جشنوارۀ فیلم فجر؛ آری یا نه؟
از سرمقالۀ شمارۀ جدید «فیلم امروز»
@filmemrooz_official
ویدئو: نماهایی از دهمین جشنواره فیلم فجر، 1370

... و حالا چهل‌ویکمین جشنوارۀ فیلم فجر. آیا این جشنی بر بالین سینمایی رنجور و زخمی و بحران‌زده است؟ سینمایی کم‌تماشاگر و در آستانۀ ورشکستگی و دچار ریزش نیروها که از هر طرف بر سرش می‌زنند؟ معترض یک جور و مدیر و مسئول جور دیگر. جشنواره‌ای برای چنین سینمایی، سینمایی بیمار و مورد سوءظن که دست‌اندرکارانش یا با انواع محدودیت‌ها روبه‌رویند یا نوبت خود را انتظار می‌کشند، انگار باید همین جوری باشد که هست. جشنواره‌ای که خود برگزارکنندگانش هم قواعد بازی را رعایت نمی‌کنند و تازه روز 28 دی اعلام کرده‌اند که فهرست فیلم‌ها را یک هفته پیش از آغاز جشنواره منتشر می‌کنند! انتشار ویژه‌نامه برای چنین جشنواره‌ای، حتی در صورت عملی بودنش با متوقف کردن زمان، آیا چهارمضرابی بر بالین آن بیمار رنجور است یا باید مرثیه‌ای باشد از سوز دل؟
...همیشه ویژه‌نامۀ جشنواره را به خاطر سینمای ایران، سینماگران و تماشاگران مشتاقش تدارک می‌دیدیم؛ آن هم با تیراژی بیش‌تر از شماره‌های عادی. انگیزۀ ما در 3۵ دورۀ گذشته، شور و اشتیاقی بوده که در خود سینمای ایران، کم یا بیش، نسبت به جشنواره وجود داشته است؛ در سینماگرانی که هر سال به تعدادشان اضافه می‌شده و تماشاگران مشتاقی که از ایستادن در صف‌های طولانی خرید بلیت همراه با یک ویژه‌نامۀ «فیلم» خاطرات بسیار دارند...
حالا امسال بر خلاف گفته‌های رسمی، وضعیت عادی نیست؛ نه در میان سینماگران، نه در میان تماشاگران، نه در سازوکار خود جشنواره، نه در فضای رسانه‌ای، و نه در کوچه و خیابان. راستش از چند ماه پیش که مثل هر سال به بهمن نزدیک می‌شدیم، داشتیم به روال کار هر سال‌مان در این هفته‌ها و ماه‌ها فکر می‌کردیم اما هر چه زمان می‌گذشت، با توجه به مجموعۀ شرایط و خروجی خود جشنواره، می‌دیدیم که در این شرایط حتی نمی‌توانیم وظیفه‌مان را به عنوان رسانه هم درست انجام بدهیم. و مدام بیش‌تر و بیش‌تر این پرسش را با خودمان تکرار می‌کردیم که ویژه‌نامۀ جشنواره آیا؟ چرا؟ با چی؟ با کدام اطلاعات؟ برای چه کسی؟ برای جشنواره‌ای که فیلم‌هایش یک هفته قبل از آغازش اعلام می‌شود چه می‌توان کرد؟ کار تصویری در فضای مجازی هم با این وضعیت اینترنت و فیلترینگ که به شوخی شبیه است. جشنواره‌ای که شور و نشاط سینماگر و تماشاگران همیشگی‌اش در آن غایب است، اصلاً نیازی به ویژه‌نامۀ ما دارد؟...*
@filmemrooz_official
*متن کامل سرمقالۀ این شماره را در صفحات 20تا22 بیست‌وسومین شمارۀ «فیلم امروز» بخوانید.

در زمان بحران اقتصادی آلمان در دهه ۱۹۲۰ سینماها برای خرید بلیت، یک تکه زغال‌سنگ هم به جای پول از تماشاگران می‌پذیرفتند.
@filmemrooz_official

نمونه‌های درست «سینمای دادگاهی»
«مردی برای تمام فصول»
@filmemrooz_official
ویدئو: مردی برای تمام فصول با صداپیشگی منوچهر اسماعیلی
A Man for All Seasons (1967)

جواد طوسی🖋 «سینمای دادگاهی» به عنوان مجموعه‌ای از فیلم‌ها که لوکیشن دادگاه یا سیستم قضایی و مجریان آن و افراد مرتبط با این بازوهای اجرایی در چارچوب سمت محوله و وظایف شغلی‌شان (اعم از شاکی و متهم و وکیل و اصحاب دعاوی حقوقی، شهود و مطلعین و...) در آن نقش محوری و دراماتیک دارند، شناخته شده است. اگر وجوه اصلی سینما را (بر اساس سلایق طیف‌های گوناگون جامعه) سرگرمی و جذابیت و در عین حال تفسیرپذیری و تأثیرگذاری بدانیم، لزوما باید این عناصر و مشخصه‌ها در یک فیلم دادگاهی نیز موضوعیت داشته باشند. قاعدتا این به توانایی و نگاه خلاقانۀ کارگردان و فیلم‌نامه‌‌نویس بستگی دارد که واژگان و مباحثی چون حق، قانون، دادخواهی، عدالت و تفسیر قواعد حقوقی و موازین قانونی (تفسیر مُوَسع و یامُضَیَّق) را با استناد به مکاتب مختلف در این حوزه و سرفصل‌ها و دسته‌بندی‌های رشتۀ «جرم‌شناسی» در یک فیلم داستانی یا مستند با بیانی سرراست و بی‌تکلف مطرح کند.
در «فیلم دادگاهی»، وحدت مکانی و گستردگی آن در کلیت اثر نباید به یک نقطه‌ضعف و شکل‌یابی لحنی یک‌نواخت و کسالت‌‌بار تبدیل شود. راه‌حل چیست؟ هویت و تشخص دادن هر چه بیش‌تر به لوکیشن دادگاه به عنوان یک شخصیت و عنصر دراماتیک و همچنین افرادی که در پرونده‌های قضایی نقش و مدخلیت و حضور مؤثر و تعیین‌کننده دارند. نمونه‌ها و مصادیق آن در سینمای جهان کم نیستند؛ چه فیلم‌هایی که دادگاه و دیگر تشکیلات قضایی در آن‌ها حضور پررنگ دارد و چه آثاری که به طور مستقیم و غیرمستقیم به اشخاص مرتبط با تشکیلات قضایی می‌پردازند و به واسطۀ آن‌ها روند رسیدگی به یک پروندۀ جذاب و پرکشش و جنجالی و موضوع اصلی مطرح‌شده در آن را تا صدور حکم نهایی و مراحل اجرایی مورد بررسی و کالبدشکافی یا آسیب‌شناسی قرار می‌دهند...
فرد زینِمان در «مردی برای تمام فصول» (۱۹۶۸) به اتکای فیلم‌نامۀ درخشان رابرت بولت، یک فصل بی‌نظیر در انتهای فیلمش را اختصاص به محاکمۀ سر تامس مور (پل اسکافیلد) در یک دادگاه فرمایشی می‌دهد. میزانسن و مجموعۀ بازی‌ها و دکوپاژ و ریتم و ضرباهنگ این صحنه آن قدر جذاب و پرکشش و سنجیده است که اصلا بیننده طولانی بودن آن را حس نمی‌کند...*
@filmemrooz_official
*متن کامل این مقاله را در صفحات 24تا26 بیست‌وسومین شمارۀ «فیلم امروز» بخوانید.

چهارمین قسمت فرانچایز اکشن پرفروش «جان ویک» (چاد استاهلسکی، 2023) پس از دو سال تاخیر ناشی از همه‌گیری کرونا، سرانجام آمادۀ پخش شد.
چیز زیادی در مورد داستان این فیلم منتشر نشده فقط می‌دانیم کیانو ریوز راهی برای شکست شورای دوازده ارباب پیدا می‌کند، اما قبل از این‌که آزادی خود را به دست آورد باید با یک دشمن جدید و نیروهایی که دوستان قدیمی را به دشمنان جدید تبدیل می کنند، روبرو شود.
@filmemrooz_official
فیلم‌برداری در شهرهای برلین، پاریس، اوزاکا و نیویورک انجام شده. قرار بود «جان ویک: بخش چهارم» در اردیبهشت 1399اکران شود اما در نهایت، روز جمعه 4فروردین 1401 اکران می‌شود.
John Wick: Chapter 4 (2023)

گفته می‌شود مسعود کیمیایی به همراه پسرش پولاد قصد داشت برای شرکت در جشنواره روتردام عازم هلند شود اما در فرودگاه از خروجش ممانعت شد. کیمیایی قرار بود برای نمایش فیلم «خائن‌کشی» در جشنواره روتردام به هلند برود.
«خائن‌کشی» تازه‌ترین ساخته کیمیایی با موضوعی درباره تاریخ معاصر ایران، در بخش هاربر جشنواره روتردام حضور دارد.
@filmemrooz_official
ویدئو: «خائن‌کشی»

سعید نوری🖋«سر بی‌گناه و چوبۀ دار»؛ مقاله‌ای که به حضور دادگاه و دادگستری، صدور و اجرای احکام، از عفو تا اعدام و شیوۀ روایت متفاوت آن‌ها در فیلم‌های داستانی سینمای ایران از 1330 تا امروز می‌پردازد.
@filmemrooz_official
این مقاله را در صفحات 30 تا 35 از شمارۀ بیست‌وسوم مجلۀ «فیلم امروز» بخوانید.

رویکرد ملی و میهنی «خاتون»
یادداشتی در واکنش به یک نقد غیرسینمایی
@filmemrooz_official

محمد شکیبی🖋... مجموعۀ «خاتون» (تینا پاکروان، 1400) جدا از نقاط ضعف و قوتش که هر دو فراوانند، در یک چیز کم نگداشته؛ آن هم رویکرد ملی و میهنی و پاسداشت تلاش برای استقلال و خوداتکایی ایران و مردمانش. و البته چون این رویکرد را در یک زمینه و بستر تاریخی مناسب و مورد وثوق همۀ ایرانیان انجام داده، حتی شعاری شدن برخی لحظاتش توی ذوق بینندگانش نمی‌زند.
اما نویسندۀ آن روزنامۀ جناحی دست گذاشته روی همین رویکرد میهنی و مقاومت مردمی در برابر اشغال‌گران و کارگردان و سازندگانش را شماتت کرده بابت الهام‌بخشی به معترضانی که مدت‌ها بعد از پخش سریال در خیابان‌ها یا در شبکه‌های اجتماعی به اعتراض پرداخته‌اند. به‌نوعی ادعا دارد که این سریال هم الهام‌بخش آنان بوده و هم این اتفاقات را پیش‌گویی کرده است. ضمنا این سریال را به رویکرد فمینیستی متهم کرده. چرا؟ چون چند شخصیت زن در کنار ده‌ها مرد برای کشورشان مایه گذاشته و شجاعت به خرج داده و کشته شده‌اند.
فمینیسم یعنی یک یا چند نفر از ده‌ها شخصیت اصلی یک مجموعه زن باشند؟ یا زن کارگردان و سینماگر معادل فمینیست فرض شده؟ زن اگر به اشغال کشور و گرسنگی و قحطی‌زده بودن مردم کشور معترض بود فمینیست است؟ اگر شخصیت یک داستان که وقوعش مربوط به هشتاد سال قبل و زمان اشغال کشورش رخ داده، به سرگرد مردد لشکری خودی بگوید: «ارتش باید با مردم باشد» و این حرف دو سال قبل از زبان شخصیت داستان به نمایش گذاشته شده، یعنی برای تحریک معترضان امروزی خیابان بوده است؟
بد نیست پیش از نوشتن کمی هم به جایگاه نقد فیلم و جنبه‌های تخصصی آن هم فکر کنیم و باعث بدبینی جامعه نسبت به درک و انصاف نویسندگان سینمایی نشویم...*
@filmemrooz_official
*متن کامل این مقاله را در صفحۀ 75 بیست‌وسومین شمارۀ «فیلم امروز» بخوانید.

نقش گنگستر آرزویم بود!
سیلوستر استالون و «تولساشاه»
@filmemrooz_official

کیکاوس زیاری🖋اگرچه بسیاری می‌پرسند چرا سیلوستر استالون در سریالی تلویزیونی بازی کرده، او ترجیح می‌دهد بگوید چرا در درام جنایت‌کارانۀ «تولساشاه» (تیلور شریدان، 2022) نقش یک گنگستر را به عهده گرفته است. این قهرمان اکشن دهۀ 1980 اولین ستاره‌ای نیست که این روزها در قاب کوچک دیده می‌شود. او در کنار علاقه به سبک کار شریدان، فانتزی بودن نقش‌اش را دلیل اصلی قبول دعوت تهیه‌کنندگان می‌داند.
استالون با اشاره به این که تماشاگران تلویزیونی پانزده سال بعد از موفقیت درام گنگستری «سوپرانوها» شاهد داستانی از این جنس هستند، می‌گوید: «این روزها پیدا کردن چیزی که حقیقتا اریژینال باشد بسیار سخت است و زمانی که چنین سوژه‌ای درِ خانه‌تان را کوبید، باید بلافاصله قبولش کنید. باید احمق باشید که در را به روی آن باز نکنید. ژانر گنگستری محبوبیت زیادی بین مردم دارد و خودم هم یکی از آن‌ها هستم، به‌علاوه این که «تولساشاه» چیزهای تازه‌ای با خودش داشت. قبل از هر چیز، این یک وسترن بود که در خارج از یک شهر بزرگ اتفاق می‌افتاد. بنابراین شخصیت دوایت مانفردی، سردستۀ مافیایی که بازی می‌کردم، شخصیتی متفاوت در ژانر گنگستری بود. او کاملا در دنیایی بیگانه سیر می‌کند. زمانی را به خاطر می‌آورم که حدود پنج دهۀ قبل برای نقش پاولی گاتو در «پدرخوانده» تست گریم دادم. از آن زمان به دنبال نقشی گنگستری بودم و بالأخره این خواسته‌ام محقق شد. شاید تا حالا به کسی نگفته باشم اما حضور در نقش یک گنگستر آرزوی دیرینه‌ام بوده است، نه یک گاوچران یا یک سرخ‌پوست. از من نپرسید چرا. فقط می‌توانم بگویم این نوع نقش با خودش نوعی رمانتیسیسم دارد. یک روز سر صحنۀ فیلم‌برداری ترنس وینتر، از نویسندگان فیلم‌نامه، به من گفت سیلوی تو جلوی دوربین داری یک جورهایی نسخه‌ای از خودت را بازی می‌کنی، البته به استثنای جنایت و ضرب‌وشتم این شخصیت! این حرف را نوعی تعریف و تمجید قلمداد کردم. او گفت این نقش را برای من نوشته بوده و زمان نگارش فیلم‌نامه مرا در ذهنش داشته است»...*
@filmemrooz_official
*متن کامل‌تر را در صفحات 72و73 بیست‌وسومین شمارۀ «فیلم امروز» بخوانید.