🔻آنچه در نشست بررسی مسایل آب استان خوزستان در دانشگاه شهید چمران اهواز گذشت!🔻

🇮🇷 @darvishnameh

سخنرانان به ترتیب ارایه:
#محمد_درویش
#مهدی_قمشی
#مهدی_فصیحی_هرندی
#حیدر_زارعی
#عبدعلی_ناصری

تاریخ برگزاری: ۷ آذر ۱۴۰۱

🟢واقعیت‌هایی درباره مسأله هیرمند بین ایران و افغانستان!🟢

دکتر مهدی فصیحی هرندی

📚 @darvishnameh

1️⃣ رودخانه مرزی هلمند (هيرمند)، اصلي‌ترين منبع تأمين آب شـرق ايـران اسـت که از كــوه يغمــان در ۶۰ كيلومتري غرب كابل سرچشمه مي‌گيرد و بعـد از طـي مسافت ۱۰۰۰ كيلومتر در تالاب‌های بین‌المللی ایران در سیستان آرام می‌گیرد. این رودخانه در بعضی از سال‌ها حدود ۱۳ میلیارد متر مکعب آب سیلاب به ایران آورد داشته است. مسأله اصلی و کهنه عدم تحویل حقابه ایران (در سالهای نرمال ۸۲۰ میلیون متر مکعب) و در این چند سال انحراف کامل آب رودخانه توسط بند کمال‌خان بوده که باعث شده در سال گذشته تقریبا آبی به ایران نرسد.

2️⃣ دلیل صفرشدن آورد رودخانه به ایران ساخت بند کمال‌خان (که طرح آن ‌مربوط به بیش از پنجاه سال پیش بوده و بدلیل جنگ و شرایط ناامنی افغانستان ساخت آن تا سال ۱۴۰۰ طول کشید) است. لذا طرح بند‌کمال خان مربوط به دوره اشغالگری امریکاییها نیست ولی شاید در ساخت ان و تامین مالی و تسریع درساخت ان توسط پیمانکار ترکیه‌ای،‌ امریکاییها نقش داشته‌اند.

3️⃣ درکتاب خاطرات سفیر وقت ایران در کابل (قبل و حین انقلاب ۱۳۵۷) به مخاطرات ساخت این بند برای ایران اشاره شده و پیشنهادهایی نیز ارایه شده است. لذا هیرمند در همه زمانها سیاسی بوده است.

4️⃣ در مورد کمال‌خان حجم مخزن این بند/سد ۵۲ میلیون متر مکعب است که در برابر حجم سدهای مخزنی عدد قابل توجهی برای ذخیره آب نیست (مثلا سد #کجکی که در هفتاد سال قبل در بالادست بر روی هیرمند/هلمند ساخته شده حدود ۲۸۰۰ میلیون متر مکعب است) ولی نقش این بند انحراف آب و سیلاب (که منبع اصلی تغذیه سیستان و هامونهای ایران است) بوده به نحویکه همه سیلاب‌ها از مسیر اصلی آبراهه هلمند به شوره زار گود زره هدایت می‌شوند.

5️⃣ قبلا مسیر آب هیرمند بعداز کمال خان و عبور حدود ۷۰ کیلومتر، به ایران رسیده و سپس وارد سه هامون شده و اگر اب اضافی باقی بود دوباره از محلی به نام شیله به افغانستان برگشته و به گود زره وارد می‌شد. این چرخه طبیعی آب در ترکیب با بادهای ۱۲۰ روزه سیستان، نظم بسیار دقیقی در طبیعت منطقه داشته که البته سالهاست با دستکاری بشر به هم خورده است.

6️⃣ قبل از تکمیل بند‌کمال خان حتی بیشتر از  حقابه قراردادی (که در سال ابی نرمال حدود ۸۲۰ میلیون متر مکعب است)، سیلاب وارد ایران میشد که البته حداقل سه سال است نه حقابه که حتی سیلاب (به قول محلی‌ها دشتمال) هم از افغانستان وارد‌ نمیشود.

7️⃣ تاکنون هیچ دولت افغانی منکر معاهده ۱۳۵۱ بین‌دولتین نشده است اگرچه امضا کنندگان ایرانی و افغانی آن معاهده (امیرعباس هویدا و موسی شفیق) ان هردو اعدام شده‌اند. حتی اشرف غنی هم در سخنرانی معروف اش در افتتاح بند‌کمال خان، حقابه را به رسمیت شناخت ولی گفت بیش از آن آب در مقابل نفت. درافغانستان یک خواست اجتماعی شکل داده شده که نشان دهد مردم تمایلی به ارسال حق ابه ایران ندارند. بحثهای هویتی در افغانستان و اینکه آب هویت ماست و ضرب المثلهایی مانند برف هندوکش با ارزش تر از طلا در قندهار است، و البته بی‌دولتی، ‌نگاه به ترکیه و اتیوپی در مدل فرات و نیل و توسعه‌نیافتگی این کشور در مقایسه با کشورهای همجوار همه و همه در شکل دادن این خواست نقش داشته است. خواستی که به بدنه کارشناسی وزارت انرژی و آب افغانستان تسری یافته است. میگویند شما برخلاف افغانستان به دریاهای ازاد دسترسی دارید برویداز دریا اب بردارید و یا به ما نفت بدهید تا ما اب را آزاد کنیم. سوای اینکه این ربطی به معاهده هیرمند و خلف وعده طرف افغانستانی ندارد کلا از نظر اقتصادی هم بی‌ربط است. قیمت تمام شده یک مترمکعب اب نمک زدایی شده دریا در محل اب شیرین کن‌ها حدود ۰/۹ تا۱ دلار است و اگر هزینه انتقال اضافه شود (مثل اصفهان و‌کرمان و سیستان و …) قیمت هر متر مکعب اب مذکور بین ۲تا۲/۵ دلار خواهدشد. این قیمت حتی برای صنعت هم صرف اقتصادی ندارد چه رسد به کشاورزی و شرب. (قیمت هر مترمکعب اب شرب تحویلی به منازل در ایران بین ۶۰۰-۷۰۰ و حداکثر ۱۲۰۰ تومان است و البته برای کشاورزی تقریبا رایگان است).

8️⃣ باتوجه به اب مصرفی برای تولید یک کیلو محصول(ات) کشاورزی (مثلابرای تولیدیک کیلو هندوانه ۵۰۰ لیتر یا نیم متر مکعب) اب شیرین شده دریا از نظر اقتصادی اصلا توجیه مصرف در بخشهای شرب و‌کشاورزی راندارد. طبق موافقت نامه ۱۳۵۱، اب سنجی در ایستگاه دهراوود (نزدیک سد کجکی، حدود۷۰۰ کیلومتر قبل از بند‌کمال خان) باید انجام شود. طرف افغانی تقاضاهای مکرر ایران برای نصب تجهیزات اب سنجی (حتی اهدا توسط ایران) را رد ‌کرده و حتی طی دوسال گذشته مامورین اعزامی ...

ادامه دارد ...

#مهدی_فصیحی_هرندی
#هیرمند

(که باهماهنگی قبلی) وزارت نیرو به افغانستان جهت بازدید از سد کجکی و براورد میزان بارشها رفته بودند را هرنوبت به بهانه‌های مختلف از بازدید بازداشته است. حتی  یک‌مرتبه با برگزاری تظاهرات ساختگی مقابل سفارت ایران در کابل موضوع را منتفی کرده است. ایران مستندات قابل اتکایی از جمله تصاویر ماهواره ای ارائه کرده است که ادعای خشکسالی در حوضه آبخیز هیرمند را رد‌ می‌کند.

9️⃣ اگرچه در دیدار مرداد ۱۴۰۰ وزیر نیرو از افغانستان وزیر انرژی و اب طالبان اکیدا قول داد که دیگر آب را به گود زره نفرستند و مطالعه اصلاحات بندکمال خان را بعمل اورند (انجام مطالعه توسط متخصصین ایرانی و باهزینه ایران را نپذیرفت)، ولیکن آب مجددا منحرف شد. وزیر طالبان در جواب اعتراض رسمی وزیر نیرو، ابتدا موضوع را انکار و پس از ارائه تصاویر ماهواره‌ای و سایر مستندات، اینکار را به عناصر خاطی امور اب افغانستان و مشکلات فنی بندکمال خان نسبت داد. درهشت ماهه ابتدای  سال ابی جاری (مهر۱۴۰۱تاکنون) فقط ۱ میلیون متر مکعب ( از۸۲۰ م م م حقابه) تحویل شده است. چندین دهه است پیگیریهای دیپلماتیک متعدد برای تثبیت حقابه در دولتهای مختلف صورت گرفته ولی بی‌حاصل بوده است. دولتها نشان داده‌اند در این مناقشه نقشی سازنده نداشته‌اند و بیشتر به مناقشه دامن زده‌اند. چاره‌جویی‌های زیادی شده و از جمله پیشنهادات تنبیهی زیر که بازی با کارت مهاجران غیر‌قانونی و قانونی است:‌ با توجه به امارهای نسبتا معتبر که نشان می‌دهد قریب هفت تا هشت میلیون مهاجر افغان(ستانی) در ایران زندگی می‌کنند، و اینکه نامبردگان از تمام یارانه‌ها استفاده می‌کنند این یارانه برای افاغنه قطع شود. یا همین تهدید‌های چند روز گذشته دولت ایران و حتی گزینه نظامی ولی قطعا راه حل بلند ‌مدت و پایدار مسأله هیرمند که اجرا و پایدار کردن معاهده را نیز بدنبال دارد، توجه به پر کردن شکاف توسعه در دو طرف مرز است با ایجاد ساز و کارهای ایجاد ارزش است برای دو کشور با محوریت محلی‌ها در تصمیم سازی.  قطعا راه حل علمی مسأله برای اجرا و پایدار کردن معاهده هیرمند ایجاد ساز و کارهای ایجاد ارزش است برای دو کشور در دو طرف مرز با محوریت محلی‌ها در تصمیم سازی.

#مهدی_فصیحی_هرندی
#هیرمند

‍ امنیتی‌سازی افراطی، تمرکز صلاحیت و متخصص گریزی آفت مدیریت منابع آب فرامرزی کشور
#مهدی_فصیحی_هرندی

📡چهارمین کنفرانس بین‌المللی آب بغداد (baghdad-iwc.com) در حال برگزاری است. این رویداد هر ساله توسط وزارت منابع آب #عراق به منظور تبادل دانش، فناوری و مطالعات در مورد استفاده، ذخیره سازی و تصفیه آب به بهترین شکل برای خدمت به بیشترین تعداد ممکن از کشورها و مردم برگزار می‌شود. کنفرانس بغداد، ابتکاری است که با پول #هلند و حمایت‌های سیاسی #فنلاند در سال ۲۰۲۱ شروع شد. برگزار‌کنندگان پیدا و پنهان 😎آن ذیل اهداف تکنیکی فوق‌الاشاره سعی در برجسته کردن مسائل آب سیاسی عراق دارند. عراق بدنبال برجسته کردن مسائل آب خود با همسایگان به ویژه #ترکیه و ایران است. علیرغم اینکه ایران اندکی در آب با عراق اشتراک منافع دارد، ولی عراق سعی دارد ایران را هم وزن ترکیه در مسائل بشدت حاد آبی خود شریک کند. وضعیت ایران با افغانستان در شرق هم در فقره آب هیرمند و هری‌رود پیچیده است. #ایران با اتمام ساخت سد کمال‌خان در حوضه هلمند #افغانستان اینقدر دست به عصا شده است که #سیلاب اخیر وارد شده به کشور را حقابه دانسته و سخنگوی وزارت خارجه حتی رقم آب وارده شده را نیز اعلام می‌کند تا طالبان در چرتکه خود وارد کنند! ایران این‌بار حتی از اعلام رسمی انحراف چندین باره آب هیرمند توسط افغانستان از سد کمال‌خان به سمت گودزره (بیابانی که در چرخه طبیعی هیرمند بعد از پر آب نمودن هامون‌های ایران، پر آب می‌شد نه با انحراف میانبر) خود‌داری کرد. ظلم آشکاری در حق مردمان سیستان و محیط‌زیست که اکنون افغانستان آن را به یک رویه تبدیل کرده است‌. در هری‌رود، سد سلما همه آب سرشاخه اصلی تأمین کننده آب مشهد، را سد کرده و به تبع آن سد دوستی ایران و ترکمنستان را خشک کرده است.
در شمال غربی کشور، رود ارس رنجور و در گرداب هژمونی آبی ترکیه گرفتار آمده است. اخیراً مقاله‌ای با استفاده از اطلاعات و اعداد خود ترکیه به چاپ رسید که اگر ساخت و سازهای ترکیه در حوضه‌های بالادست ارس به اتمام برسد، ۸۳٪ آب ارس در کنترل سدها و ساز‌ه‌های ترکیه قرار می‌گیرد.
🧰 آبِ سیاسی در ایران نه سیاسی که بیشتر امنیتی است. این باعث شده به مرور زمان متخصصان اندک این رشته از دوایر تصمیم‌سازی بیرون گذاشته شوند⛔️‌. امنیتی‌سازی هیدروپلیتیک کشور اگر کمکی به #حل مسائل می‌کرد و نشانه‌های بهبود شرایط وجود داشت ماهیتاً ایرادی نداشت ولی نمره مدیریت هیدروپلیتیک و منابع آب فرامرزی کشور در عمل زیر ده است.

💊🩺تصمیم‌سازی هیدروپلتیک مملکت، اگر فرض کنیم که علمی و بر مبنای نظام سیاستگذاری جامع صورت می‌گیرد (که قطعاً اینطور نیست) به شدت از عارضه تمرکز صلاحیت رنج می‌برد. پیامد تمرکز صلاحیت، امنیتی‌سازی افراطی، تکراری شدن تاکتیک‌ها بدلیل کوچک شدن دایره متخصصان، فرار متخصصان از کشور که برای بزرگ کردن دایره یادگیری خود به حوزه‌های دیگر آب پناه برده‌اند. نتیجه آن پاتک خوردن از حریفانی است که در بازی آب فرامرزی نیز مثل حوضه آبریز که بالادست هستند، دست بالا را پیدا می‌کنند. تاکتیک‌های تکراری و سیاستها ناپخته‌ همه را مشغول حاشیه و تعارضات بین‌بخشی کرده و از تمرکز بر راه‌حلهای چند متغیره چند بخشی غافل کرده است. حریفان آب‌سازِ هژمون هم مشغول بازی رسانه و مذاکره بازی هستند تا دفع‌الوقت کرده و ساخت و ساز خود را در بالادست تکمیل کنند.

@ab_natalabideh

🟢 برای حل بحران آب در ایران، باید نیاز به مصرف آب برای تولید پول، اشتغال و ثروت را به کمینه رساند! 🟢

📚 @darvishnameh

✍️ علاقه‌مندانی که مایلند در این گفتگوی علمی به صورت حضوری شرکت کنند، با توجه به محدودیت سالن لطفاً هرچه سریع‌تر به آقای دکتر مهدی رازپور در واتساپ به شماره زیر پیام دهند:

09120519065

🧿 همچنین هموطنان می‌توانند از طریق درگاه اینترنتی به نشانی زیر، این رویداد را به صورت زنده تماشا کنند:

http://connect.mporg.ir/cdrf


♦️وعده ما: ساعت ۹ صبح سه‌شنبه، ۶ شهریور ۱۴۰۳، مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری.

♦️نشانی: تهران، خیابان استاد نجات‌الهی (ویلا)، خیابان  جعفر شهری (سپند)، پلاک ۱۶ سالن استاد حسین عظیمی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری

#مهدی_فصیحی_هرندی
#فرخ_مسجدی
#محمد_درویش