کاروان هم دقیقا به این دلیل است که تخلف از این غزوه که دشوارترین معرکه‌ای بود که مسلمین تا بدان زمان تجربه کرده بودند را موجه جلوه دهد.

🔹 در ادامه مقاله، با استفاده از روش نقد فرم دلائلی در راستای تحکیم و تقویت نظریه فوق ارائه شده است. توضیح این که، داستان حمله به کاروان قریش از سوی مسلمین در جنگ بدر شباهت‌ها و المان‌های موازی انکارناپذیری با روایات ایام العرب (جنگ‌های دوران جاهلیت) دارد. یکی از جنگ‌های جاهلی موسوم به حروب الفجار (که خود متشکل از چندین دوره تخاصم و زد و خوردهای متوالی بوده) دارای اپیزودی است که به  «فجار اللطیمه» (جنگی که بر سر لطیمه (کاروان) رخ داد) موسوم است. شباهت‌های بین این دو نبرد هم در سطح کلیات و جزئیات این داستان‌ها است و هم در سطح الفاظ و عبارات که این امر نشان دهنده وقوع اقتباس ادبی (literary borrowing) بین این دو داستان است.
از سوی دیگر، در مقاله با استفاده قواعد نقد فرم نشان داده شده که جهت اقتباس (direction of borrowing) از داستان فجار اللطیمه به داستان بدر بوده و به عبارت دیگر این علمای سیره بودند که برای خلق و پردازش داستان بدر از داستان‌های جاهلی بهره بردند، نه بالعکس.
به عنوان نتیجه‌گیریِ این قسمت از مقاله نیز شواهدی مغفول از کتب تفسیری ارائه شده است که صریحا جنگ بدر را یک غزوه تدافعی توصیف کرده و تصریح نموده که این مکیان بودند که در جنگ بدر ابتداء به قتال کردند.

#انعکاس_مقاله
@inekas

🔰کارگاه آشنایی با روش پروپوزال‌نویسی

🎙 محمد حقانی فضل (دانشگاه پادربورن)

🔸 یک پروپوزال خوب چه ویژگی‌هایی دارد و چگونه می‌توان یک پروپوزال آکادمیک نوشت؟

عناوینی که در این کارگاه مطرح شده‌ است:

🔹پروپوزال یعنی چه؟
🔹گام‌های رسیدن به پروپوزال
🔹انتخاب عنوانی مناسب
🔹زمان نوشتن پروپوزال

@inekas

🔰 درگذشت ویلفرد مادلونگ (۱۹۳۰-۲۰۲۳)

"پروفسور مادلونگ بدون شک، متبحرترین پژوهشگر مطالعات اسلامی آکادمیک در قرن اخیر یا دوره معاصر بود. جامعیت او در تاریخ، الهیات، فلسفه، زبان‌شناسی و نسخه‌های خطی بی‌نظیر است."

- منبع: توئیت اخیر ایهاب بدیوی (استاد مطالعات اسلامی در دانشگاه لایدن)

🔺 کتابشناسی جامع آثار ویلفرد مادلونگ (تا سال ۲۰۰۳) به قلم فرهاد دفتری

🔺 مقاله "امامیه و کلام معتزله": اولین مقاله از مجموعه مقالات کنفرانس شیعه امامیه در استراسبورگ (۱۹۷۰)
+ ترجمه این مقاله به فارسی

🔺 مقاله "عبدالله بن عباس و فقه شیعه" در مجموعه مقالات کنفرانس عرب‌شناسان و اسلام‌شناسان اروپا در دانشگاه کاتولیک لوون (۱۹۹۸)

@Inekas

‌
💠 مجموعه مقالات کنفرانس «شیعه امامیه» در استراسبورگ

۵۵ سال قبل در چنین روزی، اولین کنفرانس مطالعات شیعی ویژه امامیه در غرب به پایان رسید. توفیق فهد (م. ۲۰۱۰) استاد زبان‌های سامی در دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه استراسبورگ (فرانسه)، این کنفرانس را در تاریخ «۶ تا ۸ مه ۱۹۶۸» (۱۶-۱۹ اردیبهشت ۱۳۴۷ ه.ش) برگزار کرد.

در این کنفرانس، پژوهشگرانی که به مطالعه آکادمیک شیعه امامیه از ابعاد مختلف پرداخته بودند، گردهم آمدند و مقالات خود را ارائه کردند. افرادی چون: ویلفرد مادلونگ، آنری کربن، آن لمبتون و موسی صدر، که از آن میان، تنها سید حسین نصر (دانشگاه جورج‌واشنگتن) و اتان کولبرگ (دانشگاه اورشلیم)‌ هنوز در قید حیات هستند.

مجموعه مقالات این کنفرانس سه سال بعد با نام «Le Shî'isme Imâmite» منتشر شد که اولین مقاله آن متعلق به ویلفرد مادلونگ (م. ۲۰۲۳)، اسلام‌شناس تازه درگذشته است.

🔻فایل PDF کل کتاب را از اینجا دریافت کنید.

چندی بعد در ایران، کتابی با نام «مغز متفکر جهان شیعه: امام جعفر صادق» توسط ذبیح الله منصوری به انتشار رسید که ادعا می‌کرد ترجمه این کتاب است، اما واقعیت ماجرا بسیار متفاوت بود.
@inekas

مجموعه مقالات «شیعه امامیه: کنفرانس استراسبورگ (۶-۹ مه ۱۹۶۸)»، به کوشش توفیق فهد

Toufic Fahd (éd.), Le Shî'isme Imâmite, Colloque de Strasbourg, 6–9 mai 1968 (Paris: Presses Universitaires de France, 1970)

🔸 فهرست مقالات:

۱. ویلفرد مادلونگ، امامیه و کلام معتزله.
۲. جرج واجدا، مسئله رؤیت خداوند از نگاه شماری از نویسندگان شیعی اثناعشری.
۳. آرمان آبل، فصل امامت در تمهید باقلانی.
۴. شارل پلا، مسعودی و امامیه.
۵. ژرار لکنت، جنبه‌های ادبی حدیث نزد امامیه.
۶. فرانچسکو گابریلی، امامیه و ادبیات در دوره آل بویه.
۷. کلود کائن، مسئله تشیع در آسیای صغیر ترک پیشاعثمانی.
۸. توفیق فهد، جعفر صادق و سنت علمی عرب.
۹. آنری کربن، امام‌شناسی و فلسفه.
۱۰. ریچارد گراملیش، قطب و شیخ در دراویش معاصر شیعه.
۱۱.ایون لینان دو بلفون، فقه امامی.
۱۲. روبر برونشویگ، اصول فقه امامی در مراحل نخستین آن (قرن ۴ و۵ ه.)
۱۳. سیدحسین نصر، تشیع و تصوف: روابط اصولی و تاریخی.
۱۴. ژان اوبن، سیاست دینی صفویه.
۱۵. آن لمبتون، علمای فارسی و اصلاح قانون اساسی.
۱۶. آنری ماسه، مراثی ائمه.
۱۷. انریکو چرولی، تئاتر ایرانی

🔸 توضیحات بیشتر

#انعکاس_کتاب

@inekas

‌
📚 معرفی کتاب «قرآن در زمینه تاریخ دین و تاریخ جهان: فرجام‌شناسی و آخرالزمان‌باوری در سوره‌های مکی میانی»

Ghaffar (2020), Der Koran in seinem religions-und weltgeschichtlichen Kontext: Eschatologie und Apokalyptik in den mittelmekkanischen Surenn, Brill

کتاب، حاصل پژوهش ذیشان غفار در پروژه کرپوس کرانیکوم است.

🔸 کتاب به مطالعه موردی آیاتی از سور مکی میانی (به ویژه در سور اسراء، کهف، مریم، انبیاء و ص) و مقایسه آن‌ها با گفتمان‌های آخرالزمانی مسیحی و یهودی قرن ۷ میلادی می‌پردازد. غفار نشان داده که چگونه قرآن به این گفتمان‌ها ورود می‌کند و پاسخ متفاوتی نسبت به انتظارات آن‌ها اعلام می‌دارد. به‌طور مثال نقش مسیحایی هراکلیوس، امپراتور بیزانس را رد می‌کند و به جای نبرد آخرالزمانی خیر و شر، از ایمان فردی و رحمت الهی سخن می‌گوید.

🔸 او توجه مخاطب را به ارزش روایت‌های سنتی اسلام متقدم و نیز تلاش‌های تاریخی-انتقادی اخیر غرب برای بازسازی آن‌ها معطوف می‌سازد و قدمی برای زدودن شکاف بین مطالعات قرآنی و حوزه‌های کتب مقدس برمی‌دارد.

👈 معرفی بیشتر
👈 مرور فاطمه توفیقی
👈 مرور هولگر زلنتین
👈 دریافت دو فصل اول کتاب
@inekas

📚 معرفی کتاب «قرآن در زمینه تاریخ دین و تاریخ جهان: فرجام‌شناسی و آخرالزمان‌باوری در سوره‌های مکی میانی» از ذیشان غفار (۲۰۲۰)

✍🏻 برگرفته از معرفی فاطمه توفیقی در آینه پژوهش، سال سوم، شماره ششم، بهمن و اسفند۱۴۰۱

این کتاب به قلم ذیشان احمد غفار نمونه‌ای عالی از پژوهش تاریخی انتقادی درباره قرآن است، از نظر او قرآن پاسخی دینی و ایدئولوژیک به محیط مسیحی و یهودی معاصر است.

🔸 معرفی فصل‌های کتاب :

1️⃣ زمینه باستانی پسین اعلام قرآن و معیار تأمل‌پذیری تاریخی.
فصل نخست کتاب مقدمه‌ای دربارهٔ مطالعهٔ قرآن در بافت باستان پسین و معیار تأمل‌پذیری تاریخی است. تأمل‌پذیری تاریخی یعنی به‌تصویرکشیدن تاریخ به صورتی که با پیرنگ کلی مفروضات مادی ما سازگار باشد. در ادامه غفار جغرافیای فکری محیط نزول قرآن را شرح می‌دهد.

2️⃣ بافتارزدایی فرجام‌شناسانه معبد (سوره اسراء آیات ۸-۴)
فصل دوم کتاب علت اینکه در آیات ۸-۴ سورهٔ اسراء به وعد‌‌الآخره و نه به وعدالثانی برای ویرانی دوم معبد اشاره شده است را چنین عنوان می کند که قرآن می‌خواهد بگوید معبد یهودیان برای آخرین بار ویران شده است و دیگر ویران یا بازسازی نخواهد شد؛ ازاین‌رو معنای فرجام‌شناسانه ندارد.

3️⃣ اهمیت الهیات عهدی معبد و مادر مسیحا (سوره مریم آیات ۳۳-۱)
در فصل سوم، با ارجاع به چند منبع مهم باستان پسین نشان داده می‌شود چگونه مادر مسیحا، هم با معبد اورشلیم پیوند داشته و هم خودش نشانه‌ای آخرالزمانی بوده است. اما قرآن همه این نمادها را از معنای تمثیلی و آخرالزمانی‌شان تهی می‌سازد. در ادامه به الهیات رحمت خدا در سورهٔ مریم تأ کید می‌کند. قرآن در اینجا الهیات رحمت را از فرجام‌شناسی مبتنی بر امپراتوری در آغاز قرن هفتم میلادی خالی می‌کند، به گونه‌ای که واژهٔ رحمت دیگر یادآور مسیح نیست و تنها یادآور فاعلیت خدا در جهان است.

4️⃣ داوود و سلیمان پادشاهی ابدی و اجداد مسیحایی؟ (سوره ص آیات۴۰-۱۷)
فصل چهارم بـه پادشاهی داود و سلیمان در آیات ۱۷-۴۰ سوره ص می‌پردازد. با توجه به الـواح داودی نه‌گانه، در تبلیغـات امپراتوری بیزانسی، هراکلیوس خود را کسی مانند داود و دارای پادشاهی ابدی می‌دانسته است. قرآن با نفی پادشاهی ابدی داود، با این تبلیغات سیاسی مخالفت می‌کند و سروری را تنها متعلق به خدا می‌داند.

5️⃣ فرمانروای آخرالزمان و فرمانروای ایمانی : سلیمان، ملکه سبا و اسکندر (سوره نمل آیات ۳۷-۱۵)
فصل پنجم‌ درباره سروری و نیاکان مسیحایی در آیات ۴۰-۱۷ سوره نمل است. با توجه به متون معاصر قرآن درباره پادشاهی هراکلیوس می‌توان فهمید قرآن می‌خواهد بگوید سروری واقعی به خدا تعلق دارد نه پادشاهی بزرگ سلیمان یا هراکلیوس و در پی این است که بگوید افساد کار پادشاهان زمینی و اهلاک که در ادامه سوره نمل آمده است، کار خداست. از آنجا که در میانۀ سوره نمل «بسم الله الرحمن الرحیم» ذکر شده است، نویسنده بخش قابل‌توجهی را به فهم این بیان اختصاص می‌دهد.

6️⃣ دانش فرجام‌شناسانه و زمان فرجام‌شناسانه (سوره کهف)
در فصل ششم، غفار با بررسی اپیزودهای گوناگون (اصحاب کهف، صاحب باغ، موسی و عبد صالح، ذوالقرنین) نشان می‌دهد سورهٔ کهف مجموعه‌ای از تمثیل‌ها (و نه رخدادهای واقعی) برای سخن‌گفتن از نوع خاصی از شناخت و دانش است. او این کار را با ارجاع به متون فلسفی و دینی باستان پسین و واکنش‌های قرآن به آنها نشان می‌دهد.

7️⃣ فرجام‌شناسی پادشاهی وعده داده شده (سوره روم آیات ۷-۲)
در فصل هفتم نویسنده با ارائه شواهدی نشان می دهد که آیات ۷-۲ سورهٔ روم به قبل از پیروزی رومیان تعلق دارند و در پی این هستند که نشان دهند پیروزی واقعی از آن خداست و همو به رومیان کمک خواهد کرد تا پیروز شوند.

8️⃣ الهیات وعده‌های الهی (سوره انبیا)
نویسنده فصل هشتم را با بررسی مصحف‌ها و قرائات آغاز می‌کند. سپس قسمت‌های مربوط به انبیای گوناگون را شرح می‌دهد و بعضی از کلیدواژه‌ها را به دقت بررسی می‌کند. سپس نشان می‌دهد قرآن ضمن تأکید بر روایت‌های انبیای پیشین، بسیاری از عناصر آن را نرمال‌سازی می‌کند؛ به‌گونه‌ای که بسیاری از نمادهایی که در یهودیت و مسیحیت فرجام‌شناسانه قلمداد می‌شوند، در ادبیات قرآنی چیزی صرفاً عادی و بدون معنا‌های رهایی‌بخش هستند.

9️⃣ محمد و هراکلیوس به عنوان تایپ و آنتی‌تایپ و چرخش تعالیم در مدینه
فصل نهم در مقام نتیجه‌گیری مقایسه‌ای میان پیامبر و هراکلیوس طبق تصورات مخاطبان قرآن است. ترجمه این بخش که خلاصه‌ای از ایده‌های اصلی کتاب است، در معرفی فاطمه توفیقی آمده است.

غفار در آخر اشاره می‌کند خشونت متأثر از باورهای آخرالزمانی گروه‌هایی چون داعش هیچ ربطی به سوره‌های مکی ندارند؛ زیرا فرجام‌شناسی قرآن دقیقاً مخالف ساخت پادشاهی‌های زمینی برای ساخت آخرالزمان است.

🔸 برای آشنایی بیشتر،‌ به مرور کامل فاطمه توفیقی رجوع کنید.

#انعکاس_کتاب
@inekas

🔰 «انعکاس ادبیات» | ترجمهٔ آثار تازه در مطالعات اسلامی

🖋 محسن فیض‌بخش (دبیر مجموعه)

🔹 در دو سال گذشته، تعدادی از آثار تازه و احتمالاً مهم در مطالعات اسلامی به فراخور نیاز، در مجموعه انعکاس ترجمه شده است.

شماری از این آثار، از مجموعه مقالات مرتبط با ارائه‌های انگلیسی‌زبان در دو مدرسه گذشته انتخاب شده و با هدف برگزاری بهتر مدرسه و برقراری ارتباط معنادارتر مخاطب فارسی‌زبان با ارائه‌ها، به فارسی ترجمه شد. شماری دیگر، به مناسبت برگزاری حلقه مطالعاتی انعکاس (که پس از پایان مدرسه اول آغاز شده و تا کنون ادامه دارد) و با همت برخی از شرکت‌کنندگان ترجمه شد.

این مقالات ترجمه‌شده تدریجاً و پس از بررسی و ویرایش دقیق‌تر، به صورت عمومی منتشر خواهد شد. تلاش می‌شود انتشار مقالات ترتیب موضوعی داشته باشد و در بازه‌های زمانی مشخص بر موضوعات مختلف تمرکز شود.

طبیعتاً در ابتدای راه، شاکله کار ما را آثاری شکل می‌دهد که تا کنون به مناسبت مدارس تابستانه و حلقه مطالعاتی انعکاس ترجمه شده است؛ اما تلاش خواهیم کرد آثار مهم دیگری را که بتواند به تکمیل مجموعه‌های موضوعی کمک کند نیز به صورت جداگانه ترجمه و منتشر کنیم.

همچنین در ادامه تلاش خواهیم کرد ترجمه شماری از آثار جدید و مهم منتشر شده در مطالعات اسلامی را، مستقل از برنامه مدارس تابستانه و حلقه‌های مطالعاتی، در دستور کار قرار دهیم.

امیدواریم این مجموعه به مواجهه مستقیم دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان فارسی‌زبان با پژوهش‌های تازه در مطالعات اسلامی کمک کند.

🔹 اولین ترجمه از مجموعه «انعکاس ادبیات»، فصل اول اثر جدید حسین مدرسی طباطبایی با عنوان «متن و تفسیر» است که در ادامه معرفی می‌شود.

پس از آن، ترجمه مجموعه‌ای از مقالات درباره قرآن از خردادماه ۱۴۰۲ به تدریج منتشر خواهد شد. این مجموعه شامل مقالات زیر خواهد بود:

🔻 Sinai, Nicolai. "When did the consonantal skeleton of the Quran reach closure? Part I" Bulletin of the School of Oriental and African Studies 77, no. 2 (2014): 273-292.

🔻 Sinai, Nicolai. "When did the consonantal skeleton of the Quran reach closure? Part II" Bulletin of the School of Oriental and African Studies 77, no. 3 (2014): 509-521.

🔻 Saleh, Walid A. "The Etymological Fallacy and Qur’anic Studies: Muhammad, Paradise, and Late Antiquity." In The Qurʾān in Context, pp. 649-698. Brill, 2009.

🔻 Hussain, Saqib. "The Bitter Lot of the Rebellious Wife: Hierarchy, Obedience, and Punishment in Q. 4: 34." Journal of Qur'anic Studies 23, no. 2 (2021): 66-111.

#انعکاس_ادبیات
@inekas

🔰 نسخه‌ی الکترونیک ترجمه فارسی درآمد و فصل اول از کتاب
«متن و تفسیر: امام جعفر صادق و میراث او در فقه اسلامی»
سید حسین مدرسی طباطبایی
ویراست دوم

نخستین اثر از فروست «انعکاس ادبیات»، به «درآمد و فصل نخست» کتاب جدید حسین مدرسی طباطبایی اختصاص یافته است. ترجمه گروهی این اثر به همت جمعی از مترجمان و ویراستاران و در ۱۳۰ صفحه به انجام رسیده است.

📝 اطلاعات کتابشناختی:
مدرسی، ح. (۱۴۰۲). متن و تفسیر: امام جعفر صادق و میراث فقه اسلامی (حامد علیا و دیگران، مترجم.). ویراست دوم. مجموعه آنلاین «انعکاس ادبیات». (https://t.me/inekas/309)

🔻 معرفی فصل اول کتاب و ترجمهٔ آن
🔻 دریافت کتابنامه و فهرست منابع کتاب
🔺معرفی و ترجمهٔ چکیدهٔ کتاب
🔺دریافت فایل PDF نسخهٔ انگلیسی کتاب
🔺 مطالعه مرور و نقد و بررسی کتاب

#انعکاس_ادبیات
@inekas

🔰 انتشار ترجمه فارسی فصل اول کتاب:

«متن و تفسیر: امام جعفر صادق و میراث او در فقه اسلامی»

اثر جدید حسین مدرسی طباطبایی (انتشارات دانشگاه هاروارد، ۲۰۲۲)

اولین ترجمه از مجموعه «انعکاس ادبیات»

🔹 کتاب «متن و تفسیر»، جدیدترین و در عین حال، جامع‌ترین معرفی آکادمیک از جعفر بن محمد الصادق (د. ۱۴۸)، امام ششم شیعیان است. تا پیش از این، جای یک معرفی شایسته که به ابعاد مختلف زندگی او بپردازد احساس می‌شد. این اثر، که سال گذشته در انتشارات دانشگاه هاروارد منتشر شد، با معرفی تفصیلی ابعاد فقهی و حقوقی مکتب او‌، تلاش دارد تا بخشی از این خلأ را برطرف کند. نویسنده در درآمد کتاب خود تصریح کرده است که هدف پژوهش حاضر این است که چگونگی آغاز مکتب فقه جعفری را نشان دهد و پیشینه‌ای تاریخی از آن ترسیم کند و همچنین تاکید کرده که وجوه دیگری از شخصیت امام جعفر صادق نیز وجود دارد که این اثر، متعرض آن نشده است. اما فصل اول کتاب، که به مثابه یک مقدمه تفصیلی برای این کتاب نوشته شده، کارکردی فراتر از مقدمه داشته و می‌توان آن را یک معرفی جدید برای زندگی و اندیشه‌های امام صادق و جامعه او دانست که به طور گذرا به برخی از دیگر مسائل تاریخی مرتبط با او نیز می‌پردازد.

🔹 فصل اول کتاب با بیش از ۱۱۰ صفحه، به خوبی نشانگر جامعیت تاریخی نویسنده و تتبع گسترده اوست. از سویی، نزدیک به ۶۰۰ پانوشت و چندصد ارجاع جزئی و موشکافانه به منابع دست اول فِرَق اسلامی، حکایت از زحمت چندین سالۀ مولف در نگارش این اثر را دارد و از سوی دیگر، بسیاری از نکات تاریخی و روشی جدیدی که وی در لابلای مطالب خود بیان کرده، هر یک ارزش انتشار در قالب یک مقاله یا یادداشت علمی مستقل را دارد.

🔹این فصل به مباحث گوناگونی پرداخته که از جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد: زندگی شخصی امام جعفر بن محمد صادق (ع) و پدرش، محمد بن علی باقر (ع)، مواضع سیاسی و نحوه تعامل وی با حکومت عباسی، جایگاه و رویکرد فقهی او، حلقهٔ شاگردانش و ارتباط وی با آن‌ها، دغدغه‌ها و تاکیدات وی علیه فرقه‌گرایی، چرایی و چگونگی جعل حدیث به نام او و مواضع او در این باب و نیز دیدگاه‌هایش دربارۀ اخلاقیات و سنن دینی و در نهایت، شوخ‌طبعی‌های وی.

🔹 مجموع این نکات،‌ موجب شد که در حلقه‌ی مطالعاتی انعکاس، چندین جلسه مستقل به هم‌خوانی این فصل اختصاص پیدا کند و سپس با کوشش داوطلبانه جمعی از شرکت‌کنندگان در این حلقه و نیز مدرسه تابستانه اسلام نخستین (که نامشان در صفحه مشخصات فایل حاضر مذکور است)، برگردان این اثر به فارسی آغاز شد. در میانه راه ترجمه، مطلع شدیم که خوشبختانه جناب آقای مرتضی کریمی‌نیا، ترجمه کامل این اثر را در دست دارند. با توجه به سابقه و تخصص ایشان در این زمینه، تصمیم بر آن شد که ما به ترجمه فصل اول بسنده کنیم و حاصل کار را تنها به طور آنلاین در سری «ادبیات انعکاس» متنشر نماییم.

🔺برای دریافت و مطالعه ترجمه این فصل به اینجا مراجعه کنید.

#انعکاس_ادبیات #ترجمه

@inekas

‌
💠 مسأله امویان در تاریخ/تاریخ‌نگاری عربی

🗓 دوشنبه اول خرداد ۱۴۰۲؛ ساعت ۱۹:۳۰-۲۱ (به وقت ایران)

🔸 مطالعه دوره امویان برای درک تاریخ سرآغاز و گسترش جامعه جدید عربی-اسلامی بسیار مهم است. با وجود اهمیت این دوره، مورخان با چالش‌های به ظاهر غیرقابل حلی در مطالعه آن مواجه هستند. امویان خود تاریخ خود را ننوشتند و جانشینان عباسی ایشان، اگرچه تاریخ‌نگاران پرکارتری بودند، اما تصویری غالباً مغرضانه و تحریف شده از دشمنان اموی خود ارائه داده‌اند. منابع غیر عربی مرتبط با عصر اموی نیز بسیار اندک و غیر قابل اتکاست.

🔸 استیون جاد، استاد برجسته تاریخ خاورمیانه در دانشگاه دولتی کنتیکت جنوبی، در این گفتار آنلاین بررسی می‌کند که مورخان مدرن چگونه با این مشکلات روبرو شده‌اند و چگونه رویکردهای گوناگون ایشان ممکن است به جای شفافیت بیشتر، مشکلات را تشدید کرده باشد. او در پی پاسخ به این سوال است که آیا معضلات تاریخ‌نگاری عصر اموی بیش از حد اغراق شده است یا خیر.

🔗 پیوند ثبت‌نام برای شرکت در رویداد
🗓 افزودن به گوگل‌کلندر

#انعکاس_رویداد
@inekas

‌
💠 سنگ قبرهای رازآلود در جنوب شرق آسیا: کتیبه‌های پارسی در جهان مالایا-اندونزی

🗓 دوشنبه اول خرداد ۱۴۰۲؛ ساعت ۱۴:۳۰-۱۵:۳۰ (به وقت ایران)

🔸 مجید دانشگر (دانشگاه کیمبریج) در این نشست با بررسی شماری از کتیبه‌های منحصربه‌فرد پارسی در جزیره سوماترا در اندونزی، به ارتباط تنگاتنگ جهان پارسی با جهان مالایا-اندونزی می‌پردازد.


🔗 پیوند ثبت‌نام در رویداد
📆 افزودن به گوگل‌کلندر

#انعکاس_رویداد
@inekas

‌
💠 ویدئوی ارایۀ «انتقال قرآن و قرائات آن»

🎙 شادی حکمت ناصر
(دانشیار زبان‌ها و تمدن‌های خاور نزدیک در دانشگاه هاروارد)

در: سه شب ماه رمضان با پژوهشگران هاروارد درباره موضوعات قرآنی (انجمن ذکر MIT)

🔻 فهرست محتوای ارایه (به زبان انگلیسی)

01:29 مقدمه
02:55 آغاز ارائه

04:20 اختلافات نگارشی جزئی میان مصاحف مناطق مختلف
06:57 اختلاف در آغاز و پایان آیات
08:13 اختلاف در حروف و ضمائر

12:42 مراحل شکل‌گیری قرائات رسمی
14:35 مرحله اول: مصحف عثمانی و رسم واحد قرآنی
21:32 مرحله دوم: ابن‌مجاهد و قرائات سبعة
26:30 مرحله سوم: الدانی و سیستم دو راوی
30:20 مرحله چهارم: ابن‌جزری و قرائات عشر
34:00 مرحله پنجم: مصحف الأزهر
39:00 حکم شرعی قرائت به غیرِ حفص از عاصم
42:42 نمونه امالۀ متفاوت از قرائت حفص از عاصم

46:30 نقش ملاحظات سیاسی در شکل‌گیری قرائات رسمی
50:12 ملاک‌های گزینش قرائات رسمی
52:05 مولفه‌های تاثیرگذار بر روایت قرآن
53:55 جغرافیای کنونی قرائات در جهان اسلام
55:05 مواضع علما درباره اعتبار قرائات رسمی
58:00 پایان ارائه

58:54 آشنایی با وبسایت EvQ

🔻 آشنایی بیشتر با وبسایت EvQ

#انعکاس_رویداد
@zekrMIT
@inekas

‌
🔰 انتشار ویراست دوم ترجمهٔ فصل نخست به همراه دو نقد و بررسی از کتاب «متن و تفسیر: امام جعفر صادق و میراث او در فقه اسلامی»

🔻 دریافت فایل PDF ویراست دوم ترجمهٔ کتاب «متن و تفسیر» (فصل نخست)

در ویراست دوم ترجمه:
🔸 متن و ترجمهٔ برخی از احادیث اصلاح شده است.
🔸 برخی اشکالات ویرایشی و نگارشی متن کتاب اصلاح شده است.
🔸 فهرست مطالب کتاب، به صفحات مرتبط لینک شده است.


🔻 مرورهایی بر کتاب «متن و تفسیر»

تا کنون دو محقق بر این کتاب، مرور (ریویو) نوشته‌اند: احمد عاطف احمد (استاد دانشگاه کالیفرنیا در سانتا باربارا) و مصطفی بارگاهی (پژوهشگر رجال و حدیث شیعه، قم) که برای مطالعهٔ آن‌ها به ترتیب به اینجا و اینجا مراجعه کنید. مرور احمد، در شماره بعدی Journal of the American Oriental Society انتشار می‌یابد.

مرور بارگاهی، برای اولین بار در انعکاس انتشار می‌یابد، و در آن معرفی کوتاهی از کل کتاب،‌ بخش‌های فصل اول و نیز نقدهایی بر روش تحقیقی کتاب آمده است. خلاصهٔ این مرور را اینجا مطالعه کنید.

#انعکاس_ادبیات
#انعکاس_کتاب
@inekas

📚 مرور کوتاه فصل اولِ کتاب «متن و تفسیر» از حسین مدرسی طباطبایی (۲۰۲۲)

✍🏻 برگرفته از مرور مصطفی بارگاهی (پژوهشگر رجال و حدیث شیعه)

مدرسهٔ حقوق دانشگاه هاروارد که مجموعه‌ای از کتب در زمینهٔ فقه اسلامی را در دست دارد، در کتاب «متن و تفسیر» به سراغ ریشه‌های مکتب فقهی جعفری رفته است. مؤلف این کتاب، دکتر سید حسین مدرسی طباطبایی است که تسلط ویژه‌اش بر منابع اسلامی و همچنین قدرت وی در تحلیل نقادانهٔ منابع تاریخی، به او کمک کرده تا در این کتاب خوانندگان را به سرآغاز تکوین فقه جعفری به دست پایه‌گذار آن، امام جعفربن‌محمد الصادق (ع) ببرد و با ترسیم زمینهٔ تاریخی ظهور و بروز این مکتب، نقش ویژهٔ آن امام را در ارائهٔ تفسیر و تبیینی جدید از منابع فقه در زمان خود، به خوبی به تصویر کشد.

فصل نخست این کتاب، نگاهی است به ابعاد گوناگون زندگانی امام صادق (ع). نویسنده در هشت بخشِ این فصل، می‌کوشد تا از زاویه‌های مختلف، حیات فردی و اجتماعی امام را به نظاره بنشیند و از این رهگذر، تصویری منسجم از شخصیت ایشان در ذهن خوانندگان ایجاد کند.

🔻 مرور مختصر مباحث فصل اول

دو بخش اول این فصل، خواننده را به خانهٔ امام می‌برد و به‌ترتیب با موقعیت خانوادگی و منابع تربیتی امام (ع) در سال‌های آغازین زندگی و نیز تعاملات خانوادگی ایشان در مراحل پسین زندگی آشنا می‌کند. بخش اول نگاهی است گذرا به زندگانی امام محمد باقر (ع)، پدر و مؤثرترین فرد بر امام صادق (ع). در این بخش نویسنده به جنبه‌های مختلفی از حیات امام باقر پرداخته است؛ که امتداد هر یک از آن‌ها را در مشی امام صادق (ع) به روایت کتاب مشاهده می‌کنيم.

نگارنده در بخش سوم به سراغ عملکرد سیاسی امام صادق (ع) می‌رود. وی در این بخش از کتاب با تأکید بر عدم همکاری امام با خیزش‌های علوی بر ضد حکومت از سویی و نارضایتی ایشان از هر نوع مساعدت غیراضطراری حاکمان جور از سوی دیگر، روی‌هم‌رفته راهبرد سیاسی میانه و تقیه‌مدار ایشان را ترسیم می‌کند.

پنج بخش بعدی به جنبهٔ اصلی مورد مطالعهٔ کتاب، یعنی فقه اختصاص یافته و به جایگاه و شیوهٔ فقاهتی امام صادق (ع) می‌پردازد. بخش چهارم مروری است بر جایگاه اجتماعی امام به عنوان فقیهی طراز اول که در میان اصناف مختلف -از شیعیان گرفته تا سایر فقهای بلندمرتبهٔ شبه‌جزیره و عراق و حتی حاکمان- مرجعیت علمی دارد.

جایگاه امام در حلقهٔ شاگردان‌شان و نوع مناسبات ایشان با اصحاب، موضوع بخش پنجم است. نویسنده در این بخش در ضمن تأکید بر پیروی متعبدانه‌ٔ اکثر شاگردان امام از آموزه‌های فقهی ایشان، نشان می‌دهد که تعامل فقهی امام با اصحاب‌شان به گونه‌ای بوده است که به آنان اجازه دهد چالش‌ها و ابهامات خود را با ایشان مطرح کرده و پاسخی علمی دریافت نمایند.

یکی از پدیده‌های شایع در دوران امامت امام صادق (ع)، شکل‌گیری و تفکیک فرقه‌های مختلف کلامی و فقهی از یکدیگر بوده است. در بخش ششم، نویسنده می‌کوشد موضعی میانه را در این منازعات به امام نسبت دهد؛ به این معنی که ایشان از سویی تأکید داشته‌اند که امت اسلامی بسیار از سنت نبوی دور شده و دچار انحراف گشته است، و از سوی دیگر بر روابط حسنهٔ شیعیان‌شان با آحاد جامعهٔ اسلامی اهتمام داشته‌اند.

بخش هفتم به پدیدهٔ جعل حدیث و مواجههٔ امام صادق با آن اختصاص یافته است. نویسنده در این بخش نشان می‌دهد که امام نقشی پررنگ در تنقیح روایات جعلی نسبت‌داده‌شده به پیامبر داشته‌ و در عین حال، خود ایشان قربانی انواع جعل و تحریف از سوی دو گروه عمدهٔ قصّاص (قصه‌پردازان) و غلات بوده‌اند.

در پایان، بخش هشتم مروری است گذرا بر نقاط جالب توجه اندیشه و رفتار امام صادق (ع) در موضوعات مختلفی همچون سهل‌گیری در عبادت، خوش‌پوشی، ارج‌نهادن به زنان، خیرخواهی نسبت به عموم مردم و همچنین خوش‌رفتاری با حیوانات.

🔻نقد و بررسی کاستی‌های کتاب

این کتاب با تمامی مزایایی که داراست، همانند سایر کتاب‌ها دارای اشکالاتی است که بخشی به اختلاف در مبانی، رویکردها، پیش‌فرض‌ها و سلیقهٔ افراد مرتبط است و بحث از آن‌ها، فراتر از گنجایش این مرور مختصر است.
اما برخی مشکلات و لغزش‌های کتاب، عینی‌تر بوده و به خطاهایی در نحوهٔ نقل از منابع و یا نحوهٔ استتناج از شواهد تاریخی یا نحوهٔ انعکاس گزارش‌ها مرتبط است. مطالبی که در این مرور می‌‌آید غالبا از این دسته است.

سرفصل اشکالات مطرح‌شده در این مرور:

🔸 مشکلات آدرس‌دهی
🔸 مشکلات نقل متون احادیث
🔸 ارائهٔ احتمال بدون ذکر شاهد
🔸 شواهد غیر کافی یا غیر مرتبط برای یک ادعا
🔸 خلط میان دو گزارش
🔸 گزارش نادرست
🔸 برداشت ناصواب از عبارت یا داستان
🔸 تعمیم مورد خاص بدون ذکر شاهد
🔸 بیان مطالب بر خلاف شواهد تاریخی
🔸 تکیه بر خبر واحد و در نظر نگرفتن اخبار پرتکرار دیگر

🔺 برای مطالعه بیشتر و تفصیل شواهد مورد نقد،‌ به مرور کامل مصطفی بارگاهی رجوع کنید.

#انعکاس_کتاب
@inekas

💠 اسناد عربی از خراسان در قرون متقدّم اسلامی

‌🗓 پنجشنبه ۲۵ خرداد ۱۴۰۲
ساعت ۱۹:۳۰ (به وقت تهران)

🔸 جفری خان (استاد مطالعات عبری در دانشگاه کیمبریج) در این نشست به معرفی و بحث پیرامون پاره‌ای از اسناد عربی مربوط به خراسان اسلامی در قرون متقدّم می‌پردازد. خان پیشتر، در سال ۲۰۰۷ کتابی با همین عنوان درباره این اسناد منتشر کرده است (این کتاب را از کتابخانهٔ انعکاس دریافت کنید).

این اسناد که برای درک توسعه فرهنگ سندنگاری عربی اهمیت بسیار دارد، قابل تاریخ‌گذاری به قرن دوم هجری است و نوآوری‌هایی را در ساختار نگارش اسناد نشان می‌دهند که سال‌ها بعد در پاپیروس‌های عربی مصری ظاهر می‌شود و نشان‌دهندهٔ این واقعیت است که ناحیهٔ شرقی امپراتوری عباسی، مرکز نوآوری در حوزهٔ نگارش اسناد و دبیری بوده است.

🔗 پیوند ثبت‌نام در این رویداد
📆 افزودن به تقویم (دسکتاپ)

#انعکاس_رویداد
@inekas