САЙЙИД БАРАКА
САЙЙИД БАРАКА, Мир Саййид Барака (? — 1404) — Амир Темурнинг пири. Шарафиддин Али Яздийнинг ёзишича, асли Макка шаҳридан бўлиб, Амир Темур билан дастлаб Термиз шаҳрида учрашган.
Макка ва Мадинанинг вақф (Макка ва Мадина шаҳарлари ислом оламида муқаддас шаҳарлар деб аталгани сабабли ислом давлатлари ҳукмдорлари ҳар йили бу шаҳарларга вақф маблағи, яъни белгиланган миқдордаги маблағни юбориб туришни шарафли бурч деб билганлар) ларини ундириш учун Балхга Амир Ҳусайн ҳузурига келган. Амир Ҳусайн у талаб қилган маблағни бериш у ёқда турсин, ҳатто Саййид Баракага илтифот ҳам кўрсатмайди. У бундай совуқ муносабатдан хафа бўлиб Термизга қараб кетади ва Термиз яқинида Амир Темур билан учрашади. Амир Темур у талаб қилган маблағни ортиғи билан беради. Саййид Барака Амир Темурга ноғора билан байроқ тортиқ қилади. Амир Темур 1370 й. салтанатни қўлга олгач, Андхўй (Афғонистон) вилоятини барча қишлоқлари билан Саййид Баракага «иқтоъ» тарзида инъом қилади. Саййид Барака Соҳибқироннинг Мозандарон, Дашти қипчоқ ҳарбий юришларида унга ҳамроҳ бўлган, қўшиннинг руҳини кўтарган. Саййид Барака ҳарбий сафарларга қатнашмаган пайтда Самарқанд ва Андхўйда яшаган. 1404 йил қишда Саййид Барака оғир касалликдан сўнг вафот этади. Бу хабарни эшитган Амир Темур Саййид Бараканинг жасадини Андхўйда дафн этишни буюради. 1409 йилда Шохрух Мирзо Мовароуннаҳр тахтини Халил Султондан тортиб олгач, Саййид Бараканинг ҳокини Андхўйдан Самарқандга келтириб, Амир Темур мақбарасига дафн эттиради.
@Davlatchilik_tarixi
САЙЙИД БАРАКА, Мир Саййид Барака (? — 1404) — Амир Темурнинг пири. Шарафиддин Али Яздийнинг ёзишича, асли Макка шаҳридан бўлиб, Амир Темур билан дастлаб Термиз шаҳрида учрашган.
Макка ва Мадинанинг вақф (Макка ва Мадина шаҳарлари ислом оламида муқаддас шаҳарлар деб аталгани сабабли ислом давлатлари ҳукмдорлари ҳар йили бу шаҳарларга вақф маблағи, яъни белгиланган миқдордаги маблағни юбориб туришни шарафли бурч деб билганлар) ларини ундириш учун Балхга Амир Ҳусайн ҳузурига келган. Амир Ҳусайн у талаб қилган маблағни бериш у ёқда турсин, ҳатто Саййид Баракага илтифот ҳам кўрсатмайди. У бундай совуқ муносабатдан хафа бўлиб Термизга қараб кетади ва Термиз яқинида Амир Темур билан учрашади. Амир Темур у талаб қилган маблағни ортиғи билан беради. Саййид Барака Амир Темурга ноғора билан байроқ тортиқ қилади. Амир Темур 1370 й. салтанатни қўлга олгач, Андхўй (Афғонистон) вилоятини барча қишлоқлари билан Саййид Баракага «иқтоъ» тарзида инъом қилади. Саййид Барака Соҳибқироннинг Мозандарон, Дашти қипчоқ ҳарбий юришларида унга ҳамроҳ бўлган, қўшиннинг руҳини кўтарган. Саййид Барака ҳарбий сафарларга қатнашмаган пайтда Самарқанд ва Андхўйда яшаган. 1404 йил қишда Саййид Барака оғир касалликдан сўнг вафот этади. Бу хабарни эшитган Амир Темур Саййид Бараканинг жасадини Андхўйда дафн этишни буюради. 1409 йилда Шохрух Мирзо Мовароуннаҳр тахтини Халил Султондан тортиб олгач, Саййид Бараканинг ҳокини Андхўйдан Самарқандга келтириб, Амир Темур мақбарасига дафн эттиради.
@Davlatchilik_tarixi
1387 йили Сароймулкхоним Амир Темурнинг лашкаргоҳига ташриф буюрмоқда.
«Зафарнома» (1435–36 йиллар)
Манба: Сиэтл санъат музейи.
«Зафарнома» (тахминан 1424 йилда яратилган)да Сароймулкхоним посмерт тасвирида бўлиб у Амир Темурнинг ўғилларидан бири билан кўришмоқда. Санъатшунос Присилла Соучек бу шахс Аммир Темурнинг ўғли Шоҳрух эканини тахмин қилган. Кейинроқ у Гавҳаршодбегимга айланади. XV аср миниатюрасидаги бу анъанавий портрет эмас, балки идеаллаштирилган малика тасвири бўлиши мумкин. Шундай экан, Шоҳрухнинг қиёфаси ҳам реал эмас, мавҳум тасвирланган. Бу тасвир Марказий Осиё ва Эрон миниатюра санъатида шахслар образини идеаллаштириш тенденцияси мавжудлиги билан изоҳланади. Бу тасвир Сароймулкхоним вафотидан тахминан 30 йил ўтгач чизилган. Расмда у от миниб ўтирган, Шоҳрухдан юқорида ва томошабинга нисбатан узоқроқ жойлашган ҳолда тасвирланган. Бу унинг Шоҳрух Мирзога нисбатан алоҳида ҳурмат ва шараф кўрсатилганини англатади.
@Davlatchilik_tarixi
«Зафарнома» (1435–36 йиллар)
Манба: Сиэтл санъат музейи.
«Зафарнома» (тахминан 1424 йилда яратилган)да Сароймулкхоним посмерт тасвирида бўлиб у Амир Темурнинг ўғилларидан бири билан кўришмоқда. Санъатшунос Присилла Соучек бу шахс Аммир Темурнинг ўғли Шоҳрух эканини тахмин қилган. Кейинроқ у Гавҳаршодбегимга айланади. XV аср миниатюрасидаги бу анъанавий портрет эмас, балки идеаллаштирилган малика тасвири бўлиши мумкин. Шундай экан, Шоҳрухнинг қиёфаси ҳам реал эмас, мавҳум тасвирланган. Бу тасвир Марказий Осиё ва Эрон миниатюра санъатида шахслар образини идеаллаштириш тенденцияси мавжудлиги билан изоҳланади. Бу тасвир Сароймулкхоним вафотидан тахминан 30 йил ўтгач чизилган. Расмда у от миниб ўтирган, Шоҳрухдан юқорида ва томошабинга нисбатан узоқроқ жойлашган ҳолда тасвирланган. Бу унинг Шоҳрух Мирзога нисбатан алоҳида ҳурмат ва шараф кўрсатилганини англатади.
@Davlatchilik_tarixi
II-QISM.
«Мусулмон Ўртасиёсида аёллар» китобидан (219-бет, расм 4)
Тарихий манбаларда аёллар иштирокидаги воқеалар баъзан қўлёзма миниатюраларида ҳам акс эттирилган. Шарафиддин Али Яздийнинг «Зафарнома» асарининг 839 йил Зулҳижжа ойида (ҳ./1436 йил июн–июл) яратилган нусхасида Сароймулкхоним ва Хонзода Бегим ҳаётидан лавҳалар акс этган. Сароймулкхонимнинг Амир Темурнинг ўғиллари ва набираларининг «тарбиячи она»си сифатидаги роли Сиэтл санъат музейида сақланаётган қўлёзмада жуда яхши ифодаланган. Ушбу расмда у Шоҳрух Мирзо ва Халил Султон билан бирга Самарқанддан Темурнинг Эрон шимоли–ғарбидаги лашкаргоҳига сафар қилмоқда. Матндаги жойлашувига кўра, бу расм уларни кутиб олиш учун Амир Темурнинг лашкаргоҳидан юборилган отлиқлар гуруҳи билан учрашув саҳнасини акс эттириши керак эди, аммо аслида сафарнинг ўзи тасвирланган. Чап томондаги отлиқ аёллар — Сароймулкхоним ва унинг хизматкорлари, ўнг томондаги эркаклар —10 ёшли Шоҳрух ва унинг ҳамроҳи 3 ёшли Халил Султон тасвирда мавжуд эмас.
@Davlatchilik_tarixi
«Мусулмон Ўртасиёсида аёллар» китобидан (219-бет, расм 4)
Тарихий манбаларда аёллар иштирокидаги воқеалар баъзан қўлёзма миниатюраларида ҳам акс эттирилган. Шарафиддин Али Яздийнинг «Зафарнома» асарининг 839 йил Зулҳижжа ойида (ҳ./1436 йил июн–июл) яратилган нусхасида Сароймулкхоним ва Хонзода Бегим ҳаётидан лавҳалар акс этган. Сароймулкхонимнинг Амир Темурнинг ўғиллари ва набираларининг «тарбиячи она»си сифатидаги роли Сиэтл санъат музейида сақланаётган қўлёзмада жуда яхши ифодаланган. Ушбу расмда у Шоҳрух Мирзо ва Халил Султон билан бирга Самарқанддан Темурнинг Эрон шимоли–ғарбидаги лашкаргоҳига сафар қилмоқда. Матндаги жойлашувига кўра, бу расм уларни кутиб олиш учун Амир Темурнинг лашкаргоҳидан юборилган отлиқлар гуруҳи билан учрашув саҳнасини акс эттириши керак эди, аммо аслида сафарнинг ўзи тасвирланган. Чап томондаги отлиқ аёллар — Сароймулкхоним ва унинг хизматкорлари, ўнг томондаги эркаклар —10 ёшли Шоҳрух ва унинг ҳамроҳи 3 ёшли Халил Султон тасвирда мавжуд эмас.
@Davlatchilik_tarixi
Бибихоним мадрасасидан Регистон майдонигача чўзилган Тошкент кўчаси. 1896 йил.
И. Введенский.
@Davlatchilik_tarixi
И. Введенский.
@Davlatchilik_tarixi
Қўқон хонилиги.
Асака шаҳри.
Хонлик маликаларига тегишли бино.
XIX аср 70 йиллари.
@Davlatchilik_tarixi
Асака шаҳри.
Хонлик маликаларига тегишли бино.
XIX аср 70 йиллари.
@Davlatchilik_tarixi
Биринчи ўзбек учувчиси Тайметов Абдусаматнинг Германиянинг таслим бўлиш акти ва Ғалаба байроғини шахсан ўзи олиб келган самолёт ёнида тушган сурати.
1945 йил июн, Внуково.
@Davlatchilik_tarixi
1945 йил июн, Внуково.
@Davlatchilik_tarixi
O‘zbekistonning eng mashhur do‘ppisi to‘rt qirrali Chust do‘ppilaridir. Uning tomonlari egasini borliqning to‘rt asosiy nuqtasidagi yovuz kuchlardan himoya qiladi. Qora rang fazoni va qorong‘ilikni anglatadi, bezakda odatda oq iplardan foydalanilgan. Libosning 4 tomonidagi “qalampir” hayotni, oilaviy farovonlikni anglatadi va yomon ko‘zdan himoya qiladi. Do‘ppining pastki qismida keltirilgan 16 arka hayot va o‘lim davomiyligidir. Shakl berish orqali ular boylik va hayotiy energiya ta’minotini jalb qiladilar.
Dòppini yon tomonidagi belgilar biri kichik biri kattaligini sababi biri beshik biri tobutni ramzi ekanligi to'g'risidayam fikrlar mavjud.
@Davlatchilik_tarixi
Dòppini yon tomonidagi belgilar biri kichik biri kattaligini sababi biri beshik biri tobutni ramzi ekanligi to'g'risidayam fikrlar mavjud.
@Davlatchilik_tarixi
Архив ҳужжатларида акс этган муҳрлар (сфрагистика) тавсифи
Биламизки, тарихни ўрганишда бир қанча ёрдамчи тарих фанлар мавжуд.
Мисол учун: (археография, архившунослик, генеалогия, метрология, хронология, сфрагистика – муҳршунослик ва бошқа. Уларни ёритишда эса архивнинг ўрни беқиёс.
Мазкур “Архив ҳужжатларида акс этган муҳрлар (сфрагистика) тавсифи” рукни, муҳрлар тарихини ўрганувчи - сфрагистика фанини ёритишга бағишланади.
Ўзбекистон Миллий архивида сақланаётган вақф ҳужжатлари коллекция (И-323) фондининг № 1 рўйхатида мавжуд (XVII-XVIII асрларга оид) қози ва муфтийлар муҳрлари билан тасдиқланган вақф ҳужжатлар тавсифлари:
1-муҳр (думалоқ шаклда) - Қози ал-қузот қози Муҳаммад Шарифхўжа ибн Атоуллоҳхўжа Шайх ул Исломга тегишли (1225ҳ./1810й.);
2-муҳр (думалоқ шаклда) - Насруллоҳ ибн Амир Ҳайдарга тегишли (1225ҳ./1810й.);
3 - муҳр (бодомсимон шаклда) - Амир ал-Мўминин амир Ҳайдарга тегишли (1223ҳ./1808й.);
"Ўзархив" агентлиги Ахборот хизмати.
@Davlatchilik_tarixi
Биламизки, тарихни ўрганишда бир қанча ёрдамчи тарих фанлар мавжуд.
Мисол учун: (археография, архившунослик, генеалогия, метрология, хронология, сфрагистика – муҳршунослик ва бошқа. Уларни ёритишда эса архивнинг ўрни беқиёс.
Мазкур “Архив ҳужжатларида акс этган муҳрлар (сфрагистика) тавсифи” рукни, муҳрлар тарихини ўрганувчи - сфрагистика фанини ёритишга бағишланади.
Ўзбекистон Миллий архивида сақланаётган вақф ҳужжатлари коллекция (И-323) фондининг № 1 рўйхатида мавжуд (XVII-XVIII асрларга оид) қози ва муфтийлар муҳрлари билан тасдиқланган вақф ҳужжатлар тавсифлари:
1-муҳр (думалоқ шаклда) - Қози ал-қузот қози Муҳаммад Шарифхўжа ибн Атоуллоҳхўжа Шайх ул Исломга тегишли (1225ҳ./1810й.);
2-муҳр (думалоқ шаклда) - Насруллоҳ ибн Амир Ҳайдарга тегишли (1225ҳ./1810й.);
3 - муҳр (бодомсимон шаклда) - Амир ал-Мўминин амир Ҳайдарга тегишли (1223ҳ./1808й.);
"Ўзархив" агентлиги Ахборот хизмати.
@Davlatchilik_tarixi
✉️ Дадажон!
Мен Сизни жуда соғиндим.
Соғиндим иккала кўзим билан тенг.
Келиб қолармишсиз эртами-индин,
Аям шундай деди,
Ростми шу, айтинг?!
Дада,
У кун Сизни тушимда кўрдим,
Оқ отда келдингиз,
Сўрадингиз сув.
Мен буни аямга гапириб бердим.
Даданг келади, деб айтди,
Ростми шу?
Рустамнинг акаси урушдан қайтди,
Қўлтиқтаёғи бор,
Бир оёғи йўқ,
Рустам айтиб берди:
Атака пайти
Тиззасидан олиб кетган эмиш ўқ...
Хол ака қайтганди уйга тўсатдан,
Ўғли, дадажон, деб чопиб келибди.
Ота қучай деса қўли йўқ экан,
Тик турган жойида йиғлайверибди.
Дарсга келмай қолди
Тунов кун Талъат,
Муаллим уришса тураверди жим.
Дадасидан келган экан қорахат:
Ҳаммамиз йиғладик,
Ҳатто муаллим...
Дадажон!
Сизга ўқ тегмасин ҳечам,
Мен учун ҳам тезроқ қайтинг саломат,
Бувим айтган,
Агар мен тилак қилсам,
Тилагим бўлармиш доим ижобат.
Рост айтаман,
Сизни жуда соғиндим,
Соғиндим иккала кўзим билан тенг,
Келиб қоласизми, эртами-индин?
Кутаман,
Дадажон,
албатта келинг...
✍ Ўзбекистон Қаҳрамони, Ўзбекистон халқ шоири Эркин Воҳидовнинг "Нидо" достонидан.
@Davlatchilik_tarixi
Мен Сизни жуда соғиндим.
Соғиндим иккала кўзим билан тенг.
Келиб қолармишсиз эртами-индин,
Аям шундай деди,
Ростми шу, айтинг?!
Дада,
У кун Сизни тушимда кўрдим,
Оқ отда келдингиз,
Сўрадингиз сув.
Мен буни аямга гапириб бердим.
Даданг келади, деб айтди,
Ростми шу?
Рустамнинг акаси урушдан қайтди,
Қўлтиқтаёғи бор,
Бир оёғи йўқ,
Рустам айтиб берди:
Атака пайти
Тиззасидан олиб кетган эмиш ўқ...
Хол ака қайтганди уйга тўсатдан,
Ўғли, дадажон, деб чопиб келибди.
Ота қучай деса қўли йўқ экан,
Тик турган жойида йиғлайверибди.
Дарсга келмай қолди
Тунов кун Талъат,
Муаллим уришса тураверди жим.
Дадасидан келган экан қорахат:
Ҳаммамиз йиғладик,
Ҳатто муаллим...
Дадажон!
Сизга ўқ тегмасин ҳечам,
Мен учун ҳам тезроқ қайтинг саломат,
Бувим айтган,
Агар мен тилак қилсам,
Тилагим бўлармиш доим ижобат.
Рост айтаман,
Сизни жуда соғиндим,
Соғиндим иккала кўзим билан тенг,
Келиб қоласизми, эртами-индин?
Кутаман,
Дадажон,
албатта келинг...
✍ Ўзбекистон Қаҳрамони, Ўзбекистон халқ шоири Эркин Воҳидовнинг "Нидо" достонидан.
@Davlatchilik_tarixi
Orolning qurishiga sug‘orish sabab bo‘lmagan,- deydiganlar hali ham topiladi...
Amudaryo asosan baland tog‘lardagi muzlik va qorliklardan suv bilan to‘yinadi.
Amudaryo havzasida 1000 ga yaqin muzlik, shu jumladan, Yer sharidagi eng katta tog‘-vodiy muzligi – “Fedchenko” muzligi bor.
Daryoning baland tog‘lardagi suv yig‘ish havzasida katta maydonlar qor bilan qoplangan. Daryo havzasidagi qor va muzliklar asosan yoz paytida erib, daryoni suv bilan ta’minlaydi.
Uning uchun, Amudaryoda eng ko‘p suv iyun - iyul oylarida, eng kam suv esa dekabr - mart oylarida oqib o‘tadi.
Qish mavsumida daryoda asosan grunt va zovur suvlari oqadi.
Daryoning o‘rtacha ko‘p yillik suv sarfi Panj va Vaxsh daryolari qo‘shilib, Amudaryoni hosil qilgan nuqtada 1750 m3/s ga, daryoning o‘rta oqimidagi Kerki shahri yaqinida esa 1970 m³/s ga teng.
Daryo suv oqimini muntazm kuzatish ishlari ana shu Karki shahri yaqinidagi gidropostda olib boriladi. Bu stvorda (daryodagi aniq bir kesim nuqta. U yerda suvning miqdori, tezligi va boshqa xususiyatlari o‘lchanadi.) daryoning o‘rtacha ko‘p yillik suv oqimi 68,1 km³ ga teng.
Daryoda eng katta suv oqimi (98,7 km³/yil) kuzatilgan 1969-yilda Karki shahri yaqinidagi gidropostda eng ko‘p suv sarfi kuzatilgan va u 9210 m³/s ga teng bo‘lgan.
Eng kam suv oqimi 1930 yilda kuzatilgan va shu yilda daryoning o‘rtacha yillik suv sarfi 465 m³/s ga teng bo‘lgan, yillik suv oqimi esa 14,7 km³ ni takshkil qilgan.
Daryoning to‘lin suv davri may – iyul oylari oralig‘ida kuzatiladi. Bu davrda daryodan hajmi o‘rtacha 40-41 k m³ ga teng bo‘lgan suv oqimi oqib o‘tadi, yilning qolgan davrlarida, xususan aprel, sentabr oylarida o‘rtacha 12 km³, kuzgi-qishki davrda o‘rtacha 15 km³ suv oqib o‘tadi. Bu miqdor, yillik suv oqimining 22 % ini tashkil qiladi.
1950 – 1960 – yillardan boshlab Orol dengizi havzasida sug‘oriladigan maydonlarni ko‘paytirilishi oqibatida Amudaryo daryosi o‘rtacha yillik suv oqimining miqdori va tartibi keskin o‘zgara boshlagan.
Masalan, 1960 - yillargacha daryoning o‘rtacha yillik suv sarfi daryoning o‘rta oqimidagi Karki shahri yonida 2080 m3/s, quyi oqimidagi Chatli gidropostida - 1500 m³/s ga teng bo‘lgan.
1950-1980 - yillarda daryo suvini sug‘oriladigan maydonlarni sug‘orish uchun katta miqdorda olinishi oqibatida daryoning o‘rtacha yillik suv sarflari Karki shahri yonida 1850 m³/s va Chatli gidropostida 170 m³/s ga teng bo‘lib qolgan. Ya’ni, Amudaryo suvlarini yangi o‘zlashtirilgan yer maydonlarini sug‘orish uchun katta miqdorlarda olinishi oqibatida daryoning, ayniqsa uning delta qismidagi suv sarfi keskin kamayib ketgan.
Oqibatda, ya’ni daryo suvining kelishini keskin kamayishi tufayli dunyodagi eng katta ko‘llardan biri bo‘lgan Orol dengizi suvsiz qolib, tanazzulga yuz tuta boshlagan.
@Davlatchilik_tarixi
Amudaryo asosan baland tog‘lardagi muzlik va qorliklardan suv bilan to‘yinadi.
Amudaryo havzasida 1000 ga yaqin muzlik, shu jumladan, Yer sharidagi eng katta tog‘-vodiy muzligi – “Fedchenko” muzligi bor.
Daryoning baland tog‘lardagi suv yig‘ish havzasida katta maydonlar qor bilan qoplangan. Daryo havzasidagi qor va muzliklar asosan yoz paytida erib, daryoni suv bilan ta’minlaydi.
Uning uchun, Amudaryoda eng ko‘p suv iyun - iyul oylarida, eng kam suv esa dekabr - mart oylarida oqib o‘tadi.
Qish mavsumida daryoda asosan grunt va zovur suvlari oqadi.
Daryoning o‘rtacha ko‘p yillik suv sarfi Panj va Vaxsh daryolari qo‘shilib, Amudaryoni hosil qilgan nuqtada 1750 m3/s ga, daryoning o‘rta oqimidagi Kerki shahri yaqinida esa 1970 m³/s ga teng.
Daryo suv oqimini muntazm kuzatish ishlari ana shu Karki shahri yaqinidagi gidropostda olib boriladi. Bu stvorda (daryodagi aniq bir kesim nuqta. U yerda suvning miqdori, tezligi va boshqa xususiyatlari o‘lchanadi.) daryoning o‘rtacha ko‘p yillik suv oqimi 68,1 km³ ga teng.
Daryoda eng katta suv oqimi (98,7 km³/yil) kuzatilgan 1969-yilda Karki shahri yaqinidagi gidropostda eng ko‘p suv sarfi kuzatilgan va u 9210 m³/s ga teng bo‘lgan.
Eng kam suv oqimi 1930 yilda kuzatilgan va shu yilda daryoning o‘rtacha yillik suv sarfi 465 m³/s ga teng bo‘lgan, yillik suv oqimi esa 14,7 km³ ni takshkil qilgan.
Daryoning to‘lin suv davri may – iyul oylari oralig‘ida kuzatiladi. Bu davrda daryodan hajmi o‘rtacha 40-41 k m³ ga teng bo‘lgan suv oqimi oqib o‘tadi, yilning qolgan davrlarida, xususan aprel, sentabr oylarida o‘rtacha 12 km³, kuzgi-qishki davrda o‘rtacha 15 km³ suv oqib o‘tadi. Bu miqdor, yillik suv oqimining 22 % ini tashkil qiladi.
1950 – 1960 – yillardan boshlab Orol dengizi havzasida sug‘oriladigan maydonlarni ko‘paytirilishi oqibatida Amudaryo daryosi o‘rtacha yillik suv oqimining miqdori va tartibi keskin o‘zgara boshlagan.
Masalan, 1960 - yillargacha daryoning o‘rtacha yillik suv sarfi daryoning o‘rta oqimidagi Karki shahri yonida 2080 m3/s, quyi oqimidagi Chatli gidropostida - 1500 m³/s ga teng bo‘lgan.
1950-1980 - yillarda daryo suvini sug‘oriladigan maydonlarni sug‘orish uchun katta miqdorda olinishi oqibatida daryoning o‘rtacha yillik suv sarflari Karki shahri yonida 1850 m³/s va Chatli gidropostida 170 m³/s ga teng bo‘lib qolgan. Ya’ni, Amudaryo suvlarini yangi o‘zlashtirilgan yer maydonlarini sug‘orish uchun katta miqdorlarda olinishi oqibatida daryoning, ayniqsa uning delta qismidagi suv sarfi keskin kamayib ketgan.
Oqibatda, ya’ni daryo suvining kelishini keskin kamayishi tufayli dunyodagi eng katta ko‘llardan biri bo‘lgan Orol dengizi suvsiz qolib, tanazzulga yuz tuta boshlagan.
@Davlatchilik_tarixi
Shumerlar mill. avv. 4000 va 2000 yillar oralig‘ida Mesopotamiya janubidagi mintaqada, bugungi Iroqning janubida mavjud bo‘lgan sivilizatsiyadir. Shumerlar jahon tarixidagi eng qadimgi sivilizatsiyalardan biri bo‘lib, mixxat yozuvi, g‘ildirak, qishloq xo‘jaligi va sug‘orish tizimlari, ibodatxonalar me’morchiligi va matematika ixtirosiga katta hissa qo‘shgan.
Shumerlar shahar-davlatlarga bo‘lingan va har birida xudoga bag‘ishlangan ibodatxonaga ega edi. Bu ibodatxonalar iqtisodiy, huquqiy va diniy funksiyalarni bajaradigan markazlar bo‘lib, shumerlar ularni xudolarning yerdagi vakillari deb bilishgan.
Shumerlar san’at, adabiyot va musiqa sohalarida ham rivojlangan. Ular turli janrdagi asarlar, jumladan, doston, madhiya, muhabbat haqida qo‘shiqlar, motam haqida she’rlar, ilmiy matnlar yozgan. Shumerlar mill. avv. 2000-yillarda boshqa mintaqaviy kuchlar tomonidan bosim ostida qolgan va oxir-oqibat Ossuriya va Bobil imperiyalari tomonidan bosib olingan.
#tarixshunosuz
@Davlatchilik_tarixi
Shumerlar shahar-davlatlarga bo‘lingan va har birida xudoga bag‘ishlangan ibodatxonaga ega edi. Bu ibodatxonalar iqtisodiy, huquqiy va diniy funksiyalarni bajaradigan markazlar bo‘lib, shumerlar ularni xudolarning yerdagi vakillari deb bilishgan.
Shumerlar san’at, adabiyot va musiqa sohalarida ham rivojlangan. Ular turli janrdagi asarlar, jumladan, doston, madhiya, muhabbat haqida qo‘shiqlar, motam haqida she’rlar, ilmiy matnlar yozgan. Shumerlar mill. avv. 2000-yillarda boshqa mintaqaviy kuchlar tomonidan bosim ostida qolgan va oxir-oqibat Ossuriya va Bobil imperiyalari tomonidan bosib olingan.
#tarixshunosuz
@Davlatchilik_tarixi
Ўзбек адабиётининг ҳақиқий дарғаларидан бири-Ўзбекистон халқ шоири Усмон Азимнинг ажойиб, айни замонга мос сатрлари...
Ўлгин дединг-ерга кумдинг
ИЛДИЗ бўлдим.
Кўкка отдинг-йўқол дединг.
ЮЛДУЗ бўлдим.
Тилим кесдинг-дилим айтди
Рост калима.
Қийин бўлди-сенга шўрлик
Душманим-а!
Душманим-а, тошлари отиб
Тўймайдирсан.
Тупроқ бўлай десам,
нега кўнмайдирсан.
Усмон Азим.
@Рузимурод Чориев
@Davlatchilik_tarixi
Ўлгин дединг-ерга кумдинг
ИЛДИЗ бўлдим.
Кўкка отдинг-йўқол дединг.
ЮЛДУЗ бўлдим.
Тилим кесдинг-дилим айтди
Рост калима.
Қийин бўлди-сенга шўрлик
Душманим-а!
Душманим-а, тошлари отиб
Тўймайдирсан.
Тупроқ бўлай десам,
нега кўнмайдирсан.
Усмон Азим.
@Рузимурод Чориев
@Davlatchilik_tarixi