❓وختي ويني دؤخرؤسسه بؤن يه پأره دوا اۊن‌ر دأ تؤنیم که اۊشان-ه دکؤنژستان گيۊييم؛

مثال:
pseudoephedrin
phenylephrine

أخر دؤ رۊز أجي ويشتر ايشان-ه کار أگيريم ويني هنده دؤخره که اۊن-ه rebound congestion گيۊييم

پس دؤ رۊز أجي ويشتر ايشان-ه کار أنگیرين


دؤکتۊر احمدي (فرهاد)
@giliki_makeme

❓أخر یه نفر آپاندیسیت ٚ وأسر عمل بؤگۊده يؤ هلا تؤو دأره، چيسه؟
تؤنه آبسه بؤبؤن. تشخيص ٚ وأسر سيتي‌اسکن أنجام وکه.
🔹درمان:
آنتي‌بيۊتيک/ سيتي أجي شأئه اۊ آبسه‌أ خألي‌واگۊدؤن/ لاپارؤسکۊپي/

دؤکتۊر احمدي(فرهاد)
@giliki_makeme

#بواسير
(هموروييد)
#general_surgery
👈يه پأره وريد نيشمان ٚ مئن دره که اۊيندر ٚ اسفنکتر(دريچه يا لۊجين)-ه کؤمؤک کۊنه تا خؤجیرتر خؤ کار-ه أنجؤم بده
ايمه أخر شکم‌بس(کين‌خؤشکه) وأسر خيلي زۊر بزنيم، بریز بریز اۊ وریدان پيله وکن ؤ واريسي بؤن‌.

👈ايسه أخر خفيف بؤبؤن ، دفع ٚ پسي خؤر وگرده خؤ جا سر. اما أخر شديد بؤبؤن با انگۊشت ٚ همرأ اۊن-ه دؤرين بؤردؤن. گاگلف خيلي شديد وکه يۊ انگۊشت ٚ همرأ أن دؤرين نؤشؤن.

👈اغلب مرضمند خؤ سؤنده سر، رۊشن ؤ زنگ ٚ خۊن يئنه.
🔺خؤصۊصن أخر سند بؤجور بؤبؤن با رکتؤسيگمؤييدؤسکؤپي وکن ناکتا خۊن رۊده أجي بؤبؤن ؤ بواسير أم‌ر گۊل بزنه جؤرتر-ه نپيريم.

👈مؤهمترين کار اين هيسه که شکم‌بس درمان وکه‌.
أخر خيلي شديد هيسه بئلي جراحي لازم وکت.


دؤکتۊر احمدي(فرهاد)

@giliki_makeme

تاریخ طب در دوره آل بویه. احمد محدثی. تبریز: احرار تبریز، 1377.

#دهان_پيل

(آفت دهان aphtous ulcer)

#ENT


👈آفت یا پيل يته دردناک زخم هيسه که سیسه سر ؤ زؤوان ٚ سر زنه.
اۊن ٚ اصلي علت مألم نيه
👈تۊنه اؤتؤایمیؤن(کرؤن، بهجت و ...) بؤبؤن يا تؤنه بعضي غذائان يا استرس-ه ربط بدأره
گاگلف يه پأره ناخؤشيان ٚ همرأ دره مثلا بهجت ٚ ناخؤشي که چؤشم ؤ واژن ٚ مئن أن آفت درن اۊشان.
👈درمان قطعي نيه يؤ فقط تؤنيم اۊ مؤقع که آفت بزه دیفن‌هیدرامين ؤ ليدؤکایین ٚ همرأ، درد-ه ساکت أکۊنيم.

دؤکتۊر احمدي(فرهاد)

@giliki_makeme

#جؤري_دمش_رؤگه‌أن_عفۊنتأن
#pediatry
#infectious_diseases


❓❓❓سوال:
يته وچه ۸ سال سند دأره. سؤ رۊزه سرما بؤخؤرده. اول گئلي‌درد دأشت. ويني زک، سيفيد و زنگ بؤ ايني. تؤو دأشت. ايسه سؤ رؤز ٚ پسي، تؤو جير بؤمه ولي ويني‌زک سبز وکته يؤ أنبس بؤبه
مأر دل‌ناگران هيسه. چي کار با گۊدؤن؟

✔️أوج: اي حالت-ه گيليکي دل گؤن: سرما دؤپۊته. دؤرۊسه ويني زک سبز بؤبه يؤ أنبس ولي أي حالت يعني أمی جان، سرما' فئچه دره يؤ نؤرمال هیسه.


دؤکتۊر احمدي(فرهاد)

@giliki_makeme

#هالۊکس_والگۊس
#Orthopaedics

👈وختي هيسه که پئه کل‌انگۊشت دبخه انگۊشتان ٚ سمت ول أبؤن.
👈ويشتر زناکؤن ٚ مئن پنجاه سال بؤجؤر دئه شئه.

👈علت هم تؤنه رچگي بؤبؤن هم أمي بد زيوسن تؤنه اۊن ٚ دليل بؤبؤن. مثلا چسب ٚ چارۊق(کفش) دؤگۊدؤن تؤنه علت بؤبؤن‌

👈درمان: سریع جراحي نؤکؤنيم. اول با کفش دؤگۊدؤن-ه رچ‌أگیریم. مثلن کفش ٚ تۊک نئبا تسک بؤبؤن، اۊن ٚ پيۊزي نئبا پيلاچي بؤبؤن. مرض‌مند با خؤ وزن-ه جير بيأره.

أخر اي کاران-ه بؤگۊدا پسي هنده بديم ناخؤشي پؤشت‌أگرس‌دره، ايمه جراحي کۊنيم.


دؤکتۊر احمدي (فرهاد)

@giliki_makeme

#زيم
(زخم)
#Orthopaedics
#general_surgery


هر مؤقع أمي وأدا بؤجه (بافت پوششی)، وؤسه گيۊييم زيم أبه.
ايسه دؤجۊره:
👈 حاد : تيج ٚ ترؤما مثلن چاقۊ يؤ تيف/ کۊل ٚ ترؤما مثلن يته کۊمه پۊست ٚ سر بگنسه‌بؤن

👈مؤزمن: مؤختلف ٚ دلايل دأره. مثلن
دیابت،
فشل ٚ زيم (وستر ٚ زيم ٚ مۊسؤن)،
شریاني زيم،
وريدي زيم

🔺زيم که خأن خۊب أبؤن ايتؤ هيسه که اول اۊیندر هؤو کۊنه(مؤلتهب وکه) ايمه سلۊلان اۊرا کۊته کۊنؤن، ايمه رسه يؤ بالغ أبؤن‌. مؤزمن ٚ زيمان اۊ هؤو دأشتن ٚ مئن مؤنؤن ؤ جؤرتر نيأن. مؤزمن ٚ زيمان ٚ دل پروتئيناز که کؤلاژن-ه فزرأنه، پؤر دره. هين ٚ وأسر زيم ٚ دل پرؤتئين چاگۊده ونکه تا ترمیم بؤبؤن. زيم ٚ شۊردؤن ؤ اضافي بؤجه‌أن-ه وگيتن ٚ همرأ تؤنيم ايشان ٚ خۊب‌أبؤن-ه پيش درگنيم

🔹ايسه چي زيم ٚ خۊب‌أبؤن‌ر فأيدئه؟
-فؤلیک اسيد (کؤلاژن ٚ وأسر)-
-ويتامين: k و A (کؤلاژن ٚ وأسر) و c ويتامينأن. -منيزیؤم که پرؤتئين ٚ تؤليد-ه رچ‌أگیره
- زينک که RNA ؤ DNA سأتن ٚ وأسر با بؤبؤن.
-لیپید: با أندي پرازنده بؤبؤن تا أمي جان چلمي دؤبؤ ويتامينأن-ه بؤتۊنه خؤدگردأنه (بتونه ویتامينهای محلول در چربي را جذب کند)


🔹زيم ٚ خۊب أبؤن ٚ وأسر چي ضرره؟
-خۊن‌دمير ٚ گۊبله( تجمع هماتؤم.) وختي خۊن زيم ٚ مئن گۊبله کۊنه يو خۊن‌دؤلۊس(لخته) چانؤکۊنه زيم خۊب‌أنؤبؤن
-دلأر ٚ زيم: أخر زخم دلأر أبۊبؤن يا أخر پۊست خؤ جا سر بکندأر بؤبؤن (avulsion or degloved)

-پروه‌يي
-وی‌خؤرئکه
-ديابت
-اۊرمي: فؤکۊلأکؤن ٚ ناخؤشي وأسر اۊره جؤر شؤن
-کم‌خۊني و هیپؤکسي: أخر همؤگلۊبین هشت أجي جيرتر بؤبؤن زيم دير خۊب‌أبؤن
-عؤفۊنت.
-کمؤرادیؤتراپي


دؤکتۊر احمدي(فرهاد)
@giliki_makeme

قرح=زيم/ ۱۴۰ آل‌عمران. گيلکي مئن چه مازندران چه گيلان، اي واژاکؤن أن درن: جيجه-جيجاکي-ججۊکي که البته هرچي سۊرخ بؤبؤن جيجه همرأ تمثيل کۊنؤن. خۊنريزي وأسر أن خۊن‌هۊجما کار گيته شه. ايمه بستر ٚ وأسر جاجیگه يؤ وستر دأريم. أمي نظر وستر ٚ زيم، bedsore وأسر تۊنه خؤجير بؤبؤن.

(فرهنگ، ونداد، خانم شهرزاد، خانم سمامی🙏)

@giliki_makeme

وختي أمي يته پاگل أرما بؤگۊده بؤن کئمي ناخؤشيان أمي ذهن‌ر هأن؟
أخر تازه أرما بؤگۊده بؤن، بلي أمي وریدان ٚ مئن خۊن لخته وکته بؤن(جلفي وریدان خۊن‌دؤلۊس) يا خاش بئلي بشکسه بؤن، بلي وزرسا بکر ٚ کيست بؤبؤن که يه جۊر کیست أمي لنگ ٚ دشکه مئن هيسه يؤ أخر وزره اۊني دل دؤبؤ آو، پاگل ٚ مئن کلهه.
دبخه تشخیصان تؤنه سلۊلیت ؤ نکرؤزان فاسئيت بؤبؤن که هار دؤ پۊست ٚ عؤفۊنتان هيسن واریس ؤ وريدان ٚ ناخؤشي أن تؤنه بؤبؤن.

دؤکتۊر احمدي (فرهاد)
@giliki_makeme

پاگل: ساق
أرما: ادم، ورم
جلف: عميق
خاش: استخوان
دشکه: مفصل/ ناحيه ی پشت زانو
وزرسن: پاره شدن
دبخه: بقیه

جان ٚ رؤفأقأن سلام 🌺

تشکۊر کۊنؤم که مي مطالب-ه خؤنين ؤ مره رچ ٚ را نيهين. دؤرۊسه أمي جمعيت کم هيسه ولي أمي کار پیله هيسه يؤ خؤره بأقأيده ارزش دأره💎💎💎

يه پأره رؤفاقان ٚ گۊيش، مي کار بگيتا گۊيش ٚ همرأ فرق کۊنه، هین ٚ وأسر اۊشان‌ر فأمسن یه مینه سخت بؤبه‌.🤌

البته دليل اينه که أمۊ آکادمیک، أمي زؤوان-ه نيأمۊتيم ؤ کسن ٚ گۊیش ؤ لهجه‌أ بأقأيده نشنأسيم. ناولا چه اۊ رؤفاقي که بابؤل ؤ نکا ؤ آمؤل دره، چه اۊ رؤفاقي که رشت و أنزلي هيسه با مي گب-ه بفأمه👨‍🎓👩‍🎓

اما....
هر واژه‌يي که فأمسه مئنين، مي پؤست ٚ بؤن، بؤپورسين مؤ شيمي أوج-ه دهم. حتا أخر تکراري بؤبؤن. ❓
و...
هر واژه‌يي شيمي ور دابه که مؤ نؤدؤنؤم هنده بؤگين، تا شیمی نام ٚ همرأ، اۊن-ه پؤست بؤکؤنؤم.☺️


هۊته که مي پين‌بؤگۊدا مسیج ٚ مئن بيأردم، مي اولي يؤ اصلي هدف ایندر، اين هيسه که بؤگؤم گيليکي تۊنه يته علمي زؤوان أن بؤبؤن. ناولا اي مطالب فارسي يؤ انگلیسي دل أن دره يؤ اۊشان ٚ وقت ؤ امکانات مر جي ويشتر هيسه يؤ هین ٚ وأسر کامل‌تر أن تؤضيح بدن. 📎📎📎

پس مي کۊنؤش اينه تا اۊيه که مي توان دره، گيلکي بؤگؤم ؤ فارسي يا انگلیسي همرأ مؤناصفه چانؤکۊنؤم. 💪💪💪

هنده شيمي همرأهي جي تشکۊر کۊنؤم 🫡



دؤکتؤر احمدي(فرهاد)
@giliki_makeme

#لؤزه_سنگ

#ENT


🔶لؤزه سنگ هۊته که شکل ٚ مئن يئنين يته سقت‌چي هيسه که لؤزأکؤن ٚ دل چاگۊده وکه.
🔶وختي مرض‌مند سیگاري بؤبؤن يا بأقأیده خؤ دهان-ه تميزأنؤکۊنه، وختي تترج لؤزاکؤن عؤفۊنت کۊنؤن، و یا پيلالؤزه دأشته بؤن و یا سينۊس ٚ ناخؤشي دأشته‌بؤن، همه تۊنؤن اي ناخوشي ٚ ریسک‌فاکتؤر بؤبؤن‌

🔶ايسه اۊني علامت چيسه؟ دهان بۊ کۊنه، فلیک-ه گل‌أنن ٚ پسي اۊ سقت سنگه‌که احساس کۊنه، گاگلف حتا شکل ٚ مۊسؤن تؤنه سنگ-ه بئينه.

🔶درمان: اول هۊ مأکمه مئن يته سۊاب(یته چۊله که اۊن ٚ سر پنبه وره) ٚ همرأ شأئه اۊن-ه وگيتن و مرض‌مند-ه گۊتؤن که خؤ دهان-ه اينا بؤجؤر تميز بدأره خؤصۊصن کلرهگزیدین ٚ همرأ هر شؤو تۊنؤن خؤ دهان-ه بؤشۊرؤن. نمک‌آو أن تۊنؤن قلقله بؤکۊنؤن.
أخر ناخوشي وأکي بؤبؤن، جراحي همرأ شأئه لؤزه‌أ وگيتن.


دؤکتۊر احمدي(فرهاد)

@giliki_makeme

لنست ٚ ژۊرنال، يته مقاله بنيويشته بؤ که چر ایران ٚ پزشکان أندي خؤدر کۊشؤن. مر ياده کاپلان ٚ روانپجشکي کيتاب ٚ دل خؤدکشي-ه شؤغلان ٚ دل گردأگردي بؤگۊده بؤ که پزشکي اۊ لیست ٚ جؤرجؤر دؤبؤ. يعني حتا دبخه سامؤنان ٚ دل أن دابه‌
اما چر ايران ٚ دل هندي پؤر أبه؟
تا يته دؤرۊس ٚ آماري مؤطالعه ننابؤن نشأ گۊتؤن، اما کلا با گۊتؤن، وختي يته پزشک، پزشکي هأئه با بؤدؤنه دئه اۊ رأحت ٚ زیوش که دبخئه‌أن دأرن مئنن بدأرن. اجبارا با درس بؤخؤنؤن، طۊلاني ؤ زیاد أن با درس بؤخؤنؤن، تفریحان-ه با کم‌أکۊنؤن، سنگين ٚ شیفتان-ه با بئيسن، مرديم-ه خؤ بدترين ؤ عصباني‌ترين حالات ٚ مئن با بئيينن، بلي اۊشان‌ أجي شکایت وکه و لزۊمن أن تقصيرکار نؤبؤن، بلي فؤش بؤخؤرؤن حتا اۊشان ٚ جان تهدید وکه. با ديۊر ٚ شران ٚ مئن چهار پنج سال اجباري، خؤ حداقلي حؤقۊق ٚ همرأ خدمت بؤکۊنؤن، سرآخر أن يه پأره نأشأسه پزشکان ٚ همرأ مؤقايسه وکن که پزشکان هندي پۊل‌أگيرن!


أخر کنکۊر -ه هلا ندأر، بأقأيده ايشان-ه وک‌وچاکؤن‌ر بؤگؤن،دئه فقط اۊشاني که رواني درشين، تۊنؤن ويشتر بتاون هأن پزشکي.
ایران ٚ اقتصادي وضعیت خا خراب‌أبه، أمي رسانه‌أن أن متاسفانه تا اۊیندر که خؤ توان دؤبؤ، پزشکان‌-ه بؤکتؤنن. ايسه أمي پزشکان خيليأن ایران أجي بؤشؤن اۊ بؤمؤنسا پزشکان أن نؤدؤنؤن پيشايين چي با وکه.
پزشکي ظرفيت-ه زیأد أگۊدؤن خيليان أن سهميه همرأ زۊرازۊري همأدرن اي رشته دل.
هين ٚ وأسر مي نظر پزشکي وضعيت خؤ سۊرخ ٚ وضعيت ٚ مئن دره يؤ همه حداقل خؤ سلامتي وأسر با فیکیر دکيم.

گیلکي هاسني
#لاچه_دار_کۊراسه کۊچ ٚزاکان ٚشی
(#کتاب_تصویری برای کۊدکان ٚخردسال)


●  نأم: دۊرأ بۊ مضرت ٚویرۊس

أ کار گیلک ٚ نتاج ٚ تازه وأگردانه کي أ تازه ويرۊس (کؤرؤنا) ره کار بۊکۊديم.
کيتاب ٚ زوان ساده و روان ايسه.
لؤطفن أ کيتابأ شيمي زاکان ٚ ره بخأنيد ؤ اۊشان ٚ ناراحتي‌يانأ درک بۊکۊنيد. زاکانم پيله‌تران ٚ مأنستن أ وضع ٚ دۊرۊن ناراحتيد أگر به زوان نأوريد شۊمان بيشيد ؤ اۊشان ٚ ناراحتي‌يأ کمأ کؤنيد.

● گیلکي گۊیٚش: بیٚه‌پسی
● بٚنویشتٚه‌کس: پیش‌دبستانی کیتابان بنویشته کسان
● لاچئر: نای هۊبی
● وأگردأن: فرۊغ فرجۊد
● گیلکي وأگردأن: نیما رهبر
● ولگه ٚئن: ۱۱
● انتشارات: گیلک ٚنتاج ٚکنال
@gilekenetaj

* هاسني: قصه
🔻🔻🔻
#مازندران_ؤ_گیلان
#نیما_رهبر
#کتابشناسی
#کتابخانه_فرهنگستان

گروه فرهنگستان زبان گیلکی/گِلِکي
گِلِکي/گيلکي زوان ٚفرهنگستؤن ٚجرگه
@Guilaki

🦴Toddler's fracture

اۊ طفلاني که هوز وأوز ٚ وچه هيسن ؤ تازه را دکتن، خؤصۊصن أخر وچه بؤبؤن (و نه لاکۊ)، أخر اۊشاني پا، وأبلکشن بؤخؤره يؤ وردگره (خارج ٚور یا external rotation) يه جۊر شکستگي چاکۊنه که ساده عکسان ٚ دل رأحت دئه نشه يؤ اۊن-ه دئن ٚ وأسر با خاش‌اسکن گيته وکه.
اسکن ٚ مئن تيييا (پاگل ٚ پیلا خاش) سیاه وکه (black tibia)
درمان ٚ وأسر اغلب یه ماه گچ گيريم


دؤکتؤر احمدي (فرهاد)
@giliki_makeme