Registon maydoni.
1939 yil.

@Davlatchilik_tarixi

МУҲАММАД ХОРАЗМИЙ ВА ТИББИЁТ

Мусулмон уйғонишининг буюк намояндаси, улуғ ўзбек қомусий олими Муҳаммад Хоразмий (783 — 850) ўзининг тиббий қарашларини араб тилида илгари сурган туркистонлик илк мутафаккир саналади. Хусусан, Хоразмий инсоннинг ташқи кўриниши, яъни териси, сочи, кўзининг ранги, танасининг бақувват ёки кучсизлиги, соғлиғи яшайдигин муҳитга (ер, сув, ҳаво, озуқалар) боғлиқлигини таъкидлайди. Агap юрт тоғда жойлашган бўлиб, бу ерда шамол кучли эсиб турса, унинг аҳолиси унчалик баҳайбат бўлмайди, баданлари ингичка ва юмшоқ, терилари буғдойранг бўлади, ҳатто ундаги дарахтлар ҳам ингичка ва кичикроқ бўлади. Текисликда яшовчиларнинг таналари тоғликларга қараганда катта, гўштдор ва ҳўлроқ бўлади. Денгиз соҳилларида яшовчиларнинг кўриниши уларнинг озиқ-овқатлари, ернинг табиати, ҳавоси, суви, ҳароратига мувофиқ бўлади. Яьни улар қанчалик совуқ ва ёруғлик камроқ ерда яшасалар, терилари шунчалик оқроқ, жониворларнинг гўштларини кўпроқ есалар, баданлари шунчалик бақувват, тоза сувни қанчалик кўпроқ ичсалар, таналари шунчалик хўпроқ бўлади.
Хоразмий юқоридаги фикрлардан келиб чиқиб экватордан қутбларга томон чўзилган етти иқлимдаги инсонларнинг кўриниши (физиологияси), уларнинг қайсиси яшаш учун қулайлиги хусусида ҳам фикр юритади. Масалан, Хоразмий иқлимларнинг энг иссиғи сифатида иккинчи иқлимни кўрсатади, биринчи ва иккинчи иқлимлар аҳолиси иссиқ ҳаво, шамолларнинг кўплиги, Қуёшнинг кучли ёруғлик сочиши, тафти сабабли териси қора, сочи жингалак бўлади. Яъни Хоразмий атроф-муҳитнинг инсон танасига таьсирини амалиётдаги аниқ далиллар билан исботламокда.
Учинчи иқлимда эса оқ танлилар ҳам, қора танлилар ҳам аралаш учрайди, чунки Қуёшнинг тафти илгариги иқлимлардагидек кучли эмас, ёруғлик ҳам қияроқ тушади. лекин иккинчи иқлимга яқинлик ҳисобига инсонларнинг сочлари жингалак, таналари кичик ва кучсизроқ, буғдойранг бўлади.
Хоразмий инсон учун энг қулай иқлим сифатида тўртинчи иқлимни кўради. Чунки бу иқлим жойлашув бўйича ҳам, ҳарорат буйича ҳам мўтадил ҳисобланади: жуда иссиқ ҳам, шиддатли совуқ ҳам эмас, тўрт фасл ўз ўрнида келади. Ўсимлик, мева-чева, деҳқончилик яхши бўлганлигидан инсонлар яшаши учун зўр шароит мавжуд булиб, маданият, илм-фан асосан бу ерларда юксак тараққий этади. Муҳитнинг мўтадиллиги туфайли турли иқлимлардан шу ерга келганларнинг аҳволлари яхшиланади. Бу иқлим аҳолисининг териси оқ ва қора оралиғида, асосан буғдойранг, чучук сув ҳам кўп бўлади. Хуллас, Хоразмий бу ерда ҳам яхши шароит: мўтадил об-ҳаво, чучук ва тоза сув, сифатли озуқалар сабаб инсоннинг хаёт фаолияти яхши бўлиши, бу орқали илм-фан, маданият юксалишини яна бир бор кўрсатиб бермокда.
Бундан шимолдаги иқлимларда ҳаво совуқ, Қуёш тафти камлиги туфайли инсонларнинг териси оқ, кўзлари кўк, сочлари силлиқ ва текис, таналари юмшоқ бўлади. Яшаш қийинлиги, оғир шароит сабаб шимолий минтақаларда инсонлар анча бақувват ва чидамли, бироқ намлик ва чучук сувнинг етарлилиги туфайли таналари хўлроқ ва мулойимроқ бўлади.
Хоразмийнинг бу қарашларидан инсон еб-ичадичан нарсалар сабаб ҳам тана тузилиши ўзгариши бундан 1200 йил олдин ўз исботини топиб турибди. Яъни ўсимлик, мева-чева яхши ўсадиган жанубий минтақаларда гўштни камроқ еб, қолган эхтиёжларни ўсимлик маҳсулотлари билан қондирадиган инсонларнинг танаси ингичка ва кичикроқ, юқори ҳарорат ва иссиқ шамоллар туфайли шимолдагиларга нисбатан қуруқроқ, лекин чайир бўлиши аниқлашмоқда. Совуқ шимол томонларда ўсимлик кам ўсганлиги сабаб гўшт кўп ейилиб, инсон танаси баҳайбат ва бақувват, сув ва намликнинг мўллиги туфайли эса ҳўлроқ ва мулойимроқ бўлиши ҳам исботланмоқда.
Буларга асосланиб Муҳаммад Хоразмий инсоннинг физиологияси, яъни ҳаёти, ўсиши, ташқи кўриниши, тана тузилиши у яшаётган муҳит, у ейдиган-ичадиган нарсаларга боғликлигини илк бор исботлаб берган туркистонлик олим эканлигини айтишимиз мумкин.

Манба: Муҳаммад Хоразмийнинг "Мажистийнинг қисқартмаси китоби" асари

@ufq_horizon

@Davlatchilik_tarixi

ZAHIRIDDIN MUHAMMAD BOBURNING ASTRONOMIYAGA DOIR ASARI

Zahiriddin Muhammad Bobur (1483-1530) shoh va shoirlikdan tashqari yetuk qomusiy olim ham sanaladi. Jumladan, ulugʻ bobomiz astronomiya va matematika bilan jiddiy shugʻullangan, bu fanlarga doir maxsus asar yozib qoldirgan. Ushbu asar “Tuhfat al-amir” (“Amirga sovgʻa”) oti bilan fan olamida tanilgan. “Amirga sovgʻa” muqaddima va asosiy qismdan iborat. Asosiy qismning oʻzi esa uch boʻlimga boʻlinadi: 1) astronomiya; 2) geometriya va geografiya; 3) arifmetika. Bulardan asarning qomusiy tabiatga egaligini bilish mumkin. Asarning yana bir oʻzgacha tomoni ulugʻ bobomiz uni arab tilida emas, fors tilida yozganligidir. Asarning yozilishi sababi ham diqqatga sazovor sanaladi. Zahiriddin Muhammad Bobur bu asarni oʻz oʻgʻli Nosiruddin Xumoyunga atab yozgan. Bunda bobomiz oʻz oʻgʻlidagi ilm-fanga qiziqish sabab uning yaxshi bilim olishini, ayniqsa, aniq va tabiiy fanlarni puxta oʻrganishini koʻzlagan, umid qilgan koʻrinadi. Bu umid zoyeʼ ketmagan: Humoyun Mirzoning oʻzi ham otasi Bobur Mirzoga munosib oʻgʻil boʻlib, uning izidan borib, aniq fanlarga doir maxsus asar yozgan. Bobur Mirzoning “Amirga sovgʻa” asarining yagona qoʻlyozma nusxasi bugungi kunda Tehronda Tehron Universiteti kutubxonasida saqlanadi.

@Davlatchilik_tarixi

BERUNIYNING USTOZI

Abu Said Ahmad ibn Muhammad ibn Abduljalil Sijziy (950-1025) Sijiston yerlarida 950-yilda tugʻilgan. Uning otasi Abul-Husayn Muhammad ibn Abduljalil Sijziy (10-11-yuzyillik) ham sijistonlik atoqli matematik va astronom olim boʻlgan. Shu sabab Abu Said Sijziy ilk bilimlarni oʻz otasidan oʻrgangan, deb qaraladi. Sijziy asta-sekin matematika, astronomiya, geografiya va boshqa aniq va tabiiy bilimlarni chuqur oʻrganib, yirik qomusiy olim boʻlib yetishadi. Keyinchalik Eronga borib, Buvayhiy podshoh Azududdavla (949-983) qoʻl ostidagi Sheroz shahrida ilmiy izlanishlarini davom ettiradi. Sijziyning dongʻi chiqib, oʻsha chogʻdagi dunyoning taniqli olimlari bilan ilmiy hamkorlikni yoʻlga qoʻyib, yozishmalar orqali izlanishlarini oʻrtoqlashib turgan. Sijziy 969-yilda 19-20 yoshlarida Sherozda atoqli astronomlar Abul-Husayn Abdurrahmon ibn Umar Soʻfiy (903-998), Abul-Qosim Ubaydulloh ibn Hasan Gʻulom Zuhal (oʻlimi 998), Nazif ibn Yumn (Yaman) Mutatabbib Qass Yunoniy (oʻlimi 990), Abu Sahl Vayjon (Vijon) ibn Rustam Koʻhiy (10-11-yuzyilliklar) bilan birgalikda Quyosh tutilishini kuzatib, astronomik izlanish olib borgan. Demak, Sijziy ancha yoshligidanoq astronomiya bilan jiddiy shugʻullangan. U Sijistonda yirik astronomik izlanishlar oʻtkazib, planetarium (sayyora va boshqa osmon jismlarining hakatini koʻrsatadigan qurilma yasagan. Sijziyning fan tarixidagi yana bir ulugʻ xizmati Abu Rayhon Beruniyga (973-1051) ustozlik qilganligidir. Beruniy astronomiyaga oid anchagina bilimlarni, masalan, koʻhna sijistonliklarning astronomiyak qarashlarini Abu Said Sijziydan oʻrgangan. Shuningdek, ular oʻzaro yozishmalarda olib borgan ilmiy izlanishlarini oʻrtoqlashib turishgan. Beruniy “Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar”, “Geodeziya”, “Usturlоbni yasash boʻyicha mumkin boʻlgan yoʻsinlarni egallash (oʻrganish) toʻgʻrisida kitob”, “Doiraga uringan chiziq yordamida uning vatarlarini hisoblab chiqarish toʻgʻrisida maqola”, “Kartografiya”, “Soyalar boʻyicha soʻzlarni yigʻish toʻgʻrisida kitob” asarlarida Abu Said Sijziy va uning ilmiy izlanishlari toʻgʻrisida muhim maʼlumotlarni bergan.
Sijziyning ilmiy merosi matematika va geometriyaga oid 55 ta hamda astronomiyaga oid 14 ta, shuningdek, astrologiyaga oid bir qancha asarni tashkil qiladi. Matematika va geometriyaga oid ayrim risolalari yunon mualliflarining asarlariga sharh yoki toʻldirma yoʻsinida yozilgan. Ularning ayrimlari esa oʻsha chogʻdagi yirik olimlarga maʼlum masala yuzasidan maktub oʻlaroq bitilgan (masalan, oʻz otasi Abul-Husayn Muhammad ibn Abduljalil Sijziy, Abu Ali Nazif ibn Yaman Mutatabbib Yunoniy). Sijziyning astronomiyaga oid asarlari orasida ham shundaylari uchraydi (“Abu Muhammad ibn Ali Hosibga qisqichbaqa koʻrinishidagi usturlob bilan ishlash toʻgʻrisida maktub”). Demak, Sijziy ajabtovur usturloblarni yasashni va ularni turli izlanishlarda ishilatishni yaxshi bilgan. Ulugʻ olim usturloblardan tashqari boshqa astronomik asboblar toʻgʻrisida ham durdona asarlar yozgan. Sijziyning astronomiya ilmidagi ulugʻ xizmati zardushtiylarning bu sohadagi bilimlarini chuqur oʻrganib, maxsus kitob yozib qoldirganligidadir. “Osmon darajalari tasvirlari toʻgʻrisida Zardushtning kitobi” asari bizgacha yetib kelgan boʻlib, Istanbul va Parij kutubxonalarida uning qoʻlyozma nusxalari saqlanadi.

@Davlatchilik_tarixi

#Koʻrishni_tavsiya_qilamiz.

Soʻngi yillarda Amir Temur va Termuriylar davri davlatchiligi tarixi yuzasidan haqiqiy tadqiqot olib boradigan kam sonli mutaxassislardan bir boʻlmish tarix fanlari boʻyicha falsafa doltori (PhD) Anvar Ahmedovich Bokiyev hamda musulmon davri tarixshunosligi hamda Termiz tarixi boʻyicha yetuk mutaxassis, tarix fanlari nomzodi ustoz Jaloliddin Mirzo.

@Davlatchilik_tarixi

"Менинг отим қирмизи" романи бугун тандирдан узилди. Айтишларича, эртага Book.uz'да сотувга чиқар экан.

Орхан Памук (ёки Ўрхун Помуқ) энг севган муаллифларимдан бири. Услуби ҳам, йўналиши ҳам, ғояси ҳам жуда ёқади. Шунга бўлса керак, таржимага алоҳида эътибор ва меҳр билан қарадим, қайта-қайта ўқиб, тузатдим, ҳар бир сўз устида ишладим. Аслида ҳар ишда перфекционистман — қайта-қайта ўқиб, ёзиб, тузатавераман, шунга ишни бироз чўзвораман. "Менинг отим қирмизи" ҳам нашрга тайёр бўлгунича муҳаррирни безор қилиб юбордим. Шундаям кўнглим тўлмади. Камчилик бўлса, узр, кейинги нашрларда (агар бўлса) тузатамиз.

Дарвоқе. Таржима тилида онгли равишда бир эксперимент қилганман. Памукнинг тилини, руҳиятини максимал даражада оригиналга яқин сақлаш, ўзбек ва турк тилларини яқинлаштириш ҳаракати. Агар бу сизга омадсиз тажриба туюлса, фикр ва таклифларингизни албатта билдиринг. Уни ҳам кўриб чиқамиз.

@AsanovEldar

💆🏻‍♂️🎸📹
Exclusive...
Nostalgia...

@Davlatchilik_tarixi

⚡️Агар Темур Салтанати сақланиб қолинганда Дунё харитаси ҳозир қандай бўлар эди?

Ўзбекистон, Ироқ, Эрон, Грузия, Озарбайжон, Туркия, Қирғизистон, Қозоғистон, Афғонистон, Тожикистон, Покистон, Хиндистон, Туркманистон... Хаммаси бир харита остида...

#Эслатма ўрнида бугун 9-апрель Амир Темур таваллуд топган куни

👉 Dunyo🌐Tv

@Davlatchilik_tarixi

“Begiga eʼtiqodi kuchli navkar ulkim, uning ogʻir-qattiq eʼtirozli soʻzlaridan ranjib, koʻnglida kek saqlamaydi”. Amir Temurning harbiy qarashlari

Terek jangidagi Xoʻja Sayfiddin otryadining qahramonligi Temur askarlari, hukmdoriga oxirigacha ishonishi va sodiqligiga yaqqol dalil bo‘la oladi.

Batafsil: https://oyina.uz/uz/article/3658

@Davlatchilik_tarixi

Бир куни Билл Гейтс Европа бўйича Microsoft'нинг бош директори лавозими учун катта танлов эълон қилди.

5000 киши катта залда йиғилди, улар орасида Парижда яшовчи сефард яҳудийси Морис Коэн ҳам бор эди.

Билл Гейтс йиғилганларга миннатдорчилик билдирди ва JAVA тилини билмайдиганларни залдан чиқиб кетишини сўради. 2000 киши чиқиб кетди. Морис Коэн ўйлаб қолди: “Мен бу тилни билмасам ҳам, қолсам нима йўқотаман?”деди ва қолди.

Сўнг Билл Гейтс 100 кишидан ортиқ гуруҳни бошқариш тажрибаси йўқларни чиқиб кетишни сўради. Яна 2000 киши чиқиб кетди. Морис Коэн ўйлади: “Менда бундай тажриба йўқ, лекин қолсам нима йўқотаман?” ва яна қолди.

Кейин Билл университетни аъло баҳолар билан тугатмаганларни чиқишини сўради. Яна 500 киши чиқиб кетди. Морис Коэн ўйлади: “Мен 15 ёшимда мактабни ташлаб кетганман, лекин қолсам нима йўқотаман?” ва қолди.

Сўнг Билл серб ва хорват тилларини билмайдиганларни чиқиб кетишини сўради. 498 киши чиқиб кетди. Морис Коэн ўйлади: “Мен бу тилларни билмайман, лекин қолсам нима йўқотаман?” деди ва яна қолди.

Залда фақат Морис, Билл ва яна бир номзод қолди. Билл уларга яқинлашиб деди:

— Кўряпманки, фақат сиз иккингиз серб ва хорват тилларини биласизлар . Энди мен , сизларни бу тилларда қандай гаплашишларингни эшитмоқчиман .

Морис сокинлик билан юзини номаълум номзодга бурди ва деди:
— Ма нишма? Ма шломха, аколь беседер?(яҳудий тилида: Нима янгиликлар ? ишлар яхшими, хаммаси жойидами)

Иккинчиси жавоб берди:
— Беседер гамур, аколь мецуян!(яҳудий тилида: Хаммаси жойида. Хаммаси аъло даражада)

@Davlatchilik_tarixi

“Oʻtgan kunlar” degan sheʼr siznikimi?
– Ha.
Ammo u sheʼr emas…
– Jim boʻling, axir.
Sheʼrmi yo boshqami, avtori siz-da.
Tamom.
Boshqa gapga qolmaydi hojat.

Abdulla Qodiriy tavalludining 131 yilliga baʻg'ishlanadi.

Sheʼr muallifi: Muhammad Yusuf, Oʻzbekiston xalq shoiri.

Video sunʼiy idrok yordamida tayyorlandi.

Oyina.uz

@Davlatchilik_tarixi