📌Ərəb dilində 18, bəzi mənbələrdə 20 və daha artıq hərfu cərr var.Hərfu cərrlər təklikdə heç bir məna ifadə etmirlər,ismə qoşulduqda müəyyən məna ifadə edirlər.

البَيْتُ - ev
فِي البَيْتِ - evdə

Və s.


📌 Hərfu cərrlərin ən çox işlədilən tərcümələrini qeyd etmişəm.Zamanla fərqli tərcümələr də qarşımıza çıxa bilər.

.أَيْنَ ؟ سُؤَالٌ عَنِ الْمَكَانِ.

أَيْنَ مُحَمَّدٌ ؟ مُحَمَّدٌ في الغُرْفَةِ .

أينَ فَاطِمَةُ ؟ فَاطِمَةُ في الْمَطْبَخِ .

Hara? - Məkan bildirən sual

Muhəmməd haradadır?
Muhəmməd otaqdadır.

Fatimə haradadır?
Fatimə mətbəxtdədir.


📌Qeyd: أَيْنَ - dən isim soruşularsa, həmin isim marifə (yəni müəyyən) olmalıdır.

📌Qeyd: أَيْنَ - həm zərf,həmdə ismu istifhəmdir

مَاذَا ؟ = مَا هَذَا ؟ لغيرِ العاقلِ.

مَاذَا عَلَى الْمَكْتَبِ ؟ القلمُ عَلَى المكتبِ✔.

ماذا على السَّرِيرِ ؟ السَّاعَةُ على السَّرِيرِ✔.

مَاذَا على المكتبِ ؟ مُحَمَّدٌ على المكتبِ ❌.

Nə? - Qeyri-aqillər üçün sual,cavabıda qeyri-aqillərlə olacaq.

Yazı masasının üzərindəki nədir? Qələm yazı masasının üzərindədir.✔

Çarpayının üzərindəki nədir? Saat çarpayının üzərindədir.✔

Yazı masasının üzərindəki nədir? Muhamməd yazı masasının üzərindədir.❌

الْعَلَمُ الْمُؤَنَّثُ لاَ يُنَوَّنُ

مُحَمَّدٌ : عَائِشَةُ

عَمَّارٌ : آمِنَةُ

يَاسِرٌ :مَرْيَمُ

عَلِيٌّ : فَاطِمَةُ

عَائشَةٌ ❌

آمِنَةٌ ❌

مَرْيَمٌ ❌

فَاطِمَةٌ ❌

Qadın (şəxs) adları tənvin (cüt hərəkə) qəbul etmir.

Misallarla göstərilib.Onları tərcümə etməyə ehtiyyac olmadığı üçün tərcümə etmədim.Sadəcə misallara diqqətlə nəzər yetirək.

məs: مُحَمَّدٌ adının son hərəkəsi tənvin olduğu halda, عَائِشَةُ adı tənvin qəbul etməmişdir.

📌 İstisna " هِنْدٌ "

📌Tənvin qəbul etməyən istisna kişi adları da mövcuddur.

məs: حَمْزَةُ və s.

Ərəb dilində tənvin qəbul etməyən sözlərə

الْمَمْنُوعُ مِنَ الصَّرْفِ -

deyilir.Bu tip kəlimələr bir neçə növdür.Zamanla hamısını öyrənəcəyik inşəAllah.

Tənvin qəbul edən isimlərlə,tənvin qəbul etməyən isimlərin fərqini ona görə bilməliyik ki, tənvin qəbul edən isimlər *cərr olanda kəsrayla ( ِ /ٍ )* ,
tənvin qəbul etməyənlər isə nasb halın əlaməti *olan fəthəylə*
*( َ / ً )** məcrur olurlar.

📌Qeyd: Bu qayda tənvin qəbul etməyən insan və tənvin qəbul etməyən xüsusi adlar üçündür.

TAPŞIRIQ NÜMUNƏ..
(Bu adlari 3 hala göre ərəbcə yazaq)
Muhamməd مُحَمَّدٌ
Muhammədin مُحَمَّدٍ
Muhammədi مُحَمَّدًا

Səid سَعِيْدٌ
Səidin سَعِيْدٍ
Səid سَعِيْدًا

Əli عَلِيٌّ
Əlinin عَلِيٍّ
Əlini عَلِيًّا

Ammar عَمَّارٌ
Ammarın عَمَّارٍ

Ammarı عَمَّارًا


رُقَيَّةُ Ruqayyə
رُقَيَّةَ Ruqayyənin
رُقَيَّةَ Ruqayyəni

Safiyyə صَفِيَّةُ
Safiyyənin صَفِيَّةَ
Safiyyəni صَفِيَّةَ

Zeynəb زَيْنَبُ
Zeynəbin زَيْنَبَ
Zeynəbi زَيْنَبَ

Xədicə خَدِيْجَةُ
Xədicənin خَدِيْجَةَ
Xədicəni خَدِيْجَةَ

مِنَ البيتِ : أَصْلُهُ : مِنْ الْبيتِ -
مِنْ + ال = مِنَ الْ.

حُرِّكَتِ النُّونُ بِالْفَتْحَةِ مَنْعاً لالْتِقَاءِ السَّاكِنَيْنِ.

Əslində olan مِنْ + اَلْبَيْتِ
Ancaq bəzi səbəbdən نَ - نْ çevrilir və مِنَ الْبيتِ olur.

İki sukunun ( ْ )bir- birinin görüşündən qaçmaq üçün, ن fəthə ( َ ) ilə hərəkələnir.

📌Qeyd: Bir daha qeyd edək ki,Ərəb dilində sukunla söz başlamaz, iki sukun yanaşı gəlməz. 📌 İstisna 2 hal var✅
1.dayananda :
مِنْ اَلْبَيْتِ==مِنْ اَلْبَيْتْ
2. mədd hərflərindən (ا،و،ي ) sonra şəddə ( ّ ) gələndə,iki sukun yanaşı gələ bilər.Məsələn:
حَارٌّbu sözdə ha herfindeki əlif sukunludur,şəddəli yazılan ra hərfinə diqqet etsək,görərikki.şəddəli hərflərin vəziyyətinə görə birinci hərf sukunlu olur.ikinci hərf hərəkəli olur.حَارٌّ--- حَارْرٌ.

Qeyd edim ki, biz müəllimə deyilik,tələbəyik.Məqsəd müəllimlərimizdən öyrəndiklərimizi paylaşmaqdır iñşəəAllah faydalı olar. Yazılarımizda hər hansı bir səhv olduğu halda, xahiş edirik həmin gün içində bildirəsiniz.Çünki sonradan xətaları düzəltmək olmur.

Damirlər - الضَّمَائِرُ

Ərəb dilində şəxs əvəzlikləri damirlər adlanır.

أنَا - muzəkkər və muənnəs- mən
أنْتَ - muzəkkər - sən
أْنْتِ - muənnəs - sən
هُوَ - muzəkkər - o
هِيَ - muənnəs - o


Muzəkkər- kişi cinsi

Muənnəs - qadın cinsi


📌Qeyd: Onuncu dərsdə damirlər haqqında ətraflı yazılacaq inşəAllah.

‎MMVY şəxsindən şəkil

Həmzətul vasl - اَ - اِ - اُ

Vasl - الوَصْل sözünün mənası bir-birinə bağlama,birləşdirmə deməkdir.Həmzətul vasl - الهَمْزَةُ الوَصْل kəlamın,cümlənin əvvəlində gələndə oxunur.Əgər ortada gələrsə,o sadəcə birləşdirici rolunu oynayır.Yəni ortada gələndə həmzətul vasldan əvvəl gələn hərf,həmzətul vasl oxunmadan o biri hərfə birləşdirilərək oxunur.

məs: اِسمُ الْوَلَدِ حَامِدٌ وَاسْمُ الْبِنْتِ زَيْنَبُ

Oğlanın adı Həmiddir,Qızın adı isə Zeynəbdir.

Bu misaldan da görürük ki,əvvələdə gələn اِسمُ sözündə həmzətul vasl oxundu - İsmu

Ancaq sonra gələn - الْوَلَدِ, وَاسْمُ, الْبِنْتِ sözləri cümlənin ortasında gəldi və oxunmadı - İsmul vələdi Həmidun,vəsmul binti Zeynəbu.

Həmzətul vasl isimlərdə də,feillərdə də, hərflərdə də ola bilər.


İsimlərdə həmzətul vasl

İsimlərdə həmzətul vasl hər zaman (istisna hallar ola bilər) kəsra ilə oxunacaq.

məs: ٌاِسْمٌ، اِبْنٌ ، اِخْتِبار və s.



Hərflərdə həmzətul vasl.

Yeganə hərfdir ki, ال həmzətul vasl başlayır və hər zaman fəthə ilə oxunur.

məs: اَلْقَلَمُ،اَلطَّلِبُ və s.

📌Qeyd: Yuxarıdakı misalda gördüyümüz kimi, ortada gələndə oxunmur.

Feillərdə həmzətul vasl.

Feilin əmr formasında söz həmzətul vaslla başlaya bilər (Təkcə bu deyil,zamanla başqalarınıda öyrənə bilərik).Bu zaman onun oxunuşu üçüncü hərfdən asılı olacaq.Əgər feillərdə üçüncü hərf fəthə və ya kəsradırsa,həmzətul vasl kəsrayla oxunacaq.

məs: اقْرَأْ sözündə həmzətul vasldan sayaq:
birinci hərf - ا, ikinci hərf-ق, üçüncü hərf - ر dır. Biz ر -nın hərəkəsinə baxırıq.Burada üçüncü hərfin hərəkəsi fəthədir..
Bu zaman həmzətul vasl kəsrayla oxunacaq : اِقْرَأْ

Yox əgər üçüncü hərf dammədirsə,onda həmzətul vaslı dammə ilə oxuyacağıq.

məs: اُكْتُبْ - Burada üçüncü hərf ت -dir və hərəkəsi dammədir.Bunun üçündə Həmzətul vasl dammə ilə oxundu.

(Bu qayda yeni başlayanların başa düşməsi üçün bəsitləşdirilib)

Dedik ki,Həmzətul vasl (هَمْزَةُ الْوَصْلِ) bir tək sözün əvvəlində gəlir.Çünki,ya sözün kökündə olan hərf sukunla,ya da söz ləmuttariflə ( ال ) başlayır.Ləmuttarifdə də əsas hərf ل- dir.Buda sukunladır.Və ərəb dilində sukunla söz başlamaz deyə,əvvəlinə həmzətul vasl qoyulur.

Bəs Həmzəlut qati ( هَمْزَةُ الٌقَطْعِ) nədir?

Həmzətul qati sözün əvvəlində də,ortasında da,sonunda da gələ bilər və harda olursa olsun oxunma tələb edər.

məs :

əvvəldə: أَخَذَ

ortada: سَأَلَ

sonda: قَرَأَ


Həmzə (ء) أ - ؤ - ئ üzərində gəlir.Hər hərəkəni daşıya bilər,yəni fəthə,kəsra,dammə və eyni zamanda sukunlada ola bilər.

məs:

أَسَدٌ - aslan

إِبِلٌ - dəvələr

أُكْتُبْ - yaz

مُؤْمِنٌ - mömin


📌Qeyd: Həmzətul qata özlüyündə hərfdir,ancaq həmzətul vasl hərf deyil.


📌Qeyd: Həmzətul vasl bəzən yazıda da düşə bilir.

məs: اِسْمٌ sözünün həmzəsi "Allahın adı ilə" ifadəsində

بِاِسْمِ اللهِ
yerinə
بِسْمِ اللهِ
olur.


Həmzətul vasl və həmzətul qati haqqında inşəAllah mədinə kursunu bitirəndə daha ətraflı öyrənəcəyik.

الدَّرْسُ الْخَامِسُ

الْمُضَافُ ، وَالْمُضَافُ إِلَيْهِ

كتابٌ : محمدٌ -- كتابُ محمدٍ.
بنتٌ : حامدٌ -- بنتُ حامدٍ.
كتابٌ : اللهُ -- كتابُ اللهِ .

مُضَافٌ - كتابُ

مُضَافٌ إِلَيْهِ - محمدٍ

كتابٌ محمدٍ ❌. كتابُ محمدٍ ✔ ( نَحْذِفُ التَّنْوِينَ عِنْدَ الإِضَافَةِ ).

الكتابُ محمدٍ ❌. كتابُ محمدٍ ✔ ( نحذفُ اَلْ عندَ الإضافةِ ).

كتابُ محمدٌ ❌. كتابُ محمدٍ ✔ ( المضاف إليه مجرور بالكسرة : محمدٍ ).

أَمْثِلَةٌ أُخْرَى لِلْمُضَافِ ، وَالْمُضَافِ إِلَيْهِ:

خَالُ حَامِدٍ فَقِيرٌ.

كِتَابُ مَنْ هَذَا ؟s

مَا اسْمُ الرَّجُلِ؟

اِبْنُ مَنْ أَنْتَ ؟ أَنَا ابْنُ خَالِدٍ.

مَا اسْمُ الْبِنْتِ ؟ اِسْمُ الْبِنْتِ زَيْنَبُ.

Beşinci dərs.

Mudaf və mudafun ileyh.

Kitab : Muhamməd -- Muhammədin kitabı.

Qız : Həmid -- Həmidin qızı.

Kitab : Allah -- Allahın kitabı.

Mudaf - Kitabı
Mudafun ileyh - Muhammmədin və s.

Misallar qeyd edilib,onların ilklərinin qarşısına ❌ (səhvdir) işarəsi qoyulub.Misallara diqqətlə baxsaq :
1) Kitab sözü tənvin qəbul edib ona görə səhvdir.Doğru olan qarşısındadır və ona nəzər yetirəndə kitab sözünün tənvin təbul etmədiyini görürük.Deməli mudaf tənvin qəbul edə bilməz.

2)Kitab sözü ləmuttarif (ال) qəbul edib ona görə səhvdir.Doğru olan qarşısındadır və ora nəzər yetirəndə kitab sözünün ləmuttarif (ال) qəbul etmədiyini görürük.Deməli mudaf ləmuttarif qəbul edə bilməz.

3) Muhamməd sözü tənvin dammə ( ٌ ) qəbul edib,ona görə səhvdir.Doğru olan qarşısındadır və ora nəzər yetirəndə görürük ki,Muhamməd sözü tənvin kəsra ( ٍ ) qəbul edib.Deməli mudafun ileyh ancaq məcrur olur.📌 Məcrur deyərkən təkcə əsli əlamət olan kəsra ( ٍ /ِ ) deyil,fəri əlamətlərdə nəzərdə tutulur.(Gələcək dərslərdə bu haqda geniş danışılacaq inşəAllah)

Mudaf və mudaful ileyh haqqında əlavə misallar:

Həmidin dayısı kasıbır. (Həmidin dayısı idafədir,dayı mudaf,Həmid mudafun ileyhdir)

Bu kimin kitabıdır? (Kimin kitabı idafədir,kitab mudaf,kim mudafun ileyhdir)

Kişinin adı nədir? (Kişinin adı idafədir,ad mudaf,kişi mudafun ileyhdir)

Sən kimin oğlusan?(Kimin oğlu idafədir,oğlu mudaf,kim mudafun ileyhdir). Mən Xalidin oğluyam. (Xalidin oğlu idafə,oğlu mudaf,Xalid mudafun ileyhdir)

Qızın adı nədir? (Qızın adı idafədir,ad mudaf,qız mudafun ilehdir). Qızın adı Zeynəbdir. (Qızın adı idafədir,ad mudaf,Zeynəb mudafun ileyhdir.)

İZAFƏ ZƏNCİRİNƏ AİD NÜMUNƏLƏR.
1.Kişinin itinin başı
Burada 2mudafun ileyhi var və mudafun ileyhi məcrur olmalıdir. ,(kişinin və itinin)
Başı da mudafdir.
رَأْسُ كَلْبِ الرَّجُلِ

2.Evin qapısının açarı
مِفْتَاحُ بَابِ الْبَيْتِ

3.Həmidin otağının çarpayısı

سَرِيْرُ غُرْفَةِ حَامِدٍ
Qeyd:Ərəbcə tərcüməyə sağdan sola dogru ediləcək,yəni mudafdan başlayıb və son mudafun ileyhiye dogru gedecəksiz.

*Sual əvəzliklərinin izafədə işlənməsi*
Adi sözlər kimi sual əvəzliklərindən bəziləri də izafə tərkibində
“mudafun ileyh” ola bilirlər. Lakin sual əvəzlikləri hallanmadıqları üçün dəyişmirlər və daim cümlənin əvvəlində gəldikləri üçün
“mudafla” birlikdə cümlənin əvvəlinə keçirlər.