#tafakkur🎓

Ovozingni emas, so‘zlaringni ko‘tar. Gul o‘stiruvchi momaqaldiroq emas, balki yomg‘irdir.

✏️Jaloliddin Rumiy

@Davlatchilik_tarixi

#видео
Николай Субботин, «Әййемги Хорезм қорғанлары».

Николай Субботин, «Крепости Древнего Хорезма».

#αρχαιολογία #археология #archaeology

👉 Telegram 👉 Instagram

Амир Темур асос солган Турон салтанати таркибига кирган давлатлар
Амир Темур (1336–1405) — ўз даврида дунёдаги энг қудратли давлатлардан бирини барпо этган буюк саркарда ва сиёсий арбоб бўлиб, у турли ҳарбий юришлар орқали катта ҳудудларни забт этган. Унинг юришлари Евроосиёнинг катта қисмини қамраб олган.
Амир Темур забт этган асосий давлат ва ҳудудлар:
1. Марказий Осиё
Ҳозирги Ўзбекистон, Тожикистон, Қозоғистон, Қирғизистон ва Туркманистон ҳудудлари.
Самарқандни пойтахтга айлантириб, уни илмий, маданий ва сиёсий марказга айлантирган.

2. Хоразмдаги Сўфийлар давлати
Хоразм ҳудуди (ҳозирги Ўзбекистоннинг шимоли ва Туркманистоннинг бир қисми) 1379 йилга келиб Темур қўлига ўтган.

3. Афғонистон
Ҳиндистонга юриш қилишдан олдин Амир Темур Афғонистоннинг Катта ва Кичик вилоятларини (Кобул, Ҳирот, Кандаҳор ва бошқаларни) забт этган.

4. Эрон (Форс)
Темур Сафавийлардан олдин Эроннинг катта қисмини эгаллаб, бу ҳудудда ўз таъсирини ўрнатган (Шираз, Исфаҳон, Теҳрон ва бошқалар).

5. Ироқ Бағдодни 1393 йили забт этган. Бу билан Аббосий халифалигининг қолдиқларини ўз тасарруфига олган.

6. Кавказ — Грузия ва Озарбайжон
Темур бир неча бор Кавказга юриш қилган ва Грузия, Арманистон, Озарбайжон ҳудудларини тасарруфига олган.

7. Олтой ва Қозоғистон далалари (Мўғулистон) Темур бу ҳудудларда тўғридан-тўғри ҳукмронлик қилмаган бўлса-да, уларни вассал ҳолатига келтирган.

8. Олтин Ўрда ҳудудлари (Россиянинг жануби, Қозон, Қрим, Астрахан) 1395 йилда Темур Олтин Ўрда хонлигига қарши курашиб, Тўхтамиш хонини мағлуб этган ва унинг пойтахти — Сарай-Беркани вайрон қилган.

9. Ҳиндистон (Ҳиндистон султонлиги)
1398 йилда Темур Ҳиндистонга юриш қилиб, Деҳлини забт этган.
10. Сурия ва Ливан (Мамлуклар султонлиги) 1400–1401 йилларда Темур Шомга юриш қилиб, Ҳалаб ва Дамашқни забт этган. Бу юришда у Мамлюклар султонини мағлуб этган.

11. Анадолу (ҳозирги Туркия)
1402 йилда Амир Темур Анқара жангида усмонли султони Баязид Iни мағлуб этган.

Ушбу ғалаба билан Темур Усмонлилар давлатини вақтинча парчаланишга олиб келди.
Византия (Византия империяси)
Византия расмий равишда Темур томонидан забт этилмаган, лекин Анқара жанги (1402) дан сўнг Темур Усмонлиларни мағлуб этгач, Византия императори Мануэл II Палеолог Темурга мактуб орқали мурожаат қилиб, унга вассал бўлишга рози эканлигини изҳор этган.

Ушбу мағлубиятдан сўнг Усмонлилар вақтинча заифлашган ва бу Византия учун яна мустақил ҳаракат қилиш имконини берган. Бундай ҳолатда Византия амалан Темур таъсирига тушган вассал давлат мақомини олган.

Генуя ва Венеция (Италия шаҳар-давлатлари)
Темур даврида Қора денгиз ва Каспий денгизи орқали савдо йўллари фаол бўлган. Генуя ва Венеция каби савдо республикалари Темур билан иқтисодий ва дипломатик муносабатлар ўрнатган.
Генуялик савдогарлар Темур ҳудудларида савдо-сотиқ қилиш ҳуқуқини олган. Баъзи манбаларда, улар ҳатто унга солиқ тўлагани ва сиёсий тобелик белгиларини кўрсатгани қайд этилган.

Темур ўзини “кўп миллатли дунё тартибини яратувчи ҳукмдор” сифатида кўрган ва ушбу шаҳарларни вассал савдо иттифоқчилари сифатида қабул қилган.

Қрим ва Кавказдаги хонликлар
Амир Темур Қримдаги улуслар ва Шимолий Кавказни ўз вассали сифатида тан олдирган.
Улардан ҳарбий хизмат ва солиқ талаб этилган, айримлар Темур оиласи билан никоҳ тузиш орқали у билан сиёсий иттифоқ тузган.

Арабистон ярим оролига таъсир
Темурнинг Шом ва Бағдодга юришлари натижасида Ҳижоз ҳукмдорлари (Мадина ва Макка амирлари) унинг номидан хутба ўқишни қабул қилгани ҳақида тарихий маълумотлар мавжуд. Бу номига халифалик ёки диний раҳбариятнинг тан олиш белгиси бўлган.

Баъзи маълумотларга кўра Амир Темур Москвани ҳам олган.

@Davlatchilik_tarixi

Амир Темур Москвани олганми?

Амир Темур даврига оид ишончли манбаларда Соҳибқирон Москвани олгани ва бу шаҳарнинг Турон давлатига тобеъ бўлгани ҳақида қизиқарли маълумотлар бор.
Кўп рус муаллифлари, жумладан А. Ю. Якубовский, (қаранг: Б. Д. Греков, А. Ю. Якубовский. Золотая Орда и ее падение, с. 369-370) Темур Москвани олмаган ва Елецдан шимолга ўтмаган деб, бу воқеа ҳақида хабар берган. Низомиддин Шомий ва Шарафуддин Али Яздийлар иккиси ҳам янглишиб, Москва деб аслида Рязанни назарда тутганлар, дейдилар. Якубовский ҳатто Темур Коломна яқинида Ока бўйига келиб, нариги соҳилига, яъни Москва тарафига ўтмаган, чунки дарёнинг нариги соҳилида турган «буюк княз» Василий Дмитриевич (Дмитрий Донскойнинг ўғли) бошчилигидаги рус лашкарлари билан тўқнашишдан қўрққан, деган уйдирмаларни айтган. Яна унинг айтишича, гўё 1380 йилги Куликово майдонида Мамайнннг енгилганлиги ҳақидаги хабарлар Амир Темурни қўрқитганмиш. Энг аввало шуни айтиш керакки, 1395 йилга келганда Темурнинг қудрати шу қадар улкан эдики, у ўзини дунёда энг қудратли ҳоким ва ҳарбий бошлиқ деб биларди. Ҳақиқатда ҳам шундай эди. Қандайдир ҳеч кимга номаълум «буюк княз», яъни Темурнинг ёрдами билан тахтга келган ва тобеъси ҳамда куни кеча енгилиб, яксон бўлган Тўхтамишни қарамидаги Василий Дмитриевичдан Соҳибқирон заррача сесканмас эди. Греков ва Якубовскийлар Низомиддин Шомий билан Шарафуддин Али Яздийнинг қатор воқеалар хусусида хабарлари ростлигини тан оладилар. Аммо Москва хусусига келганда гуё уларнинг географик тасаввурлари аниқ эмасмиш. Бизнингча, бу гаплар Москвани азалдан енгилмас қилиб кўрсатишга қаратилган буюк рус шовинизмининг бир кўринишидир. Мазкур шарқ тарихчиларининг «Зафарнома"ларида улар нафақат Москва, балки ундан анча шимолдаги, қутб доирасидан ҳам шимолдаги ерлар ҳақида анча аниқ тасаввурга эга булганликлари ҳақида далолат берувчи саҳифалар бор (А.Аҳмедов. Шарафиддин Али Яздий. Зафарнома., Тошкент: Шарқ, 1997. -Б. 342-343.).
Шарафиддин Али Яздий. Зафарномадан парча:
Соҳибқирон Маскавга сориким, Руснунг шаҳарларидин эрди, таважжуҳ қилди. Анда етконда нусратшиьор черики ул вилоятни (шаҳар ва атрофини) чобтилар ва андағи ҳокимларни тобеъ қилди. Ва черикиинг эликларига сонсиз мол тушти: олтуну кумиш ва қумошу кабш ва ҳатану қоқам ва каттону қаро самур ва қиличлар, йахши отлар тушти (179 бет).
Низомиддин Шомийнинг "Зафарнома" асарида ҳам қуйидагича келтирилган:
Амир Соҳибқирон Мушку (Москва) номли ўрус шаҳри томон юришни иродат этди, у вилоятнинг барча ерларига чопқин ясаб ғорат қилди, лашкар аҳли ўлчаксиз ғанимат олдилар (Низомиддин Шомий. Зафарнома, 1996. -Б. 213.).
Нимагадир тарихчиларимиз Амир Темурнинг Москва шаҳрини олгани ва уни бўйсундиргани ҳақидаги ҳақиқатларни айтишдан чўчийдилар.
Ушбу тарихий воқелик ростдан ҳам баҳсли масала бўлиб келажакда бу ва бошқа жумбоқлар адолатли ечимини топишидан умидвормиз.

Шоҳиста Ўлжаеванинг Facebookдаги сахифасидан олинди.

@Davlatchilik_tarixi

🍃 Garchi ishning qanday yakunlanishi taqdir pardasi ortida yashirin bo‘lsa ham, aqli raso va hushyor kishilardan kengashu tadbir istab, fikrlarini bilmoq lozimdir.

✍️ Amir Temur

@Davlatchilik_tarixi

Александр Македонский ва Роксана: Тарихдаги севги ва сиёсат уйғунлиги.

Александр III Македонский (мил.авв. 356–323 йиллар) – дунё тарихидаги энг буюк саркарда ва ҳукмдорлардан бири ҳисобланади. У жаҳонни ўз даврида энг катта империяга айлантириб, Европа, Осиё ва Африканинг улкан ҳудудларини забт этган. Унинг ҳаётидаги муҳим ва таъсирли воқеалардан бири – Бақтрия ҳукмдорларидан бирининг қизи Роксана (ёки Рухшона) билан бўлган никоҳидир.
Роксана – Бактрия туғилган, унинг отаси Оксиарт номли Балх ҳокими бўлган. У гўзал, ақлли ва обрўли аёл сифатида таърифланади.
Александр Бактрия ва Соғдиёна ҳудудларини босиб олгач, мил. авв. 327 йилда Роксана билан танишади ва унга уйланади. Манбаларда айтилишича у Роксанани бир кўришда севиб қолган. Бу никоҳнинг сиёсий жиҳатлари ҳаммм бор эди. Александр Роксанага уйланиш орқали ўз ҳокимиятини мустаҳкамлашни ҳам ният қилган.
Александр Роксанани чин дилдан севар эди, деб ёзади кўплаб тарихчилар. Унинг армиясидаги кўп саркардаларга нисбатан Роксана муҳим мавқега эга бўлган. Александр кўп ўлкаларни босиб олиб, турли ҳукмдорларни енгган бўлса-да, Роксана унинг ҳаётида алоҳида ўрин тутади.
Александр мил. авв. 323 йилда Бобилда (ҳозирги Ироқ) вафот этади. Унинг ўлими сиёсий беқарорликка сабаб бўлади. Сиёсий буҳронлар пайтида Роксана Александрнинг фарзанди Александр IVни дунёга келтиради. Аммо Александрнинг ўлими ортидан юзага келган тахт учун курашда Роксана ва унинг ўғли сиёсий қурбонларга айланадилар. Улар 310/309 йилларда Кассандр томонидан ўлдирилган, деб тахмин қилинади.
Александр ва Роксана муносабати – севги ва сиёсат чегарасидаги ҳаётий воқеа. Уларнинг қиссаси нафақат тарихий, балки инсоний драматизмга ҳам бой. Бу никоҳ бир томондан сиёсий стратегик ҳодиса бўлган бўлса, иккинчи томондан инсоний туйғуларнинг чуқур ифодаси сифатида ҳам ёдда қолади.

@Davlatchilik_tarixi

Буюк Александр Мақдунийнинг аёли Роксана (Равшанак)нинг аянчли тақдири ҳақида нималарни биламиз?

Тарихий манбаларда Рухшона, Роксана, Равшанак деб номи зикр этилган малика тахминан милоддан аввалги 340-йилларда, ҳозирги Афғонистон ва Ўзбекистон ҳудудларини ўз ичига олган Бактрияда туғилган. У Бактрия зодагонларидан бири — Оксиартнинг қизи эди.
Александр Македонский Бактрия ва Сўғдиёна ҳудудларини эгаллаганида, Оксиарт ва бошқа маҳаллий саркардалар македонияликларга қарши курашишда давом этдилар. Улар “Сўғд қояси” (Sogdian Rock) деб номланган мустаҳкам қалъани қурдилар. Бироқ, милоддан аввалги 327-йилда бу ҳудудлар Александр томонидан тўлиқ забт этилди. Шу пайтда Александр Бақтрия зодагонларидан бири Хориеннинг уйида ўтказилган бир тантанага ташриф буюради. Ана шу ерда Рухшона, Оксиартнинг қизи сифатида Александрга таништирилади.
Александр Рухшонага уйланганида у ўн тўққиз ёки йигирма ёшларда бўлган. Бу никоҳ македониялик саркардалар томонидан маъқулланмаган бўлса-да, сиёсий нуқтаи назардан фойдали эди. Чунки у Сўғдиёна халқини Александр ҳукмронлигини қабул қилишга мажбур этди ва исёнкорлик кайфиятини пасайтирди. Шундан сўнг Александр Ҳиндистонга юриш қилди ва у ерда янги қайнотаси Оксиартни Ҳиндукуш ҳудудининг ҳокими этиб тайинлади. Бу пайтда Рухшона Суза шаҳрида бўлиб, Александр у билан учрашиш учун у ерга келди ва Рухшонанинг акаларидан бирини отлиқ қўшинга бошлиқ этиб тайинлади. Александр ўз ҳукмронлигини форслар томонидан ҳам қабул қилинишига эришишни истарди, шунинг учун у Доронинг (форслар подшоси) қизи Статейра II (Stateira II)га ҳам уйланди.
Александр кутилмаганда милоддан аввалги 323-йилда вафот этган.
Александр вафот этган пайтда Рухшона ҳомиладор эди. Ҳокимиятни ким қўлга олиши масаласи Александрнинг тарафдорлари ва унинг саркардалари — Пердикка ва Птолемей ўртасида катта муаммога айланди. Македон сарбозлари Александрнинг саройида “форслашув”дан хавотирда эдилар. Охир-оқибат, саркардалар Александрнинг укаси Филипп III Арридейни подшоҳ деб эълон қилишга келишдилар ва Рухшона фарзанд кўргунича кутмоққа қарор қилдилар. Агар фарзанд ўғил бўлса, у подшоҳ сифатида тан олиниши ва унга вояга етгунга қадар васий тайинланиши лозим эди.
Рухшона 323-йилда ўғил туғди ва унга Александр IV номи берилди. Бу пайтда Филипп Арридейнинг хотини Эвридика II саройда фитна уюштиришни бошлади. Аммо Александр Македонскийнинг онаси Олимпиада Рухшона ва унинг ўғлини ўз қарамоғига олиб, Македонияга қайтди. Бироқ Александрнинг собиқ саркардаларидан бири — Кассандр ҳокимиятни қўлга киритишга ҳаракат қиларди. У 316-йилда Олимпиадани қатл қилишга буйруқ берди ва Рухшона ҳамда Александр IVни Амфипол шаҳридаги қамоққа ташлади. Кейинги йилда саркарда Антигон Кассандрнинг бу қилмишига қарши чиқди. Тўрт йил ўтгач, Антигон ва Кассандр тинчлик битими тузишди — унга кўра Александр IV подшоҳ сифатида тан олинди, аммо уни Кассандр васий сифатида бошқариши керак эди. Аммо македонияликлар бу васийликка қарши чиқдилар ва Александр IVни озод қилишни талаб қилдилар. Бунга жавобан, милоддан аввалги 310-йилда Кассандр Рухшона ва унинг ўғлини заҳарлаб ўлдиришга буйруқ берди. Бу пайтда Александр IV тахминан 13 ёшда, Рухшона эса 30 ёшда эди.
Бақтриялик гўзал малика Роксананинг тақдири ана шундай аянчли якун топади.
Асрлар оша бу тарих барчани ҳаяжонга солган, таниқли рассом ва ҳайкалтарошлар Александр ва Роксананинг муҳаббатини ўз асарларида баён этишган.

@Davlatchilik_tarixi

Александр Македонский ва Роксана. Пиетро Ротари томонидан 1756 йилда яратилган.
Бу асар Россия коллекциясига тегишли бўлиб у ерда Ротарининг бир неча асарлари бор холос. Пиетро Ротари 1756 йилда Россияга келган. Портрет рассоми сифатида шуҳрат қозонган ва Елизавета Петровна, Пётр III ва Екатерина II томонидан унинг санъати ва хизматлари қадрланган. Ушбу полотно Екатерина Алексеевна (кейинчалик Екатерина II) учун, у ҳали тахт ворисининг рафиқаси бўлган пайтда, Ораниенбаумдаги саройи учун яратилган.
Александр Македонский (м.а. 356–323) тарихидан олинган бу воқеа Плутархнинг "Таржимаи ҳоллар" асарида (Александр, XLVII боб) қайд этилган. Доро III бошқарувидаги Эрон давлатининг шарқий қисми — Бактриядаги бир қалъани муҳосара қилиш пайтида, Бактрия сатрапининг қизи Роксанага кўзи тушган. У маҳаллий аҳоли билан келишиш мақсадида Роксанага уйланган.
Ротари ушбу расмда Александрнинг Роксана билан учрашувини тасвирлаган.

@Davlatchilik_tarixi

Александр Македонский ва Роксана тўйи
Муаллиф: Пьер-Нарсис Герен
Яратилган йили: 1810
Услуби: Неоклассизм
Жанри: Тарихий рассомлик
Материал: Ёғоч мойбўёқ, кенвас (тўқилган мато)
Жойлашган жойи: Руан тасвирий санъат музейи (Musée des Beaux-Arts de Rouen), Руан, Франция
Ўлчами: 42 х 33,5 см


@Davlatchilik_tarixi

Нафрат эски, муҳаббат эски,
Дард эскидир, табобат эски,
Борлиқ менга тобе эмаски,
Худоликка даъво айласам.

Най эскидир, наво эски,
Май эскидир, маво эски,
Ҳар ишқ деган ровиймаски,
Тариқатин бажо айласам.

Дин эскидир, диёнат эски,
Вафо эски, хиёнат эски,
Қаршимдаги Усмон эмаски,
Ўзни тийиб хаё айласам.

Вазн эски, туроқ эски,
Кўксимдаги фироқ эски,
Бу гаплар янгиликмаску,
Шоирликка даъво айласам.

@Ravshan_Haqmurod

@Davlatchilik_tarixi

Соҳибқироннинг қайсари Румга йўллаган насиҳатномаси: давлатнинг обрў-нуфузи ва дипломатик ёндошув намунаси
***
Хат матни:
«Насиҳатномаким, Йилдирим Боязидқа лойиқ бўлғай, иншо қилсун!» Дабири балоғатшиор Мавлоно Шамсуддин мунший қаламдек фармонига бош қўюб, номанинг бошида ҳамду сипос худой ва таҳиййат ва дуруду сурурга ниййот била мувашшаҳ қилди. Назм:
Сари нома қилди ба номи худой,
Ким улдур ёри банда ва раҳномой.
Худойи замину худойи замон,
Эрур ғарқи эҳсони барча жаҳон.
Мазмуни буким, «Худой бандаға раҳмат қилурким, ўзининг қадру мартабасини билгай. Ва ўзи ҳаддидин аёғини узолмағай. Букун биҳамди Аллоҳ таоло рубъи маскун мамолики бизнинг тахти тасарруфимизда турур. Ва оламнинг салотинлари бизга мутиъ турурлар. Ва офоқнинг сардорлари бизнинг амру наҳйимизда кириб турурлар. Ва жаҳоннинг гарданкашлари барча бизнинг бўсағамизда бош қўйуб турурлар. Назм:
Ки ер юзи барча сипоҳим эрур,
Кўк устидаги Хур кулоҳим эрур.
Жаҳон шоҳлари бандаи фармон менга.
Камина қулидур бу даврон менга.
Ва сенинг аслу насабинг кемачи туркмонларга етар ва бу бизга равшан турур, муҳтожи баён эмас. Ғурурни бошингдин чиқорғил. Бу чоққачаким сенинг /вилоятингға таъарруз қилмадук, жиҳати бу эрдиким, эшитур эрдукким, сен фаранг кофирлари била ғазога машғулсен. Ва агар биз ул сори борсак, мусулмонлар ташвишда бўлурлар ва кофирлар шодмон бўлғайлар. Зинҳор-зинҳорким атоларинғнинг тариқаларини сақлагил ва аёғингни ўз ҳаддингдин узотмағил, ўзунга мағрур бўлмағил. Вассалом».
***
Тарих саҳнасида буюк шахслар бармоқ билан санарли. Улар орасида Соҳибқирон Амир Темур ўзининг сиёсий диди, ҳарбий истеъдоди ва дипломатик маҳорат билан ажралиб туради. Унинг ҳар бир ҳаракати, ҳар бир сўзи замонасининг сиёсий манзарасига таъсир кўрсатган. Юқорида келтирилган насиҳатнома – Соҳибқироннинг қайсари Рум, Йилдирим Боязидга юборган мактубидан олинган бўлиб, ундаги маънолар чуқур сиёсий етуклик ва дипломатик ҳикматни ўз ичига олган.
Соҳибқирон “мунший равшан замир” – қалами нозик, тили фаҳмли давлат котибига шундай ҳукм юборди: «Насиҳатномаким, Йилдирим Боязидқа лойиқ бўлғай, иншо қилсун. Бу буйруқ асосида Мавлоно Шамсуддин номли балоғат соҳибининг қаламида ҳикматли насиҳатнома дунёга келди. Унинг кириш қисмида бунёдкор оламнинг Роббисига ҳамду сано айтилиб, дунёвий ва ухравий тинчликка дуо қилинди.
Мактубнинг аввалида Темур жаҳоннинг роббиси бўлмиш Аллоҳга шукроналик билан мурожаат этади:
"Худойи замину худойи замон,
эрур ғарқи эҳсони барча жаҳон".
Бундай иборалар Амир Темурнинг ўзини мутлоқ ҳукмдор сифатида эмас, балки Худонинг неъматлари ва раҳматига тобе бир банда сифатида кўрсатади. Бироқ шунга қарамай, у ўз давлатидаги сиёсий устунликни қуйидаги сатрларда таъкидлайди:
"Букун биҳамди Аллоҳ таоло рубъи маскун мамолики бизнинг тахти тасарруфимизда турур…"
Бу ерда у ўзини бутун олам салотинларининг амир ва саркардаларининг устози сифатида кўрсатади.
Соҳибқирон Боязидга ундаги асли кемачи туркмонлардан эканини эслатади ва уни худбинликдан, мағрурликдан қайтаришга ҳаракат қилади:
"Ғурурни бошингдин чиқорғил… аёғингни ўз ҳаддингдин узотмағил."
Унинг бундай огоҳлик сўзлари ўта нозик дипломатик ечимлар ичида, мантиқий изчиллик билан баён этилади. Ҳеч бир ҳақоратсиз, бироқ юксак ифодада у Боязидни ўз чегарасида қолишга ва оталари йўлини сақлашга чорлайди.
Бу насиҳатнома — Темурийлар давлати ташқи сиёсатининг юксак даражадаги намунаси. Унда исломий қадриятлар, давлатчилик анъаналари ва шахсий масъулият туйғуси уйғунлашган. Мактуб шаклида ифодаланган бу ҳужжат ўша давр учун нафақат дипломатик алоқа воситаси, балки ахлоқий ва сиёсий дастур вазифасини ҳам ўтаган.
Соҳибқироннинг бу сўзлари — ҳозирги кун раҳбарлари учун ҳам ибрат манбаи бўлиб хизмат қилади.

Ш. Ўлжаева sahifasidan olindi.

@Davlatchilik_tarixi

Serfarzand temuriy mirzolar haqida.

Bilamizki, Amir Temurning avlodlari XIV-XVI asrda Movarounnahr va Xurosonda, XIX asrgacha esa boburiylar nomi ostida Hind mulkida hukm yuritishdi. Biz ana shu sulola ichida serfarzandlik ila ajralib turgan temuriy mirzolar (oilasida 10 va undan ortiq farzandi bo’lganlar ) haqida ma’lumot bermoqchimiz. Raqamlar ko'pdek tuyulishi mumkun. Har holda go'daklikda vafot etganlar ham hisoblangan.

Birinchi navbatda Sohibqironning o’zida qancha farzandi bo’lgan? Temurbek 69 yillik hayotida 40-50 nafar ahli ayoli va kanizlaridan (taxminiy hisob) 8 o’g’il va 10 qizli bo’lgani ma’lum. Farzandlarining atigi 6 nafari voyaga yetgan xolos.

G’iyosiddin Muhammad Jahongir mirzo (1356-1376) avlodlari orasida Pir Muhammad Kobuliy mirzo serfarzandlik bilan ajralib turadi. 33 yoshida dunyodan o’tgan taxt vorisining 20 nafargacha farzandi bo’lgan. Uning akasi Muhammad Sultonda esa 11 farzandi bo’lgan.

Bevaqt halokat sabab vafot etgan Umarshayx mirzo (1354-1394) ning 9-11 nafar haram vakilalari unga 18 ta farzand hadya qilishgan. O’g’illari Pir Muhammad Kobuliyda 10 ta, Ahmad mirzo va Saydi Ahmad mirzoda 13 tadan, Rustam mirzoda 17 ta, Boyqaro mirzoda 20 ta farzandi bo’lgan. Husayn Boyqaroning otasi G’iyosiddin Mansur mirzo oddiy yashagan bo’lsa-da, 10 farzandning otasi bo’lgan. Sulton Husayn Boyqaroning o’zining oilasi ham kattagina bo’lib, 12 tacha ayolidan 21 o’g’il va 18 qiz tug’ilgan.

42 yil yashagan Jaloliddin Amironshohning 19 farzandi bo’lgani haqida ma’lumot mavjud. Uning o’g’illaridan Abu Bakr mirzo 12 ta, nevarasi Abu Said mirzoning 37 nafar ayolidan 26 o’g’il va 34 nafar qizi bo’lgan. Bu temuriylar ichidagi record raqamdir. Abu Saidning o’g’li Sulton Mahmudda 17 yoki 18 ta farzandi bo’lgan. Bobur mirzoning ham 18 nafar farzandi bo’lgani ma’lum. Undan keyingilar, Boburiylar shajarasi…

Temurning kenja o’g’li Shoxrux mirzoning 6 xotini bo’lgan. Ulardan 15 nafar farzand ko’rgan. Otasidan farqli ravishda Ulug’bek Ko’ragonning naqd 18 ta ayoli va 24 ta farzandi bo’lgan ekan. Ulug’bekning ukasi Jo’kiy Bahodir mirzoda 10 nafar, Boysung’urda 13 ta avlod bo’lgan.

@temuriylarshajarasi

@Davlatchilik_tarixi

Элбекнинг атамалар луғатини кўп эсга оламан (подкастларда, адашмасам, каналдаям ёзганман). Ўша луғатдан парчалар эълон қилинибди "Тил ва адабиёт таълими" журналида.

@AsanovEldar