💠 #اوچ دنه شئی قارداشی قارداشدان آییرار :
1. #قادین
2. #قیزیل
3. #یئر 🌸


💠 #اوچ شئی بیر یول آداما وئریلر :
1. #آتا و #آنا
2. #جوانلیق
3. #شانس #بخت 🌸


💠 #اوچ شئی آدامی داریخیدیرار :
1. #آتا #آنا اؤلومو
2. #قارداش اؤلومو
3. #اوشاق اؤلومو 🌸


💠 #اوچ شئی دونیادا اینسانا لذذت وئرر :
1. #سو
2. #اود
3‌. #آراخاینلیق (آرامش)🌸


💠 #اوچ شئیی هئچ واقت یئمه :
1. #غصه
2. #حرام
3. #حق 🌸


💠 #اوچ شئی اینسانی ییخار :
1. #غرور
2. #دوشمنلیک
3. #قانمازلیق (نادانی وجهل )🌸


💠 #اوچ شئی گرک آرتیراسان :
1. #بیلگی (دانش)
2. #وار دولت (دارائی)
3. #آغاج 🌸


💠 #اوچ شئی اینسانین #سونون بیتیرر ( آینده اش را تباه میکند ) :
1. #سینیرلنمک (عصبانی شدن)
2. #خبیثلیک
3. #آخماقلیق (حماقت)🌸


💠 #اوچ شئی همیشه یئیین :
1. #آلما
2. #ساریمساق
3. #سیرکه 🌸


💠 #اوچ شئی له همیشه یولداش لیق ائت :
1. #عاشق (عشق)
2. #عدالت
3. #عبادت 🌸


💠 #اوچ شئی اینسانین قلبین درده گتیرر اینجیدر :
1. #خسته‌لیک
2. #پولسوزلوق
3. #معریفتسیزلیک 🌸



#دده_کاتیب

@dedekatib

✍️خلیل مختاری نیا
🍎#آذرماه_آذربایجان_و_قیزیل_آلما

✍️مکتوبه ام را با بندی از منظومه ی "قیزل_اوزنیم [ شعری از خودم ] آغاز می کنم:

قیزیل اوزن ! سن هارای_و من هارا
سن شانلی بیر قیزیل دامار من قارا
قاریاغیش آغلیر هاوامیز گل آچاق
پنجره نی سن یاغیشا من قارا

🔺با نظری اجمالی بر استعمال اصطلاحاتی با عنصر اصلی #قیزیل در فرهنگ غنی و فلسفه و اعتقاد کهن ترکان؛ منجمله قیزیل اوزن، قیزیل دامار، قیزیل بوندا [ نام اتحادیه ای ترک، که در هزاره اول قبل از میلاد در سواحل قیزیل اوزون صاحب مِلک و مُلک و مَلَک بودند] ، قیزیل تورکلر[ نام دولتی تورک همانند دولت گؤک تورکلر]، قیزیل باشلار[ رکن اصلی امپراطوری صفویان]، قیزیل قویون [ نام نژادی مرغوب از گوسفندان مانند قوچ افشار] ، قیزل قوش، قیزیل آلپ [ عنوانی نظامی برای جنگجویان شجاع ترک]، قیزیل اردو [ ارتش سرخ ]، قیزیل یول [ مسیر خورشید]، قیزیل ارسلان[ نام یکی از فرمانده هان شجاع سلجوقی و دیگر سلسله های ترک]، قیزیل کند[ شهر آرمانی، همان آرمانشهر یا همان مدینه فاضله] و... و... و نهایتا 🍎 قیزل آلما  

🔺رنگ قرمز و مفهوم قیزیل در باور عمومی ترکان و خاصه آذربایجان در معانی و مفاهیم استیلا، قدرت، شجاعت، مرکز و کانون قدرت و دولت، هدف غایی، مسیر اصلی و صحیح حرکت یک ملت و سمبلی دال بر تقدس خورشید و  تعلق معنوی آن بر تانگر. تانری / تاری ( خداوند) می باشد :" بِسْمِ اللّٰهِ النُّورِ، بِسْمِ اللّٰهِ نُورِ النُّورِ، بِسْمِ اللّٰهِ نُورٌ عَلىٰ نُورٍ، بِسْمِ اللّٰهِ الَّذِى خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ . الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِى خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ، وَأَنْزَلَ النُّورَ عَلَى الطُّورِ ."( دعای نور) بر همین اساس ، اعتقاد بر منشأ و مبدأ الهی و نورانی خورشید، اولین رکن تانگریسم یعنی همان توحید و خداپرستی و یکتاپرستی در دین اولیه ترکان می باشد.

🔺:" در آیین و سنت های قدیمی ترکان ، #آلما (سیب ) عموما و #قیزیل_آلما (سیب قرمز ) خصوصا،  مورد تقدیس قرار گرفته و می گیرد. رنگ قرمز در فرهنگ ترکان اوغوز علامت حیات و تداوم زندگی است. کما اینکه لغات هم معنی قان= خون صورتی از لغت گون / گان / گن( خورشید) می باشد و علت اینکه در چیلله گئجه سی از میوه های قرمز مانند انار و سیب قرمز استفاده می شود  نشانه ای از باور به  جاری شدن خون در رگ های  خورشید از اول زمستان می باشد که روزها  آرام آرام طولانی تر و میزان حضور خورشید در آسمان بیشتر و در نقطه مقابل آن میزان ظلمات و تاریکی شبها، هر شب کمتر از دیشب می شود."( گروس اوغلو، فصلنامه اینجی دنیزیم، 1390)                                                                         
                       
🍎در فرهنگ تورک،سیب نماد تداوم نسل است و مفهوم ابدیت را نیز به نوعی نمادگرایی میکند بنابراین از قدیم الایام در عروسی های ترکان از سیب قرمز استفاده می کنند. همچنین سیب قرمز در اساطیر ترک نماد" تولید مثل"، " تولد دوباره"و آفرینش می باشد. مادران ترک برای اینکه صاحب بچه شوند به شاخه های درخت سیب پارچه های قرمز رنگ می بستند. در داستانها و اساطیر ترک، سیب و بارداری اغلب در یک مفهوم به کار رفته اند.

🔺رنگ پرچم و تاج و تخت بسیاری از دولت های ترک قرمز بوده است طبق مکتوبات باستا نشناس روسی به نام S.V. Kiselev در ناحیه " تویاه " یک گور مربوط به دوره گؤک ترک را باز کرده اند که به 800 سال قبل بر می گشت در این گور با جسدی مواجه می شوند  که لباس بالای آن به رنگ قرمز و از جنس ایپک ( ابریشم) بوده است.(گنج، ترجمه روشن، 1387: 32)

🔺دکتر رشاد گنج به نقل از  پروفسور عبدالقادر اینان  و در خصوص جایگاه رنگ قرمز در فرهنگ و باور ترک های قزاق _قرقیز می نویسد:"در حکایتی از ترک های قزاق_قرقیز با عنوان " خفتان سرخ نپوشیده ایم" وجود دارد که قسمتی از آن سرودی است به نام  " مرادمان حاصل نیامده"؛ همچنین در زمان قدیم میان مردم" اقوام باش قوردلار" همه خفتان سرخ نشانه دامادی به شمار می رفت. طغرل سلجوقی هم در سال 1037 میلادی هنگام لشکرگشی از چادر قرمز و پرچم ابریشمین قرمز برای اعلان سمبل حکمرانی خود استفاده کرد( همان، 1388: 35-34)

🔺طبق منابع تاریخی ارطوغرول غازی اوغلو عثمان غازی نیز از پرچم های قرمز و زرد برای اعلان حکومت و حکمرانی خود استفاده کرده است(گنج، 1388: 25)؛ از این دست نمونه های تاریخی و فرهنگی دال بر قداست رنگ قرمز در فرهنگ و باور ترک ها به وفور می توان در صفحات تاریخ و آثار باستان شناسی پیدا کرد که خارج از  ظرفیت این مکتوبه و راقم آن و خارج از حوصله مخاطبان می باشد.

منبع:🔻
🔺گروس اوغلو، میرستار، مقاله "یلدا (چیلله گئجه سی)جشنی آئینی در باستان، فصلنامه تخصصی اینجی دنیزیم، شماره 1،بیجار گروس، زمستان 1390
🔺گنج،رشاد، رنگ و نوروز در اساطیر ترک، ترجمه امین روشن، کرج، انتشارات پینار، 1

@dedekatib