❌ ادعای شاخ‌دار در مورد «باسوادی» پزشکیان در مقایسه با روسای جمهوری سایر کشورها

🔹گروهی از هواداران مسعود پزشکیان می‌گویند او «با مدرک فوق تخصص و با مرتبه علمی استاد تمام، باسواد‌ترین رئیس‌جمهور تاریخ جهان است.»

🔹اساسا مقایسه «سواد» افرادی که در رشته‌های مختلف تحصیل کرده‌اند با یکدیگر، قیاس نابجایی است.

🔹 با وجود این، اگر درجات مدارک تحصیلی دوران آموزش عالی را که تقریبا در اکثر کشورها یکسان است مبنا قرار دهیم، شاید بتوان به مقایسه‌ای رسید.

🔹چه در حال حاضر و چه در گذشته، تعداد زیادی رئیس دولت (اعم از رییس‌جمهوری، نخست‌وزیر و صدراعظم) می‌توان یافت که دارای مدرک دکترا در رشته‌های دیگر، همسنگ مدرک مسعود پزشکیان در پزشکی هستند.

🔹از جمله این افراد؛ آنگلا_مرکل صدر اعظم پیشین آلمان، دکترای فیزیک، محمد اشرف غنی احمدزَی، رئیس‌جمهور پیشین افغانستان، دکترای انسان‌شناسی فرهنگی، جوزف نگوت نخست‌وزیر پیشین کامرون، دکترای حقوق، آناتول کولینت ماکوسو نخست‌وزیر کنگو، دکترای حقوق، آلفرد مواسیو رییس‌جمهوری پیشین آلبانی دکترای علوم نظامی، بشر خصاونه، نخست وزیر اردن، دکترای فلسفه حقوق، هستند.

🔹شاید بتوان گفت بسیاری از روسای این دولت‌ها به دلیل رشته‌های تحصیلی‌شان، مانند حقوق، علوم سیاسی و اقتصاد، در نقش خود به عنوان رئیس دولت از پزشکیان «باسوادتر»ند.

🔹از این رو این ادعا که «مسعود پزشکیان با مدرک فوق تخصص و با مرتبه علمی استاد تمام، باسواد‌ترین رئیس‌جمهور تاریخ جهان است»، «شاخ‌دار» است.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 تحلیل نتایج انتخابات براساس قانون بنفورد چقدر اعتبار دارد؟

🔹ویدیوهایی این روزها در شبکه‌های اجتماعی در حال دست به دست شدن است که بر اساس «قانون بنفورد» ادعا می‌کند نتایج اعلام شده انتخابات اخیر، عددسازی است.

🔹قانون «بنفورد» که در انتخابات ۱۳۸۸ با مقاله «بودوین اف. روکما» فیزیکدان فرانسوی در ایران شهرت پیدا کرد، می‌گوید اگر عددی به‌صورت طبیعی به‌دست آمده (یعنی حاصل عددسازی نباشد) آن وقت احتمال اینکه اولین رقم سمت چپ آن ۱ باشد ۳۰/۱ درصد و احتمال اینکه اولین رقم سمت چپ ۲ باشد ۱۷/۶ درصد است و تا این روند کاهشی ادامه دارد تا اینکه می‌گوید احتمال ۹ بودنِ رقم سمت چپ حدود ۴.۶ درصد است.

🔹این قانون برای بسیاری از داده‌ها مثل در صورتحساب‌های برق، شماره خیابان‌ها، قیمت سهام، مقدار جمعیت و ... برقرار است و برای مثال از آن در جستجو برای کشف تقلب‌های مالیاتی استفاده می‌شود.

🔹اختلاف با قانون بنفورد به خودی خود به‌معنی «عددسازی» نیست؛ بلکه به معنی «مشکوک به عددسازی» است. یعنی وقتی داده‌های مورد خاصی (مثلا مالیات) با قانون بنفورد نمی‌خورد، داده‌ها را زیر سوال نمی‌برند بلکه روش و متدولوژی تولید داده‌ها را با دقت بیشتری بررسی می‌کنند.

🔹در مورد کاربرد قانون بنفورد در انتخابات هم شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد این قانون گاهی مفید است (والتر مبین، ۲۰۰۶) و مطالعاتی هم نشان می‌دهد که چندان هم فایده‌ای نداشته، یعنی به اشتباه داده‌هایی که درست بوده را مشکوک اعلام کرده‌است.

🔹تحلیل براساس قانون بنفورد وقتی دقیق‌تر می‌شود که تعداد نمونه‌ها بیشتر شود. مثلا بررسی آرا هر دو دوره به تفکیک شهرستان، یا به تفکیک صندوق، کمک بیشتری می‌کند که بتوان فهمید چقدر انحراف از قانون بنفورد وجود دارد.

🔹اما به هر حال باید توجه کرد که انحراف از قانون بنفورد، مانند هر پدیده آماری دیگری، تنها یک نشانگر است که «مشکوک‌بودن به عددسازی» را تقویت می‌کند و اثبات‌کننده «عددسازی» نیست.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 به‌روزرسانی گزارش فکت‌نامه درباره مقایسه سواد پزشکیان و دیگر روسای دولت‌ها

🔹پس از بازخورد گروهی از مخاطبان فکت‌نامه به گزارش و طرح ابهام درباره معیار سنجش سواد، این توضیحات به متن گزارش اضافه شده است:

🔹بعضی از مخاطبان ما به استاد تمام (Full Professor) بودن مسعود پزشکیان اشاره و تاکید کرده‌اند که این ویژگی او را از همه روسای دولت دیگر ممتاز می‌کند. این در حالی است که نمونه‌های زیادی در دنیا وجود دارد که روسای دولت‌ها، «استاد» کامل و رئیس دانشگاه بوده‌اند که برخی از آنها در متن گزارش اولیه هم آمده است.

🔹وودرو ویلسون، رئیس‌جمهور آمریکا، استاد تمام دانشگاه پرینستون بود و در ۴۶ سالگی رییس دانشگاه پرینستون شد.

🔹محمد مُرسی، پنجمین رئیس‌جمهور مصر، دکترا و فوق دکترای خود را در رشته محافظت از موتورهای فضاپیما از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی گرفت، در همان دانشگاه به عنوان استادیار تدریس کرد و بعد استاد تمام دانشگاه زقازیق مصر شد.

🔹واتسلاف کلاوس، دومین رئیس‌جمهور جمهوری چک، دکترای اقتصاد داشت و استاد تمام دانشگاه اقتصاد پراگ بود.

🔹حتی اگر معیار را روسای‌جمهور در حال کار بدانیم در حال حاضر هم الکساندر فن در بلن رئیس‌جمهور کنونی اتریش استاد بازنشسته رشته اقتصاد در دانشگاه وین است.

🔹بنابراین به وضوح پیداست این ادعا که مسعود پزشکیان تنها رئیس دولتی است که پیش از این استاد تمام دانشگاه بوده، همچنان خلاف واقعیت است.

🔹از این رو ضمن تشکر مجدد از توجه مخاطبان عزیز، فکت‌نامه نشان «شاخ‌دار» را برای این مطلب تمدید می‌کند.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره نقش مهاجران افغانستانی در شیوع جذام در ایران

🔹در شبکه‌های اجتماعی شایعه شده مهاجران افغانستانی باعث شیوع جذام در ایران شده‌اند. اولین بار سعید کوشافر در توییتر نوشت: «موارد جدید از ابتلا به جذام در ایران مشاهده شده که اتفاقا مهاجر افغانی بودند.»

🔹هادی کسایی‌زاده نیز در توییتر نوشت: «افغان‌ها در حال ورود و گسترش ویروس جذام در ایران هستند. این می‌تواند احتمالا یک حمله بیوتروریسمی هم باشد.»

🔹این خبرنگار روز بعد در توییت دیگری نوشت: «بعد از جذام حالا نگران اپیدمی ایدز از سوی افغان‌های مهاجر به ایران هستیم.»

🔹مطابق اطلاعات مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت: «در سال ۱۴۰۲ تعداد ۹ مورد جدید جذام در کشور گزارش شده است که ۶ نفر از آنها ایرانی و سایر بیماران از اتباع خارجی هستند.»

🔹بر اساس این گزارش تا پایان سال ۱۴۰۲، تعداد تجمیعی موارد ثبت شده جذام به ۱۱هزار و ۹۱۵ مورد رسیده که از آن میان ۸۹۸۸ مورد بهبود یافته‌اند. ۲۵۰۴ نفر از مبتلایان فوت شده‌اند؛ ۴۱۱ مورد غایب از درمان هستند که ۱۲۰ مورد اتباع افغانستانی هستند. ۱۲ نفر تحت درمان چند دارویی هستند که از این تعداد، ۸ نفر دارای ملیت ایرانی هستند.

🔹موارد تحت درمان در پایان سال ۱۴۰۲ از ۱۰ دانشگاه علوم پزشکی کشور گزارش شده‌اند که از این میان بالاترین میزان شیوع، به دانشگاه‌های علوم پزشکی خراسان شمالی، قزوین و ایرانشهر اختصاص دارند.

🔹روند ابتلا به جذام در ایران نه تنها افزایش نداشته که طی حدود ۲۰ سال گذشته به طور متوسط روندی کاهشی داشته و از کشف ۷۲ مورد جدید در سال ۸۵ (۶۵ ایرانی و هفت غیر ایرانی) به ۹ مورد (شش ایرانی و سه غیر ایرانی) در سال ۱۴۰۲ رسیده است.

🔹به فرض افزایش تعداد مهاجران افغانستانی در ایران طی سه سال اخیر (بعد از بازگشت طالبان) این اعداد افزایش معنی‌داری را در میزان ابتلا به جذام در این مدت نشان نمی‌دهد.

🔹آمار مبتلایان نشان می‌دهد که تعداد غیرایرانی‌های مبتلا به جذام شناسایی شده در یک دهه اخیر، به طور متوسط سه نفر بوده و این روند با وجود کاهش ایرانیان مبتلا، تغییر چندانی نکرده است.

🔹با توجه به آمارهای موجود و گزارش‌های معتبری که در زمینه شیوع بیماری جذام در ایران وجود دارد، فکت‌نامه به این ادعا که «مهاجران افغانستانی عامل شیوع ویروس جذام در ایران هستند» نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 ابهام ضریب سه

🔹قسمت ۱۷۱ پادکست هفتگی فکت‌نامه هم مانند سه شماره اخیر بی‌تاثیر از فضای انتخابات و بعد از انتخابات ریاست جمهوری در ایران نبود. در این قسمت ابتدا درباره پروفایل مسعود پزشکیان در وبسایت فکت‌نامه توضیح دادیم؛ کسی که به عنوان نهمین رئیس جمهوری در ایران اعلام شد و از این به بعد ادعاهای بیشتری از او و دولتش را درستی‌سنجی خواهیم کرد.

🔹در بخش ابتدایی مرور فکت‌چک‌های این هفته به یک تصویر ساختگی اشاره کردیم که ادعا می‌کرد رئیس ستاد انتخابات سعید جلیلی را در حال حمله به سفارت عربستان سعودی در تهران نشان می‌دهد.

🔹در ادامه یک گزارش بدون نشان (بدون نشان‌های شش‌گانه میرزا در فکت‌نامه) اشاره کردیم که به تلاش مقام‌های حکومت ایران برای توجیه قطع و محدود کردن اینترنت می‌پردازد؛ تلاشی که مربوط به امروز و دیروز نیست و سابقه‌ای به اندازه ربع قرن دارد.

🔹تمام آمارهای نتیجه نهایی شمارش آرا در دور اول انتخابات اخیر ایران از جمله آرای چهار نامزد نهایی و همچنین آرای باطله، مضرب ۳ بودند. این هفته یک گزارش مفصل درباره این ابهامِ پربحث و پرحاشیه در فکت‌نامه منتشر شد و در این قسمت پادکست آن را مرور کرده‌ایم.

🔹در روز رای‌گیری دور دوم انتخابات یک ادعا درباره رای دادن علی خامنه‌ای مطرح شد که آن را درستی‌سنجی کردیم و همچنین به ادعای شاخ‌داری درباره پیام تبریک جمیله علم‌الهدی به مسعود پزشکیان پرداختیم.

🔹بعد از انتشار آمارهای نهایی دور دوم انتخابات، ادعا شد که میزان آرا صندوق‌های خارج از کشور چهار برابر شده است؛ ادعایی که آن را بررسی کردیم و به آن نشان «گمراه‌کننده» دادیم.

🔹موضوع غیرانتخاباتی این هفته هم به ویدیویی مربوط می‌شود که در توضیح آن ادعا شده بود عده‌ای در حال دست‌بوسی از شهردار مسلمان شهر برایتون انگلستان هستند.

🔹در پایان و البته پیش از مرور کامنت‌های مخاطبان، گزارشی از متن و حاشیه تازه‌ترین کنفرانس جهانی فکت‌چکینگ (Global Fact) را خواهید شنید.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

🔹 اعتقادات ایرانیان در دهه ۱۳۵۰

🔹در شبکه‌های اجتماعی آمارهایی درباره اعتقادات ایرانیان در سال ۱۳۵۵ با عنوان «نتایج نظرسنجی مرکز آمار ایران» منتشر و دست‌به‌دست شده است.

🔹مرکز آمار هرگز نیز چنین نظرسنجی انجام نداده، اما به اعتبار پیمایش‌های معتبر آن زمان، اعدادی که گفته شده‌اند اگرچه دقیق نیستند، اما تا حدودی به واقعیت نزدیکند.

🔹بر اساس نتایج پیمایش ملی «گرایش‌های فرهنگی و نگرش‌های اجتماعی در ایران» سال ۱۳۵۳، حدود ۷۵ درصد افراد گفته‌اند «زن با حجاب» را ترجیح می‌دهند.

🔹۸۳ درصد مردم همیشه نماز می‌خوانند، ۷۹ درصد اعلام کرده‌اند که همیشه روزه می‌گیرند. ۵۴ درصد مردم امر به معروف می‌کنند ۷۱ درصد بدون اشاره به مناسبت‌ها گفته‌‌اند «اصولا» به مسجد می‌روند.

🔹۴۶ درصد از خانواده‌هایی که از رادیو و تلویزیون استفاده می‌کنند، اعلام کرده‌اند که مخاطب منظم برنامه‌های مذهبی‌اند.

🔹با این اوصاف مشخص است آمارهایی که در پست اینستاگرامیِ مورد اشاره گفته شده اگرچه دقیق نیستند، اما اختلاف چندانی با نتایج پیمایش معتبر انجام شده در سال ۱۳۵۳ ندارند و به همین دلیل فکت‌نامه به این ادعا نشان «نیمه‌درست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 ابهام ضریب سه

🔹قسمت ۱۷۱ پادکست هفتگی فکت‌نامه هم مانند سه شماره اخیر بی‌تاثیر از فضای انتخابات و بعد از انتخابات ریاست جمهوری در ایران نبود. در این قسمت ابتدا درباره پروفایل مسعود پزشکیان در وبسایت فکت‌نامه توضیح دادیم؛ کسی که به عنوان نهمین رئیس جمهوری در ایران اعلام شد و از این به بعد ادعاهای بیشتری از او و دولتش را درستی‌سنجی خواهیم کرد.

🔹در بخش ابتدایی مرور فکت‌چک‌های این هفته به یک تصویر ساختگی اشاره کردیم که ادعا می‌کرد رئیس ستاد انتخابات سعید جلیلی را در حال حمله به سفارت عربستان سعودی در تهران نشان می‌دهد.

🔹در ادامه یک گزارش بدون نشان (بدون نشان‌های شش‌گانه میرزا در فکت‌نامه) اشاره کردیم که به تلاش مقام‌های حکومت ایران برای توجیه قطع و محدود کردن اینترنت می‌پردازد؛ تلاشی که مربوط به امروز و دیروز نیست و سابقه‌ای به اندازه ربع قرن دارد.

🔹تمام آمارهای نتیجه نهایی شمارش آرا در دور اول انتخابات اخیر ایران از جمله آرای چهار نامزد نهایی و همچنین آرای باطله، مضرب ۳ بودند. این هفته یک گزارش مفصل درباره این ابهامِ پربحث و پرحاشیه در فکت‌نامه منتشر شد و در این قسمت پادکست آن را مرور کرده‌ایم.

🔹در روز رای‌گیری دور دوم انتخابات یک ادعا درباره رای دادن علی خامنه‌ای مطرح شد که آن را درستی‌سنجی کردیم و همچنین به ادعای شاخ‌داری درباره پیام تبریک جمیله علم‌الهدی به مسعود پزشکیان پرداختیم.

🔹بعد از انتشار آمارهای نهایی دور دوم انتخابات، ادعا شد که میزان آرا صندوق‌های خارج از کشور چهار برابر شده است؛ ادعایی که آن را بررسی کردیم و به آن نشان «گمراه‌کننده» دادیم.

🔹موضوع غیرانتخاباتی این هفته هم به ویدیویی مربوط می‌شود که در توضیح آن ادعا شده بود عده‌ای در حال دستبوسی از شهردار مسلمان شهر برایتون انگلستان هستند.

🔹در پایان و البته پیش از مرور کامنت‌های مخاطبان، گزارشی از متن و حاشیه تازه‌ترین کنفرانس جهانی فکت‌چکینگ (Global Fact) را خواهید شنید.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید


00:01:51 مقدمه
00:03:52 تصویر ساختگی از رئیس ستاد انتخابات جلیلی در حال حمله به سفارت عربستان
00:05:51 آیا قطع اینترنت در شرایط اضطراری پروتکل‌های جهانی دارد؟
00:16:19 آیا تعداد آرای مرحله اول انتخابات ضرب در سه شده‌اند؟
00:27:29 ادعای نادرست درباره اینکه خامنه‌ای رای خود را در مقابل هیات اجرایی صندوق نوشت
00:32:01 ادعای شاخ‌دار درباره تبریک جمیله علم‌الهدی به مسعود پزشکیان
00:33:51 ادعای گمراه‌کننده درباره مشارکت چهار برابر در صندوق‌های خارج از کشور
00:36:59 کلیپی که با عنوان دست‌بوسی از شهردار مسلمان برایتون منتشر شده است
00:41:28 گزارش کنفرانس جهانی فکت‌چکینگ
01:18:20 کامنت‌ها

🌐 @Factnameh

🔹گزارش گلوبال‌فکت یازدهم از سارایوو؛
درستی‌سنجی، دموکراسی و هوش مصنوعی

🔹یازدهمین نشست جهانی فکت‌چکرها، روزهای ۶ تا ۸ تیر ۱۴۰۳ در شهر سارایوو پایتخت بوسنی و هرزگوین برگزار شد.

🔹بیش از ۵۰۰ فکت‌چکر از کشورهای مختلف در این نشست سه روزه شرکت کردند و بیش از ۶۰ پنل برگزار شد.

🔹فکت‌نامه، ایران را در این نشست نمایندگی می‌کرد.

🔹در این نشست، بیانیه سارایوو به امضای ۱۳۰ سازمان راستی‌آزمایی (از جمله فکت‌نامه)، از ۸۰ کشور جهان رسید.

🔹در این بیانیه بر تعهد جامعه درستی‌سنجی به آزادی بیان و دسترسی به اطلاعات تاکید و خواستار آن شد که به فکت‌چکرها اجازه داده شود بدون آزار و اذیت کار خود را انجام دهند.

🔹از جمله محورهای اصلی این نشست، نسبت دموکراسی و درستی‌سنجی بود و سخنرانی ابتدایی و پایانی نشست به این موضوع اختصاص داشت.

🔹انتخابات در ۲۰۲۴ و چالش‌های درستی‌سنجی آن، درستی‌سنجی در زمان جنگ، فرصت‌ها و تهدیدهای AI برای فکت‌چکینگ و همچنین ارتباط پلتفرم‌هایی مانند متا و تیک‌تاک با درستی‌سنجی و آثار متقابل آنان بر یکدیگر از دیگر محورهای نشست بود.

🔹در مراسم پایانی هم فکت‌چکرهایی از ترکیه، هند و گرجستان برنده جوایز #GlobalFact11 شدند.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 از ابرپروژه انتقال آب دریا به فلات مرکزی ایران چه می‌دانیم؟

🔹در روزهای اخیر ویدیو و خبرهایی در برخی رسانه‌ها از جمله سایت تابناک منتشر شده که در آن، امام جمعه رفسنجان از حضور خود در مراسم افتتاح «نمادین» پروژه انتقال آب خلیج فارس انتقاد و بابت آن از مردم عذرخواهی می‌کند. او می‌گوید دولت درباره این پروژه و مراسم افتتاحش اطلاعات غلط داده، در حالی که مراسم «نمادین» بوده و آب موجود در لوله‌ها هم ربطی به خلیج فارس نداشته است. برخی رسانه‌ها از این مساله با عنوان «کلاهبرداری سیاسی دولت» یاد کرده‌اند.

🔹فکت‌نامه پیش‌تر پروژه انتقال آب به فلات مرکزی ایران را بررسی کرده و تاکید کرده بود که «این طرح در بهترین حالت می‌تواند ۲ درصد از آب مورد نیاز سالانه کشور را تامین کند.»

🔹ابر پروژه انتقال آب دریای عمان و خلیج فارس به فلات مرکزی ایران، مجموعه‌ای از پروژه‌های متنوع با هدف انتقال آب دریای عمان و خلیج فارس به استان‌های مرکزی کشور از طریق لوله‌گذاری با هدف تامین آب مورد نیاز صنایع و معادن و همچنین آب شیرین در ۱۷ استان ایران است.

🔹در صورت تکمیل برنامه فعلی این پروژه، حجم آبی که از دریای عمان و خلیج فارس برای صنعت استخراج می‌شود ۸/۳ میلیارد مترمکعب و حجم آب شیرین تولید شده ۲/۷۳ میلیارد متر مکعب برآورد می‌شود.

🔹جمعیت تحت پوشش این طرح ۴۸/۵ ميليون نفر و مساحت تحت پوشش آن ۱،۳۵۰،۰۰۰ کیلومتر مربع اعلام شده است. پنج مسیر اصلی ابرپروژه انتقال آب از دریای عمان و خلیج فارس در نظر گرفته شده و در حال توسعه است.

🔹طرح انتقال آب دریاها در صورتی که طبق برنامه مقامات دولتی بتواند منابع مالی خود را تامین کند در بهترین حالت قرار است تا پایان سال ۱۴۰۴ حدود ۲ میلیارد متر مکعب آب شیرین‌سازی‌شده به استان‌های مختلف تزریق و معادل ۲ درصد از آب مورد نیاز برای ایران در سال را تامین کند.

🔹مراسم افتتاح نمادین این پروژه که حالا مورد انتقاد امام جمعه رفسنجان هم قرار گرفته، روز هفتم تیر ۱۴۰۳ با حضور جمعی از مقامات استانی و کشوری و ارتباط ویدیو کنفرانسی محمد مخبر سرپرست ریاست جمهوری برگزار شده بود.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 آیا «روز حسین» در تقویم آمریکا وجود دارد؟

🔹این روزها همزمان با ماه محرم، کلیپی با عنوان «نام‌گذاری روز حسین در تقویم آمریکا» به صورت گسترده در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود.

🔹در این کلیپ، فردی که به نظر می‌رسد در لس‌آنجلس زندگی می‌کند، در یک مصاحبه لایو اینستاگرامی می‌گوید «آمریکایی‌ها در تقویمشان روزی دارند به نام روز حسین».

🔹بر همین اساس هم گروهی از کاربران شبکه‌های اجتماعی با انتشار این کلیپ ویدئویی، این ادعا را تکرار کرده‌اند که «روز حسین در تقویم آمریکا وجود دارد.»

🔹بر اساس گزارش‌ها، گروهی از شیعیان در نیویورک، نزدیک‌ترین یکشنبه به عاشورا را به عنوان «روز حسین» می‌شناسند اما این ادعا که این روز در تقویم آمریکا وجود دارد، درست نیست.

🔹جدا از اینکه عبارت «تقویم آمریکا» عبارت دقیقی نیست، نگاهی به «تقویم تعطیلات فدرال» آمریکا نشان می‌دهد تنها تعطیلی مذهبی، روز کریسمس است.

🔹البته در ایالات متحده، مسیحیان، یهودیان، مسلمانان، هندوها و جمعیت‌های فرهنگی، اعیاد و روزهای مقدس خود را گرامی می‌دارند اما این روزها در «تقویم رسمی آمریکا» وجود ندارد.

🔹بنابراین این تصور که دولت آمریکا در تقویم خود روزی را به عنوان «روز حسین» قرار داده باشد، تصور درستی نیست و فکت‌نامه به این ادعا که چنین روزی در تقویم آمریکا وجود دارد نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره ضریب هوشی ایرانیان

🔹ادعا شده «در رتبه‌بندی کشورها براساس سطح IQ مردم، جایگاه سوم برای ایران» به دست آمده‌است. این ادعا نادرست است.

🔹حساب World of Statistics رتبه‌بندی را براساس آزمون یک وب‌سایت تست IQ منتشر کرده که با نتایجی که قبلا همین حساب کاربری از آزمون وب‌سایت دیگری منتشر کرده‌بود، متفاوت است. در پست قبلی، رتبه ایران ۱۱۹ بود.

🔹سایت‌ها یا موسساتی که این رده‌بندی‌ها را اعلام می‌کنند، (به فرض صحت داده‌ها) «میانگین ضریب هوشی کاربران سایت بر حسب ملیتشان» را بیان می‌کنند؛ اما همین هم چند ایراد دارد:

۱) روش درستی برای صحت همین تست‌ها و جلوگیری تقلب یا خراب‌کردن عمدی داده‌ها وجود ندارد و تنها بنا بر خوداظهاری است.

۲) بر فرض صحت داده‌ها، تست IQ آنلاین با معیارهای خود تست IQ، نمی‌تواند نتایج دقیقی داشته باشد.

۳) بر فرض دقت تست آنلاین، در مورد اعتبار اصل تست IQ (چه آنلاین، چه حضوری) هم اختلاف‌نظر جدی وجود دارد.

۴) به فرض اعتبار نتیجه IQ یک فرد با توانایی او در حل مسائل، این که متوسط تست IQ یک جمعیت را میانگین گرفته آن را به‌عنوان «ضریب هوشی آن جمعیت یا ملت» اعلام کنیم، پشتوانه علمی دقیقی ندارد.

🔹باید توجه کرد که تست IQ بی‌ارزش نیست، اما در تحلیل نتایج آن اغراق می‌شود. با این حال:

🔹اول؛ اینکه تستی با روش و متدولوژی مشخص و معین، چنین نتایج بسیار متفاوتی ارائه می‌دهد که در یکی ایرانیان جزو باهوش‌ترین ملل جهان و در دیگری، سطح بسیار پایین ضریب هوشی دارند، باید در نتیجه‌بخش بودن چنین داده‌هایی تامل کرد.

🔹دوم؛ کشورها هر چقدر جمعیت بیشتری دارند، به متوسط نزدیک‌ترند. اینکه یک ششم جمعیت جهان در چین زندگی می‌کنند اما چین این‌قدر از متوسط فاصله دارد، از دیگر علائمی است که باید در صحت چنین داده‌هایی تامل کرد.

🔹فکت‌نامه به ادعای شبکه‌های اجتماعی درباره «جایگاه سوم ایران در رتبه‌بندی کشورها براساس سطح IQ مردم» نشان نادرست می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره اینکه علی خامنه‌ای رای خود را در مقابل هیات اجرایی صندوق نوشت

🔹ویدیوی رای دادن علی خامنه‌ای در دور دوم انتخابات که منتشر شد، برخی گفتند او در مقابل هیات اجرایی رای خود را نوشته و به پزشکیان رای داده است. آنچه خامنه‌ای می‌نوشت، مشخصاتش بود و پس از آن، برگه رای را از جیب خود بیرون آورد و به صندوق انداخت.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ حجاب در سوئیس ممنوع نشده است

🔹در شبکه‌های اجتماعی خبری منتشر شده مبنی بر اینکه مردم سوئیس از طریق رفراندوم به ممنوعیت حجاب رای مثبت دادند و اسلام دیگر در سوئیس به رسمیت شناخته نمی‌شود.

🔹رفراندومی درباره ممنوعیت حجاب یا اسلام در سوئیس برگزار نشده و هیچ خبر جدیدی در این باره وجود ندارد.

🔹مردم سوئیس در سال ۲۰۲۱ در همه‌پرسی ممنوعیت پوشاندن صورت با برقع، کلاه‌های اسکی و دستمال‌‌هایی که برخی معترضان با آن صورت‌های خود را می‌پوشانند، شرکت کرده و به آن رای مثبت دادند.

🔹پارلمان سوئیس در سال ۲۰۲۳ این طرح را تصویب کرد و جریمه‌ای تا هزار فرانک (حدود ۱۱۰۰ دلار) برای متخلفان تعیین کرد.

🔹در سوئیس هیچ مذهب دولتی وجود ندارد. اگرچه در اکثر کانتون‌های آن کلیساهای رسمی کاتولیک و پروتستان وجود دارد و در بعضی از کانتون‌ها نیز جماعت یهودی را به رسمیت می‌شناسند. این کلیساها از طریق مالیات از طرفداران خود تأمین مالی می‌شوند. طبق سیستم فدرال سوئیس، رابطه بین دولت و مذهب در حیطه وظایف کانتون‌هاست.

🔹وبسایت swissinfo در سال ۲۰۱۶ نظرسنجی‌ای منتشر کرده که بر اساس آن تقریبا دو سوم مردم سوئیس فکر نمی‌کنند که اسلام باید به عنوان دین رسمی سوئیس شناخته شود. نسبت مشابهی معتقدند که در کشور جایی برای اسلام وجود ندارد.

🔹با این وجود تابحال در این باره رفراندومی در سوئیس برگزار نشده و قانونی در منع اسلام وجود ندارد.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که «مردم سوئیس از طریق رفراندوم به ممنوعیت حجاب رای مثبت دادند و اسلام دیگر در سوئیس به رسمیت شناخته نمی‌شود»، نشان نادرست می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

❌ ادعای نادرست درباره ایرانی‌بودن دوست‌دختر ضارب دونالد ترامپ

🔹برخی کاربران فارسی‌زبان در شبکه‌های اجتماعی ادعا می‌کنند «دوست‌دختر ضارب دونالد ترامپ، ملیت ایرانی دارد».

🔹استناد آنها، پستی از یک اکانت انگلیسی‌‌زبان شبکه اجتماعی X به نام Terror Alarm است که روز ۱۶ جولای با انتشار تصویر اسکرین‌شاتی از یک گزارش ‌CNN نوشت: «وقت آن است که FBI درباره دوست‌دختر "ایرانی" توماس متیو کروکس تحقیق کند!»

🔹ن‍گاهی به آن گزارش سی‌ان‌ان و بررسی سایر گزارش‌های معتبر رسانه‌ای و نیز اظهارات رسمی مقامات، نشان می‌دهد هیچ کدام به این مساله که دوست‌دختر ضارب ترامپ (توماس متیو کروکس) ایرانی است، اشاره نکرده‌اند.

🔹هرچند گزارش نسبتا مفصل CNN به نقش احتمالی ایران در این ترور پرداخته، اما تاکید کرده که هنوز هیچ ارتباطی بین ایران و این اتفاق پیدا نشده و اساسا از روابط شخصی توماس متیو کروکس، دوست‌دختر احتمالی‌اش یا چنین چیزی حرفی به میان نیامده است.

🔹در ۱۳ ژوئیه ۲۰۲۴ (۲۳ تیر ۱۴۰۳) در هنگام سخنرانی دونالد ترامپ، نامزد حزب جمهوری‌خواه در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده، در پنسیلوانیا به او شلیک شد. ترامپ، در اثر برخورد گلوله به گوش راستش مجروح و عامل تیراندازی، توماس متیو کروکس ۲۰ ساله با گلوله تک‌تیراندازی از تیم ضدحمله سرویس امنیتی مخفی، کشته شد.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعا که دوست‌دختر ضارب ترامپ یک ایرانی بوده است، نشان «نادرست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🎙 شایعه شیوع جذام

🔹در قسمت ۱۷۲ پادکست فکت‌نامه، دو سوژه پر حرف و حدیث را مرور کردیم که یکی از آنها واکنش‌های زیادی را برانگیخت.

🔹در ابتدا، پاسخمان به این سوال را مرور کردیم که آیا تحلیل نتایج انتخابات براساس قانون بنفورد، اعتبار دارد؟ پس از اعلام نتایج دور دوم انتخابات شائبه‌هایی درباره صحت آمارهای اعلامی با استناد به قانون ریاضی بنفورد مطرح شد. ما این موضوع را بررسی کردیم و در یک گزارش بدون نشان به آن پاسخ دادیم.

🔹موضوع بعدی، یعنی پربحث‌ترین فکت‌چک هفته قبل ما، بررسی این ادعا بود که مسعود پزشکیان باسوادترین رئیس‌جمهور تاریخ جهان است؛ ادعایی که در به آن نشان «شاخ‌دار» دادیم و بعد از بازخوردهای زیاد، مجددا بررسی و در نهایت نشان آن را تمدید کردیم.

🔹موضوع مهاجران افغانستانی در ایران همچنان واکنش‌های زیادی دارد و این بار ادعایی درباره شیوع بیماری جذام به دلیل انتقال آن از سمت این مهاجران مطرح شده بود که بررسی و فکت‌چک آن را در این قسمت مرور کردیم.

🔹در این هفته دو فکت‌چک مرتبط با موضوعات اعتقادی هم داشتیم؛ نخست بررسی ادعایی درباره اعتقادات مذهبی ایرانیان در دهه ۱۳۵۰ شمسی و دوم، درستی‌سنجی یک ادعای اینستاگرامی درباره وجود «روز حسین» تقویم آمریکا. اولی - با کمی تخفیف - نشان نیمه‌درست و دومی نشان نادرست از ما دریافت کرد.

🔹برای چندمین‌بار یک ادعای تکراری با استناد به یک سری پژوهش تکراری درباره ضریب هوشی (IQ) ایرانی‌ها و رتبه آن در جهان مطرح شد که ما بررسی کردیم و برای چندمین بار به آن نشان نادرست دادیم.

🔹آخرین گزارشی که در پادکست این هفته مرور کردیم، سوژه و فکت‌چک نسبتا متفاوتی بود. یک حساب کاربری ادعا کرد محمدرضا پهلوی تنها پادشاه ایرانی است که به حج رفته است. این موضوع در شبکه‌های اجتماعی و برخی رسانه‌ها دست به دست شد. هرچند در ابتدا کمی عجیب به نظر می‌رسید اما بررسی دقیق‌تر موجب شد به آن نشان «درست» بدهیم.

🎙 پادکست فکت‌نامه را از همه اپلیکیشن‌های دریافت پادکست بشنوید.

📣 هر هفته ساعت ۸ صبح جمعه به وقت تهران.

👈 در کست‌باکس بشنوید

👈 در گوگل پادکست بشنوید

👈 در اپل پادکست بشنوید

👈 در اسپاتیفای بشنوید

🌐 @Factnameh

🔹 کدام یک از شاهان ایران به حج رفتند؟

🔹در شبکه‌های اجتماعی پستی با این مضمون منتشر شده که «محمدرضا شاه تنها شاه ایران بود که به حج رفت».

🔹در اسناد تاریخی گزارش‌های زیادی از سفر شاهان ایرانی، به خصوص بعد از صفویه به عتبات وجود دارد، ولی از دوران سلجوقیان تا دوران معاصر، گزارش معتبری از سفر شاهان ایران به مکه و انجام مراسم حج در دست نیست.

🔹از این میان تنها در یک مورد، روایات‌‌های نه چندان محکمی از سفر ملک‌شاه سلجوقی به مکه وجود دارد که از نظر زمان و تاریخ با سایر اتفاقات ذکر شده در سایر منابع همخوانی ندارد. به عنوان نمونه در کتاب نزهه القلوب حمدالله مستوفی‌ به سفر ملک‌شاه به مکه در سال ۴۸۱ ه.ق اشاره شده، در حالی که در منابع دیگر تاریخی، ملک‌شاه در همان زمان ملک‌شاه مشغول کشورگشایی در سمرقند و بخارا بوده است.

🔹در زمان صفویان، زندیه و افشاریه، مکه در سیطره عثمانی بود و اختلافات سیاسی و مذهبی کار را به حاجی‌کشی هم رسانیده بود و عملا امکان سفر حج وجود نداشت.

🔹در اسناد و گزارش‌های معتبر تاریخی، به سفر شاهان قاجار به مکه اشاره‌ای نشده، در عوض اسنادی هست که ثابت می‌کند برخی از آنها به رغم میل باطنی، ناکام مانده‌اند. به عنوان نمونه وقارالدوله همسر ناصرالدين شاه، كه ۳ سال پس از كشته شدن شوهرش به مکه رفته در سفرنامه‌اش می‌نویسد: «ای كاش كه [ناصرالدین‌شاه] زنده بود و اين سفر مكه معظمه را من در ركاب مباركش آمده بودم».

🔹رضا شاه هم تنها یک سفر خارجی به ترکیه داشت. محمدرضا شاه اما، در دوران پادشاهی خود، پنج بار به کشور عربستان سعودی سفر کرد و در دو سفر از این پنج سفر به مکه و مدینه رفت.

🔹از این رو فکت‌نامه به این گزاره که «محمدرضا شاه تنها شاه شیعه‌ [ایران] بود که به حج رفت» نشان «درست» می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 ادعای گمراه‌کننده درباره پیشگویی حمله به ترامپ

🔹بعد از حمله به دونالد ترامپ در روز ۲۳ تیر ۱۴۰۳، بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها کلیپی از یک ویدئو پیشگویی درباره این حمله منتشر کردند.

🔹در این ویدئو پیشگو که مردی مسیحی به نام «براندون بیگز» است، حمله به ترامپ را «تقریبا» مشابه وقایعی که رخ داد توضیح می‌دهد. ویدیوی پیشگویی این مرد در روز ۱۴ مارس ۲۰۲۴ (۲۴ اسفند ۱۴۰۲) منتشر شده و در دسترس است.

🔹اول اینکه بعضی از جزییات این پیش‌گویی دقیق نیست. مثلا او گفته که پرده گوش ترامپ پاره می‌شود؛ اتفاقی که در عمل نیفتاد.

🔹دوم اینکه «پیش‌گویی» در دایره امور ماورایی است و از این رو نمی‌تواند موضوع درستی‌سنجی باشد.

🔹براندون بیگز، پیشگویی‌هایی زیادی دارد که اغلب زمان مشخصی برای تحقق ندارند؛ از بلایای طبیعی گرفته تا بحران‌های اقتصادی، سیاسی و جنگ‌ها.

🔹از دیگر پیش‌گویی‌های او می‌توان به زلزله بزرگ در رودخانه می‌سی‌سی‌پی، آتشفشانی ویرانگر در ایتالیا، یک سونامی بزرگ در نتیجه برخورد یک شهاب سنگ با دریای کارائیب، جنگ جهانی سوم به دلیل یک سلاح جدید روسی، اتفاق نامشخص در المپیک پاریس و سقوط ارزش دلار اشاره کرد.

🔹پرگویی درباره اتفاقاتی که وقوع آنها در زمان و مکانی در آینده بسیار محتمل است، فرد را تبدیل به «پیشگو» حتی به همان معنای ماورایی و پیامبرانه آن هم نمی‌کند.

🔹از این رو فکت نامه به این ادعای مطرح شده در شبکه‌های اجتماعی که «یک پیشگو در آمریکا چهار ماه پیش حمله به ترامپ را پیش‌بینی کرده بود»، نشان گمراه‌کننده می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh

🔹 ادعاهای گمراه‌کننده درباره عدم بروز اختلال در ایران بعد از مشکلات جهانی ویندوز

🔹پس از بروز مشکلات ناشی از به‌روزرسانی معیوب CrowdStrike برای کاربران پلتفرم Falcom در ویندوز و بعضی خدمات ابری مایکروسافت در سراسر جهان، ادعاهایی از کاربران نزدیک به جمهوری اسلامی در شبکه‌های اجتماعی مورد توجه قرار گرفت که «عدم بروز اختلال در سیستم‌های ایران را مزیتی برای شبکه ملی اطلاعات نشان می‌دهند».

🔹حسین دلیریان، سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی گفته: «تاکنون گزارشی از اختلال در ارائه خدمات به مردم نداشتیم. آماده انتقال تجربه و یا صادرات محصولات خدمات حوزه ابری هستیم.»

🔹به نظر می‌رسد این موضوع در ایران تاثیر چندانی نداشته و تا زمان انتشار این مقاله در فکت‌نامه، گزارشی از اختلال گسترده و فراگیر در سیستمی گزارش نشده، اما این خبرها به‌صورتی «گمراه‌کننده» در رسانه‌های داخلی جمهوری اسلامی بازتاب داده شد تا نشان دهد وجود اینترنت ملی (شبکه ملی اطلاعات) یکی از دلایل «عدم بروز اختلال جهانی» در اینترنت بوده‌است.

🔹درست است که «ایران از سرویس‌های مایکروسافت استفاده نمی‌کند» و ظاهرا هم درست است که «گزارش اختلال در ارائه خدمات نداشتیم»، اما اتفاقا به علت عدم ارائه چنین خدماتی، کاربران و شرکت‌های ایرانی از محصولات با کیفیت جهانی محروم هستند. یکی از دلایلی که اخبار متعدد درباره حمله سایبری به سیستم‌های داخل کشور، چه حکومتی و چه خصوصی شنیده می‌شود، همین ضعف در نبود نرم‌افزارهای به‌روز و با کیفیت است.

🔹حوادث و اخباری که در اثر این اختلال در بازه زمانی کوتاهی رخ داده، به چشم دیده می‌شود و خسارت جهانی این اختلال هم سرانجام محاسبه می‌شود؛ اما آنچه به راحتی قابل محاسبه نیست، خسارت کلی سال‌ها عقب‌ماندگی و ضعف امنیت سایبری در سرویس‌های ایرانی اعم از دولتی و خصوصی و محرومیت کاربران ایرانی از محصولات باکیفیت و به‌روز جهانی است و این همان موضوعی است که دلیریان و دیگر مسئولان این حوزه در جمهوری اسلامی به آن اشاره نمی‌کنند.

🔹بنابراین فکت‌نامه به این ادعاها که «عدم بروز اختلال در سیستم‌های ایران»، را به عنوان «مزیتی برای شبکه ملی اطلاعات نشان می‌دهند» نشان گمراه‌کننده می‌دهد.

👈 در فکت‌نامه بخوانید

👈 در تلگرام بخوانید

🌐 @Factnameh