*بِسْــــــــــــــــــمِ ﷲِالرَّحْمَنِ الرَّحِيم*

*إِنَّ اللَّهَ وَمَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا*

*اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ*

*اللَّهُمَّ بَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَعَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ*

#صلواعلی‌النبی

عَن أبي الدرداء له قال: قَالَ رَسُولُ اللهِ ﷺ :
مَن صَلَّى عَلَيَّ حِيْنَ يُصْبِحُ عَشْراً وَ حِيْنَ يُمْسِي عَشْراً أَدْرَكَتْهُ شَفَاعَتِي يَومَ الْقَيَامَةِ
حضرت ابو درداء(رض) له حضرت رسول اکرم صلى الله عليه وسلم نه نقل کوی چې وې فرمایل:

«څوک چې سهار او ماښام لس ځلی پر ما باندې درود ووایی د قیامت پر ورځ به زما شفاعت هغه ته ورسیږی.»
(رواه طبرانی)

✅ که یو څوک د قرآن د جهاد او جنګ آیتونو ته (لکه د سورت انفال او توبې او... آیاتونه) بې احترامي وکړي، نو دا پوښتنې ترې کوو:
لومړۍ پوښتنه:
💬 جنګ ښه دی که سوله؟
✅ که دا پوښتنه له هر عاقل څخه وشي، ځواب به یې "سوله" وي.

دویمه پوښتنه:
💬 جنګ ښه دی که ذلت؟
✅ د هر منطقي او منصف انسان ځواب به "جنګ" وي.
📢 خو
✅ د اسلام ضد کسانو او ملحدانو د دې پوښتنې ځواب "ذلت" دی!

دوی وايي چې مسلمانانو باید ذلت قبول کړی وای، خو دا هیڅکله بیا د خپل ځان لپاره نه غواړي!
بلکه دا یوازې د مسلمانانو لپاره خوښوي!
ایا دا انصاف دی؟
او دوی دا تمه لري چې حضرت محمد ﷺ باید عزت، کرامت او شرافت پرې ایښی وای او ذلت ته تسلیم شوی وای؟ (استغفرالله!)
که غواړئ حقیقت درک کړئ:
لاړ شئ او د رسول الله ﷺ ټول سیرت ولولئ،وګورئ چې آیا د هغه مبارک ټول جنګونه د ذلت د دفع کولو لپاره نه وو؟
که څوک دا پوښتنه وکړي:
❓ "نو د مسلمانانو برید پر فارس (ایران) څنګه؟ آیا دا هم د ذلت د دفع کولو لپاره و؟"
✅ ځواب: هو!
ظلم ته ناست تماشچي پاتېدل، خپله یو ډول ذلت دی!
✅ د حضرت عمر فاروق رضی الله عنه په وخت کې د اسلام سپېڅلي لښکر فارس ته داخل شو، څو ظلم او استبداد ختم کړي او خلکو ته دا حق ورکړي چې د خپل ژوند تګلاره خپله وټاکي، نه دا چې په زوره مسلمان شي!

✍️ لیکوال: ډاکټر مراد یوسفي

په نړۍ کې د الحاد او بدبینۍ د پراختیا عوامل او سببونه

په اسلامي نړۍ کې الحاد، له دین سره دښمني او د پراختیا لاملونه یې
د الحاد بد تأثیرات او پایلې؛ ( د انسان په ژوند رواني، اخلاقي، ټولنیزې او سیاسي اغېزې)
له الحاد سره د مبارزې لارې
پورتنۍ مقالې له الحاد سره د مبارزې د لارو چارو یو ټولیز انځور وړاندې کوي، خو د الحاد په وړاندې مفصلې مبارزې ته اړتیا ده تر څو د ملحدینو شبهې او نیوکې په جلا، جلا ډول وڅېړل شي او هرې یوې ته یې قانع کوونکی او مفصل ځواب وویل شي.
په اصل کې دا مقاله د خدای تعالی د دین په اړه د محلدینو د شبهاتو د تفصیلي رد یوه مقدمه ده او که چېرته الله تعالی توفیق راکړ، په مناسب وخت کې به په دې برخه کې هم یو څه وکړم.
په پای کې له خپل ستر او مهربان رب تعالی څخه په ډېرې عاجزۍ غواړم چې د بنده نیت او قلبي اراده په ټولو کارونو کې؛ په ځانګړي ډول په دې کمزوري لیکنه کې خاص د خپلې رضا لپاره وګرځوي او هغه څه چې د ترسره کولو وړتیا یې راکوې د نیک عمل په حیث قبول او بنده ګانو ته یې د ګټې وړ وګرځوي.
ابوالخیر عبدالرحمان معتصمي
اسلامي پوهنځای ـ زرنج نیمروز
۴ شوال، ۱۴۴۵ ـ هـ.ق / ـ ۲۵ حمل ۱۴۰۳ ش.


منقول

♥منزه دی د الله کلام ♥

لیکوال: مراد یوسفی
ژباړه: م.ر. محمد


14ـ ناقص او یا د جزیاتو سره کامل او بشپړ؟

شبهه:
قرآن په ځینی ځايونو کې ادعا کوي چې کامل دی او د ټولو جزیاتو لرونکی دی او هیڅ داسی شی باقی ندي پاتی چې په هغه کې د نه وي (۶ ام سورت ۳۸ ام آیت، ۶ ام سورت ۱۱۴ ام آیت، ۱۲ ام سورت ۱۱ ام آیت، ۱۶ ام سورت ۸۹ ام آیت او... خو ډیر داسې شیان دي چې قرآن هغه نا تمامه پریږدي.....


ځـــواب:

الف)
«وَمَا مِن دَآبَّةٍ فِى الْأَرْضِ وَلَا طٰٓئِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّآ أُمَمٌ أَمْثَالُكُم ۚ مَّا فَرَّطْنَا فِى الْكِتٰبِ مِن شَىْءٍ ۚ ثُمَّ إِلٰى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ»
[سُوۡرَةُ الاٴنعَام : 38]
«په ځمکه کښي خوځېدونكي كوم ساكښ او په هوا کښي په وزرونو سره الوتونكي كوم مارغه ته وګورئ! دا ټول همدا ستاسي په څېر انواع او ډولونه دي. موږ د هغو د تقدير په ليكنه کښي څه نیمګړتیا نه ده پرېښې. بيا دا ټول د خپل رب لوري ته ورغونډیږي.»

ب)
په دنیا کې ډیر مسائيل شته ...چې په قرآن کې ذکر شوی ندي .....

ج)
کوم تناقض شتون نلری...
۱ـ ځکه چې د قرآن کامل والی د هغه د رسالت پخپله حیطه کې دی (هدایت ورکول)، او دا لازمی نده چې د انټرنیټ، چوکۍ او کالو مينځلو ماشین او... په اړه دې هم خبرې وکړی.

◆ وروستی خبر:

اسلام ضد کسانو (ملحدانو) توصيه کیږي، چې د قرآنکريم په دویم مخ کې دغه آیت ولولی: «ذٰلِكَ الْكِتٰبُ لَا رَيْبَ ۛ فِيهِ ۛ هُدًى لِّلْمُتَّقِينَ»[سُوۡرَةُ البَقَرَة : 2]
«دا (د الله) کتاب دی، په ده کي هیڅ شک نشته، د پرهیزګارانو لپاره لار ښوونکی دی.»
قران د هدایت او لار ښونې کتاب دی... او قرآن فرمایی چې کامل او پوره یم، پخپله کاری برخه کې یې کامل دی.
او په حقیقت کې کوم څه چې د انسان د دنیوي او اخروي هدایت لپاره لازم وی، په قرآن کې مو جود دي.

•┈┈┈┈┈•✿❁✿•┈┈┈┈┈•

د الحاد تعریف او ‌ډولونه یې

د الحاد مخینه؛ ( تېر او اوس، شمېرنې او احصایې)

په نړۍ کې د الحاد او بدبینۍ د پراختیا عوامل او سببونه

په اسلامي نړۍ کې الحاد، له دین سره دښمني او د پراختیا لاملونه یې

د الحاد بد تأثیرات او پایلې؛ ( د انسان په ژوند رواني، اخلاقي، ټولنیزې او سیاسي اغېزې)

له الحاد سره د مبارزې لارې

پورتنۍ مقالې له الحاد سره د مبارزې د لارو چارو یو ټولیز انځور وړاندې کوي، خو د الحاد په وړاندې مفصلې مبارزې ته اړتیا ده تر څو د ملحدینو شبهې او نیوکې په جلا، جلا ډول وڅېړل شي او هرې یوې ته یې قانع کوونکی او مفصل ځواب وویل شي.

په اصل کې دا مقاله د خدای تعالی د دین په اړه د محلدینو د شبهاتو د تفصیلي رد یوه مقدمه ده او که چېرته الله تعالی توفیق راکړ، په مناسب وخت کې به په دې برخه کې هم یو څه وکړم.

په پای کې له خپل ستر او مهربان رب تعالی څخه په ډېرې عاجزۍ غواړم چې د بنده نیت او قلبي اراده په ټولو کارونو کې؛ په ځانګړي ډول په دې کمزوري لیکنه کې خاص د خپلې رضا لپاره وګرځوي او هغه څه چې د ترسره کولو وړتیا یې راکوې د نیک عمل په حیث قبول او بنده ګانو ته یې د ګټې وړ وګرځوي.

ابوالخیر عبدالرحمان معتصمي

اسلامي پوهنځای ـ زرنج نیمروز

۴ شوال، ۱۴۴۵ ـ هـ.ق / ـ ۲۵ حمل ۱۴۰۳ ش.

خبر
هره ورځ ۲۲۰۰ کسان په اروپا کې د الکول له امله خپل ژوند له لاسه ورکوي
د دویچه وله فارسي د راپور له مخې، الکول کولی شي د زړه‌ رګونو ناروغیو، ځیګر، او سرطان لامل شي. د روغتیا نړیوال سازمان اټکل کوي چې هره ورځ شاوخوا ۲۲۰۰ کسان په اروپا کې د الکول‌ اړوند لاملونو له امله مري، چې دا د نړۍ په هره بله سیمه کې تر ټولو لوړه کچه ده.
د دې سازمان د ارزونو له مخې، ۱۱ سلنه لویان په اروپا کې د الکول د کارونې له اختلال څخه کړېږي، او ۵.۹ سلنه یې الکولي معتادین دي.
د حد څخه زیات د الکولو څښل ټولنیزې پایلې هم لري او ډېر وخت د کورني تاوتریخوالي، ټپي کېدو، ترافیکي پېښو او د کورنیو د وېشل کېدو لامل ګرځي.
❗ د هغو کسانو لپاره د پاملرنې وړ چې ادعا کوي الکولي مشروبات په اروپا او لویدیځ کې روغتیایي او معیاري دي او هېڅ زیان نه لري.
په داسې حال کې چې لویدیځ هېوادونه، سره له دې چې د الکولو پر تولید او وېش سختې څارنې لري، بیا هم دا لوړه مرګ‌ژوبله تجربه کوي.
په ایران کې، چیرې چې د الکولو تولیدونکي د تر ټولو زیانمنو موادو څخه کار اخلي، هر کال ګڼ کسان د الکولو له امله خپل ژوند له لاسه ورکوي یا د سترګو، ځیګر او پښتورګو دایمي زیان ویني.
باید پر دې موضوع جدي فکر وشي، ځکه چې که په اروپا کې، سره له ټولو څارنو، ورځني ۲۲۰۰ کسان د الکولو له امله مري، نو په هغو ځایونو کې چې کنټرول نشته، به حالت څومره خطرناک وي؟
آیا دا د عبرت لپاره بسنه نه کوي؟!

15 ـ د يوه خداي عبادت که د يو بل خداي؟!!
شبهه:
محمد ته امر کوی چې ناباورانو (مشرکانو ) ته ووایی، چې تاسې د هغه څه عبادت نه کوی، (د کوم ) چې زه یې عبادت کوم (۱۰۹ ام سورت ۳ ام آیت).
که څه هم په قرآنکريم کې نور سورتونه په مشخص ډول اشاره کوی چې هغه ناباور (مشرکان) هم په واقعیت کې د یو خدای عبادت کوی چې هماغه الله دی:
ځواب:
ناباوران! د الله عبادت کوی! نو بیا یې ولی نوم ناباوره شوی دی! د تاسې پخپله شبهه له تناقضه ډکه ده، خو غواړی ووایی چې په قران کې تناقض شتون لری!
الف )
«وَلَآ أَنتُمْ عٰبِدُونَ مَآ أَعْبُدُ»[سُوۡرَةُ الكافِرون : 3] «او نه تاسي (همدا اوس) د هغه ذات عبادت كوونكى ياست، چي زه یې عبادت كوم؛»
ب)
په دې برخه کې شبهه خپرونکی کوم ایت ندی ذکر کړی او حتی خبره یې متناقضه ده، خو فرض کوو چې موخه یې دغه آیت دی:«وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمٰوٰتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ ۚ قُلْ أَفَرَءَيْتُم مَّا تَدْعُونَ مِن دُونِ اللَّهِ إِنْ أَرَادَنِىَ اللَّهُ بِضُرٍّ هَلْ هُنَّ كٰشِفٰتُ ضُرِّهِۦٓ أَوْ أَرَادَنِى بِرَحْمَةٍ هَلْ هُنَّ مُمْسِكٰتُ رَحْمَتِهِۦ ۚ قُلْ حَسْبِىَ اللَّهُ ۖ عَلَيْهِ يَتَوَكَّلُ الْمُتَوَكِّلُونَ»
[سُوۡرَةُ الزُّمَر : 38]
«كه ته د دوى څخه پوښتنه وکړې چي اسمانونه او ځمکه چا پيدا کړيدي، نو دوى به پخپله ووايي چي الله. دوى ته ووايه: "كله چي حقيقت دا دى، نو ستاسي څه ګومان دى چي كه الله ما ته څه زيان رسول وغواړي، نو ايا ستاسي دغه معبودان چي د الله پرته یې بولئ، ما به د هغه رسول شوي زيان څخه وژغوري؟ يا كه الله پر ما باندي مهرباني كول وغواړي، نو ايا دوى به د هغه د رحمت مخنيوي وکړاى شي؟" - نو دوى ته ووايه: "زما لپاره همدا الله كافي دى، توكُل كوونكي پر همغه توكُل كوي."»
ج)
.تناقض شتون نلری....
۱ـ د «الف» د برخې په آیت کې الله تَبَارَک وَتَعَالَی رسول الله ﷺ ته فرمایی چې مشرکانو ته ووایه، کوم څه چې زه عبادت کوم تاسې یې عبادت نه کوي.

۲ـ د «ب» په برخه کې هم، شبهه خپرونکی ادعا کړې ده چې مشرکانو د رسول الله ﷺ د خدای عبادت کړی دی...
په داسې حال کې چې داسې نده، په دې ایت کې «د الله پر خالقیت» باندې د مشرکانو د اعتراف بحث دی... نه د هغه لپاره د عبادت، ځکه چې مشرکانو خپل بتان د خدايي واک او قدرت لرونکی ګڼل او هغو ته یې عبادت کاوه...
۳ـ خو که چیرې دا نکته هم په پام کې ونه نیسو... هغه خدای چې شریک ولری او د جهان د مدیریت لپاره! ډبرو او لرګيو ته اړ من وي کوم ځای یې د رسول الله ﷺ د پیغمبر خدای دی... الله تَبَارَک وَتَعَالَی احد (ایک یو ) دی... صمد (بی نیازه)دی... نه دا چې بتان دې د هغه شريکان وی... له همدې امله هیڅ کوم تناقض شتون نلری...
وروستي خبر:
شبهه خپرونکو هغه وخت کولای شول ووایی د دغو دوه آیاتونو تر منځ تناقض شتون لری، چې مشرکان هم موحد وای، الله یې په احد والی منلی او بتانو ته نه ورتللی په دې وخت کې د الکافرون د سورت ۳ ام آیت له دې مطلب سره تناقض پيدا کاوه... خو آیا دارنګه دی؟
نه.... ‼

نو کوم تناقض نشته .....!!
***
•┈┈┈┈┈•✿❁✿•┈┈┈┈┈•

♥اظهار الحق ........♥

لیکوال: مولانا رحمت الله کیرانوي( رَحِمَهُ اللهُ تَعَالی')
برخه 【25】
دریم ډول تحریفات:
6- له موسی عَلَيْهِ السَّلام نه وروسته د نني تورات پر لیکلو دلیل:
یعنی ننی تورات له موسی عَلَيْهِ السَّلام نه وروسته ليکل شوی دی.
په سِفر تکوین 36/31 کې ذکر شوي دي چې:او دغه دي هغه پاچايان چې د اُدرم پر خاوره یې سلطنت کړی، وړاندې له دې چې کوم پا چا دې پر بنی اسرائلو سلطنت وکړي»

بیا د اُدرم د پاچایانو د نومونو په ذکر پیل کوي چـې د بنی اسرائلو له لومړني پاچا جالوط (شاول) نه یې وړاندې د ادهم پر سیمه حکمراني کړې ده چې وروسته له هغه داؤد د حکومت عهده دار شو.
بیا وړاندې د دوی له حکومت نه بنی اسرائلو د قضا په عهد کې فرار درلود.
د سِفر تکوین دغه فقرات 36/31-39 دقیقاً
هماغه د تواریخ اول 1/43-50 فقرات دي
او مناسبت یې له سِفر أخبار سره واضح او پرته له کوم اعتراض څخه دی؛ ځکه له دې څخه داسې معلوميږي چې متکلم د هغه دې په فلسطین کې د بنی اسرائیلو له سلطنت نه ورسوته په بنی اسرائيلو کې موجود ؤ او لومړنی پاچا یې طالوت (شاول ) دی، په داسې حال کې چې هغه له موسی عَلَيْهِ السَّلام نه ۳۵۶ کلونه وړاندې دلته ؤ .
خو په قطعی توګه دغه فقرات له هغه څه سره چې په سِفر تکوین- د تورات اولینی سفر - کې راغلی دي هیڅ کوم مناسبت نلری؛ نو بیا څرنګه د متن جزء ګرځېدلی دی؟!
صحیح خبره هغه ده چې آدم کلارک هغه ته ترجیح ورکړې ده هغه دا چې دغه فقرات په قطعی توګه د موسی عَلَيْهِ السَّلام وينا نده او هغه په ځینو نسخو د سفر تکوین په حاشیو کې ليکل شوی او ناقل هغه د متن له جز څخه ګڼلی او پر متن یې ور اضافه کړی دی.
ښه ورته اوګورئ دغه مفسر څرنګه اعتراف کوی چې دغه فقرات له تورات نه بهر ؤ او د یوې نسخې په متن کې ور اضافه شوی دی او وروسته له هغه نشر شوی او په ټولو نسخو کې ور اضافه شوی دی. له دې متن څخه دا لازمیږی چې د دوی کتابونه د هر ډول زیادت او تحریف مننونکي دي.

7- د عبارت په اضافه کولو سره (تر نن پورې ) تحریف:
په سِفرتثنیه 3/14 کې راغلی دي:

«یائِیرُ بنُ مَنَسَّی د أرجُوبَ ټولې سیمې
د جَشُورِیان او معکیان تر سرحدونو پورې ونيولې او هغه یې تر نن پورې پخپل نامه باشان حوُّوثِ یائیر ونومولې ».
دا فقره د موسی عَلَيْهِ السَّلام له ویناو څخه نشی کیدلای؛ ځکه چې د دغه عبارت متکلم باید د یائیر بن مَنَسَّی له زمانې څخه ډیر زمانی واټن ولری؛ لکه څنګه چې د « تر نن پورې» عبارت هغه ته اشاره لری؛ ځکه داسی یو لفظ یواځې د یوه لرې وخت لپاره کارول کیږی.
هورن پخپل تفسیر کې د دې خبرې نسبت موسی عَلَيْهِ السَّلام ته نفی کړی دی؛ داسې که چیرې د سفر تثنیه لیکوال موسی عَلَيْهِ السَّلام وای، داسې یې نه ویل: تر نن ورځې پورې.
هورن تر جیح ورکړې ده چې دا لفظ د هغه لیکوال له لوري اضافه شوی ده چې د موسی له زمانې څخه د څو پیړیو له تیریدو وروسته یې د کتاب په حاشیه کې درج کړی دی، تر څو وپوهيدل شی (هغه نوم چې یائیر بن منشی پر هغه نومول شوی دی تر نن پورې په هماغه نوم یادیږی) وروسته بیا په بعدی نسخو کې دغه لفظ متن ته ور انتقال شوی دی.
هورن په دې باندې اعتراف کوي چې په حواشیو کې دا رنګه زیادات، د موسی عَلَيْهِ السَّلام له زمانې د څو پیړیو له تيرېدو وروسته کاملا په متونو کې درج شوي او د کتاب له برخو ګڼل شوي دي.
وروسته بیا د کتاب په بعدي ټولو نسخو کې منتشره شوي او دا مسئله د دې ښکارندوی ده چې د دوی کتابونه د هر ډول تحریف مننونكي دي.
هنری او سکاټ د نظر اتفاق کړی دی که چیرې دغه الحاقی جملات ــ چې یوه لیکوال د موسی عَلَيْهِ السَّلام له زمانې وروسته ور اضافه کړی دی ــ حذف شی، په مقصود کې به هيڅ خلل را نشی.
مخکنی عبارات او د سفر عدد 32/41 د فقرې عبارات نشی کولای چې د موسی عَلَيْهِ السَّلام له کلام څخه د وی؛ چې ویلی یې دی:یائیر بن منشی لاړ او خپلې مزرعې یې ونيولې او هغه یې حوُّوثَ یائیر ونومولې».
دا هم یو بل تحریف دی؛ ځکه چې د یائیر پلار منسی نه دی، بلکه پلار یې سجوب دی؛لکه څنګه چې په تواریخ أول 2/22 کې راغلی دي: «او سجوب یائر دنیا ته راوړ او هغه ۲۳ میاشتې په زمکه کې جلعاد درلود»
نو دلته یې د پلار په نوم کې اشتباه او تحریف لازم راځي؛ یا د سفرونو عدد او تثنیه او یا د سفر اخبار په عباراتو کې تحریف راځی. له همدې امله د «قاموس الکتاب المقدس» مؤلف وایی: ځینی هغه جملات چې په اسفار خمسه کې وجود لری، داسی دلالت کوی چې د موسی عَلَيْهِ السَّلام له کلام څخه ندی؛ حتی ځنی عبارات د هغه د خبرو د طریقې خلاف دی او څوک پر دې باندې قادر نه دي چې د دغو الحاقي جملاتو او عباراتو د ملحق کونکی نوم په يقيني توګه بیان کړی.

د هنری او اسکات د تفسیر مؤلفين وایی:
«دغه عبارت «تر نن ورځې پورې» د عهد عتیق په اکثره کتابونو کې واقع دی او حکم یې کړی دی، هغه عبارتونه چې دې ته ورته دي، ټول الحاقی او د ليکوالانو زیادت دی. همدا راز دغه عبارت د یوشع په کتاب کې اته ځایه ذکر شوی دی.
ــــــــــــــ

الحــــــــــــــاد او په وړاندې یې د مبارزې لارې (لومړۍ برخه)

 

بسم الله الرحمن الرحیم

د لیکوال مقدمه

الحمد لله رب العالمین و الصلوة والسلام علی سیدنا محمد سید المرسلین و علی آله و اصحابه اجمعین و علی من تبعهم بإحسان الی یوم الدین.

وروسته؛ په فرهنګي برخه کې ځینو فعالو ملګرو څه موده وړاندې له ما څخه وغوښتل چې د الحاد په وړاندې د فکري او قلمي مبارزې په برخه کې کار وکړم، خو د لاندو ذکر کېدونکو ځینو لاملونو له امله پکې زړه نا زړه وم.

 لومړی: له الحاد سره د مبارزې په برخه کې د الحاد او ملحدینو د افکارو، برنامو، طرحو او کړنلارو د مطالعې اړتیا ده، په داسې حال کې چې د الحاد په نړۍ کې مطالعه، د ملحدینو د شکونو او شبهو په بحر ور ګډېدل، د کفریاتو او د ملحدینو د پوچ فاش په میدان کې تګ مې ځان ته ډېر ناراحته، ستړی کوونکی او خسته کونکی باله. ځکه چې له بدو خلکو او کفارو سره ناسته، ولاړه ځينې اغېزې لري او همداشان د وضعیت مطالعه او د اقوالو او افکار لوستل به یې هم بې اغېزه نه وي.

دوهم: ما فکر کاوه؛ د شوري اتحاد له سقوط وروسته، چې د کلمې په واقعي معنی یو الحادي ( اتئیست) دولت ګڼل کېده، د الحاد موضوع د خپل خاص مفهوم له مخې بې ارزښته شوې او ظاهري اعتبار یې له منځه تللی او د دې ګواښ کم شوی چې خلک دې ورجلب شي.

درېیم: له بهرني اشغال څخه د افغانستان خلاصون او خپلواکۍ او په هغې کې د سیکولارېزم او سیکولارانو کاملې ماتې، الحاد په عام مفهوم سره هم په یاد هېواد کې کمزوری کړی وو او د سیکولارانو صورت او سیرت هم په ظاهره له دیندارو خلکو سره یو شان شوی وو او فکر کېده چې اقلا په دې هېواد کې نور څوک د الحاد د شبهو او شکونو  پر لور نه ځي او له هغو نه، نه اغېزمن کیږي

څلورم: دا چې اورېدل به مې؛ د الحاد په وړاندې مبارزه کې له ډېره وخته راهیسي د سیمې او نړۍ په کچې ډېر کارونه ترسره شوي. په مختلفو ژبو کتابونه، رسالې او زیاتې مقالې لیکل شوي، ځانګړي تحقیقاتي او علمي مرکزونه ورته جوړ شوي او ګڼ شمېر ویب سایټونه ورته فعاله شوي، چې په همدې برخه کې پرلپسې کار کوي.

ما د همدې څلورو دلیلونو په اساس، په دې برخه کې د کار اړتیا نه احساسوله او په ځان کې مې دا رغبت نه لیده، چې په دې برخه کې مطالعه او څېړنې وکړم، خو د ځینو ملګرو او فرهنګي فعالانو  په ټینګار او د ۲۰۰۱ کال د سپټامبر د ۱۱ مې له پېښې وروسته کله چې پر دې موضوع خبر شوم؛ دا چې په امریکا کې څلورو انګریز ملحدینو د ـ نوی/جدید الحاد او ماډرن الحاد د علمیت په جامو او یوې متفاوتې څېرې کې په عامه او اسانه ژبه وړاندې کړی او په دې برخه کې یې کتابونه لیکلي چې په ډېر شد او مد سره نشریږي او ځانګړې انټرنېټي پاڼې ورته جوړې شوې، چې زرګونه کتونکي لري، شپه او ورځ الحاد ته تبلیغ کوي او پر افکارو زهر پاشي او دا ګواښ قوي شوی چې ممکن ځينې مسلمان ځوانان د الحاد په لومو کې ونښلي او پکې غرق شي، بناَ  هر یو قلموال او د فکر او علم خاوند دې له خپل علم او فرهنګ څخه ګټه واخلي او په دې برخه کې دې د خپل توان تر اندازې کار وکړي.

په همدې اساس؛ ماته هم په دې برخه کار د پام وړ ښکاره شو، تر څو پکې کار وکړم او هغه څه چې په دې برخه کې ترلاسه شول د خدای د لارې د داعیانو په کارنامو کې یې د یوه څاڅکې په شان توی کړم.

د یاد موخې لپاره مې څه  موده ـ د الحاد او په وړاندې یې د مبارزې ـ لپآره د معلوماتو په راټولو او مطالعې تېر کړ او د یادو علمي موادو له راټولولو وروسته مې دا مقاله ترتیب کړه، چې لاندې موضوعات پکې شامل دي:

د الحاد تعریف او ‌ډولونه یې

د الحاد مخینه؛ ( تېر او اوس، شمېرنې او احصایې)

په نړۍ کې د الحاد او بدبینۍ د پراختیا عوامل او سببونه

په اسلامي نړۍ کې الحاد، له دین سره دښمني او د پراختیا لاملونه یې

د الحاد بد تأثیرات او پایلې؛ ( د انسان په ژوند رواني، اخلاقي، ټولنیزې او سیاسي اغېزې)


منقول

له الحاد سره د مبارزې لارې

پورتنۍ مقالې له الحاد سره د مبارزې د لارو چارو یو ټولیز انځور وړاندې کوي، خو د الحاد په وړاندې مفصلې مبارزې ته اړتیا ده تر څو د ملحدینو شبهې او نیوکې په جلا، جلا ډول وڅېړل شي او هرې یوې ته یې قانع کوونکی او مفصل ځواب وویل شي.

په اصل کې دا مقاله د خدای تعالی د دین په اړه د محلدینو د شبهاتو د تفصیلي رد یوه مقدمه ده او که چېرته الله تعالی توفیق راکړ، په مناسب وخت کې به په دې برخه کې هم یو څه وکړم.

په پای کې له خپل ستر او مهربان رب تعالی څخه په ډېرې عاجزۍ غواړم چې د بنده نیت او قلبي اراده په ټولو کارونو کې؛ په ځانګړي ډول په دې کمزوري لیکنه کې خاص د خپلې رضا لپاره وګرځوي او هغه څه چې د ترسره کولو وړتیا یې راکوې د نیک عمل په حیث قبول او بنده ګانو ته یې د ګټې وړ وګرځوي.

ابوالخیر عبدالرحمان معتصمي

اسلامي پوهنځای ـ زرنج نیمروز

۴ شوال، ۱۴۴۵ ـ هـ.ق / ـ ۲۵ حمل ۱۴۰۳ ش.




لومړی مطلب – د الحاد پېژند او څانګې یې

17. الله او د هغه تخت چیرې دی؟

شبهه:

الله انسان ته د ورمیږ له رګ نه ډیر نږدې دی (۵۰ ام سورت ۱۶ ام آیت) او په ورته وخت کې هغه پر خپل تخت یې ناست دی (۵۷ ام سورت ۴ ام آیت) هغه تخت چې د اوبو پر سر روان دی (۱۱ ام سورت ۷ ام آیت) او په ورته وخت کې دومره لرې دی چې رسيدل ورته ۱۰۰۰ او ۵۰۰۰ کلونه وخت نیسی (۳۲ام سورت ۵ ام آیت، ۷۰ ام سورت ۴ ام آیت)

ځواب:

الف)
الله انسان ته د ورمیږ له رګ نه ډیر نږدې دی.
«وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسٰنَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِۦ نَفْسُهُۥ ۖ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ»[سُوۡرَةُ قٓ : 16]
«په حقیقت کي مونږ انسان پيدا کړي دى او آن د هغه په زړه کښي په را پيدا کېدونكو وسوسو باندي پوهیږو. او مونږ د هغه له شهرګ (د ورمیږ د رګونو) څخه هم زيات هغه ته نژدې يوو.»

ب)
پر عرش باندې استوا:
«هُوَ الَّذِى خَلَقَ السَّمٰوٰتِ وَالْأَرْضَ فِى سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوٰى عَلَى الْعَرْشِ ۚ يَعْلَمُ مَا يَلِجُ فِى الْأَرْضِ وَمَا يَخْرُجُ مِنْهَا وَمَا يَنزِلُ مِنَ السَّمَآءِ وَمَا يَعْرُجُ فِيهَا ۖ وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ ۚ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ»[سُوۡرَةُ الحَدید : 4]
«همغه ذات دى چي اسمانونه او ځمکه یې په شپږو ورځو کښي پيدا کړل؛ او بيا يې پرعرش باندي استوا وکړه. الله پر هر هغه څه باندي پوهیږي چي په ځمکه کښي ننوځي او څه چي له هغې څخه راوځي او څه چي له اسمانه راكوزيږي او څه چي په هغه کښي خيژي. تاسي چي هر چيري ياست، هغه ستاسي سره دى. تاسي چي هر كار كوئ الله یې ويني.»

ج)
عرش یې پر اوبو قرار درلود:
«وَهُوَ الَّذِى خَلَقَ السَّمٰوٰتِ وَالْأَرْضَ فِى سِتَّةِ أَيَّامٍ وَكَانَ عَرْشُهُۥ عَلَى الْمَآءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا » [سُوۡرَةُ هُود : 7] «او هماغه ذات دى چي اسمانونه او ځمکه یې په شپږو ورځو کښي پيدا کړل، چي مخکي د هغه عرش پر اوبو باندي ؤ.تر څو تاسي وازمايي، وګوري، چي په تاسو کښي څوك د غوره کړو وړو خاوند دى.»
د )
د شبهه خپرونکی له وینا سره سم هغه ته رسېدل ۱۰ زرو کلونو وخت نیسی:
«يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَآءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ فِى يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُۥٓ أَلْفَ سَنَةٍ مِّمَّا تَعُدُّونَ»[سُوۡرَةُ السَّجدَة:5] «هغه له اسمانه تر ځمکي پوري د نړۍ چاري اداره كوي او د دې ادارې راپور پاس د هغه حضور ته په يوه داسي ورځ ورځي، چي د هغې اندازه ستاسي د شمېر له مخي يو رز (۱۰۰۰) كاله ده.»
ر )
د شبهه خپرونکي د وينا مطابق هغه ته رسېدل ۵۰ زره کلونه وخت نیسی:
«تَعْرُجُ الْمَلٰٓئِكَةُ وَالرُّوحُ إِلَيْهِ فِى يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُۥ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ»[سُوۡرَةُ المعَارج:4] «پرښتې او روح (جبرائیل ع) د هغه حضور ته په يوه داسي ورځ کښي ورخېژي؛ چي اندازه يې پنځوس زره (۵۰۰۰۰) كاله ده.»
ز)
تناقض شتون نلری..
1. لومړی آیت (له شهرګ نه د نږدې والی بحث)، پر مونږ باندې د الله تَبَارَک وَتَعَالَی حد اکثره تسلط په معنا سره دی، نه دا چې الله تَبَارَک وَتَعَالَی دې زمونږ په ورمیږ یا غاړه کې وي د آیت مضمون ته وګورئ.
2ـ پر عرش باندې قرار نیول ( استوی) د اسلامی نړۍ د علماؤ تر منځ یوه اختلافي موضوع ده، یو شمیر وایی الله تَبَارَک وَتَعَالَی د علو په توګه (نه ذاتا او حسي) پر خپل عرش باندې چې مونږ یې له کیفیت نه خبر نه یو قرار نیولی،او يو شمير نور وایی چې دا د الله د قدرت، احاطې او تدبر په معنی سره دی... د دې موضوع ډیره څیړنه زمونږ د ځواب له حوصلې بهر ده، خو د هر یوه نظر په منلو سره، د تناقض غوښتونکی شخص شبهه رد کیږی.
- که چیرې خدای د علو په توګه پر خپل عرش یې وي،او نور موارد چې شبهه خپرونکي (له هغه سره د تناقض په توګه ) ذکر کړی دي د هغه لپاره هیڅ کوم مشکل نه ايجاد وي!
ـ او که چیرې تأویل یې ومنو (او ووایو موخه یې تدبیر او قدرت دی)،بیا شبهه بر طرفه کیږی او د خدای لپاره کوم مکان ندی تعین شوی تر څو شبهه خپرونکی ادعا وکړی، چې تناقض یې ايجاد کړی دی.

3ـ پر اوبو باندې د عرش قرار نیول، د ۲ امې شمارې د توضیح مطابق ځواب ورکول کیږی.
ــ که چیرې لومړی تفسیر ومنو (پر هغه عرش باندې د الله قرار نیول چې په کیفیت یې نه پوهيږو) ښه نو، دغه عرش هم پر اوبو باندې قرار درلوده... څه! کوم اشکال لری.
ـ که چیرې دویم تفسیر ومنو،د دغې رایې علماء فرمایی،موخه دا ده چې کائنات وړاندې د اوبو په بڼه ؤ، او د الله تدبیرات پر هغه اجرا شوی دي!
... بیا هم کوم تناقض شتون نلری
ــ خو دا مشخصه نده چې شبهه خپرونکي دغه ولی ذکر کړی دی! ځکه کومه شبهه چې ده طرح کړې ده د الله د جایګاه او مقام اړوند ده نه د هغه د عرش په اړه...

او دا چې په مخکنی آیت کې یې پر عرش باندې د الله د مکان اړوند خبرې کړې وې، بیا نو کوم دلیل نلری، چې دلته د خدای د عرش مکان دې پر عرش باندې د الله د مکان د رقيب او تناقض په توګه راوړی.

4ـ څلورم او پنځم آیاتونو ته مو وړاندې توضيح ورکړې او ومو ویل،کوم موارد چې عروج کوی له یو بل سره توپير لری...لومړی د امورو تدبیر دی...چې په یوه زمانی واټن کې الله ته رسیږی...هغه واټن چې په دنيايي ژبې سره کیږی ۱۰ زره کلونه، او بل د پرښتو د عروج بحث دی چې په یوه زمانی واټن کې بره ځي، هغه زمانی واټن چې زمونږ د دنیا د خلکو په نزد ۵۰ زره کلونه دی....
ــ له همدې امله دلته له هغه ځای او مکان څخه چې «تدبیرات» او «پرښتې» د هغه لور ته ورځي کومه یادونه نده شوې! (چې شبهه خپرونکي هغه تناقض ګڼلی دی! ) بلکه «دا چې رسیدل» هغه ته د دوه متفاوتو کارونو لپاره ذکر کړی دی... او د دغو دوه آیاتونو د ذکر لپاره هم کوم دلیل شتون نلری.
5ـ واقعا د دغو آیاتونو په مینځ کې هیڅ کوم تناقض شتون نلری...

وروستي خبر...............‼
شبهه خپرونکو هغه مهال کولای شول چې ووایی د دغو دوه آیاتونو تر منځ تناقض شتون لری، چې د دوي د انګیرنې پر اساس الله تَبَارَک وَتَعَالَی په یوه ځای کې فرمايلي وای زما د استقرار محل پلانکی مکان دی او په بل ځای کې یې فرمايلي وای، زما د استقرار محل د انسانانو د ورمیږونو دننه دی! خو آیا داسې ده؟ نه!
نو بیا تناقض شتون نلری....
***

17. الله او د هغه تخت چیرې دی؟
شبهه:
الله انسان ته د ورمیږ له رګ نه ډیر نږدې دی (۵۰ ام سورت ۱۶ ام آیت) او په ورته وخت کې هغه پر خپل تخت یې ناست دی (۵۷ ام سورت ۴ ام آیت) هغه تخت چې د اوبو پر سر روان دی (۱۱ ام سورت ۷ ام آیت) او په ورته وخت کې دومره لرې دی چې رسيدل ورته ۱۰۰۰ او ۵۰۰۰ کلونه وخت نیسی (۳۲ام سورت ۵ ام آیت، ۷۰ ام سورت ۴ ام آیت)
ځواب:
الف)
الله انسان ته د ورمیږ له رګ نه ډیر نږدې دی.
«وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسٰنَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِۦ نَفْسُهُۥ ۖ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ»[سُوۡرَةُ قٓ : 16]
«په حقیقت کي مونږ انسان پيدا کړي دى او آن د هغه په زړه کښي  په را پيدا کېدونكو وسوسو باندي پوهیږو. او مونږ د هغه له شهرګ (د ورمیږ د رګونو) څخه هم زيات هغه ته نژدې يوو.»
ب)
پر عرش باندې استوا:
«هُوَ الَّذِى خَلَقَ السَّمٰوٰتِ وَالْأَرْضَ فِى سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوٰى عَلَى الْعَرْشِ ۚ يَعْلَمُ مَا يَلِجُ فِى الْأَرْضِ وَمَا يَخْرُجُ مِنْهَا وَمَا يَنزِلُ مِنَ السَّمَآءِ وَمَا يَعْرُجُ فِيهَا ۖ وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ ۚ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ»[سُوۡرَةُ الحَدید : 4]
«همغه ذات دى چي اسمانونه او ځمکه یې په شپږو ورځو کښي پيدا کړل؛ او بيا يې پرعرش باندي استوا وکړه. الله پر هر هغه څه باندي پوهیږي چي په ځمکه کښي ننوځي او څه چي له هغې څخه راوځي او څه چي له اسمانه راكوزيږي او څه چي په هغه کښي خيژي. تاسي چي هر چيري ياست، هغه ستاسي سره دى. تاسي چي هر كار كوئ الله یې ويني.»
ج)
عرش یې پر اوبو قرار درلود:
«وَهُوَ الَّذِى خَلَقَ السَّمٰوٰتِ وَالْأَرْضَ فِى سِتَّةِ أَيَّامٍ وَكَانَ عَرْشُهُۥ عَلَى الْمَآءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا » [سُوۡرَةُ هُود : 7] «او هماغه ذات دى چي اسمانونه او ځمکه یې په شپږو ورځو کښي پيدا کړل، چي مخکي د هغه عرش پر اوبو باندي ؤ.تر څو تاسي وازمايي، وګوري، چي په تاسو کښي څوك د غوره کړو وړو خاوند دى.»
د )
د شبهه خپرونکی له وینا سره سم  هغه ته رسېدل ۱۰ زرو کلونو وخت نیسی:«يُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَآءِ إِلَى الْأَرْضِ ثُمَّ يَعْرُجُ إِلَيْهِ فِى يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُۥٓ أَلْفَ سَنَةٍ مِّمَّا تَعُدُّونَ»[سُوۡرَةُ السَّجدَة:5] «هغه له اسمانه تر ځمکي پوري د نړۍ چاري اداره كوي او د دې ادارې راپور پاس د هغه حضور ته په يوه داسي ورځ ورځي، چي د هغې اندازه ستاسي د شمېر له مخي يو رز (۱۰۰۰) كاله ده.»
ر )
د شبهه خپرونکي د وينا مطابق هغه ته رسېدل ۵۰ زره کلونه وخت نیسی:
«تَعْرُجُ الْمَلٰٓئِكَةُ وَالرُّوحُ إِلَيْهِ فِى يَوْمٍ كَانَ مِقْدَارُهُۥ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٍ»[سُوۡرَةُ المعَارج:4] «پرښتې او روح (جبرائیل ع) د هغه حضور ته په يوه داسي ورځ کښي ورخېژي؛ چي اندازه يې پنځوس زره (۵۰۰۰۰) كاله ده.»
ز)
تناقض شتون نلری..
1. لومړی آیت (له شهرګ نه د نږدې والی بحث)، پر مونږ باندې د الله تَبَارَک وَتَعَالَی حد اکثره تسلط په معنا سره دی، نه دا چې الله تَبَارَک وَتَعَالَی دې زمونږ په ورمیږ یا غاړه کې وي د آیت مضمون ته وګورئ.
2ـ پر عرش باندې قرار نیول ( استوی) د اسلامی نړۍ د علماؤ تر منځ یوه اختلافي موضوع ده، یو شمیر وایی الله تَبَارَک وَتَعَالَی د علو په توګه (نه ذاتا او حسي) پر خپل عرش باندې چې مونږ یې له کیفیت نه خبر نه یو قرار نیولی،او يو شمير نور وایی چې دا د الله د قدرت، احاطې او تدبر په معنی سره دی... د دې موضوع ډیره څیړنه زمونږ د ځواب له حوصلې بهر ده، خو د هر یوه نظر په منلو سره، د تناقض غوښتونکی شخص شبهه رد کیږی.
- که چیرې خدای د علو په توګه پر خپل عرش یې وي،او نور موارد چې شبهه خپرونکي (له هغه سره د تناقض په توګه ) ذکر کړی دي د هغه لپاره هیڅ کوم مشکل نه ايجاد وي!
 ـ او که چیرې تأویل یې ومنو (او ووایو موخه یې تدبیر او قدرت دی)،بیا شبهه بر طرفه کیږی او د خدای لپاره کوم مکان ندی تعین شوی تر څو شبهه خپرونکی ادعا وکړی، چې تناقض یې ايجاد کړی دی.
3ـ پر اوبو باندې د عرش قرار نیول، د ۲ امې شمارې د توضیح مطابق ځواب ورکول کیږی.
 ــ که چیرې لومړی تفسیر ومنو (پر هغه عرش باندې د الله قرار نیول چې په کیفیت یې نه پوهيږو) ښه نو، دغه عرش هم پر اوبو باندې قرار درلوده... څه! کوم اشکال لری.
ـ که چیرې دویم تفسیر ومنو،د دغې رایې علماء فرمایی،موخه دا ده چې کائنات وړاندې د اوبو په بڼه ؤ، او د الله تدبیرات پر هغه اجرا شوی دي!
... بیا هم کوم تناقض شتون نلری
ــ خو دا مشخصه نده چې شبهه خپرونکي دغه ولی ذکر کړی دی! ځکه کومه شبهه چې ده طرح کړې ده د الله د جایګاه او مقام اړوند ده نه د هغه د عرش په اړه...

او دا چې په مخکنی آیت کې یې پر عرش باندې د الله د مکان اړوند خبرې کړې وې، بیا نو کوم دلیل نلری، چې دلته د خدای د عرش مکان دې پر عرش باندې د الله د مکان د رقيب او تناقض په توګه راوړی.
4ـ څلورم او پنځم آیاتونو ته مو وړاندې توضيح ورکړې او ومو ویل،کوم موارد چې عروج کوی له یو بل سره توپير لری...لومړی د امورو تدبیر دی...چې په یوه زمانی واټن کې الله ته رسیږی...هغه واټن چې په دنيايي ژبې سره کیږی ۱۰ زره کلونه، او بل د پرښتو د عروج بحث دی چې په یوه زمانی واټن کې بره ځي، هغه زمانی واټن چې زمونږ د دنیا د خلکو په نزد ۵۰ زره کلونه دی....
ــ له همدې امله دلته له هغه ځای او مکان څخه چې «تدبیرات» او «پرښتې» د هغه لور ته ورځي کومه یادونه نده شوې! (چې شبهه خپرونکي هغه تناقض ګڼلی دی! ) بلکه «دا چې رسیدل» هغه ته د دوه متفاوتو کارونو لپاره ذکر کړی دی... او د دغو دوه آیاتونو د ذکر لپاره هم کوم دلیل شتون نلری.
5ـ واقعا د دغو آیاتونو په مینځ کې هیڅ کوم تناقض شتون نلری...
وروستي خبر...............‼
شبهه خپرونکو هغه مهال کولای شول چې ووایی د دغو دوه آیاتونو تر منځ تناقض شتون لری، چې د دوي د انګیرنې پر اساس الله تَبَارَک وَتَعَالَی  په یوه ځای کې فرمايلي وای زما د استقرار محل پلانکی مکان دی او په بل ځای کې یې فرمايلي وای، زما د استقرار محل د انسانانو د ورمیږونو دننه دی! خو آیا داسې ده؟ نه!
نو بیا تناقض شتون نلری....
***

د روژې فقهي مسائل (۷)
ځواب: عبدالغفار جُبیر
۱: سوال: روژه څه شي ته وايي؟
ځواب:
د روژې تعریف:
له سپېدو څخه تر لمر لوېدو د عبادت په نیت له خوراک، څښاک او جماع  څخه منع ته  روژه ویل کیږي. (عالمګیری ۱/ ۱۹۴/ مترجم اردو سید امیر علی (رح) / خپرونکی: مکتبه رحمانیه لاهور
۲: سوال:
روژه پر چا فرض ده؟
ځواب:
د روژې د میاشتی نیول پرهرعاقل، بالغ او غیر معذور مسلمان (نر/ ښځه)  باندي فرض ده.
(عالمګیری ۱/ ۱۹۵ مترجم اردو سید امیر علی (رح) / خپرونکی: مکتبه رحمانیه لاهور

په کومو حالاتو کي روژه نیول درست نه دي؟
۳: سوال:  په کومو حالاتو کي د روژې نیول  درست  نه  دي؟
ځواب:
د حیض او نفاس درلودونکې  مېرمنې ته د روژې نیول درست  نه دي خو وروسته یې قضاء پرې لازمیږي.
( طحاوي علی المراقی ۳۴۸)
۴: سوال:  د کومو عذرونو له  کبله  د روژې نه نیول رواه  دي؟
ځواب:
ناروغه، مسافر، ماشوم  ته  تی(شیدې) ورکونکې مېرمن، د ناروغه محافظ ( کله چي د هغه روژه نیول  ناروغه  ته تاوان رسوي)، ډېر کمزوری، د تندی او لوږی له کبله مجبور، مجاهد فی سبیل الله (په دې شرط چي روژه یی جهاد ته نقصان وي) ، لېونی او بې هوښه کولای  شي  چی  روژه ونه نیسي کله چی دا عذرونه  ختم سي نو د روژې قضا دي راوړي ؛ که کوم داسی کس چی د روژې پر نیولو توان نلري په بدل کي دی فدیه (د یوې سرسایې په اندازه) ورکړي.
عالمګیری ۱/ ۲۰۲- ۲۰۸/ مترجم اردو سید امیر علی (رح) / خپرونکی: مکتبه رحمانیه لاهور
۵: سوال: د روژې رکنونه څو دي؟
ځواب:د روژې رکنونه په عمومي ډول سره دوه دي:
لومړی: نیت کول، چي روژه نیونکی دا فیصله او کلک هوډ وکړي چي زه روژه نیسم.
دوهم: امساک، یعني له خوراک، څیښاک او جماع څخه د صبح صادق څخه تر لمر لوېدو پوري.
(قاموس الفقه/ مولانا خالد یوسف رحمانی)
د روژې شرطونه کوم دي؟
۶: سوال: دروژې شرطونه کوم دي؟
ځواب: روژه لاندي شرطونه لري:
بلوغ: که چیري یو څوک بلوغ ته نه وو رسیدلی روژه پرفرض نه ده، البته که یې دتمرین له کبله روژه نیول پروا نه کوي ښه کار دی.
عقل دی،پر لېوني روژه نسته،  او بې هوښي به نه وي.
د حیض او د نفاس څخه پاکوالی دی.
د ناروغۍ ضرر به نه وي، که چیري یو څوک داسی ناروغه وي چي روژه نیسي نیولای او یا روژه دده مرض نور اضافه کوي بیا روژه نشي نیولای.
حضر، یعني دغه روژه نیونکی به په سفرباندي نه وي، که پرسفر باندي وو بیا ورته اجازه شته چي روژه وخوري.
(عالمګیری ۲/ ۹ / مترجم اردو سید امیر علی (رح) / خپرونکی: مکتبه رحمانیه لاهور عالمګیری ۱/ ۲۰۲- ۲۰۸/ مترجم اردو سید امیر علی (رح) / خپرونکی: مکتبه رحمانیه لاهور )
۷: سوال: د روژې مستحبات څو او کوم دي؟
ځواب:د امت علماء کرامو ۱۱ لیکلي دي او دادي:
۱:د لمر له لویدوسره سم ترلمانځه مخکي دروژې په ماتولو کي تلوارکول.
۲:په خرما روژه ماتول وروسته داوبودرجه ده.
۳: په هغه شي چي روژه ماتیږي دهغه شمیر به تاک وي.
۴:دروژه مات څخه وروسته دغه دعاء کول:
( اللهم انی لک صمت وبک امنت وعلیک توکلت وعلی رزقک افطرت).
ژباړه: یا الله ستا دپاره مي روژه نیولې وه، پرتا مي ایمان دی، پر تامي توکل دی، او ستا په راکړل شوي رزق مي روژه ماته کړه.
۵: د پیشلمي پر وخت باندي یو څه خوړل که څه هم یو غوړپ اوبه یا یوه ګوله ډوډۍ وي.
۶: پېشلمی ځنډول نه داسی چی شکمن وخت ته داخل شي.
۷:ژبه له هر ډول ناوړو خبرو څخه ساتل لکه غیبت، چغلي بد ویل، ښکځل کول، او داسی نور...
۸:خپلوان، مسکینان او محتاجان په خیراتو او صدقاتو کي یادول.
۹: د علم په حصول کي بوختیدل.
۱۰: تلاوت کول.
۱۱: درود شریف ویل او ذکر کول.
(شامی بیروت ۳/ ۳۵۷)
نور بیا...

18ـ زمونږ د خواري ریښه /سر چینه چیرې ده؟
شبهه:
آیا شر او مصیبت د شيطان له طرفه دی؟ (۳۸ ام سورت ۴۱ ام آیت ) ، له مونږ څخه ده (۴ ام سورت ۷۹ ام آیت)  او که د الله له لوری (۴ ام سورت ۷۸ ام آیت )؟
ځواب:
الف)
«وَاذْكُرْ عَبْدَنَآ أَيُّوبَ إِذْ نَادٰى رَبَّهُۥٓ أَنِّى مَسَّنِىَ الشَّيْطٰنُ بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ»[سُوۡرَةُ صٓ : 41]
«او زموږ د بنده ايوب (ع) يادونه وکړه، كله چي هغه خپل رب ته غږ وکړ چي شيطان، زه په سخت تكليف او عذاب کښي اچولى يم.»
ب)
«مَّآ أَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ ۖ وَمَآ أَصَابَكَ مِن سَيِّئَةٍ فَمِن نَّفْسِكَ ۚ وَأَرْسَلْنٰكَ لِلنَّاسِ رَسُولًا ۚ وَكَفٰى بِاللَّهِ شَهِيدًا» [سُوۡرَةُ النِّسَاء : 79]
«اې انسانه! تا ته چي هره ښېګڼه رسیږي د الله په پېرزوېنه رسیږي. او په كوم غم چي اخته کېږې، هغه ستا د خپلو کړنو له امله دى. اې محمده (ص)! موږ ته د خلكو لپاره د پېغمبر په حيث لېږلی یې او پر دې د خداى شاهدي كافي ده؛»
 ج)
«أَيْنَمَا تَكُونُوا يُدْرِككُّمُ الْمَوْتُ وَلَوْ كُنتُمْ فِى بُرُوجٍ مُّشَيَّدَةٍ ۗ وَإِن تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ يَقُولُوا هٰذِهِۦ مِنْ عِندِ اللَّهِ ۖ وَإِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَقُولُوا هٰذِهِۦ مِنْ عِندِكَ ۚ قُلْ كُلٌّ مِّنْ عِندِ اللَّهِ ۖ فَمَالِ هٰٓؤُلَآءِ الْقَوْمِ لَا يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثًا»[سُوۡرَةُ النِّسَاء : 78] «پاته شو مرګ، نو چيري چي ياست هغه په هر صورت درتلونكى دى، كه تاسي په هر څومره محكمو(ټینګو) کلاګانو کښي هم اوسئ. كه دوى ته څه ګټه رسیږي، نو وايي: «دا د الله له لوري ده.» -  او كه څه زيان ور اوړي، نو وايي: «دا ستا له لاسه دي.» -  ورته ووايه: «هر څه د الله له لوري دي.» - اخر په دې خلكو څه شويدي چي په هیڅ خبره نه پوهیږي.»
د)
کوم تناقض شتون نلری...
۱ـ دا یوه ټوليزه قاعده ده چې الله تَبَارَک وَتَعَالَی «پر جهان باندې حاکم قوانین» تعین کړی دي، او مونږ پخپله د اسبابو په جهان کې تصمیم نیسو، چې نیکي په لاس راوړو او که بدي... مثلا الله تَبَارَک وَتَعَالَی تعین کړي دي چې د یوه ګلاس وژونکو «زهرو» څښل دې وژونکي وي... او د یوه ګيلاس خوږو اوبو څښل دې د خیر او رحمت مايه وي.اوس نو مونږ پخپله تصمیم نیسو چې اوبو وڅښو او که زهر...!!
2ـ که چیرې زهر مو وخوړل او زمونږ بدن ته یې زیان ورساوه.
ـ د الله امر دی، له دې جهته چې دا قانون الله تَبَارَک وَتَعَالَی تنظیم کړی [چې زهر د وژونکي وي] (د «ج» د برخې د آیت مضمون.)
-او په هماغه وخت کې « زمونږ خپله غوښتنه» هم وه، ځکه مونږ پخپله دا غوښتی چې د الله د قانون له دې برخې استفاده وکړو (د «ب» د جز د آیت مضمون )
3ـ ولی یې د «ب» د برخی په آیت کې فرمایلی دي، نیکي د خدای له لوری ده؟ خو بدی زمونږ لخوا؟ و الله اعلم، ځکه چې الله تَبَارَک وَتَعَالَی زمونږ خیر غوښتونکی دی او په هر حال کې غواړی چې خوش بخته شو... له همدې امله په عمومی او هر اړخیزه توګه ښیګڼې مونږ ته را کوی... خو په دې مینځ کې، یو شمير پخپلو ناسمو کړنو سره، د نیکیو د تر لاسه کولو دریڅه بندوي او د بدیو په را جذب ولو پيل کوي...له همدې امله له الله تَبَارَک وَتَعَالَی  څخه د ښیګڼو د تر لاسه کولو مجرا او دریڅه پخپل ځای یې قرار لری او د بدیو د تر لاسه کولو دریڅه زمونږ د خپلو اعمالو په واسطه ایجادیږی.
4ـ اما د حضرت ایوب (عَلَيْهِ السَّلام) داستان چې وې ويل ای خدایه شیطان زه په رنځ او بلا کې اچولی یم،دا بله موضوع ده او شبهه اچونکی د خپل ناسم ګومان پر اساس هغه د دغو آیاتونو تر څنګ درج کړی دی.
- حضرت ایوب (عَلَيْهِ السَّلام) ولی خپل درد او مصیبت شیطان ته منسوب کړ؟
ـ مفسران مختلف نظرونه لری، یو له هغو نظرونو وایی "د هغو وسوسو په خاطر ؤ چې هغه یې زوراوه(تفسیر کبیر/فی ظلال القرآن /کشاف ) داسې چې شیطان هغه ته ویل: الله ته هیر کړی یې ... یا د ایوب (عَلَيْهِ السَّلام)  اطرافیانو ته ور ته هغوي یې وسوسه کول چې له هغه (عَلَيْهِ السَّلام) نه فاصله واخلی.. (یوه بله رایه وایی، "د الله تَبَارَک وَتَعَالَی پر وړاندې د ادب په خاطر یې دا وفرمایل چې د شیطان له لوری دی.." (تفسیر نور /صفوت التفاسیر) کشاف/کشاف دواړه رایی ذکر کړي دي او نورې رایی... خو دا دواړه مشهور ترینه د اراؤ دي( والله اعلم )
- په هر صورت کې دغه آیت د تیرو توضیحاتو تر منځ کوم تناقض نلری، حتی که داسې شرایط پیښ شول او شیطان کوم مصیبت ايجاد کړ، الله پخپله داسې قوانین تعین کړي دی او اجازه یې ورکړې ده چې د بندګانو د آزمیښت او ابتلا لپاره دې دا رنګه کار تر سره شی...

- دلته ښایی سوال را پیدا شی: چې د بندګانو په حق کې د خدای آزمیښتونه نیکي دي که بدي؟
ځــواب:
نیکي ده ځکه « هر څوک د خپل توان په حد کې آزمويل کیږی» او دا آزمیښتونه؛ و الله اعلم د «اشخاصو د درجو د ارتقاء» او «د ایمان د تثبيت» لپاره تر سره کیږی... که چیرې خدای د بدي قصد درلودلی، داسې آزمیښتونه یې کول چې «د انسان په توان کې نه وای» او « قصد یې زورول وای» نه هغه امور چې بيان شول....
5ـ نو د ذکر شویو آیاتونو تر منځ هیڅ کوم تناقض شتون نلری او شبهه خپرونکی په اشتباه کې دی.
 
وروستي خبر...............‼
شبهه خپرونکو هغه مهال کولای شول  چې ووایی د دغو آیاتونو تر منځ تناقض شتون لری، چې الله (جَلَّ جَلَالهُ) د جهان قوانین نه وای وضع کړی او کوم امور چې مخ ته راځي،په مستقله توګه له هغه وای...په هغه وخت کې که چیرې یوه آیت فرمايلي وای چې امور د الله له لوري دي او بل آیت ویلی چې پخپله د انسان له لوری دي، تناقض ایجادېده... خو آیا همدا رنګه دي؟ نه...! نو کوم تناقض نسته.
***

ولي مسلمانان په خرما روژه ماتوي؟
ځواب: عبدالغفار جُبیر
داچي خرما د عربو تولید وو نو ځکه د اسلام پېغمبر ﷺ ورته بازار پیداکاو.
د یوه ملحد پر نبي کریم ﷺ اعتراض او د هغه ځواب
ما په تعلیم الاسلام راډیو ویب پاڼه کي دخرما پرازښت باندي لیکنه خپره کړې وه، چي خرما په قرآن کریم او احادیثو کي څومري ارزښت لري، نو یوه ملحد ورته لیکلی وه:
(خرما د عربو یواځنۍ مېوه وه نو ځکه د اسلام پېغمبر غوښتل چي بازار ورته پیدا کړي او صفت یې کاوه.)
ځواب: خرما یواځي د نبي کریم ﷺ په وخت کي نه بلکې دا د ۶۰۰۰ کلونو راهیسي انسانان ورسره بلد او استفاده کوي، نبي کریم ﷺ فرمايي چي تاسي روژه په ابو ماته کړئ او په خرما یې ماته کړئ، نو اوس اوبه صرف په جزیرة العرب کي وې او بل ځای نه وې؟ اوبه او خرما یې یو ځای ذکر کړیدي، په اوبو باندي شرمېدلې نو ځکه دي پر خرما باندي اعتراض وکئ، او هغه اوسنۍ ساینسي څېړنې چي شویدي هغه ټولې غیر مسلمانانو کړیدي، چي تاسي لاندي لنکونه کتلای شئ:
http://naturalsociety.com/health-benefits-of-dates-7-reasons-eat-date-fruit/
مایک باریټ لیکي: د۶۰۰۰ قبل المیلاد راهیسي دغه ښکلې مېوه انسانان استعمالوي، دغه میوه د اعصابو، هضمیې نظام، د زړه د صحت لپاره، د ویني د فشار لپاره، د زړه د حملې لپاره، د حمل لپاره او داسي نورو ناوړو ناروغیو لپاره درملنه ده.
https://www.organicfacts.net/health-benefits/fruit/health-benefits-of-dates.html
د پورتنیو ګټو څخه علاوه، خرما د قبض لپاره، د کم خونۍ لپاره، د معدې د سرطان لپاره، د ویټا منو د کمښت لپاره، د اوسپنې، مس، مګنیزیم ا و نورو معدني موادو د کمښت لپاره، د هډوکو د ټینګوالی لپاره ، د بدن د غیر منظمتوب لپاره، د الرجي (حساسیت ) لپاره، د جنسي توان لپاره، د شپې د شب کُرۍ لپاره، د نشې لپاره، د اطراحیې نظام لپاره او داسي نور ناروغیو لپاره خرما پوره علاج او درملنه ده.
http://www.nutrition-and-you.com/dates.html
https://www.healthbenefitstimes.com/health-benefits-of-dates/
http://kaheel7.com/eng/index.php/health-a-medicine/78-healing-by-dates-
همداسي په زرهاوو کتابونه ورباندي لیکل شویدي چي خُرما د انسان ژوند ده، د انسان صحت ده، داچي نبي کریم ﷺ د خرما صفت کاوه دی الهي رالېږل شوی پېغمبر وو، نو ځکه د الله له لوري دی خبر وو چي په خرما کي دومرې ګټې نغښتي دي.
یادونه: د خرما د نورو ګټو لپاره تاسي کولای شئ چي زما په فېسبوک پاڼه کي نور معلومات درسره وګورئ او یا هم زما چاپ شوی کتاب (اسلام او نوي ساینسي څېړنې لومړی ټوک) درسره مطالعه کړئ.
https://www.facebook.com/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%88%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%B3-767026703339129/
د خرما په هغه اندازه ګټې دي چي که زر ټوکه کتاب ورباندي وليکل شي ناشونې ده چي ټولې ګټې یې راغونډي کړل شي.
همدغسی نبي کریم ﷺ د عسلو، د زیتونو او داسي نورو ډېرو شیانو صفتونه کړیدي، ایا دا ټول د بازار د پیداکيدو لپاره وه، العیاذبالله،؟ نه هیڅکله نه، ایا د عسلو د ګټو څخه یو څوک سترګې پټولای شي؟ نه هیڅکله نه. زه چي کله د ملحدینو سوالونه لولم په شرمېږم، و ماته هغه مبارک ایات راپه یاد شي چي الله پاک وايي چي دغه کسان تر حیواناتو لا بدتر دي، هغه ادراک او پوهه چي الله رب العزت و حیوان ته ورکړېده د هغه څخه حیوان کار اخلي خو ملحدین یې نه اخلي. روښتیا هم چي دوی هم کاڼه دي او هم ړانده دي. الله رب العزت فرمايي: صم بکم عمی فهم لایعقلون.