#مقاله
#دین_واخلاق-قسمت اول

۱- حدود پانزده سال پیش گزارشگری از یک نشریه مذهبی به من تلفن زد و خواستار وقتی برای مصاحبه شد. آن روزها به ندرت به اصحاب رسانه "نه" می گفتم ولی وقتی موضوع مصاحبه را پرسیدم به این یکی "نه" گفتم. قرار بود من راجع به "گریه" از دیدگاه روانپزشکی نظر بدهم! با توجه به این که این نشریه را یک نهاد مذهبی منتشر می کند، حدس زدم که قرار است از من حرف هایی بیرون بکشند به نفع گریه کردن! به همین دلیل حاضر به مصاحبه نشدم. اما گویا گردانندگان ماهنامه ی مذکور اصرار بر این مصاحبه داشتند، بنابراین کسی را که حق استادی به گردن من داشت پیدا کردند و او را واسطه کردند و من به ناچار پای این مصاحبه نشستم. همان طور که حدس زده بودم گزارشگر این مجله مأموریت داشت از من "اعتراف بگیرد" که گریه برای سلامت روان مفید است و خنده برای سلامت روان مضر! از آن جا که قبلأ خودم را برای چنین موضوعی آماده کرده بودم در مقابل تلاش های او جاخالی های هوشمندانه ای دادم و او به هدف خود نرسید. ولی وقتی ماهنامه مذکور از زیر چاپ درآمد ونسخه ای از آن به دست من رسید از تعجب و البته خشم یخ کردم! کل مقاله تحریف شده بود! آن چه می خواستند من بگویم و نگفته بودم را با پر رویی تمام از قول من نقل کرده بودند! از همه فاجعه بارتر این عبارات بود که با تیتر بزرگ چاپ شده بود : 
دکتر سرگلزایی (روانپزشک) می گوید گریه باعث افزایش نور چشم می گردد! گردانندگان مجله مذکور  با زیر پا گذاشتن تمام اصول اخلاق حرفه ای، اخلاق مدنی و حتی اخلاق دینی خودشان، برای رسیدن به هدفشان حیثیت علمی مرا خرج کرده بودند.
۲- در هواپیما نشسته ام. روزنامه را ورق می زنم از جلسه شورای شهر تهران راجع به لایحه هزینه کردن پنج میلیارد تومان برای مراسم اربعین گزارشی چاپ شده است. یکی از اعضای شورای شهر می گوید: "برخی پیمانکاران شهرداری شش ماه است پول خود را دریافت نکرده اند و تزریق یک تا دو میلیارد تومان تأثیر زیادی در زندگی کارگران آن ها دارد."
عضو دیگر شورای شهر گفته است: "پنج میلیارد تومان مبلغ ناچیزی برای مراسم اربعین است."

شاید به نظر بیاید این دو رویداد ربطی به هم ندارند ولی من ارتباط مهمی بین این دو پیدا می کنم: "دین و اخلاق". 
برخی صاحب نظران گفته اند هر دین سه بخش دارد: 
عقاید دینی، مناسک دینی و اخلاق دینی.
عقاید دینی شامل باورهای هسته ای یک دین است مثلا اعتقاد به یک خدا یا اعتقاد به چند خدایی، باور به بهشت و جهنم یا باور به تناسخ.
مناسک دینی شامل رفتارهای آئینی یک دین است مثل آئین های تیرگان و مهرگان برای زرتشتیان، عید پاک و کریسمس برای مسیحیان و اعیاد فطر و قربان برای مسلمانان و رفتارهای آئینی که در هر کدام از ادیان در این مناسبت ها صورت می گیرند.
اخلاق دینی شامل چهارچوب های درست و غلط و امر و نهی مربوط به آن هاست. مثلأ در بعضی ادیان قربانی کردن حیوانات حرام است و در ادیان دیگر مباح و حتی در مواقعی واجب است، یا در بعضی از ادیان چند همسری ممنوع است در حالی که در ادیان دیگر مجاز است.
یک بحث مهم در فلسفه ی دین این است که کدام یک از این سه وجه، مهم ترین بخش یک دین است. درست است که این وجوه دین با همدیگر در تعامل و تبادل هستند اما اگر در شرایطی قرار باشد دو تا از این وجوه در تقابل با هم قرار بگیرند وظیفه دینی متدینین چیست؟ 
در دو مثالی که در ابتدای این یادداشت آوردم شما با دینداری مناسک محور مواجه هستید. گزارشگر یا سردبیری که مصاحبه تحریف شده ای از مرا به خورد خوانندگانش داده بود متدینی بود که فضیلت های اخلاقی (صداقت و امانت داری) را فدای ترویج یک آئین (عزاداری و گریستن) کرده بود.
کسی نیز که رأی می دهد پنج میلیارد تومان از حساب شهرداری صرف انجام یک آئین مذهبی (مراسم اربعین) شود در حالی که اداء دین (پرداخت بدهی) معطل مانده، متدینی است که مناسک دینی را مقدم بر اخلاق دینی دانسته است.
حدیثی از امام ششم شیعیان (امام جعفر صادق) نقل شده است که به نفع اولویت اخلاق بر مناسک است: 
"لا تنظروا الی طول رکوع الرجل و سجوده، فان ذلک شئ اعتاده فلو ترکه استوحشه لذلک و لکن انظرو الی صدق حدیثه و اداء امانته"
(اصول کافی-کتاب الایمان و الکفر)
ترجمه:
[برای شناخت درستکاری کسی] به رکوع و سجود طولانی او نگاه نکنید زیرا چه بسا این رکوع و سجده طولانی، چیزی است که شخص به آن اعتیاد پیدا کرده. در این صورت اگر آن را ترک نماید [به دلیل ترک عادت] وحشت زده [و پریشان حال] گردد. [برای شناخت نیکی و درستکاری] به راستگویی و رعایت حقوق دیگران و ادای امانتش نگاه کنید [و آن را ملاک و معیار قرار دهید.]

#دکترمحمدرضاسرگلزایی_روانپزشک
@drsargolzaei
drsargolzaei.com

#مقاله
#دین_واخلاق-قسمت دوم

حتمأ متدینینی هم که مناسک دینی را مقدم بر اخلاق دینی می دانند متکی بر احادیث دیگری هستند بنابراین من این حدیث را از این بابت ذکر نکردم که بخواهم از گزاره های درون دینی به نفع اولویت اخلاق دینی بر مناسک دینی بهره ببرم بلکه ذکر این حدیث برای شفاف کردن این بود که از این دین می توان قرائت "اخلاق محور" نیز داشت ، چنان که از پیامبر اسلام هم نقل شده است که:
"انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق"  (مکارم الاخلاق)
"براستی که من برای کامل کردن فضیلت های اخلاقی مبعوث شده ام"
من به این "دلایل برون دینی" ، دین اخلاق محور را بهتر از دین مناسک محور می دانم:
۱- پذیرش و انجام مناسک دینی مبتنی بر پذیرش عقاید دینی است، در حالی که پذیرش اغلب فضیلت های اخلاق دینی همچون صداقت - امانتداری - خوشرویی و انصاف بر مبنای یک عقلانیت دورنگر (تفکر استراتژیک) نیز ممکن است و تردید های فلسفی در باب عقاید دینی منجر به تعلیق آن ها نمی شود، همان طور که از امام علی نقل شده است که:
"لوکنا لانرجوا جنه و لا نخشی نارا و لاثوابا و لا عقابا لکان ینبغی لنا ان نطلب مکارم الاخلاق فانها مما تدل علی سبیل النجاح"
(مستدرک الوسایل -ج11)
"اگر هم به بهشت امید و از دوزخ هراس نداشتیم و پاداش و کیفری در میان نبود باز هم طلب مکارم اخلاق را برمی گزیدم زیرا که تحصیل مکارم اخلاق راه پیروزی است"
۲- عقاید و مناسک دینی وجه اختلاف ادیان است در حالی که اخلاق دینی وجه توافق ادیان است. گرچه من از نگاه فرهنگی و روانشناسی، تنوع و تکثر (به قول ژان پیاژه
Diversity and Richness)
را برای تکامل فرهنگ بشری ضرورت می دانم اما تکیه زیاد و محور قرار دادن عقاید و مناسک دینی مانع صلح و هم کوشی جهانی است در حالی که دین اخلاق محور به صلح و هم کوشی جهانی و گفتگو و تعامل بین ادیان کمک می کند.
به باور من "نقد دین" اصولأ باید از منظر برون دینی صورت پذیرد در غیر این صورت ما با "نقدی جدی" مواجه نخواهیم بود بلکه با "شبه نقد" مواجه خواهیم بود. بنابراین، من دین اخلاق محور را عقلانی تر و مفیدتر از دین مناسک محور می دانم.

🔹 پی‌نوشت:
این یادداشت حدود هفت سال پیش نوشته و منتشر شده بود. بهانه‌ی بازنشر آن گوش کردن به درسگفتارهای محمدجواد اکبرین گرامی بود که به مناسبت ماه رمضان در کانال خود منتشر کرده است:
https://t.me/akbarein/1294
🔴 گرچه من امیدی به نجات انسان امروز با ریسمان‌های کهن ندارم اما امید دارم که بخشی از متدینین با تأمل و تدبر، دین‌داری اخلاقی‌تری پیشه کنند.

🔹 گفت‌وگوی دکتر محمدرضا سرگلزایی
با دکتر کیارش آرامش (متخصص پزشکی اجتماعی و اخلاق در مراقبت‌های بهداشتی-درمانی)
در زمینه‌ی سیاست‌های جمعیتی رژیم حاکم بر ایران
اولین نشست از سلسله گفتگوهای زیست‎سیاست و روان‌سیاست

جمعه ۲۸ مهرماه ۱۴۰۲
بیستم اکتبر ۲۰۲۳

فایل صوتی جلسه را می‌توانید در کانال تلگرامی باشگاه پره‌فرونتال گوش کنید:
https://t.me/prefrontalclub/69

🔹 این گفت‌وگو ادامه دارد.

#زیست‎سیاست
#زیست_سیاست
#دین_سیاست
#هژمونی_فرهنگی
#باروری
#سرکوب
#زنان
@drsargolzaei

اولین نشست از سلسله گفتگوهای زیست‎سیاست و روان‌سیاست
با موضوع دخالت حکومت در کنترل بدن و باروری زنان
دکتر محمدرضا سرگلزایی
و دکتر کیارش آرامش (متخصص پزشکی اجتماعی و پزشکی)

جمعه ۲۸ مهرماه ۱۴۰۲
بیستم اکتبر ۲۰۲۳

فایل صوتی جلسه را می‌توانید در کانال تلگرامی باشگاه پره‌فرونتال گوش کنید:
https://t.me/prefrontalclub/69

#فایل_صوتی
#زیست‎سیاست
#زیست_سیاست
#دین_سیاست
#هژمونی_فرهنگی
#باروری
#زنان
@drsargolzaei
@kiaaramesh
@prefrontalclub

دومین نشست از سلسله گفتگوهای زیست‎سیاست و روان‌سیاست
با موضوع دخالت حکومت در کنترل بدن و باروری زنان
دکتر محمدرضا سرگلزایی
و دکتر کیارش آرامش (متخصص پزشکی اجتماعی و اخلاق پزشکی)

پنجشنبه ۱۸ آبان ۱۴۰۲
نهم نوامبر ۲۰۲۳

فایل صوتی جلسه را می‌توانید در کانال تلگرامی باشگاه پره‌فرونتال گوش کنید:
https://t.me/prefrontalclub/72

#فایل_صوتی
#زیست‎سیاست
#زیست_سیاست
#دین_سیاست
@drsargolzaei
@kiaaramesh
@prefrontalclub

🟢 فایل صوتی سومین نشست از سلسله گفتگوهای زیست‎سیاست و روان‌سیاست در کانال تلگرامی باشگاه پره‌فرونتال قرار گرفت:
https://t.me/prefrontalclub/77

موضوع: سیاست‌های جمعیتی رژیم حاکم بر ایران

دکتر محمدرضا سرگلزایی
و دکتر کیارش آرامش (متخصص پزشکی اجتماعی و اخلاق پزشکی)

تاريخ: ۱۷ آذر ۱۴۰۲
۸ دسامبر ۲۰۲۳

لایو اینستاگرام به میزبانی صفحه‌ی پریفرونتال کلاب در لینک زیر برگزار شد:
https://www.instagram.com/reel/C0mmhHbvZik/?utm_source=ig_web_copy_link&igshid=MzRlODBiNWFlZA==

#فایل_صوتی
#روانـسیاست
#زیست_سیاست
#دین_سیاست
@drsargolzaei
@kiaaramesh
@prefrontalclub

♦️دین و موسیقی

سخن‌رانی‌ در برنامه‌ی فردا در جنب اولین نمایش‌گاه تخصصی‌ی صنعت موسیقی

ورود آزاد هست.

زمان: پنج‌شنبه ۷ دی ۱۴۰۲

مکان: برج میلاد، ضلع شرقی برج، مرکز نمایشگاهی برج


#دین
#موسیقی

@NewHasanMohaddesi

به نظر شما چرا و چگونه یک فرد، خداناباور می‌شود یا از سوی دیگر، فردی دین‌دار می‌شود؟

مذهب موروثی در یک جامعه، هم به لحاظ فردی و هم به لحاظ جامعه‌شناختی، چگونه پیش می‌رود؟

در این برنامه ماهمنیر رحیمی، روزنامه‌نگار، درباره‌ی «دین موروثی، اخلاقی است یا تعصب‌زا؟» با دکتر محمدرضا سرگلزایی، روان‌پزشک و نویسنده، گفت‌وگو می‌کند.

این برنامه ۲۶ دی‌ماه ۱۴۰۲ در صفحه‌ی اینستاگرام گفت‌وشنود توانا برگزار شده است.

لینک وبسایت:
https://dialog.tavaana.org/sargolzaei/

لینک یوتیوب:
https://www.youtube.com/watch?v=7xdn5NN_fV4&t=1s

لینک ساندکلاد:
https://on.soundcloud.com/BtPtt

#گفتگو_توانا #دین_موروثی #دینداری_موروثی #حقوق_خداناباوران

♦️ایران همیشه جامعه‌ای دینی بوده است: ورود ایران به عصر پسادینی

✍️ حسن محدثی‌ی گیلوایی
۱۹ فروردین ۱۴۰۳

پیش از این گفته ام که ما متوجه عظمت تحوّلی که هم اکنون در ایران رخ داده نیستیم؛ چون در وسط این تحولات نفس می‌کشیم. ایران برای نخستین بار در تاریخ اش، وارد عصر پسادینی‌ی خود شده است. جامعه‌ی ایران همیشه جامعه‌ای دینی بوده است. به فراز زیر از کتاب «حکیم رازی (حکمت طبیعی و نظام فلسفیِ) محمد بن زکریای صیرفی» نوشته‌ی پرویز سپیتمان (اذکائی) توجه نمایید و ببینید این فراز چه می‌گوید:

«از دیرباز زندگی ایرانی جماعت را مبتنی بر اصل «دینی» یاد کرده‌اند، هم این‌که لغت «دین» یک کلمة ایرانی با مفهوم عمیق وجدان و شعور انسانی، امروزه این معنا با تعریف نهایی «فلسفه» پهلو می‌زند و مرادف است. منتها از دیرباز محققان بر این عقیده‌ بوده‌اند که «دین» اختصاص به ایرانیان و «فلسفه» اختصاص به یونانیان داشته؛ حال آن‌که حسب واقع در نزد فرزانگان ایران «دین» و «حکمت» هر دو مقولة واحدی است. به گفتة اقبال لاهوری در اشاره به فلسفة ایران باستان: «تعقّل فلسفی ایران شاید بر اثر نفوذ فرهنگ‌های سامی سخت با دین آمیخته است، اندیشمندان نوآور همواره بنیانگذاران جنبش‌های دینی بوده‌اند»» (سپیتمان، ۱۳۸۴: ۶۲۱-۶۲۰؛ تهران: طرح نو، چاپ دوم).

تمام این تاریخ، تاریخی دینی بوده است. حکومت‌های دینی نیز از دل این تاریخ بروز و ظهور یافته اند. اما اکنون جامعه دچار یک دگردیسی‌ی عظیم است. در چنین دگردیسی‌ای نظام ارزشی‌ی کهن فرو می‌ریزد و تا تشکیل و برقراری‌ی نظام‌ ارزشی‌ی نوین، جامعه با مشکلات و مسایل دردناکی مواجه خواهد بود و سازگار شدن با این تحولات عظیم با درد و رنج هم‌راه خواهد بود. اما جامعه‌ی ما وارد افق جدیدی از حیات خود خواهد شد و این بسیار امیدوار کننده است. از این رو، ما نیازمند نظریه‌پردازی‌ی اجتماعی برای ایران فردا -ایران پسادینی- هستیم.

ما در مرحله‌ی مهمی از تاریخ کنش‌گری‌ی ایران هستیم که معطوف است به بدل شدن رعیت مدرن ایران به شهروند. این مسیرِ معطوف به شهروند شدن انسان ایرانی، مسیر مبارک و ارزش‌‌مندی است. پس چرا باید مأیوس و ناامید باشیم؟! برای نخستین بار در تاریخ ایران قرار است شهروند ایرانی زاده شود. ما در انقلاب مشروطه پای در تاریخ کنش‌گری‌ی ایران نهاده ایم و تاریخ بنده‌گی را پشت سر نهاده ایم و اکنون در بزن‌گاه مهمی قرار داریم و باید یکایک ما مسؤولیت تاریخی‌ی مهم خویش را در مسیر شهروندی بپذیریم.

#دین
#امید
#جامعه‌ی_دینی
#تاریخ_بنده‌گی
#تاریخ_کنش‌گری
#جامعه‌ی_پسادینی


@NewHasanMohaddesi

📝 درس‌گفتار: دوگانه‌های جامعه شناسی دین
دکتر حسن محدثی
جامعه شناس، مدرس و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی

ثبت‌نام:
۱- از طریق سایت: https://toakademi.com/djd
۲-از طریق تلگرام: @toAkademi

نحوه‌ی برگزاری: حضوری / آنلاین
🔻ظرفیت حضوری: ۲۰ نفر
مبلغ کلاس حضوری: ۵۰۰ هزار تومان
🔻ظرفیت آنلاین: نامحدود
مبلغ کلاس آنلاین: ۳۵۰ هزار تومان
تعداد جلسات: ۵ جلسه
روز برگزاری: یک‌شنبه‌ها
تاریخ شروع: ۱۰ تیر ۱۴۰۳
ساعت: ۱۸ تا ۲۰
کلاس آنلاین: پلتفرم اسکای روم
آدرس کلاس حضوری: تهران، خیابان کلاهدوز (دولت) ، نبش خیابان یارمحمدی‌ ، پلاک ۶۸ ، طبقه ۴ ، واحد ۱۷

پشتیبانی آکادمی پاسخگوی شماست:
تلفن: 09391796923
تلگرام: @toAkademi

شبکه‌های اجتماعی آکادمی:

تلگرام: t.me/toAkademi_channel
یوتیوب: https://www.youtube.com/@toAkademi
اینستاگرام: instagram.com/toAkademi

@drmohaddesi

#جامعه_شناسی_دین
#دوگانه‌های_جامعه_شناسی_دین
#دین #جامعه #انواع_دین

♦️نگاهی دانش‌پژوهانه به دین: دوره‌ای برای شناخت بی‌طرفانه‌ی دین

✍ حسن محدثی‌ی گیلوایی
۱۰ تیر ۱۴۰۳

امروز آغاز می‌کنیم: بحث از ۱۶ دو گانه برای شناخت دانش‌پژوهانه و بی‌طرفانه‌ی دین برای مخاطبان عام و همه‌‌ی کسانی که به‌نحوی با دین درگیر بوده و دل‌مشغول آن بوده اند.

این دوره برای همه‌ی علاقه‌مندان و به‌ویژه دانش‌جویان و طلاب توصیه می‌شود. این دوره‌ آموزش می‌دهد که نگاه دینی به دین با نگاه دانش‌پژوهانه و بی‌طرفانه به دین چه فرق‌هایی دارد.

هم دین‌داران و هم منتقدان دین می‌توانند در این دوره پاسخ برخی از مهم‌ترین پرسش‌های خود را در باره‌ی دین دریافت کنند.

پنج جلسه‌ی دو ساعته، و هر جلسه یک ساعت و نیم بحث مدرس و نیم ساعت پرسش و پاسخ و از امروز ساعت شش تا هشت غروب.

#دین
#دین‌پژوهی
#جامعه‌شناسی_دین

@NewHasanMohaddesi