Бирор кишининг коронавирус билан айни пайтда касалланганлигини ёки бошқаларга юқтириши мумкинлигини текшириш учун асосан ПЗР (полимераза занжири реакцияси) тестидан фойдаланилади. Бунинг учун, пахтали тампонга бурун-халқум ёки томоқдаги сулакдан суртма олиниб унда касалликнинг қўзғатувчисини топишга ҳаракат қилинади.
Аммо сиз илгари COVID 19 билан касалланганми ёки йўқлигини билмоқчи бўлсангиз - аломатларсиз ёки энг енгил шаклда ўтказган бўлсангиз, ПЗР текшируви ишламайди. Бунинг учун қонда ИФА усулида коронавирусга қарши антитаначалар мавжудлигини аниқлаш керак бўлади.
Коронавирус антитанача тести нима ва у қандай ишлайди?
Антитаначаларни аниқлаш тести (иммунофермент ИФА-тахлили) вирусни эмас, балки унинг организмга ҳужуми таъсирида ривожланган унга қарши иммун реакцияни аниқлашга ёрдам беради.
Инсон иммунитети инфекцияга, шу жумладан COVID 19 га, вирусни топиш ва йўқ қилиш учун созланган махсус оқсилларни ишлаб чиқариш ва қонга юбориш орқали таъсир қилади. Улар антитаначалар деб аталади.
Антитаначалар дарҳол пайдо бўлмайди. Таначанинг инфекцияни таниб олиши, уни йўқ қилишга қаратилган оқсилларни ўстириши учун вақт керак. Антитанача даражаси аста-секин кўтарилади. Агар вируснинг кўпайишини тўхтатиш ва унинг танасини тозалаш учун етарли миқдордаги антитаначалар мавжуд бўлса, одам тузалади.
Инфекцияга қарши тўғридан-тўғри курашадиган ушбу антитаначалар М синфидаги иммуноглобулинлар (IgM) деб номланади. Касаллик орқага қайтгач, IgM ўрнини G синф иммуноглобулинлар (IgG) эгаллайди. Уларнинг сони камроқ ва уларнинг вазифаси бироз бошқача: улар хотирасида мағлуб бўлган вируснинг «портретини» сақлайдилар. Агар организм бу вирусга яна дуч келса, IgG оқсиллари тажовузкорни танийди ва IgM «қирувчи» антитаначаларини серияли ишлаб чиқаришни бошлайди. Шундай қилиб, иммунитет реакцияси тезлашади ва патоген билан кейинги алоқада иммунитет тизими кўпайишидан олдин уни енгиб чиқади.
Коронавирус ИФА тести антитаначаларнинг иккала турини ҳам аниқлайди. Коронавирусга қарши антителаларни текшириш учун қон бармоғингиздан ёки томирдан олинади ва кўрсаткич чизиқлари бўлган махсус синов тўпламига томизилиб аниқланади.
Коронавирус антитаначасини текшириш қанчалик тўғри?
Афсуски, антитанача тестлари нотўғри бўлиши: ёлғон мусбат ва ёлғон манфий натижалар хам кўрсатиши мумкин (яъни одам касал бўлганлигини кўрсатади, гарчи у коронавирусга чалинмаган бўлса ҳам ва аксинча). Бу кўплаб омилларга боғлиқ.
1. Таҳлил жуда эрта амалга оширилганда
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики IgM антитаначалари, COVID 19 ҳолатида инфекциядан 3-6 кун ўтгачгина (баъзан кечроқ) пайдо бўлади. IgG антитаначалари эса қонда етарли миқдорда касаллик бошлангандан 8 кундан кейин пайдо бўлади.
Бу шуни англатадики, сиз аллақачон COVID 19 билан касалланиб, барча аломатлар билан касалланган бўлишингиз мумкин, аммо коронавирусга қарши антителлар учун тест айтиб утилган даврлардан бошқа пайт топширилганда салбий натижа беради.
2. Таҳлил жуда кеч амалга оширилди
IgM антитаначалари қонда узоқ турмайди ва хосил бўлгандан кўп ўтмай йўқолади. Одамнинг қонида коронавирусга қарши IgG антитаначалари қанчагача сақланиши номаълум (яъни, COVID 19 қўзғатувчиси иммунитети қанча давом этади). Айрим беморларда 6-ойгача IgG ни қайд этилаётгани аниқланаётган бўлса, айрим беморларда бу антиген бир-икки ой ичида йўқолаётгани кузатилмоқда. Яъни касалликдан бир неча ой ўтгач ўтказилган антитанача текшируви одамда коронавирус инфекцияси бўлганини аниқлай ололмаслигимиз хам мумкин.
3. Баъзан тестлар ўз-ўзидан муваффақиятсиз бўлади
Техник носозлик юз бериши мумкин ва тест коронавирусга қарши антитаначаларнинг мавжудлигини қайд этади - гарчи аслида одам касал бўлмаса ёки бошқа юқумли касалликка чалинган бўлса хам. Ушбу ёлғон-мусбат ҳолатлар 2-21% ҳолларда учрайди. Тахлилни белгиланган вақтида бажариш ёлғон-мусбат натижаларни олдини олади.
Аммо сиз илгари COVID 19 билан касалланганми ёки йўқлигини билмоқчи бўлсангиз - аломатларсиз ёки энг енгил шаклда ўтказган бўлсангиз, ПЗР текшируви ишламайди. Бунинг учун қонда ИФА усулида коронавирусга қарши антитаначалар мавжудлигини аниқлаш керак бўлади.
Коронавирус антитанача тести нима ва у қандай ишлайди?
Антитаначаларни аниқлаш тести (иммунофермент ИФА-тахлили) вирусни эмас, балки унинг организмга ҳужуми таъсирида ривожланган унга қарши иммун реакцияни аниқлашга ёрдам беради.
Инсон иммунитети инфекцияга, шу жумладан COVID 19 га, вирусни топиш ва йўқ қилиш учун созланган махсус оқсилларни ишлаб чиқариш ва қонга юбориш орқали таъсир қилади. Улар антитаначалар деб аталади.
Антитаначалар дарҳол пайдо бўлмайди. Таначанинг инфекцияни таниб олиши, уни йўқ қилишга қаратилган оқсилларни ўстириши учун вақт керак. Антитанача даражаси аста-секин кўтарилади. Агар вируснинг кўпайишини тўхтатиш ва унинг танасини тозалаш учун етарли миқдордаги антитаначалар мавжуд бўлса, одам тузалади.
Инфекцияга қарши тўғридан-тўғри курашадиган ушбу антитаначалар М синфидаги иммуноглобулинлар (IgM) деб номланади. Касаллик орқага қайтгач, IgM ўрнини G синф иммуноглобулинлар (IgG) эгаллайди. Уларнинг сони камроқ ва уларнинг вазифаси бироз бошқача: улар хотирасида мағлуб бўлган вируснинг «портретини» сақлайдилар. Агар организм бу вирусга яна дуч келса, IgG оқсиллари тажовузкорни танийди ва IgM «қирувчи» антитаначаларини серияли ишлаб чиқаришни бошлайди. Шундай қилиб, иммунитет реакцияси тезлашади ва патоген билан кейинги алоқада иммунитет тизими кўпайишидан олдин уни енгиб чиқади.
Коронавирус ИФА тести антитаначаларнинг иккала турини ҳам аниқлайди. Коронавирусга қарши антителаларни текшириш учун қон бармоғингиздан ёки томирдан олинади ва кўрсаткич чизиқлари бўлган махсус синов тўпламига томизилиб аниқланади.
Коронавирус антитаначасини текшириш қанчалик тўғри?
Афсуски, антитанача тестлари нотўғри бўлиши: ёлғон мусбат ва ёлғон манфий натижалар хам кўрсатиши мумкин (яъни одам касал бўлганлигини кўрсатади, гарчи у коронавирусга чалинмаган бўлса ҳам ва аксинча). Бу кўплаб омилларга боғлиқ.
1. Таҳлил жуда эрта амалга оширилганда
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики IgM антитаначалари, COVID 19 ҳолатида инфекциядан 3-6 кун ўтгачгина (баъзан кечроқ) пайдо бўлади. IgG антитаначалари эса қонда етарли миқдорда касаллик бошлангандан 8 кундан кейин пайдо бўлади.
Бу шуни англатадики, сиз аллақачон COVID 19 билан касалланиб, барча аломатлар билан касалланган бўлишингиз мумкин, аммо коронавирусга қарши антителлар учун тест айтиб утилган даврлардан бошқа пайт топширилганда салбий натижа беради.
2. Таҳлил жуда кеч амалга оширилди
IgM антитаначалари қонда узоқ турмайди ва хосил бўлгандан кўп ўтмай йўқолади. Одамнинг қонида коронавирусга қарши IgG антитаначалари қанчагача сақланиши номаълум (яъни, COVID 19 қўзғатувчиси иммунитети қанча давом этади). Айрим беморларда 6-ойгача IgG ни қайд этилаётгани аниқланаётган бўлса, айрим беморларда бу антиген бир-икки ой ичида йўқолаётгани кузатилмоқда. Яъни касалликдан бир неча ой ўтгач ўтказилган антитанача текшируви одамда коронавирус инфекцияси бўлганини аниқлай ололмаслигимиз хам мумкин.
3. Баъзан тестлар ўз-ўзидан муваффақиятсиз бўлади
Техник носозлик юз бериши мумкин ва тест коронавирусга қарши антитаначаларнинг мавжудлигини қайд этади - гарчи аслида одам касал бўлмаса ёки бошқа юқумли касалликка чалинган бўлса хам. Ушбу ёлғон-мусбат ҳолатлар 2-21% ҳолларда учрайди. Тахлилни белгиланган вақтида бажариш ёлғон-мусбат натижаларни олдини олади.
Коронавирус антитаначаларига текширилган тестлар кўпинча нотўғри бўлса, уларни нимага текширилади?
Ҳар бир инсон нуқтаи назаридан, антитаначаларни текшириш ҳақиқатан ҳам фойдасиз бўлиб кўриниши мумкин. Аммо оммавий жамият ҳақида гап кетганда бу синовлар муҳим роль ўйнайди.
1. Синовлар соғайганларнинг улушини тахмин қилишга имкон беради
Бу коллектив иммунитетини баҳолаш учун муҳимдир. Коллектив иммунитет аҳолининг 70% COVID 19 билан касалланган пайтдагина ишлай бошлайди, деб тахмин қилинмоқда.
2. Синовлар натижасида қанча одам аломатларсиз коронавирус инфекциясини ўтказётганини билиш мумкин
Бу касалликнинг оғирлигини, унинг ўлимини баҳолаш ва алоҳида хавф остида бўлган гуруҳларни аниқлаш учун муҳимдир.
3. Шифокорлар тестларга муҳтож
Доимий равишда одамлар билан мулоқотда бўлган бошқа касб вакиллари (улар орасида асимптоматик беморлар бўлиши мумкин) - ўқитувчилар, сотувчилар, такси ҳайдовчилари. Мутахассисларнинг қайси бири аллақачон касал бўлганлиги, яъни, эҳтимол, COVID 19 га қарши иммунитети борлиги тўғрисидаги маълумотлар иш ҳажмини тўғри тақсимлашга ёрдам беради. Масалан, аллақачон юқтирган шифокорни коронавирус аломатлари бўлган беморлар ётадиган шошилинч ёрдам хонасига юбориш хавфсизроқ.
4. Ташхисни аниқлаштириш учун тестлар керак
ПЗР таҳлиллари ҳам етарли даражада аниқликка эга эмас ва баъзида кетма-кет бир неча марта салбий натижаларни кўрсатмоқда - гарчи беморда коронавирус инфекциясининг аниқ белгилари бўлса ҳам. Бундай ҳолда, антитанача тести қўшимча, скрининг диагностикаси усули сифатида ишлатилиши мумкин.
5. Коронавирусга қарши эмлашлар самарадорлигини текшириш учун тестлар керак
Вакцинанинг вазифаси соғлом одамда COVID 19 (IgG) га қарши антикорларни шакллантиришдир. Бундай ҳолда, ҳақиқий инфекцияга дуч келганда, иммунитет тизими уни дарҳол йўқ қилишни бошлайди ва беморнинг ўзи коронавирусни асимптоматик ёки осон ўтказади. COVID 19 га қарши антитаначаларнинг пайдо бўлганини вакцинациядан кейин ИФА тест ёрдамида текширишингиз мумкин.
http://gepamed.uz/news/article_detail.php?action=detail&code=726
Каналга уланиш учун: @gepamed_ultra
Ҳар бир инсон нуқтаи назаридан, антитаначаларни текшириш ҳақиқатан ҳам фойдасиз бўлиб кўриниши мумкин. Аммо оммавий жамият ҳақида гап кетганда бу синовлар муҳим роль ўйнайди.
1. Синовлар соғайганларнинг улушини тахмин қилишга имкон беради
Бу коллектив иммунитетини баҳолаш учун муҳимдир. Коллектив иммунитет аҳолининг 70% COVID 19 билан касалланган пайтдагина ишлай бошлайди, деб тахмин қилинмоқда.
2. Синовлар натижасида қанча одам аломатларсиз коронавирус инфекциясини ўтказётганини билиш мумкин
Бу касалликнинг оғирлигини, унинг ўлимини баҳолаш ва алоҳида хавф остида бўлган гуруҳларни аниқлаш учун муҳимдир.
3. Шифокорлар тестларга муҳтож
Доимий равишда одамлар билан мулоқотда бўлган бошқа касб вакиллари (улар орасида асимптоматик беморлар бўлиши мумкин) - ўқитувчилар, сотувчилар, такси ҳайдовчилари. Мутахассисларнинг қайси бири аллақачон касал бўлганлиги, яъни, эҳтимол, COVID 19 га қарши иммунитети борлиги тўғрисидаги маълумотлар иш ҳажмини тўғри тақсимлашга ёрдам беради. Масалан, аллақачон юқтирган шифокорни коронавирус аломатлари бўлган беморлар ётадиган шошилинч ёрдам хонасига юбориш хавфсизроқ.
4. Ташхисни аниқлаштириш учун тестлар керак
ПЗР таҳлиллари ҳам етарли даражада аниқликка эга эмас ва баъзида кетма-кет бир неча марта салбий натижаларни кўрсатмоқда - гарчи беморда коронавирус инфекциясининг аниқ белгилари бўлса ҳам. Бундай ҳолда, антитанача тести қўшимча, скрининг диагностикаси усули сифатида ишлатилиши мумкин.
5. Коронавирусга қарши эмлашлар самарадорлигини текшириш учун тестлар керак
Вакцинанинг вазифаси соғлом одамда COVID 19 (IgG) га қарши антикорларни шакллантиришдир. Бундай ҳолда, ҳақиқий инфекцияга дуч келганда, иммунитет тизими уни дарҳол йўқ қилишни бошлайди ва беморнинг ўзи коронавирусни асимптоматик ёки осон ўтказади. COVID 19 га қарши антитаначаларнинг пайдо бўлганини вакцинациядан кейин ИФА тест ёрдамида текширишингиз мумкин.
http://gepamed.uz/news/article_detail.php?action=detail&code=726
Каналга уланиш учун: @gepamed_ultra
gepamed.uz
Гепамед-ультра хусусий тиббий корхонаси
Йўталга қарши энг яхши дорилар бу вақт, чой ва асалдир.
Йўтал қаердан келиб чиқади?
Йўталиш - бу рефлекс, танамиздаги химоя реакцияси бўлиб, йўтал орқали нафас йўллари тозаланади. Кўпинча йўтал вирусли инфекциялар, яъни шамоллаш натижасида пайдо бўлади. Нафас олиш йўлларининг шиллиқ пардаларида вируслар таъсирида балғам ҳосил бўлиб, бу эркин нафас олишни қийинлаштиради. Йўтал ундан халос бўлишга ёрдам беради.
Бурун оқиши туфайли хам йўтал ҳам пайдо бўлади. Бурундан чиққан балғам томоқдан оқиб тушади, асаб толаларини безовта қилади ва нафас олишга халақит беради. Томоқни тозалаш механизми ёқилиб йўтал кузатилади.
Йўталнинг бошқа сабаблари:
• Чекиш.
• Аллергия.
• Нафас олиш йўлларининг инфекциялари: бронхит, пневмония, фарингит, кўк йўтал.
• Астма.
• Бошқа нафас йўллари касалликлари: сурункали обструктив ўпка касаллиги.
• Нафас олиш йўлидаги бегона жисм.
Ушбу ҳолатларнинг барчасида йўтални шамоллашдан фарқли ўлароқ даволашади. Шунинг учун, ушбу мақолада биз фақат ЎРВИ (ўткир респиратор вирусли инфекция) туфайли пайдо бўлган одатдаги йўтал ҳақида гаплашамиз.
Йўтал шамоллаш натижасида ривожланганини қандай аниқлаш мумкин?
Шамоллаш йўтали қўрқинчли эмас. ЎРВИ билан бирга яллиғланиш таъсиридаги йўтал пайдо бўлади ва унга вирусли касалликнинг бошқа белгилари ҳамроҳ бўлади: бурун оқиши, бош оғриғи, ҳароратнинг енгил кўтарилиши. Аммо уни жиддийроқ сабабларга кўра юзага келадиган йўтал билан аралаштирмаслик керак. Касалликни кучаймаслик учун қуйидаги ҳолатларда шифокорингизга мурожаат қилинг:
• Йўталиш асосий симптом эмас ва сизни жуда юқори ҳарорат ёки узоқ вақт давомида ўтмайдиган иситма, қаттиқ бош оғриғи, ҳолсизлик, тошма хавотирга солади.
• Йўтал уч ҳафтадан кўпроқ давом этади.
• Вақт ўтиши билан йўталга бошқа аломатлар ҳам қўшилди: такрорий иситма, заифлик.
• Йўтал кучаяди, кучаяди ёки шунчаки тоқат қилиш қийинлашади.
• Кўкрак қафаси оғриқ пайдо бўлади.
• Томоқ жуда оғриб ёки шишиб кетади.
• Нафас олиш қийинлашади (шу жумладан, йўтал учун).
• Ғайриоддий рангдаги балғам: жигарранг, жигарранг, яшил ёки ҳатто қонли.
• Тана вазнини камайиши.
Кўкрак қафасидаги қаттиқ оғриқлар, нафас олиш қийинлишуви ва балғамдаги кутилмаган қон учун тез ёрдам чақиринг.
Сурункали тиббий касалликларга чалинган одамлар, айниқса иммунитетни заифлаштирадиганлар, ҳатто оддий йўтал билан ҳам шифокор билан маслаҳатлашишлари керак.
ОРВИ даги йўтални қандай даволаш мумкин
Йўталиш организмнинг вирусга бўлган жавоб реакцияси хисобланиб, бу симптомни ўзига қарши кураш бефойда. Организм касаллик билан курашади, кейин йўтал йўқолади. Яллиғланишдан кейинги йўтал одатда ўз-ўзидан энг кўпи билан уч ҳафта ичида йўқолади. Агар бошқа аломатлар - иситма, бурун, оғиз бўшлиқлари, томоқ оғриғи безовта қилмаса, йўтал қолиши мумкин. Аммо айтиб ўтилган муддатни ўтишини хам кутиб ўтириш нотўғри. Организмни ахволини енгиллатиш учун курашиш керак. Бу қандай бажарилади?
Кўп суюқлик ичинг
Йўтални энг яхши даволаш воситаси дам олиш ва кўп суюқлик ичишдир. Бронхларда тўпланган балғам суюқ бўлиши керак. Бу йўтал билан уни нафас олиш йўлларидан олиб ташлашни осонлаштиради. Аммо суюқлик оз истеъмол қилинганда, танада суюқлик етишмайди ва балғам қалинлашади. Йўталиш қийинроқ кечади, йўтал оғриқли бўлиб, балғам ўзи бактериялар кўпаядиган жойга айланиб, асоратлар ва бактериал инфекция хавфини оширади. Қуруқ ва ҳўл йўтал бир хил даволанади. Кўпгина ҳолларда турли асоратлар ривожланмаслиги учун кўп миқдорда ичимлик ичиш етарли. Ҳатто болаларга ҳам йўтални бостирувчи воситалар, балғам кўчирувчи сироплар, муколитиклар ва ўтлар керак эмас.
Ичимлик мўл бўлиши учун қанча ичиш керак? Ҳар куни қанча стакан чой, сув ва бошқа суюқлик ичаётганингизни ўйлаб кўринг. Ушбу меъёрга (агар аллергия бўлмаса) асал ва лимон қўшилган яна 3-5 та катта стакан чой қўшинг.
Йўтал қаердан келиб чиқади?
Йўталиш - бу рефлекс, танамиздаги химоя реакцияси бўлиб, йўтал орқали нафас йўллари тозаланади. Кўпинча йўтал вирусли инфекциялар, яъни шамоллаш натижасида пайдо бўлади. Нафас олиш йўлларининг шиллиқ пардаларида вируслар таъсирида балғам ҳосил бўлиб, бу эркин нафас олишни қийинлаштиради. Йўтал ундан халос бўлишга ёрдам беради.
Бурун оқиши туфайли хам йўтал ҳам пайдо бўлади. Бурундан чиққан балғам томоқдан оқиб тушади, асаб толаларини безовта қилади ва нафас олишга халақит беради. Томоқни тозалаш механизми ёқилиб йўтал кузатилади.
Йўталнинг бошқа сабаблари:
• Чекиш.
• Аллергия.
• Нафас олиш йўлларининг инфекциялари: бронхит, пневмония, фарингит, кўк йўтал.
• Астма.
• Бошқа нафас йўллари касалликлари: сурункали обструктив ўпка касаллиги.
• Нафас олиш йўлидаги бегона жисм.
Ушбу ҳолатларнинг барчасида йўтални шамоллашдан фарқли ўлароқ даволашади. Шунинг учун, ушбу мақолада биз фақат ЎРВИ (ўткир респиратор вирусли инфекция) туфайли пайдо бўлган одатдаги йўтал ҳақида гаплашамиз.
Йўтал шамоллаш натижасида ривожланганини қандай аниқлаш мумкин?
Шамоллаш йўтали қўрқинчли эмас. ЎРВИ билан бирга яллиғланиш таъсиридаги йўтал пайдо бўлади ва унга вирусли касалликнинг бошқа белгилари ҳамроҳ бўлади: бурун оқиши, бош оғриғи, ҳароратнинг енгил кўтарилиши. Аммо уни жиддийроқ сабабларга кўра юзага келадиган йўтал билан аралаштирмаслик керак. Касалликни кучаймаслик учун қуйидаги ҳолатларда шифокорингизга мурожаат қилинг:
• Йўталиш асосий симптом эмас ва сизни жуда юқори ҳарорат ёки узоқ вақт давомида ўтмайдиган иситма, қаттиқ бош оғриғи, ҳолсизлик, тошма хавотирга солади.
• Йўтал уч ҳафтадан кўпроқ давом этади.
• Вақт ўтиши билан йўталга бошқа аломатлар ҳам қўшилди: такрорий иситма, заифлик.
• Йўтал кучаяди, кучаяди ёки шунчаки тоқат қилиш қийинлашади.
• Кўкрак қафаси оғриқ пайдо бўлади.
• Томоқ жуда оғриб ёки шишиб кетади.
• Нафас олиш қийинлашади (шу жумладан, йўтал учун).
• Ғайриоддий рангдаги балғам: жигарранг, жигарранг, яшил ёки ҳатто қонли.
• Тана вазнини камайиши.
Кўкрак қафасидаги қаттиқ оғриқлар, нафас олиш қийинлишуви ва балғамдаги кутилмаган қон учун тез ёрдам чақиринг.
Сурункали тиббий касалликларга чалинган одамлар, айниқса иммунитетни заифлаштирадиганлар, ҳатто оддий йўтал билан ҳам шифокор билан маслаҳатлашишлари керак.
ОРВИ даги йўтални қандай даволаш мумкин
Йўталиш организмнинг вирусга бўлган жавоб реакцияси хисобланиб, бу симптомни ўзига қарши кураш бефойда. Организм касаллик билан курашади, кейин йўтал йўқолади. Яллиғланишдан кейинги йўтал одатда ўз-ўзидан энг кўпи билан уч ҳафта ичида йўқолади. Агар бошқа аломатлар - иситма, бурун, оғиз бўшлиқлари, томоқ оғриғи безовта қилмаса, йўтал қолиши мумкин. Аммо айтиб ўтилган муддатни ўтишини хам кутиб ўтириш нотўғри. Организмни ахволини енгиллатиш учун курашиш керак. Бу қандай бажарилади?
Кўп суюқлик ичинг
Йўтални энг яхши даволаш воситаси дам олиш ва кўп суюқлик ичишдир. Бронхларда тўпланган балғам суюқ бўлиши керак. Бу йўтал билан уни нафас олиш йўлларидан олиб ташлашни осонлаштиради. Аммо суюқлик оз истеъмол қилинганда, танада суюқлик етишмайди ва балғам қалинлашади. Йўталиш қийинроқ кечади, йўтал оғриқли бўлиб, балғам ўзи бактериялар кўпаядиган жойга айланиб, асоратлар ва бактериал инфекция хавфини оширади. Қуруқ ва ҳўл йўтал бир хил даволанади. Кўпгина ҳолларда турли асоратлар ривожланмаслиги учун кўп миқдорда ичимлик ичиш етарли. Ҳатто болаларга ҳам йўтални бостирувчи воситалар, балғам кўчирувчи сироплар, муколитиклар ва ўтлар керак эмас.
Ичимлик мўл бўлиши учун қанча ичиш керак? Ҳар куни қанча стакан чой, сув ва бошқа суюқлик ичаётганингизни ўйлаб кўринг. Ушбу меъёрга (агар аллергия бўлмаса) асал ва лимон қўшилган яна 3-5 та катта стакан чой қўшинг.
Бир қошиқ асал истеъмол қилинг
Кечаси бир қошиқ асал - бу ҳақиқатан ҳам йўтални тинчлантиришга ва яхши ухлашга ёрдам берадиган тасдиқланган восита.
Фақат кичкина болаларга асал берманг. Камида бир ёшгача болаларда асал таъқиқланади: ичак микрофлорасининг ўзига хос хусусиятлари туфайли чақалоқларда ботулизмнинг оғир шакли ривожланиши мумкин.
Нафас олишга ёрдам беринг
Йўталишни енгиллаштирадиган яна бир усул - касал одам нафас олаётган ҳавога ғамхўрлик қилишдир. Агар хонада чанг кўп бўлса, у ҳолда нафас олаётган ҳаво шиллиқ қаватни қўшимча равишда безовта қилади.
• Хонангизни тез-тез нам латтада тозаланг. Полларни ювинг ва уйингизга ахлатга тўлдирманг.
• Хонани шамоллатиб туринг.
• Йўталаётган одам ухлаётган хонадан гилам ва бошқа шу каби чанг йиғувчи буюмларни олиб чиқиб ташланг.
• Иссиқ ванна ёки душ қабул қилинг.
• Хаво намлагич сотиб олинг. Оптимал нисбий намликни 40-60% атрофида сақлашга харакат қилинг.
Бурнингизга физиологик эритма томизинг
Натрий хлорид эритмаси шўр сувдир. Тайёрланиши оддий: бир литр сувда сиз бир чой қошиқ тузни эритишингиз керак. Ушбу эритмани тез-тез ОРВИ билан бурунга томизиш керак. Бу совуқни даволаш учун энг оддий ва энг мақбул восита. Бу орқали бурун бўшлиғи турли шилимшиқдан халос бўлади ва натижада йўтал хам кузатилмайди.
Вазоконстриктор томчиларидан фойдаланинг
Баъзи ҳолларда бурундан чиққан шилимшиқ томоқни безовта қилади, чунки бурун тиқилиб қолади ва бемор шунчаки балғам ажрата олмайди. Бунда санорин, отривин каби вазоконстриктор томчилари ёрдам беради.
Шифокор нима буюриши мумкин
Йўталиш давом этганда, шифокор уни тезроқ тозалашга ёрдам берадиган дори-дармонларни буюриши мумкин.
• Йўталга қарши воситалар. Бу миядаги йўтал марказини бостирадиган ва рефлексни бостирадиган дорилар. Бундай препаратларда кодеин, бутамират, декстрометорфан ёки бошқалар. Улар балғам бўлмаганида қуруқ йўтал учун буюрилади.
• Балғам чиқарадиган воситалар. Улар балғамни юпқалашга (муколитиклар) ёрдам беради ва йўтални нафас йўллари бўйлаб ҳаракатлантиради. Ушбу гуруҳга ўсимлик экстракти бўлган дорилар, шунингдек амброксол, бромексин, ацетилцистеин киради.
http://gepamed.uz/news/article_detail.php?action=detail&code=727
Каналга уланиш учун: @gepamed_ultra
Кечаси бир қошиқ асал - бу ҳақиқатан ҳам йўтални тинчлантиришга ва яхши ухлашга ёрдам берадиган тасдиқланган восита.
Фақат кичкина болаларга асал берманг. Камида бир ёшгача болаларда асал таъқиқланади: ичак микрофлорасининг ўзига хос хусусиятлари туфайли чақалоқларда ботулизмнинг оғир шакли ривожланиши мумкин.
Нафас олишга ёрдам беринг
Йўталишни енгиллаштирадиган яна бир усул - касал одам нафас олаётган ҳавога ғамхўрлик қилишдир. Агар хонада чанг кўп бўлса, у ҳолда нафас олаётган ҳаво шиллиқ қаватни қўшимча равишда безовта қилади.
• Хонангизни тез-тез нам латтада тозаланг. Полларни ювинг ва уйингизга ахлатга тўлдирманг.
• Хонани шамоллатиб туринг.
• Йўталаётган одам ухлаётган хонадан гилам ва бошқа шу каби чанг йиғувчи буюмларни олиб чиқиб ташланг.
• Иссиқ ванна ёки душ қабул қилинг.
• Хаво намлагич сотиб олинг. Оптимал нисбий намликни 40-60% атрофида сақлашга харакат қилинг.
Бурнингизга физиологик эритма томизинг
Натрий хлорид эритмаси шўр сувдир. Тайёрланиши оддий: бир литр сувда сиз бир чой қошиқ тузни эритишингиз керак. Ушбу эритмани тез-тез ОРВИ билан бурунга томизиш керак. Бу совуқни даволаш учун энг оддий ва энг мақбул восита. Бу орқали бурун бўшлиғи турли шилимшиқдан халос бўлади ва натижада йўтал хам кузатилмайди.
Вазоконстриктор томчиларидан фойдаланинг
Баъзи ҳолларда бурундан чиққан шилимшиқ томоқни безовта қилади, чунки бурун тиқилиб қолади ва бемор шунчаки балғам ажрата олмайди. Бунда санорин, отривин каби вазоконстриктор томчилари ёрдам беради.
Шифокор нима буюриши мумкин
Йўталиш давом этганда, шифокор уни тезроқ тозалашга ёрдам берадиган дори-дармонларни буюриши мумкин.
• Йўталга қарши воситалар. Бу миядаги йўтал марказини бостирадиган ва рефлексни бостирадиган дорилар. Бундай препаратларда кодеин, бутамират, декстрометорфан ёки бошқалар. Улар балғам бўлмаганида қуруқ йўтал учун буюрилади.
• Балғам чиқарадиган воситалар. Улар балғамни юпқалашга (муколитиклар) ёрдам беради ва йўтални нафас йўллари бўйлаб ҳаракатлантиради. Ушбу гуруҳга ўсимлик экстракти бўлган дорилар, шунингдек амброксол, бромексин, ацетилцистеин киради.
http://gepamed.uz/news/article_detail.php?action=detail&code=727
Каналга уланиш учун: @gepamed_ultra
gepamed.uz
Гепамед-ультра хусусий тиббий корхонаси
Тухум мазали ва фойдали, шунингдек, вазн йўқотиш ва кўришни яхшилашга ёрдам беради.
1. Тухумлар ниҳоятда тўйимли
Ушбу маҳсулот таркибида жуда кўп миқдордаги озуқа моддалари мавжуд: витаминлар, минераллар, юқори сифатли оқсил ва фойдали ёғлар. Шундай қилиб, битта тухумда сиз А, В2, В5, В12 витаминлари ва селенни топишингиз мумкин. Уларда калций, темир, калий, рух, марганец, Е витамини, фолат ва бошқа кўплаб зарур моддалар ҳам этарли. Битта катта товуқ тухумида 77 калория, яъни 6 г сифатли оқсил, 5 г ёғ ва оз миқдорда углеводлар мавжуд.
2. Тухум холестерин профилини яхшилайди
Тухум юқори холестеринли озиқ-овқат ҳисобланиб, битта тухум таркибида 212 мг холестерин моддаси мавжуд, бу жуда кўп. Аммо, ажабланарли жойи тухумни истеъмол қилиш қонда холестерин миқдорининг ошишига олиб келмайди.
Ҳақиқат шундаки, ушбу органик бирикма томирларда тўпланиб, оксидланиб қолса зарарли ҳисобланади. Аммо тухумларда антиоксидантлар кўп бўлиб, холестерин жигарда осонгина парчаланади. Сўнгги тадқиқотларга кўра, тухум «ёмон» холестеринни қайта ишлаб, «яхши» холестерин микдорини оширади ва юракка мутлақо зарар етказмайди.
3. Тухум организмга холин етказиб беради
Холин танадаги кўплаб жараёнларда иштирок этадиган ҳаётий озуқадир. Бу модда хотира ва ўрганиш функциялари билан боғлиқ бўлган ва бошқа кўплаб муҳим жараёнларда муҳим роль ўйнайдиган ацетилхолин синтези учун талаб қилинади. Холин, шунингдек, ҳужайралар мембраналарини тикловчи таркибий қисмлардан бири бўлиб, унинг етишмаслиги жигар, юрак ва асаб касалликларига олиб келади. Бундан ташқари, холн моддаси ҳомиладор аёллар учун айниқса муҳимдир. Тадқиқотлари шуни кўрсатадики, холинни кам истеъмол қилиш ҳомила асаб найчалари нуқсонлари хавфини оширади ва кейинча, чақалоқнинг когнитив функцияларини пасайишига олиб келиши мумкин.
4. Тухум таркибида юқори сифатли оқсиллар мавжуд
Инсон организмида оқсилларни синтез қилиш учун ишлатадиган тахминан 21 та аминокислоталар мавжуд. Улардан тўққизтасини организм синтезлай олмайди ва фақат овқат рацион орқали тўлдирилади шунинг учун улар алмашинмайдиган аминокислоталар номини олган. Тухумлар мукаммал аминокислота профилига ва юқори сифатли оқсилларга эга. Тухум инсон рационидаги энг яхши оқсил манбаларидан биридир.
5. Тухум кўриш қобилияти учун яхши
Лютеин ва зеаксантин – кучли антиоксидантлар хисобланиб, улар кўзнинг тўр пардасида тўпланиб, кўзларни зарарли қуёш нурларидан ҳимоя қилади. Улар катаракта ва сариқ доғ дегенерацияси хавфини камайтиради. Бир тадқиқот шуни кўрсатдики, кунига 1,3 та тухум сариғини истеъмол қилиш 4,5 ҳафта давомида зеаксантиннинг қондаги миқдорини 114-142% га ва лютеинни эса 28-50% га оширди.
6. Тухум озишга ёрдам беради
Тухум таркибида оқсил ва ёғ кўп тутувчи, аммо углеводлар кам хисобланган жуда тўйимли овқат хисобланади. Шунинг учун маҳсулотдан фойдаланиш вазн йўқотишига олиб келиши мумкин. Ўтказилган бир тадқиқотда ортиқча вазнли 30 аёл икки гуруҳга бўлинган, уларнинг биринчисига нонушта қилиш учун тухум, иккинчисига эса рогалики берилган. Иккала менюда ҳам бир хил миқдордаги калория бор эди. Маълум бўлишича, биринчи гуруҳ субъектлари тезроқ тўйинган, гарчи улар камроқ калория истеъмол қилсалар ҳам.
8 ҳафта давом этган бошқа бир тадқиқотда тухум истеъмол қилганлар вазн йўқотишларини сезиларли даражада камайтирдилар. Ун маҳсулотлари билан озиқланганларга қараганда, улар тана вазнини 65% кўпроқ йўқотишди ва 16% кўпроқ ёғ йўқотишди.
http://gepamed.uz/news/article_detail.php?action=detail&code=728
Каналга уланиш учун: @gepamed_ultra
1. Тухумлар ниҳоятда тўйимли
Ушбу маҳсулот таркибида жуда кўп миқдордаги озуқа моддалари мавжуд: витаминлар, минераллар, юқори сифатли оқсил ва фойдали ёғлар. Шундай қилиб, битта тухумда сиз А, В2, В5, В12 витаминлари ва селенни топишингиз мумкин. Уларда калций, темир, калий, рух, марганец, Е витамини, фолат ва бошқа кўплаб зарур моддалар ҳам этарли. Битта катта товуқ тухумида 77 калория, яъни 6 г сифатли оқсил, 5 г ёғ ва оз миқдорда углеводлар мавжуд.
2. Тухум холестерин профилини яхшилайди
Тухум юқори холестеринли озиқ-овқат ҳисобланиб, битта тухум таркибида 212 мг холестерин моддаси мавжуд, бу жуда кўп. Аммо, ажабланарли жойи тухумни истеъмол қилиш қонда холестерин миқдорининг ошишига олиб келмайди.
Ҳақиқат шундаки, ушбу органик бирикма томирларда тўпланиб, оксидланиб қолса зарарли ҳисобланади. Аммо тухумларда антиоксидантлар кўп бўлиб, холестерин жигарда осонгина парчаланади. Сўнгги тадқиқотларга кўра, тухум «ёмон» холестеринни қайта ишлаб, «яхши» холестерин микдорини оширади ва юракка мутлақо зарар етказмайди.
3. Тухум организмга холин етказиб беради
Холин танадаги кўплаб жараёнларда иштирок этадиган ҳаётий озуқадир. Бу модда хотира ва ўрганиш функциялари билан боғлиқ бўлган ва бошқа кўплаб муҳим жараёнларда муҳим роль ўйнайдиган ацетилхолин синтези учун талаб қилинади. Холин, шунингдек, ҳужайралар мембраналарини тикловчи таркибий қисмлардан бири бўлиб, унинг етишмаслиги жигар, юрак ва асаб касалликларига олиб келади. Бундан ташқари, холн моддаси ҳомиладор аёллар учун айниқса муҳимдир. Тадқиқотлари шуни кўрсатадики, холинни кам истеъмол қилиш ҳомила асаб найчалари нуқсонлари хавфини оширади ва кейинча, чақалоқнинг когнитив функцияларини пасайишига олиб келиши мумкин.
4. Тухум таркибида юқори сифатли оқсиллар мавжуд
Инсон организмида оқсилларни синтез қилиш учун ишлатадиган тахминан 21 та аминокислоталар мавжуд. Улардан тўққизтасини организм синтезлай олмайди ва фақат овқат рацион орқали тўлдирилади шунинг учун улар алмашинмайдиган аминокислоталар номини олган. Тухумлар мукаммал аминокислота профилига ва юқори сифатли оқсилларга эга. Тухум инсон рационидаги энг яхши оқсил манбаларидан биридир.
5. Тухум кўриш қобилияти учун яхши
Лютеин ва зеаксантин – кучли антиоксидантлар хисобланиб, улар кўзнинг тўр пардасида тўпланиб, кўзларни зарарли қуёш нурларидан ҳимоя қилади. Улар катаракта ва сариқ доғ дегенерацияси хавфини камайтиради. Бир тадқиқот шуни кўрсатдики, кунига 1,3 та тухум сариғини истеъмол қилиш 4,5 ҳафта давомида зеаксантиннинг қондаги миқдорини 114-142% га ва лютеинни эса 28-50% га оширди.
6. Тухум озишга ёрдам беради
Тухум таркибида оқсил ва ёғ кўп тутувчи, аммо углеводлар кам хисобланган жуда тўйимли овқат хисобланади. Шунинг учун маҳсулотдан фойдаланиш вазн йўқотишига олиб келиши мумкин. Ўтказилган бир тадқиқотда ортиқча вазнли 30 аёл икки гуруҳга бўлинган, уларнинг биринчисига нонушта қилиш учун тухум, иккинчисига эса рогалики берилган. Иккала менюда ҳам бир хил миқдордаги калория бор эди. Маълум бўлишича, биринчи гуруҳ субъектлари тезроқ тўйинган, гарчи улар камроқ калория истеъмол қилсалар ҳам.
8 ҳафта давом этган бошқа бир тадқиқотда тухум истеъмол қилганлар вазн йўқотишларини сезиларли даражада камайтирдилар. Ун маҳсулотлари билан озиқланганларга қараганда, улар тана вазнини 65% кўпроқ йўқотишди ва 16% кўпроқ ёғ йўқотишди.
http://gepamed.uz/news/article_detail.php?action=detail&code=728
Каналга уланиш учун: @gepamed_ultra
gepamed.uz
Гепамед-ультра хусусий тиббий корхонаси
Контакт линзаларни тақадиган ҳар бир киши уларда ухлаш умуман мумкин эмаслигини эшитган. Аммо баъзида линзаларни олиб қўйиш учун шунчаки куч йўқ қолмайди. Ёки сиз тунни дўстларингиз билан ўтказяпсиз, ва ёнингизда линзалар учун идиш ва суюқлик йўқ.
Шох парда кислородни фақат бевосита ҳаводан олади. Контакт линзаларни таққанингизда эса унга борадиган кислород миқдори камаяди, кўзингизни юмганда кислород янада камаяди. Лос-Анжелесдаги Assil Eye институти шифокори ва офтальмологи Кэрри Ассиль (Kerry Assil) нинг таъкидлашича, инсон линзалар билан ухлаётганда кислород миқдори критик даражагача камайиши мумкин.
Кислород етишмаслиги натижасида шох парданинг шиши кузатилади ва бу кейинча эрозияга олиб келиши мумкин. Америкалик офтальмология академиясининг доктори Томас Штайнеманн (Thomas Steinemann) нинг сўзларига кўра, эрозия бактерияларнинг кириб келиш хавфини деярли 7 бараварга оширади. Кўзнинг тананинг бошқа аъзолари каби иммунитети бўлмаганлиги сабабли, унда инфекция жуда тез ривожланади.
Колумбия Университети профессори офтальмолог Жеймс Ауран фикрича контакт линзаларни ноўрин қўлланганда, линзалар инсон кўзида бактерияларни бемалол ривожланиши учун қулай шароит яратиладиган Петри идишлари ролини ўйнайди.
Контакт линзаларингизда 15 дақиқа мизғиб олишнинг зарари йўқми?
Доктор Ассил линзаларда 15 минут давомида ухлашга уринишни русча рулеткасига ёки миналар майдонида сайр қилишга таққослайди. Айтиб ўтилганидек контакт линзаларда ухлаганда мугуз парда шиши ривожланиб, бу сизнинг кўзларингиз очилгунга қадар давом этади. Линзаларингиз билан қанча узоқ ухласангиз, хавф шунчалик катта бўлади.
Контакт линзаларда ухлаш асорати кейинчалик хам сезилиши мумкин. Инсон кўзи йилига тахминан 3 000 000 мартагача юмилиб очилади ва хар юмилганда кўз пардалари артилади. Кўз шиллиқ пардалари дағаллашиб, етарлича мойланмайди. Бу холатга линзаларда ухлаганда кузатиладиган яллиғланиш қўшилганда - муаммони янада кучайганини кўриш мумкин. Ва агар сиз кўз қуруқшашига ва аллергик реакцияларга мойил бўлсангиз, у ҳолда линзаларда ухлаш натижасида уларни кўтара олмаслик ва кейинчалик линзаларни тақиб юра ололмасликка мажбур бўласиз.
Хулоса
Шундай экан, хар куни ухлашдан олдин линзаларни олиб қўйиш учун 30 сония вақт ажратинг ёки кун давомида тақиб юришга мослашган силикон гидрогел линзаларини сотиб олинг. Агар сиз бирон бир сабабга кўра линзаларда ухлаб қолишингизга тўғри келган бўлса (самолётда узоқ парвоз вақтида, ўз уйингиздан узоқда бир кеча тунаб қолиш каби), ухлашдан олдин кўзларингизга намлантирувчи томчи дориларни томизиб олинг. Ухлаб тургандан сўнг хам албатта кўп миқдорда бу суюқликдан томизинг. Намловчи суюқликни томизмасдан туриб, линзаларни ечишга уринманг. Негаки уйқу пайтида шундоқ хам зарар етиши мумкин бўлган кўзнинг тўр пардасини шикастлаб олишингиз мумкин.
http://gepamed.uz/news/article_detail.php?action=detail&code=729
Каналга уланиш учун: @gepamed_ultra
Шох парда кислородни фақат бевосита ҳаводан олади. Контакт линзаларни таққанингизда эса унга борадиган кислород миқдори камаяди, кўзингизни юмганда кислород янада камаяди. Лос-Анжелесдаги Assil Eye институти шифокори ва офтальмологи Кэрри Ассиль (Kerry Assil) нинг таъкидлашича, инсон линзалар билан ухлаётганда кислород миқдори критик даражагача камайиши мумкин.
Кислород етишмаслиги натижасида шох парданинг шиши кузатилади ва бу кейинча эрозияга олиб келиши мумкин. Америкалик офтальмология академиясининг доктори Томас Штайнеманн (Thomas Steinemann) нинг сўзларига кўра, эрозия бактерияларнинг кириб келиш хавфини деярли 7 бараварга оширади. Кўзнинг тананинг бошқа аъзолари каби иммунитети бўлмаганлиги сабабли, унда инфекция жуда тез ривожланади.
Колумбия Университети профессори офтальмолог Жеймс Ауран фикрича контакт линзаларни ноўрин қўлланганда, линзалар инсон кўзида бактерияларни бемалол ривожланиши учун қулай шароит яратиладиган Петри идишлари ролини ўйнайди.
Контакт линзаларингизда 15 дақиқа мизғиб олишнинг зарари йўқми?
Доктор Ассил линзаларда 15 минут давомида ухлашга уринишни русча рулеткасига ёки миналар майдонида сайр қилишга таққослайди. Айтиб ўтилганидек контакт линзаларда ухлаганда мугуз парда шиши ривожланиб, бу сизнинг кўзларингиз очилгунга қадар давом этади. Линзаларингиз билан қанча узоқ ухласангиз, хавф шунчалик катта бўлади.
Контакт линзаларда ухлаш асорати кейинчалик хам сезилиши мумкин. Инсон кўзи йилига тахминан 3 000 000 мартагача юмилиб очилади ва хар юмилганда кўз пардалари артилади. Кўз шиллиқ пардалари дағаллашиб, етарлича мойланмайди. Бу холатга линзаларда ухлаганда кузатиладиган яллиғланиш қўшилганда - муаммони янада кучайганини кўриш мумкин. Ва агар сиз кўз қуруқшашига ва аллергик реакцияларга мойил бўлсангиз, у ҳолда линзаларда ухлаш натижасида уларни кўтара олмаслик ва кейинчалик линзаларни тақиб юра ололмасликка мажбур бўласиз.
Хулоса
Шундай экан, хар куни ухлашдан олдин линзаларни олиб қўйиш учун 30 сония вақт ажратинг ёки кун давомида тақиб юришга мослашган силикон гидрогел линзаларини сотиб олинг. Агар сиз бирон бир сабабга кўра линзаларда ухлаб қолишингизга тўғри келган бўлса (самолётда узоқ парвоз вақтида, ўз уйингиздан узоқда бир кеча тунаб қолиш каби), ухлашдан олдин кўзларингизга намлантирувчи томчи дориларни томизиб олинг. Ухлаб тургандан сўнг хам албатта кўп миқдорда бу суюқликдан томизинг. Намловчи суюқликни томизмасдан туриб, линзаларни ечишга уринманг. Негаки уйқу пайтида шундоқ хам зарар етиши мумкин бўлган кўзнинг тўр пардасини шикастлаб олишингиз мумкин.
http://gepamed.uz/news/article_detail.php?action=detail&code=729
Каналга уланиш учун: @gepamed_ultra
Тромбоз нима?
Тромбоз - бу тананинг бир ёки бир нечта томирларида қон қуйқаси (тромб) пайдо бўлиши. Улар кўпинча оёқ, сон, чаноқ қон томирларида, баъзида тананинг бошқа қисмларидаги қон томирларда хам пайдо бўлади. Тромблар томирлардаги қон оқимини қисман ёки тўлиқ тўсиб қўяди, бу вақт ўтиши билан бир қатор касалликларга, ҳатто ўлимга олиб келиши мумкин.
Агар тромб узилиб, қон оқимидан бўйлаб бориб, ўпка артериясига тиқилиб қолса, ўпка тромбоэмболияси (ТЭЛА) ривожланади ва бу кўпинча ўлим билан якунланади. Шунинг учун тромбоз аниқлангандан сўнг уни даволаш керак.
Оёқларда тромбоз туфайли посттромбофлебит синдроми ҳам ривожланиши мумкин. Бунда бемор оёғида қаттиқ шиш, зичлашиш, яллиғланиш ва кейинча яралар пайдо бўлиши кузатилади
Тромбоз ривожланиши хавфи кимда юқори?
Ҳаракатсиз турмуш тарзини олиб борадиган ҳар бир кишида тромбоз ривожланиши хавфи юқори бўлади.
Қуйида айтиб ўтиладиган омилларнинг бир нечтаси мавжуд бўлганда бу хавф янада ортади:
• Суяклар синиши, мушакларнинг шикастланиши ёки жарроҳлик натижасида қон-томирларининг зарарланиши.
• Кам харакат қилиш натижасида қон оқимини секинлашуви.
• Қонда эстроген миқдори ортиши. Масалан, хомиладорликка қарши таблеткалар ичиш, гормон терапияси ёки ҳомиладорлик туфайли.
• Муайян тиббий ҳолатлар: юрак ёки ўпка касалликлари, Крон касаллиги, ярали колит, саратон касаллиги ва уни даволаш даври.
• Ирсий мойиллик: оилада кимдир тромбоз билан касалланган.
• Ёши - одамнинг ёши қанча катта бўлса, тромбоз хавфи шунчалик юқори бўлади.
• Семизлик. Ортиқча вазн чаноқ аъзолари веналарида ва оёқ томирларида қон босимини оширади.
• Қон ивишини бузилиши билан кечувчи ирсий касалликлар.
• Чекиш. Бу қон айланишига ёмон таъсир қилади.
Тромбоз хавфи у билан илгари оғриган беморларда сақланиб қолади. У яна қайталаниши мумкин.
Сизда тромбоз борлигини қандай билиш мумкин?
Кўпинча, одамлар қон-томирларида тромблар пайдо бўлганини билишмайди. Аммо баъзида қон томирларининг тромб натижасида тиқилиб қолишини ташқи белгилар билан аниқланиши мумкин.
Қуйида энг кенг тарқалган аломатлар келтирилади:
• шиш;
• зарарланган сохада кучли оғриқ;
• тромб ҳосил бўлган жойда терини қизариши ва қизиши;
• томирларнинг терида одатдагидан кўра яққолроқ кўриниши;
• агар бу оёқ томирлари тромбози бўлса, унда тиззани букаётганда оғриқ кучайиши.
Шифокорга қачон мурожаат қилиш керак?
Агар юқоридаги келтирилган аломатлар пайдо бўлса, иложи борича тезроқ шифокорингизга мурожаат қилинг. Агар даволовчи врачингиз тромбозга шубҳа қилса, у сизни флеболог ёки қон томир жарроҳига юборади.
Агар айтилган симптомлардан ташқари, нафас қисилиши, кўкрак қафасидаги оғриқ ёки безовталик, йўтал, кўп терлаш, бош айланиши ёки ҳушидан кетиш кузатилса ёки лабларингиз ва тирноқларингиз кўкарса, тез ёрдам чақиринг. Бу ўпка эмболияси белгиларидир.
Тромбозни қандай даволаш мумкин
Ташхис қўйиш учун шифокор сизни текширади, қон тахлилига, МРТга, компьютер томографиясига ёки флебографияга, шунингдек томирларни ультратовуш текширувига юборади. Бу тромбларни аниқлашга ва улар ҳаракат қиладими ёки йўқми аниклашга ёрдам беради.
Шундан кейин шифокор қонни суюлтирувчи воситаларни буюради. Бундан қўшимча компрессион пайпоқ кийишингиз керак бўлиши мумкин. Улар томирлар ичидаги босимни пасайтиради ва шиш пайдо бўлишининг олдини олишга ёрдам беради.
Баъзи ҳолларда томирга тромблар ҳаракатини тўсиш учун махсус фильтр ҳам қўйилиши мумкин. Ва айниқса қийин вазиятларда тромбни олиб ташлаш – тромбэктомия ташрихи бажарилади.
Тромбоз - бу тананинг бир ёки бир нечта томирларида қон қуйқаси (тромб) пайдо бўлиши. Улар кўпинча оёқ, сон, чаноқ қон томирларида, баъзида тананинг бошқа қисмларидаги қон томирларда хам пайдо бўлади. Тромблар томирлардаги қон оқимини қисман ёки тўлиқ тўсиб қўяди, бу вақт ўтиши билан бир қатор касалликларга, ҳатто ўлимга олиб келиши мумкин.
Агар тромб узилиб, қон оқимидан бўйлаб бориб, ўпка артериясига тиқилиб қолса, ўпка тромбоэмболияси (ТЭЛА) ривожланади ва бу кўпинча ўлим билан якунланади. Шунинг учун тромбоз аниқлангандан сўнг уни даволаш керак.
Оёқларда тромбоз туфайли посттромбофлебит синдроми ҳам ривожланиши мумкин. Бунда бемор оёғида қаттиқ шиш, зичлашиш, яллиғланиш ва кейинча яралар пайдо бўлиши кузатилади
Тромбоз ривожланиши хавфи кимда юқори?
Ҳаракатсиз турмуш тарзини олиб борадиган ҳар бир кишида тромбоз ривожланиши хавфи юқори бўлади.
Қуйида айтиб ўтиладиган омилларнинг бир нечтаси мавжуд бўлганда бу хавф янада ортади:
• Суяклар синиши, мушакларнинг шикастланиши ёки жарроҳлик натижасида қон-томирларининг зарарланиши.
• Кам харакат қилиш натижасида қон оқимини секинлашуви.
• Қонда эстроген миқдори ортиши. Масалан, хомиладорликка қарши таблеткалар ичиш, гормон терапияси ёки ҳомиладорлик туфайли.
• Муайян тиббий ҳолатлар: юрак ёки ўпка касалликлари, Крон касаллиги, ярали колит, саратон касаллиги ва уни даволаш даври.
• Ирсий мойиллик: оилада кимдир тромбоз билан касалланган.
• Ёши - одамнинг ёши қанча катта бўлса, тромбоз хавфи шунчалик юқори бўлади.
• Семизлик. Ортиқча вазн чаноқ аъзолари веналарида ва оёқ томирларида қон босимини оширади.
• Қон ивишини бузилиши билан кечувчи ирсий касалликлар.
• Чекиш. Бу қон айланишига ёмон таъсир қилади.
Тромбоз хавфи у билан илгари оғриган беморларда сақланиб қолади. У яна қайталаниши мумкин.
Сизда тромбоз борлигини қандай билиш мумкин?
Кўпинча, одамлар қон-томирларида тромблар пайдо бўлганини билишмайди. Аммо баъзида қон томирларининг тромб натижасида тиқилиб қолишини ташқи белгилар билан аниқланиши мумкин.
Қуйида энг кенг тарқалган аломатлар келтирилади:
• шиш;
• зарарланган сохада кучли оғриқ;
• тромб ҳосил бўлган жойда терини қизариши ва қизиши;
• томирларнинг терида одатдагидан кўра яққолроқ кўриниши;
• агар бу оёқ томирлари тромбози бўлса, унда тиззани букаётганда оғриқ кучайиши.
Шифокорга қачон мурожаат қилиш керак?
Агар юқоридаги келтирилган аломатлар пайдо бўлса, иложи борича тезроқ шифокорингизга мурожаат қилинг. Агар даволовчи врачингиз тромбозга шубҳа қилса, у сизни флеболог ёки қон томир жарроҳига юборади.
Агар айтилган симптомлардан ташқари, нафас қисилиши, кўкрак қафасидаги оғриқ ёки безовталик, йўтал, кўп терлаш, бош айланиши ёки ҳушидан кетиш кузатилса ёки лабларингиз ва тирноқларингиз кўкарса, тез ёрдам чақиринг. Бу ўпка эмболияси белгиларидир.
Тромбозни қандай даволаш мумкин
Ташхис қўйиш учун шифокор сизни текширади, қон тахлилига, МРТга, компьютер томографиясига ёки флебографияга, шунингдек томирларни ультратовуш текширувига юборади. Бу тромбларни аниқлашга ва улар ҳаракат қиладими ёки йўқми аниклашга ёрдам беради.
Шундан кейин шифокор қонни суюлтирувчи воситаларни буюради. Бундан қўшимча компрессион пайпоқ кийишингиз керак бўлиши мумкин. Улар томирлар ичидаги босимни пасайтиради ва шиш пайдо бўлишининг олдини олишга ёрдам беради.
Баъзи ҳолларда томирга тромблар ҳаракатини тўсиш учун махсус фильтр ҳам қўйилиши мумкин. Ва айниқса қийин вазиятларда тромбни олиб ташлаш – тромбэктомия ташрихи бажарилади.
Агар сизда тромбоз кузатилса, уй шароитида нима қилиш керак?
Шифокор буюрган дори-дармонларни қабул қилишдан ташқари, сиз турмуш тарзингизни ўзгартиришингиз керак. Бу сизнинг танангизга касалликни енгишга ёрдам беради. Бунинг учун:
• Кўпроқ ҳаракатланинг. Юриш зарарланган томирларда қон айланишини яхшилайди. Бу бошқа тромблар пайдо бўлиш хавфини камайтиради.
• Ётганингизда оғриётган оёғингизни баландроқ тутинг. Бу болдир томирларида веноз босимни пасайтиради ва қон оқимини яхшилайди. Агар сиз диванда ётган бўлсангиз, оёғингиз остига ёстиқча қўйинг. Кресло ёки стулда ўтирган бўлсангиз оёғингиз остига бирон бир кўтариб турувчи мосламани қўйиб олинг.
• Тўғри овқатланинг. Организмни зарур витаминлар ва минераллар билан таъминлаш учун кўпроқ мева, сабзавот ва донли донларни истеъмол қилинг. Витамин К ни кўп тутувчи озиқ-овқатларни ортиқча истеъмол қилманг: у дори дармонларни қонни суюлтиришига халақит беради. Рационни шифокор тайинлаши керак. Масалан, жигар, исмалоқ, брокколи ва бошқа турдаги карам, пиёз каби махсулотлар енг.
• Агар бирон бир витамин биоқўшимчасини истеъмол қилмоқчи бўлсангиз, шифокорингиз билан маслахатлашинг. Улар сиз қабул қилаётган дорилар билан мос келмаслиги мумкин.
Тромбозни қандай олдини олиш мумкин
Профилактик чоралар унчалик кўп эмас. Узоқ вақт давомида битта ҳолатда ўтирмасликка ҳаракат қилинг, кўпроқ юринг, ҳеч бўлмаганда енгил жисмоний машқларни бажаринг.
Агар сиз узоқ вақт ўтирган бўлсангиз ва чигал ёзди машқларини бажаришни имконияти бўлмаса (масалан, машинада саёҳат пайтида), оёқларингиз билан оддий ҳаракатлар қилинг - товонингизни кўтаринг ва туширинг.
Шунингдек, мутахассислар ортиқча вазнли одамларга озишни, чекувчилар эса ёмон одатдан воз кечишни тавсия қиладилар.
http://gepamed.uz/news/article_detail.php?action=detail&code=730
Каналга уланиш учун: @gepamed_ultra
Шифокор буюрган дори-дармонларни қабул қилишдан ташқари, сиз турмуш тарзингизни ўзгартиришингиз керак. Бу сизнинг танангизга касалликни енгишга ёрдам беради. Бунинг учун:
• Кўпроқ ҳаракатланинг. Юриш зарарланган томирларда қон айланишини яхшилайди. Бу бошқа тромблар пайдо бўлиш хавфини камайтиради.
• Ётганингизда оғриётган оёғингизни баландроқ тутинг. Бу болдир томирларида веноз босимни пасайтиради ва қон оқимини яхшилайди. Агар сиз диванда ётган бўлсангиз, оёғингиз остига ёстиқча қўйинг. Кресло ёки стулда ўтирган бўлсангиз оёғингиз остига бирон бир кўтариб турувчи мосламани қўйиб олинг.
• Тўғри овқатланинг. Организмни зарур витаминлар ва минераллар билан таъминлаш учун кўпроқ мева, сабзавот ва донли донларни истеъмол қилинг. Витамин К ни кўп тутувчи озиқ-овқатларни ортиқча истеъмол қилманг: у дори дармонларни қонни суюлтиришига халақит беради. Рационни шифокор тайинлаши керак. Масалан, жигар, исмалоқ, брокколи ва бошқа турдаги карам, пиёз каби махсулотлар енг.
• Агар бирон бир витамин биоқўшимчасини истеъмол қилмоқчи бўлсангиз, шифокорингиз билан маслахатлашинг. Улар сиз қабул қилаётган дорилар билан мос келмаслиги мумкин.
Тромбозни қандай олдини олиш мумкин
Профилактик чоралар унчалик кўп эмас. Узоқ вақт давомида битта ҳолатда ўтирмасликка ҳаракат қилинг, кўпроқ юринг, ҳеч бўлмаганда енгил жисмоний машқларни бажаринг.
Агар сиз узоқ вақт ўтирган бўлсангиз ва чигал ёзди машқларини бажаришни имконияти бўлмаса (масалан, машинада саёҳат пайтида), оёқларингиз билан оддий ҳаракатлар қилинг - товонингизни кўтаринг ва туширинг.
Шунингдек, мутахассислар ортиқча вазнли одамларга озишни, чекувчилар эса ёмон одатдан воз кечишни тавсия қиладилар.
http://gepamed.uz/news/article_detail.php?action=detail&code=730
Каналга уланиш учун: @gepamed_ultra
gepamed.uz
Гепамед-ультра хусусий тиббий корхонаси
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
БОЛА НИМАГА ТЕБРАНАДИ ЁКИ ЯКТАЦИЯ ФЕНОМЕНИ ХАҚИДА?
Яктация – бу асосан ёш болаларда кузатиладиган, бошни ёки бутун танани тартибсиз мувофиқлаштирилмаган чайқалиш кўринишидаги қўзғалиш хисобланади. Одатда бундай тебранишлар болада қониқиш ҳисси билан бирга келади ва бошқаларнинг уни таъқиқлаши боланинг норозилиги ва йиғлашига сабаб бўлади. Бошни тебраниши - бошнинг тез ритмик ҳаракатлари (эгилиш, айланиш) билан тавсифланади ва неврозли ёш болаларда, кўпинча ухлашдан олдин кузатилади. Яктацияни шунингдек, онгнинг аментив ва оғир делирий бузилишларида хам кузатиш мумкин.
Болалардаги яктация феномени оналарни ташвишга солади. Боланинг танаси ва / ёки бошини онгсиз равишда силкитаётганини пайқаб, ёш ота-она биринчи навбатда невропатологга мурожаат қилади. Аслида, бу тўғри - ҳар қандай тушунарсиз муаммо билан сиз мутахассисга мурожаат қилишингиз керак, аммо айрим вахимачи аёллар бу билан ўзларини хам, атрофидагиларни хам асабий ҳолатга келтирадилар.
Болаларда яктация сабаблари
Яктациянинг келиб чиқишида ташқи ритмик стимуляциянинг сурункали етишмовчилиги ва ҳаракатланиш фаоллигининг чекланиши алоҳида аҳамиятга эга. Яктация кузатиладиган болаларда туғилишданоқ сезги (сенсор) стимуляциясига бўлган эҳтиёж юқори бўлади, яъни улар тебраниш, ритм ва мусиқага алоҳида муҳаббат кўрсатадилар. Яктация психотравматик омиллар хисобига хам ривожланиб, уларга: болани онадан ажратиш ёки уни ёпиқ болалар муассасаларида (болалар уйларида) тарбияланиши киради.
Яктация ривожланишида шунингдек, оила аъзолари ўртасидаги зиддиятли муносабатлар, боланинг эмоционал ва жисмоний зўриқиши ҳам муҳим роль ўйнайди. Яктациянинг биринчи кўринишларини боланинг ҳаётий стереотипининг ўзгариши (тишларнинг пайдо бўлиши, ўтиришдан эмаклашга, эмаклашдан юришга ўтиш) даврида кузатиш мумкин. Бир қатор ҳолатларда яктация уйқу ритмини бузилиши билан бирга келади, бу ЭЭГ тадқиқотлари билан тасдиқланган.
Боланинг сенсор стимуляциясига бўлган юқори эҳтиёжининг энг кенг тарқалган сабаблари қуйидагилардир:
• Чақалоқнинг эмоционал ноқулайликларни ҳис қилиши – уйқу билан боғлиқ муаммолар;
• Бола тебраниши орқали мушакларнинг кучланиш даражасини мустақил равишда камайтиришга ҳаракат қилади;
• Бола ўзининг вестибуляр аппаратини асосий харакат жараёнини ўзгартиришга тайёрлайди - эмаклашни ёки юришни бошлашни ўрганади;
• Бола организмида Д витамини етишмовчилиги мавжуд - рахит касаллиги ривожланиши хавфи мавжуд;
• Бола оғриқни енгиллаштирмоқчи бўлади, эҳтимол тиши чиқаётганидан азият чекаётган бўлиши мумкин;
• Боланинг интракраниал босими юқори бўлиши мумкин - бола бош оғриғини камайтиришга харакат қилади;
• Яктация боланинг онаси қорнидаги давридаги гипоксиясининг оқибати бўлиши мумкин.
Айтиб ўтилган сабабларнинг айримлари жиддий ва хатто хавфли хисобланиб, мутахассис маслахатини олишни талаб этади. Шунингдек, вахима қилмасдан болага энди ўрганган янги харакати ёқиб қолган бўлиши мумкинлигини хам инкор этиб қўйиш лозим.
Болалардаги яктация феномени оналарни ташвишга солади. Боланинг танаси ва / ёки бошини онгсиз равишда силкитаётганини пайқаб, ёш ота-она биринчи навбатда невропатологга мурожаат қилади. Аслида, бу тўғри - ҳар қандай тушунарсиз муаммо билан сиз мутахассисга мурожаат қилишингиз керак, аммо айрим вахимачи аёллар бу билан ўзларини хам, атрофидагиларни хам асабий ҳолатга келтирадилар.
Болаларда яктация сабаблари
Яктациянинг келиб чиқишида ташқи ритмик стимуляциянинг сурункали етишмовчилиги ва ҳаракатланиш фаоллигининг чекланиши алоҳида аҳамиятга эга. Яктация кузатиладиган болаларда туғилишданоқ сезги (сенсор) стимуляциясига бўлган эҳтиёж юқори бўлади, яъни улар тебраниш, ритм ва мусиқага алоҳида муҳаббат кўрсатадилар. Яктация психотравматик омиллар хисобига хам ривожланиб, уларга: болани онадан ажратиш ёки уни ёпиқ болалар муассасаларида (болалар уйларида) тарбияланиши киради.
Яктация ривожланишида шунингдек, оила аъзолари ўртасидаги зиддиятли муносабатлар, боланинг эмоционал ва жисмоний зўриқиши ҳам муҳим роль ўйнайди. Яктациянинг биринчи кўринишларини боланинг ҳаётий стереотипининг ўзгариши (тишларнинг пайдо бўлиши, ўтиришдан эмаклашга, эмаклашдан юришга ўтиш) даврида кузатиш мумкин. Бир қатор ҳолатларда яктация уйқу ритмини бузилиши билан бирга келади, бу ЭЭГ тадқиқотлари билан тасдиқланган.
Боланинг сенсор стимуляциясига бўлган юқори эҳтиёжининг энг кенг тарқалган сабаблари қуйидагилардир:
• Чақалоқнинг эмоционал ноқулайликларни ҳис қилиши – уйқу билан боғлиқ муаммолар;
• Бола тебраниши орқали мушакларнинг кучланиш даражасини мустақил равишда камайтиришга ҳаракат қилади;
• Бола ўзининг вестибуляр аппаратини асосий харакат жараёнини ўзгартиришга тайёрлайди - эмаклашни ёки юришни бошлашни ўрганади;
• Бола организмида Д витамини етишмовчилиги мавжуд - рахит касаллиги ривожланиши хавфи мавжуд;
• Бола оғриқни енгиллаштирмоқчи бўлади, эҳтимол тиши чиқаётганидан азият чекаётган бўлиши мумкин;
• Боланинг интракраниал босими юқори бўлиши мумкин - бола бош оғриғини камайтиришга харакат қилади;
• Яктация боланинг онаси қорнидаги давридаги гипоксиясининг оқибати бўлиши мумкин.
Айтиб ўтилган сабабларнинг айримлари жиддий ва хатто хавфли хисобланиб, мутахассис маслахатини олишни талаб этади. Шунингдек, вахима қилмасдан болага энди ўрганган янги харакати ёқиб қолган бўлиши мумкинлигини хам инкор этиб қўйиш лозим.
Яктация белгилари
Яктация болаларнинг бармоқни сўриш каби кўпинча эрта болалик даврида учрайди. Одатда яктация - бу ўтирган ёки тик турган ҳолда бошни ёки танани олдинга ва орқага ёки икки ёнбошга чайқалиши кўринишига эга. Бола тик турган ҳолатда тебранганда албатта қўллари билан бешик ёки ўйин майдончаси (манеж) деворларини ушлаб туради.
Шуни таъкидлаш керакки, яктация содир бўладиган бола танасининг холати, асосан унинг харакат кўникмаларининг ривожланиш даражасига боғлиқ. Жумладан, ағдарилишни ўрганган 4-5 ойлик болачаларда, чайқалиш боланинг гох қоринга, гох орқаси билан ётиб олиши тарзида кечади.
Ярим яшар болачаларда яктациянинг ўзига хос шакли кузатилади. Яъни, болача боши ва товонига таяниб («курашчи кўприк» позаси) тебранади. Бу холатни тоник талваса белгиси – опистотонус билан фарқлаш керак бўлади.
Бола гавдасини кўтариб эмаклай бошлаганда тўрт оёқ холатида туриб танасини олдинга ва орқага қилиб тебраниши хам кузатилади. Яктациянинг асоратланган тури болани боши билан горизонтал ёки вертикал юзаларга уриши хисобланади. Бу кўпинча кўринадиган косметик нуқсонларга олиб келади (пешонанинг шиши, гематомалар ва бошқалар).
Кўпгина болаларда яктация мактабгача ёки эрта мактаб ёшида йўқолади.
Яктация қанчалик хавфли?
Эҳтиёткор оналар ўзларининг севимли болаларининг хатти-ҳаракатларидаги ҳар қандай ўзгаришларига эътибор қаратади ва шубҳасиз яктация белгилари уларни қўрқитади. Бундай ҳолда, неврологга мурожаат қилиш керак - мутахассис текширув ўтказади ва рефлектор чайқалишининг аниқ сабабини аниқлайди.
Бироқ, ортиқча шубхаланиш хам нотўғри, негаки 5 ойдан 8 ойгача бўлган кўплаб болаларда, айниқса ўғил болалар яктация феноменига мойил бўлади. Бундай ҳодисага эга бўлган бола кўпинча онанинг ҳаракатларини такрорлаб ўзини силкитишга «ёрдам беради». Тажрибали мутахассис боладаги ўзгаришларни мутлақо нормал эканлигини ва ёш ота-оналарни жуда қўрқитадиган холат, болада аутизм ёки ривожланишдан ортда қолиш каби муаммолар тахдид қилмаётганини айта олади.
Патологик одатларни даволаш
Яктация феноменини даволашнинг асосий усули - психотерапия. Энг эффектив усул: оилавий психотерапия, бола тарбиясини нормаллаштириш бўйича умумий чоралар ва оиладаги муносабатларни уйғунлаштирадиган бошқа усуллар самарали бўлади. Мактабгача ёшдаги болалар учун ўйин терапияси тавсия этилади.
Яктация одатларининг профилактикаси.
• Оилавий муносабатларни уйғунлаштириш;
• Тарбия услубини барқарорлаштириш, хар қандай ёндашувни юмшатиш;
• Бола билан ҳиссий яқинлик, унинг ҳиссиётларига қизиқиш;
• Бола билан ижодий фаолият турлари ва жисмоний машқлар бажариш.
http://gepamed.uz/news/article_detail.php?action=detail&code=731
Каналга уланиш учун: @gepamed_ultra
Яктация болаларнинг бармоқни сўриш каби кўпинча эрта болалик даврида учрайди. Одатда яктация - бу ўтирган ёки тик турган ҳолда бошни ёки танани олдинга ва орқага ёки икки ёнбошга чайқалиши кўринишига эга. Бола тик турган ҳолатда тебранганда албатта қўллари билан бешик ёки ўйин майдончаси (манеж) деворларини ушлаб туради.
Шуни таъкидлаш керакки, яктация содир бўладиган бола танасининг холати, асосан унинг харакат кўникмаларининг ривожланиш даражасига боғлиқ. Жумладан, ағдарилишни ўрганган 4-5 ойлик болачаларда, чайқалиш боланинг гох қоринга, гох орқаси билан ётиб олиши тарзида кечади.
Ярим яшар болачаларда яктациянинг ўзига хос шакли кузатилади. Яъни, болача боши ва товонига таяниб («курашчи кўприк» позаси) тебранади. Бу холатни тоник талваса белгиси – опистотонус билан фарқлаш керак бўлади.
Бола гавдасини кўтариб эмаклай бошлаганда тўрт оёқ холатида туриб танасини олдинга ва орқага қилиб тебраниши хам кузатилади. Яктациянинг асоратланган тури болани боши билан горизонтал ёки вертикал юзаларга уриши хисобланади. Бу кўпинча кўринадиган косметик нуқсонларга олиб келади (пешонанинг шиши, гематомалар ва бошқалар).
Кўпгина болаларда яктация мактабгача ёки эрта мактаб ёшида йўқолади.
Яктация қанчалик хавфли?
Эҳтиёткор оналар ўзларининг севимли болаларининг хатти-ҳаракатларидаги ҳар қандай ўзгаришларига эътибор қаратади ва шубҳасиз яктация белгилари уларни қўрқитади. Бундай ҳолда, неврологга мурожаат қилиш керак - мутахассис текширув ўтказади ва рефлектор чайқалишининг аниқ сабабини аниқлайди.
Бироқ, ортиқча шубхаланиш хам нотўғри, негаки 5 ойдан 8 ойгача бўлган кўплаб болаларда, айниқса ўғил болалар яктация феноменига мойил бўлади. Бундай ҳодисага эга бўлган бола кўпинча онанинг ҳаракатларини такрорлаб ўзини силкитишга «ёрдам беради». Тажрибали мутахассис боладаги ўзгаришларни мутлақо нормал эканлигини ва ёш ота-оналарни жуда қўрқитадиган холат, болада аутизм ёки ривожланишдан ортда қолиш каби муаммолар тахдид қилмаётганини айта олади.
Патологик одатларни даволаш
Яктация феноменини даволашнинг асосий усули - психотерапия. Энг эффектив усул: оилавий психотерапия, бола тарбиясини нормаллаштириш бўйича умумий чоралар ва оиладаги муносабатларни уйғунлаштирадиган бошқа усуллар самарали бўлади. Мактабгача ёшдаги болалар учун ўйин терапияси тавсия этилади.
Яктация одатларининг профилактикаси.
• Оилавий муносабатларни уйғунлаштириш;
• Тарбия услубини барқарорлаштириш, хар қандай ёндашувни юмшатиш;
• Бола билан ҳиссий яқинлик, унинг ҳиссиётларига қизиқиш;
• Бола билан ижодий фаолият турлари ва жисмоний машқлар бажариш.
http://gepamed.uz/news/article_detail.php?action=detail&code=731
Каналга уланиш учун: @gepamed_ultra
gepamed.uz
Гепамед-ультра хусусий тиббий корхонаси
Диарея - эртами-кечми ҳамма инсон дуч келадиган холат бўлиб, аксарият ҳолларда ич кетиши ўз-ўзидан хавфсиз тарзда бир икки кун ичида ўтиб кетади. Айрим пайтларда эса диарея жиддий муаммо туғдириши мумкин.
Қачон зудлик билан шифокорга мурожаат қилиш керак?
• Нафақат ич ўтиши, балки унда қон аралашмаси бўлиши ёки ахлатнинг ивиган қон хисобига қорайиши.
• Ич кетиши билан биргаликда сизда тана хароратини кўтарилиши (38,3°С дан юқори).
• Йўқотаётган суюқликни тўлдириш учун суюқлик ичишга халақит берадиган даражада кучли кўнгил айниши ва қусиш.
• Қоринда ёки орқа пешобда қаттиқ оғриқ сезилиши.
• Диарея чет элдан қайтиб келганингиздан кейин пайдо бўлганда.
• Сийдик рангини ўта тўқ рангга кириши.
• Юрак уришлари сонини тезлашиши.
• Диарея кучли бош оғриғи, асабийлашиш, онгни хиралашиши билан бирга келганда.
Ушбу аломатлар беморда юқумли касаллик хисобига ўткир яллиғланиш жараёнини ёки оғир сувсизланиш борлигини кўрсатади. Хар иккала вазият ҳам бир хил даражада хавфли ва ўлимгача олиб келади. Шунинг учун, уй шароитида даволаниш билан чегараланманг ва шифокорга мурожаат қилишни ортга сурманг.
Хавфли белгилар бўлмагандагина диареяни оддий усуллар билан даволаш мумкин.
Диарея қаердан пайдо бўлади?
Диарея ювилмаган қўллар касаллиги деб аталади ва бу қайсидир маънода тўғри хисобланиб, кўпинча диарея гигиена талабларига эътибор бермайдиган инсонларда ривожланади. Диареяни келтириб чиқарадиган энг кенг тарқалган сабаблар қуйидагилар.
1. Вирусли инфекциялар
Қўлларни ювмаслик, анхордан сув ичиш ёки бўлмаса ювилмаган олмани ейиш ич ўтиши билан намоён бўладиган ротавирус инфекцияси, цитомегаловирус, вирусли гепатит ёки бошқа хазм тизими касалликларини юқтиришга сабаб бўлади.
2. Бактериялар ва паразитлар
Улар айтиб ўтганимиздек етарлича ювилмаган махсулотларни истеъмол қилиш натижасида организмга кириб боради. Бактериялар ва паразитлар келтириб чиқарадиган диарея кўпинча инсон бегона мамлакатларга борганда кузатилади ва шунинг учун улар «саёҳатчи диареяси» номини олган.
3. Айрим дориларни қабул қилиш, масалан:
• антибиотиклар;
• антацид препаратлар, айниқса таркибида магний бўлса;
• саратон касаллигини даволаш учун ишлатиладиган айрим дорилар.
4. Сунъий тотлантирувчилар
Инсоннинг ҳазм қилиш тизими сорбитол, маннитол, аспартам каби синтетик ширин таъм берувчи моддаларни доим хам ўзлаштира олмайди. Улар кўпинча қорин дам бўлиши ва диареяга олиб келади.
5. Фруктоза ёки лактозани қабул қила олмаслик
Лактоза сут маҳсулотларида мавжуд бўлган табиий шакар хисобланса, фруктоза - мевалар ёки асалда учрайди. Улар табиий углеводлар хисоблансада айрим инсонлар хазм тизими уларни ўзлаштира олмайди ва диареяга олиб келади. Айниқса ёш ўтган сайин организмда лактозани ҳазм қилишга ёрдам берадиган ферментлар миқдори камаяди. Шунинг учун лактозани сингдира олмаслик кўпинча қарияларда намоён бўлади.
6. Овқат ҳазм қилиш тизимининг бузилиши
Диареяни вақти-вақти билан қўзғатиши мумкин бўлган касалликлар қуйидагилар:
• ярали ва микроскопик колит;
• целиакия (глютенли энтеропатия);
• таъсирланган ичак синдроми;
• Крон касаллиги - ошқозон-ичак трактининг яллиғланиш касаллиги.
7. Спиртли ичимликларни суистеъмол қилиш
Кўп миқдорда спиртли ичимликлар ичак шиллиқ қаватига зарар этказиши ва унинг микрофлораси таркибини бузиши мумкин.
8. Баъзи гормонал касалликлар
Диарея - бу қандли диабет ва гипертиреозда (қалқонсимон безнинг фаоллиги ортганда) тез-тез учрайдиган ҳодиса.
9. Югуриш
Баъзи одамлар учун бу севимли машғулот диареяни қўзғатади ва бу тури «югурувчилар диареяси» дейилади.
Қачон зудлик билан шифокорга мурожаат қилиш керак?
• Нафақат ич ўтиши, балки унда қон аралашмаси бўлиши ёки ахлатнинг ивиган қон хисобига қорайиши.
• Ич кетиши билан биргаликда сизда тана хароратини кўтарилиши (38,3°С дан юқори).
• Йўқотаётган суюқликни тўлдириш учун суюқлик ичишга халақит берадиган даражада кучли кўнгил айниши ва қусиш.
• Қоринда ёки орқа пешобда қаттиқ оғриқ сезилиши.
• Диарея чет элдан қайтиб келганингиздан кейин пайдо бўлганда.
• Сийдик рангини ўта тўқ рангга кириши.
• Юрак уришлари сонини тезлашиши.
• Диарея кучли бош оғриғи, асабийлашиш, онгни хиралашиши билан бирга келганда.
Ушбу аломатлар беморда юқумли касаллик хисобига ўткир яллиғланиш жараёнини ёки оғир сувсизланиш борлигини кўрсатади. Хар иккала вазият ҳам бир хил даражада хавфли ва ўлимгача олиб келади. Шунинг учун, уй шароитида даволаниш билан чегараланманг ва шифокорга мурожаат қилишни ортга сурманг.
Хавфли белгилар бўлмагандагина диареяни оддий усуллар билан даволаш мумкин.
Диарея қаердан пайдо бўлади?
Диарея ювилмаган қўллар касаллиги деб аталади ва бу қайсидир маънода тўғри хисобланиб, кўпинча диарея гигиена талабларига эътибор бермайдиган инсонларда ривожланади. Диареяни келтириб чиқарадиган энг кенг тарқалган сабаблар қуйидагилар.
1. Вирусли инфекциялар
Қўлларни ювмаслик, анхордан сув ичиш ёки бўлмаса ювилмаган олмани ейиш ич ўтиши билан намоён бўладиган ротавирус инфекцияси, цитомегаловирус, вирусли гепатит ёки бошқа хазм тизими касалликларини юқтиришга сабаб бўлади.
2. Бактериялар ва паразитлар
Улар айтиб ўтганимиздек етарлича ювилмаган махсулотларни истеъмол қилиш натижасида организмга кириб боради. Бактериялар ва паразитлар келтириб чиқарадиган диарея кўпинча инсон бегона мамлакатларга борганда кузатилади ва шунинг учун улар «саёҳатчи диареяси» номини олган.
3. Айрим дориларни қабул қилиш, масалан:
• антибиотиклар;
• антацид препаратлар, айниқса таркибида магний бўлса;
• саратон касаллигини даволаш учун ишлатиладиган айрим дорилар.
4. Сунъий тотлантирувчилар
Инсоннинг ҳазм қилиш тизими сорбитол, маннитол, аспартам каби синтетик ширин таъм берувчи моддаларни доим хам ўзлаштира олмайди. Улар кўпинча қорин дам бўлиши ва диареяга олиб келади.
5. Фруктоза ёки лактозани қабул қила олмаслик
Лактоза сут маҳсулотларида мавжуд бўлган табиий шакар хисобланса, фруктоза - мевалар ёки асалда учрайди. Улар табиий углеводлар хисоблансада айрим инсонлар хазм тизими уларни ўзлаштира олмайди ва диареяга олиб келади. Айниқса ёш ўтган сайин организмда лактозани ҳазм қилишга ёрдам берадиган ферментлар миқдори камаяди. Шунинг учун лактозани сингдира олмаслик кўпинча қарияларда намоён бўлади.
6. Овқат ҳазм қилиш тизимининг бузилиши
Диареяни вақти-вақти билан қўзғатиши мумкин бўлган касалликлар қуйидагилар:
• ярали ва микроскопик колит;
• целиакия (глютенли энтеропатия);
• таъсирланган ичак синдроми;
• Крон касаллиги - ошқозон-ичак трактининг яллиғланиш касаллиги.
7. Спиртли ичимликларни суистеъмол қилиш
Кўп миқдорда спиртли ичимликлар ичак шиллиқ қаватига зарар этказиши ва унинг микрофлораси таркибини бузиши мумкин.
8. Баъзи гормонал касалликлар
Диарея - бу қандли диабет ва гипертиреозда (қалқонсимон безнинг фаоллиги ортганда) тез-тез учрайдиган ҳодиса.
9. Югуриш
Баъзи одамлар учун бу севимли машғулот диареяни қўзғатади ва бу тури «югурувчилар диареяси» дейилади.
Диареяда нима қилиш керак
Кўп ҳолларда диарея даволанишни талаб қилмайди, чунки у ўз-ўзидан тезда ўтиб кетади. Тузалиш жараёнини тезлаштириш учун қуйидагиларга амал қилинг:
• Кўп микдорда суюқлик ичинг: сув, булон, мевали ичимликлар, компотлар, шарбатлар. Кофеин ва спиртли ичимликлардан сақланинг.
• Рационингизга клетчаткани кам тутувчи овқатлар киритинг: пиширилган тухум, қайнатилган гуруч ёки товуқ гўшти, оқ нон.
• Бир мунча вақт ёғли овқатлар, клетчаткага бой махсулотлар (хом мева ва сабзавотлар, донли махсулотлар) ва зираворлардан сақланинг.
• Ичак микрофлорасини тиклашга ёрдам берадиган моддалар – пробиотикларни қабул қилинг. Керакли препаратни танлашда терапевт билан маслахатлашинг.
Агар диарея давом этса нима қилиш керак
Диареч икки кундан кўпроқ давом этса шифокорга учраш керак бўлади. Негаки, диарея танадаги қандайдир ички жиддий бузилишлардан келиб чиққан бўлиши мумкин. Шифокор ҳамроҳлик қилувчи аломатлар ҳақида сўрайди, сизнинг касаллик тарихингизни сураб суриштиради. Сизга қон, сийдик ва нажасни текшириш керак бўлиши мумкин. Текширув ва тест натижаларига қараб, шифокор ташхис қўяди ва даво чораларини белгилайди.
http://gepamed.uz/news/article_detail.php?action=detail&code=732
Каналга уланиш учун: @gepamed_ultra
Кўп ҳолларда диарея даволанишни талаб қилмайди, чунки у ўз-ўзидан тезда ўтиб кетади. Тузалиш жараёнини тезлаштириш учун қуйидагиларга амал қилинг:
• Кўп микдорда суюқлик ичинг: сув, булон, мевали ичимликлар, компотлар, шарбатлар. Кофеин ва спиртли ичимликлардан сақланинг.
• Рационингизга клетчаткани кам тутувчи овқатлар киритинг: пиширилган тухум, қайнатилган гуруч ёки товуқ гўшти, оқ нон.
• Бир мунча вақт ёғли овқатлар, клетчаткага бой махсулотлар (хом мева ва сабзавотлар, донли махсулотлар) ва зираворлардан сақланинг.
• Ичак микрофлорасини тиклашга ёрдам берадиган моддалар – пробиотикларни қабул қилинг. Керакли препаратни танлашда терапевт билан маслахатлашинг.
Агар диарея давом этса нима қилиш керак
Диареч икки кундан кўпроқ давом этса шифокорга учраш керак бўлади. Негаки, диарея танадаги қандайдир ички жиддий бузилишлардан келиб чиққан бўлиши мумкин. Шифокор ҳамроҳлик қилувчи аломатлар ҳақида сўрайди, сизнинг касаллик тарихингизни сураб суриштиради. Сизга қон, сийдик ва нажасни текшириш керак бўлиши мумкин. Текширув ва тест натижаларига қараб, шифокор ташхис қўяди ва даво чораларини белгилайди.
http://gepamed.uz/news/article_detail.php?action=detail&code=732
Каналга уланиш учун: @gepamed_ultra
gepamed.uz
Гепамед-ультра хусусий тиббий корхонаси