🔰جمال خاشقچی و تاریخ سر سپردگی
✍رضا شاه ملکی/دکترای تاریخ
↙️ داستان #جمال_خاشقچی روزنامه نگار مفقودالاثر سعودی به جای حساسی رسیده است.
قصدم بررسی سیاسی ماجرا نیست و می خواهم به این بهانه ریشه‌های تاریخی داستانی همچنان معاصر را پیگیری کنم هر چند به قول استاد #باستانی_پاریزی در روایت تاریخ و در همان گام اول، با سد اهل سیاست برخورد می‌کنیم!
↙️ تامل برانگیز است که چگونه ماجرای خاشقچی از سوی رسانه های معتبر جهانی در آمریکا و اروپا به دقت دنبال می‌شود و نامش سر خط خبر ها است و چگونه است که این همه شخصیت سیاسی روزانه کشته می‌شوند یا ربوده و خبر هیچ یک این همه بازتاب نداشته؟
↙️ شاید دلیلش این است که خاشقچی جدا از یک مخالف سیاسی بودن، تبعه آمریکا هم بوده. در واقع چیزی شبیه همان واژه #دو_تابعیتی آشنای خودمان.
↙️ با اندکی تامل تاریخی در می‌یابیم که استبداد و تاریخ استبداد زده نقش نخست این روایت است.
چیزی که او را واداشت خود را به آمریکا برساند و تحت الحمایه شود تا بتواند ادامه دهد، هرچند افاقه هم نکرد.
↙️ در تاریخ خودمان جمله معروفی بوده: چه فرمان یزدان چه فرمان شاه!
یعنی اینکه حکم شاه به مثابه فرمان خداوند نیز هست و البته اینگونه جان و مال ملت ( محمدعلی شاه می گفت رعایا، که به واژه ملت حساسیت داشت!) در دست شاه است.
↙️ عموما ملجأ و پناهگاهی نیز برای تظلم خواهی نبود. هرچند شاه نباید از عدالت که یکی از شروط مشروعیت فرمانروا بود خارج می شد اما استبداد کمتر در بند نصایح الملوک ها است.
↙️ باری، بست نشستن ها و خانه و حرم برخی علما و شفاعت کردن بزرگان تنها پناه محکومین و مغضوبین بود و البته این موارد همواره در دسترس نبودند و چندان فراگیر نیز نبودند و یا در حاشیه بودند.
↙️ شانس هم کمتر روی خوش نشان میداد تا مثلا کریم خانی به قدرت برسد.
↙️ تقریباً از اوایل دوره قاجار که ایران روابطش با جهان غرب در تمام سطوح عمق بیشتری یافت، سر و کله سفارتخانه های غربی هم پیدا شد.
↙️ سفارت روس و انگلیس و البته بعدها عثمانی پیشتاز بودند. بنا براین آنها از اوضاع جامعه و دربار ایران با خبر بودند و ایران بدلیل فقدان سفارت در کشورهای دیگر، بی خبر از اوضاع جهان...
↙️ #امیرکبیر که خود دشمن سر سپردگی بود نخستین کسی است که به اهمیت تاسیس سفارت در ممالک دیگر پی برد. باز هم به امیر کبیر باز خواهیم گشت.
↙️ این سفارت خانه ها در واقع دولتی در دولت بودند. روز به روز نیز دامنه دخالت هایشان گسترش می یافت. تا جایی که حتی در امور داخلی حرمسرا نیز دخالت می کردند!
↙️ در این بین حکومت استبدادی راه خود را می رفت. مصادره ها و فرمان های مجازات بی محاکمه و برکناری ها و... به دلیل فقدان قانون که می‌بایست پناه طبیعی مردم و اتباع باشد جاری و ساری بود.
↙️ این عاملی شد تا عده ای به این فکر بیفتند تا خود را تحت الحمایه قرار دهند.
↙️ شواهد فراوان است. از #آقاخان_نوری صدر اعظم مملکت که خودرا برای فرار از مصادره ها و مجازات های فراتر از قانون (کدام قانون؟ راستی تا یادم نرفته بگویم ناصرالدین شاه هم به کلمه قانون حساسیت داشت!) تحت الحمایه (سرسپرده) انگلیس کرده بود تا عباس میرزا ملک آرا برادر ناتنی ناصرالدین شاه که توطئه اهل حرم قصد از میان برداشتن اورا داشت و با تحت الحمایگی انگلیس نجات یافت تا محمدعلی شاه که سری در سفارت روس داشت تا فلان شاهزاده و فلان وزیر و فلان سفیر و فلان مدیر دوتابعیتی!
↙️ در واقع استبداد و بی قانونی موجب میشد افراد خود را تحت الحمایه دولت نیرومند تر خارجی قرار دهند.
↙️نتیجه آنکه هم دامنه دخالت خارجی گسترده تر می شد و یارگیری از رجال و سردمداران افزون تر و هم وقتی مامور مالیات مثلا سراغ فلان الدوله می رفت که بیا و مالیات خود را بده، می گفت بنده تحت تابعیت انگلیس هستم و با قوانین شما کاری ندارم!
↙️ این بلایی است که از استبداد و نبود حکومت قانون بر می خاست و این چرخه در خاورمیانه تکرار و تکرار و تکرار شده وگرنه چه کسی دیده در دوره قاجار و یا پهلوی یک انگلیسی یا فرانسوی تابعیت دولت عثمانی را بگیرد؟
↙️ آنها هم که مانند قائم مقام تحت الحمایه نبودند سر از باغ نگارستان در می آوردند یا مانند امیر کبیر سر از حمام فین و مانند شیخ فضل‌الله بر سر دار...
↙️ حال این پوشش خبری گسترده از داستان رازآلود جمال خاشقچی نیز کارکردهای مهم برای غرب دارد که مهم ترین آن دادن سیگنال تشویقی به آنانی است که هنوز سودای وطن دوستی و شرافت در سر دارند.
↙️ این پیام مخابره می‌شود که ببینید که ما چگونه از تحت الحمایه های خود دفاع می کنیم، حال که قانونی نیست تا به آن پناه ببرید، پس بشتابید که شما نیز می‌توانید برای خود نامی در دفتر تاریخ سر سپردگی دست و پا کنید.
🖋 @ehsanmohammadi95
✍رضا شاه ملکی/دکترای تاریخ
↙️ داستان #جمال_خاشقچی روزنامه نگار مفقودالاثر سعودی به جای حساسی رسیده است.
قصدم بررسی سیاسی ماجرا نیست و می خواهم به این بهانه ریشه‌های تاریخی داستانی همچنان معاصر را پیگیری کنم هر چند به قول استاد #باستانی_پاریزی در روایت تاریخ و در همان گام اول، با سد اهل سیاست برخورد می‌کنیم!
↙️ تامل برانگیز است که چگونه ماجرای خاشقچی از سوی رسانه های معتبر جهانی در آمریکا و اروپا به دقت دنبال می‌شود و نامش سر خط خبر ها است و چگونه است که این همه شخصیت سیاسی روزانه کشته می‌شوند یا ربوده و خبر هیچ یک این همه بازتاب نداشته؟
↙️ شاید دلیلش این است که خاشقچی جدا از یک مخالف سیاسی بودن، تبعه آمریکا هم بوده. در واقع چیزی شبیه همان واژه #دو_تابعیتی آشنای خودمان.
↙️ با اندکی تامل تاریخی در می‌یابیم که استبداد و تاریخ استبداد زده نقش نخست این روایت است.
چیزی که او را واداشت خود را به آمریکا برساند و تحت الحمایه شود تا بتواند ادامه دهد، هرچند افاقه هم نکرد.
↙️ در تاریخ خودمان جمله معروفی بوده: چه فرمان یزدان چه فرمان شاه!
یعنی اینکه حکم شاه به مثابه فرمان خداوند نیز هست و البته اینگونه جان و مال ملت ( محمدعلی شاه می گفت رعایا، که به واژه ملت حساسیت داشت!) در دست شاه است.
↙️ عموما ملجأ و پناهگاهی نیز برای تظلم خواهی نبود. هرچند شاه نباید از عدالت که یکی از شروط مشروعیت فرمانروا بود خارج می شد اما استبداد کمتر در بند نصایح الملوک ها است.
↙️ باری، بست نشستن ها و خانه و حرم برخی علما و شفاعت کردن بزرگان تنها پناه محکومین و مغضوبین بود و البته این موارد همواره در دسترس نبودند و چندان فراگیر نیز نبودند و یا در حاشیه بودند.
↙️ شانس هم کمتر روی خوش نشان میداد تا مثلا کریم خانی به قدرت برسد.
↙️ تقریباً از اوایل دوره قاجار که ایران روابطش با جهان غرب در تمام سطوح عمق بیشتری یافت، سر و کله سفارتخانه های غربی هم پیدا شد.
↙️ سفارت روس و انگلیس و البته بعدها عثمانی پیشتاز بودند. بنا براین آنها از اوضاع جامعه و دربار ایران با خبر بودند و ایران بدلیل فقدان سفارت در کشورهای دیگر، بی خبر از اوضاع جهان...
↙️ #امیرکبیر که خود دشمن سر سپردگی بود نخستین کسی است که به اهمیت تاسیس سفارت در ممالک دیگر پی برد. باز هم به امیر کبیر باز خواهیم گشت.
↙️ این سفارت خانه ها در واقع دولتی در دولت بودند. روز به روز نیز دامنه دخالت هایشان گسترش می یافت. تا جایی که حتی در امور داخلی حرمسرا نیز دخالت می کردند!
↙️ در این بین حکومت استبدادی راه خود را می رفت. مصادره ها و فرمان های مجازات بی محاکمه و برکناری ها و... به دلیل فقدان قانون که می‌بایست پناه طبیعی مردم و اتباع باشد جاری و ساری بود.
↙️ این عاملی شد تا عده ای به این فکر بیفتند تا خود را تحت الحمایه قرار دهند.
↙️ شواهد فراوان است. از #آقاخان_نوری صدر اعظم مملکت که خودرا برای فرار از مصادره ها و مجازات های فراتر از قانون (کدام قانون؟ راستی تا یادم نرفته بگویم ناصرالدین شاه هم به کلمه قانون حساسیت داشت!) تحت الحمایه (سرسپرده) انگلیس کرده بود تا عباس میرزا ملک آرا برادر ناتنی ناصرالدین شاه که توطئه اهل حرم قصد از میان برداشتن اورا داشت و با تحت الحمایگی انگلیس نجات یافت تا محمدعلی شاه که سری در سفارت روس داشت تا فلان شاهزاده و فلان وزیر و فلان سفیر و فلان مدیر دوتابعیتی!
↙️ در واقع استبداد و بی قانونی موجب میشد افراد خود را تحت الحمایه دولت نیرومند تر خارجی قرار دهند.
↙️نتیجه آنکه هم دامنه دخالت خارجی گسترده تر می شد و یارگیری از رجال و سردمداران افزون تر و هم وقتی مامور مالیات مثلا سراغ فلان الدوله می رفت که بیا و مالیات خود را بده، می گفت بنده تحت تابعیت انگلیس هستم و با قوانین شما کاری ندارم!
↙️ این بلایی است که از استبداد و نبود حکومت قانون بر می خاست و این چرخه در خاورمیانه تکرار و تکرار و تکرار شده وگرنه چه کسی دیده در دوره قاجار و یا پهلوی یک انگلیسی یا فرانسوی تابعیت دولت عثمانی را بگیرد؟
↙️ آنها هم که مانند قائم مقام تحت الحمایه نبودند سر از باغ نگارستان در می آوردند یا مانند امیر کبیر سر از حمام فین و مانند شیخ فضل‌الله بر سر دار...
↙️ حال این پوشش خبری گسترده از داستان رازآلود جمال خاشقچی نیز کارکردهای مهم برای غرب دارد که مهم ترین آن دادن سیگنال تشویقی به آنانی است که هنوز سودای وطن دوستی و شرافت در سر دارند.
↙️ این پیام مخابره می‌شود که ببینید که ما چگونه از تحت الحمایه های خود دفاع می کنیم، حال که قانونی نیست تا به آن پناه ببرید، پس بشتابید که شما نیز می‌توانید برای خود نامی در دفتر تاریخ سر سپردگی دست و پا کنید.
🖋 @ehsanmohammadi95