ግጥም ሲጥም - Gitem Sitem

“ይድረስ ወደ ግጥም ሰዎች”

ከእሱባለው አበራ ንጉሤ

ሥነ ግጥም በባሕርይው መንፈሳዊ ጥበብ ነው። ጥበብነቱም ለሥጋ ሳይሆን ለነፍስ ያደላል። ሲጻፍም በዓላማ ሳይሆን በመነካት ነው። ሲጻፍ በጠበቁት ሳይሆን ባልጠበቁት መወዝወዝ ነው። ሥነ ግጥም “ጻፍ፣ ለዚህ ቀንም አድርስ” ተብለህ እንደምትጽፈው የአምስተኛ ክፍል የአማርኛ ትምህርት የቤት ሥራ አይደለም። ቢያንስ ከዚያ ከፍ ይላል። እግዜርን እስክስታ ሲያስወርድ፤ ሰይጣንን ሱባዔ ያስገባል። አንዳንድ ግጥሞች ከፍጹም መመረር ይወለዳሉ። ያስቆጣሉ፣ ያስተክዛሉ፣ ያስለቅሳሉ፣ ያስደብታሉ፣ አብዮት ያስነሣሉ። ሌሎች ግጥሞች ደግሞ ከፍጹም ሐሴት ይፀነሳሉ። የታወከውን ያረጋጋሉ፣ ያስፈነድቃሉ፣ ያፍነከንካሉ። አንብበን የወደድናቸው ስንኞች በአንድም ሆነ በሌላ መንገድ እንዲህ ካለው መናጥ ውስጥ የተቀዱ ናቸው። ግጥሞቹን አንብበን ስንጨርስ ስሜታቸው ይጫነናል። ድባባቸው ይከተለናል። ሥነ ግጥም የቃላት ድሪቶን በጨበጡት ብዕር በኩል መትፋት አይደለም። የትኛውም ጥበብ ካላከበርከው አያከብርህም። ካልታመንክለት አይታመንልህም። ያለስሜት በቃል ማወቅ ሀኬት ስንኝ ስላማታህ በስምህ ላይ የገጣሚነትን ካባ አትከናነብም። ሲሞቅህ ስካርፍህን ከምታወልቅ “ገጣሚ መሰኘትን ማን ሰጠኝ?” አትልም? አንድ ግጥም አንብበህ “ገጣሚ እገሌ” ስትባል አትደነግጥም? “ሕዝቡ እንዲህ ዓይነት ግጥም ስትገጥም ነው የሚወደው” ስትባል አማትበህ አትሮጥም?? አንዲት ግጥምህን ከቅድመ አስተርእዮ በፊት ሲቀዷት፣ ሲጥፏት “በል እንካ ይህቺ ናት ግጥምህ፤ ወጥተህ የምታቀርባት” ሲሉህ “የፈጠርኳትን ከእነንፍጧ መልሱልኝ” ብለህ አትዋደቅም??

እንደ ገጣሚ አንተ ባልተነካህበት ግጥም ማንም አይነካልህም። ብዕር ከመጨበጥህ በፊት ራስህን መጠየቅ ያለብህ አንድ ጥያቄ አለ። “የእውነት ተነክቼያለሁ ወይ?” ታዲያ ለእንዲህ ዓይነቱ ጥያቄ አዎንታዊ ምላሽ ሳይኖርህ ስለምን ትጽፋለህ? ሳትናፍቅ ለምን እንደ ናፋቂ ትተክዛለህ? ጸጉርህንስ ስለምን ታፍተለትላለህ? ሳታፈቅር እንዳፈቀረ ለምን ትገጥማለህ? የሀገር ፍቅር ሳይገባህ ለምን “ዘራፍ” ትላለህ? ወይስ ተዋናይ ነህ?? እኮ ልብ በማይሞላ “አረ ጎራው” ከጀርባህ ማንን ልታሰልፍ ነው?? ምን መድረክ እንዲህ ቢወርድና ቢረክስ ግጥምን አቅለህ ታቀላለህ? ከእግራቸው ሥር ልትማር ከሚገቡህ ሰዎች እኩል ፎቶህን ነቅሰው ባነር ሲያሠሩል፣ ማይክ ሲያስጨብጡህ “ይህ ሁሉ ሲሆን የት ነበርኩ?” አትልም?የያዝከውን ውኃ ወደ ወይንነት እንድትቀይረው ሲጠይቁህ “እናንተ ሰዎች ከእኔ ምን አላችሁ? ጊዜዬ እንዳልደረሰ አታውቁምን?” አትልም?? የብሔራዊ ቴአትር መድረክ ላይ ውጣ ሲሉህ “በአገሩ ያለው አንጋፋ መድረክ ይሄው ነው። እንግዲህ እኔ ከወጣሁ ማን ሊቀር ነው?” ብለህ አታፈገፍግም??

የኢትዮጵያን ሕዝብ እንዴት ነው የምታስበው? ደደብ ነው የሚመስልህ? የፍረጃ ግጥምን ልክነት የምትለካው በአንድ አዳራሽ ጭብጨባ ነው?? እንዲያው የሥነ ግጥም ድንጋጌ ባይገድህ እንኳን “በማን የቴሌቪዢን (ትዕይንተ) መስኮት ማን ቤት ብቅ እንደምል አላውቅም!” ብለህ ቃላት አትመርጥም? ወዳጅህን ወዳጅነታችን ሳይዝህ እስከ መጨረሻው በግልጽነት ተቸኝ (ሕዝብ በአደባባይ ከሚሰድበኝ አንድ አንተ ወዳጄ በጓዳዬ አጥረግርገኝ!) አትለውም?? መሃል መሥመር ካለ እርሱ “ግጥም” ነው። ግጥም አንድ ያደርጋል። ግጥም መለያየትና መከፋፈል ባሉበት አይርገበገብም። ግጥም የፖለቲካ ፓርቲ የለውም። ግጥም “መድረኬን ስፖንሰር አድርገዋል” ያላቸውን በአይነኬነት አያስቀምጥም። ገጣሚም በዓለማዊ (secular) የግጥም መድብሉ የሃይማኖት ስብከት አያትምም። ይህ ጸያፍም፣ ነውርም ነው። የግጥም መድብልህን የሚገዛህ ሕዝብ አንድ ሃይማኖት፣ አንድ ብሔር የለውም። እና እናውቃለን በቴሌቪዥን መታየት ደስ ይላል። እውነት ነው በራዲዮም መደመጥ ደስ ይላል። ግን ከምንም ከምንም በላይ ለራሱ ያለው ከፍተኛ አመለካከት (egoው) እንቅፋት ያልሆነበት ሰው ደስ ይላል።

መጽሐፍ ቅዱስ “ዋናዎቻችሁን አስቡ” እንዲል ዋናዎችህንስ ስለምን አታስብም? እነርሱ “ገጣሚ” በተባሉበት አገር አንተም “ገጣሚ” ትሰኝ ዘንድ የሚጠይቀው ይዘት (Package) እንዳለህና እንደሌለህ ራስህን አትገመግምም? እዚህ ሀገር ተወልደህ (ሀገሩ የእነተዋናይና መልክአብርሃኑ አድማስ ጀምበሬ አይደለ? ቅኔም አለልህ፤ መንዙማስ ሰምተህ ታውቃለህ?? እረኞች እንካ ሰላንቲያን ያውቃሉ፤ ጣቶች በገና ይደረድራሉ፤ አዝማሪዎች በመሰንቆና በክራር የታሸ ግጥም ያንቆረቁራሉ፤ በላ ልበልሃም አለልህ፤ እንቆቅልሽም የሕፃናት የቃላት ፍትፍት ነው፤ በቡሄ በሉ የስንቶቻችን ደጆች ተንጠዋል፣ ተርታ የገጠር ሰዎች በግጥም ያወጋሉ… እዚህ ሀገር ነህ። እዚህ አገርም ነበርህ።) እንዴት ዋና የለህም? ታዲያ መንገድ ሲጠፋህ ዘወር እያልክ እነ ጸጋዬ ገብረ መድኅንን፣ ገብረ ክርስቶስ ደስታን፣ ኃይሉ ገሞራውን፣ ደበበ ሰይፉን፣ ሰሎሞን ደሬሳን፣ ሰይፉ መታፈሪያን፣ መንግሥቱ ለማን፣ ሙሉጌታ ተስፋዬን፣ ፊርማዬ ዓለሙን፣ ከበደ ሚካኤልን፣ አያልነህ ሙላቱን፣ ዮሐንስ አድማሱን፣ ፈቃደ አዘዘን፣ ጌትነት እንየው… ንና መሰል ገጣሚያንን ዞረህ እንዳትቃኛቸው ማን አዚም አደረገብህ?? ጸጋዬ ገብረመድኅን ጼጥሮስ ያቺን ሰዓትን (ሰቆቃው ጴጥሮስን) ለምን ጻፈ?? አንጀቱ እስኪበጠስ ያነደደው ገጠመኝ አልነበረምን? ጻማቸው በእርሳቸው እግር ፈንታ ቆሞ እንደተቀበለ ሁሉ በቃለ ኃይሉ ሲቆስልብን ለምን ተሰማን?? ሙሉጌታ ተስፋዬ “እውነት ከመንበርህ የለህማ”ን ለምን ገጠመ?? በአጉል ፍልስፍና ተወጥሮ? ወይስ ልቡናው በወገኖቹ በደረሰ ርሀብና ቸነፈር ትውስታ ተሰቅዞ ነው?? ገብረክርስቶስ “ይናፍቀኝ ነበር” ሲል ነፍሱ በአገር ፍቅር እቶን እየነደደችበት አልነበረም ወይ?? ፕሮፌሰር መስፍን ወልደ ማርያም “ብቸኝነት”ን ሲጽፉ በባይተዋር ሌሊት ነፍሳቸው ፍጹም አልነቃችባቸውም?? እንቅልፍ “እንቢ” አላላቸውም?? አንድ ግጥም አልቆ ከግርጌ የምታየው ቀን፣ ወርና ዓ.ም ያ ግጥም የተጻፈበትን ጊዜ ብቻ ሳይሆን እርሱን ግጥም ከእውነተኛ መነካት ለመጻፍ የታገሱበትን የጊዜ ሰሌዳም ይወክላል። እናም ኑር፣ እስከሚሰማህም ጠብቅ። ግጥም ያለምጥ አይወለድም። ለሐሳብህ ፅንስ ጊዜ ስጠው። ያለጊዜው የተወለደ ልጅ ጭንግፍ (ሽል) ነው። በጭብጨባ መሃል የማይሰሙ፣ የሚያልፉም ስንኞች ይኖራሉና ታዳሚም ሲያጨበጭብ ለተወለደ እንጂ ለሞተ እንዳይሆን በተናጥል ቀልብ መሰብሰቢያ ጊዜ ቢወስድ መልካም ነው።

ግጥም ሆይ የባለቅኔ አባቶቻችን ዕዳ አለብንና እንወድሻለን። የቃለ እሳት ነበልባል ሳለሽ እናውቅሻለንና እሳት አመድ ወለደን አንተርትብሽም። በተወለዱት፣ እየተወለዱ ባሉትም፣ ወደ ፊት በሚወለዱት ልጆችሽም የማያልቅ፣ ዘውትር የሚታደስ ትንሣኤሽን እንናፍቃለን!

519 views18:55