مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامى
@cgie_org_ir
رَواقِ ایرانی
دبا: «رَواق» که یکی از مهم‌ترینِ فضاها در مساجد و دیگر بناهای سنتی، عنوان یکی از مداخل تازه‌منتشرشدۀ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در تارنمای مرکز به قلم یدالله غلامی مایانی است.
🔻در ادامه بخش‌های مجزایی از این مقاله را می‌خوانیم.
«یکی از خاستگاهها و الگوهای معماری رواق ــ به معنی فضایی طویل در امتداد اضلاع بنا، که معمولاً از ناحیۀ ستونها یا جرزهای ردیف طاقهای خود از صحن جدا می‌شود و صحن را احاطه می‌کند ــ ظاهراً مسجد پیامبر (ص) و مسجدهای دیگر صدر اسلام، مانند مسجد کوفه (۱۷ ق / ۶۳۸ م) بودهاند. ساختار این مساجد از معماری سرزمینهایی که مسلمانان فتح می‌کردند، اقتباس شده است. اقتباس یادشده به‌تدریج به‌صورت یک سنت درآمد، چنان‌که در زمان معاصر، برای آثار معماری مذهبی بدون نیاز فنی به گنبد، به‌طورسنتی گنبد می‌سازند.»
*
«اگر بپذیریم که معمار مسجد کوفه ایرانی بوده است، می‌توانسته رواق مسجد را از نمونه‌های ایرانی اقتباس کرده باشد. شواهد باستان‌شناختی نشان می‌دهد که در ایران پیش از اسلام سایبان ستون‌دار وجود داشته است. از این نوع سازه در آثار بازمانده از معماری ایرانی، نمونه‌هایی در پاسارگاد، تخت جمشید، معبد خورهه، کوه خواجه، و کاخ اشکانی در آشور وجود داشته است که برحسب کاوشها و نقشه‌هایی که پژوهشگران امروز برای آنها ترسیم کرده‌اند، دارای رواق بودهاند.»
*
«نمونۀ دیگر از مسجدهای کهن دارای رواق، مسجد تاری‌خانۀ دامغان است که چون در ایران قرار دارد، از حیث موضوع رواق قابل توجه است. ستونهای شبستان و رواقهای این مسجد استوانه‌هایی قطور از جنس آجر، گچ و جز آن بودهاند و قوسهای برافراشته بر ستونهای این مسجد از انواع تیزه‌ای و خاگی‌اند، اما اکنون سقف رواقها از بین رفته است.»
*
«گفتنی است که پیرامون بیشتر مساجد، مدارس و دیگر بناهای سنتی ایرانی، معمولاً به جای رواق، طاق‌نماهایی گاه همراه با حجره وجود دارد. شبستان این مساجد نیز به‌صورت گنبدخانه و معمولاً دارای ایوان‌اند، اما برخی دیگر از شبستانها به‌صورت تالار ستون‌دار است.
نوعی رواق نیز وجود دارد که در پیشگاه بنا ساخته می‌شود و از ۳ طرف باز است، مانند رواق یا سُتاوند کاخ چهل‌ستون (۱۰۵۷ ق / ۱۶۴۷ م) در اصفهان. این نمونه از رواق و دیگر نمونه‌ها نشان می‌دهند که در عمارات برون‌گرا رواق می‌تواند اضلاع بیرونی بنا را در بر گیرد و در ابنیۀ درون‌گرا، اضلاع صحن را پوشش دهد.»
📍متن کامل این نوشتار را در تارنمای مرکز بخوانید:
https://www.cgie.org.ir/fa/article/266756
📍عکس: رواق شرقی مسجد کبود تبریز
@cgie_org_ir
دبا: «رَواق» که یکی از مهم‌ترینِ فضاها در مساجد و دیگر بناهای سنتی، عنوان یکی از مداخل تازه‌منتشرشدۀ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در تارنمای مرکز به قلم یدالله غلامی مایانی است.
🔻در ادامه بخش‌های مجزایی از این مقاله را می‌خوانیم.
«یکی از خاستگاهها و الگوهای معماری رواق ــ به معنی فضایی طویل در امتداد اضلاع بنا، که معمولاً از ناحیۀ ستونها یا جرزهای ردیف طاقهای خود از صحن جدا می‌شود و صحن را احاطه می‌کند ــ ظاهراً مسجد پیامبر (ص) و مسجدهای دیگر صدر اسلام، مانند مسجد کوفه (۱۷ ق / ۶۳۸ م) بودهاند. ساختار این مساجد از معماری سرزمینهایی که مسلمانان فتح می‌کردند، اقتباس شده است. اقتباس یادشده به‌تدریج به‌صورت یک سنت درآمد، چنان‌که در زمان معاصر، برای آثار معماری مذهبی بدون نیاز فنی به گنبد، به‌طورسنتی گنبد می‌سازند.»
*
«اگر بپذیریم که معمار مسجد کوفه ایرانی بوده است، می‌توانسته رواق مسجد را از نمونه‌های ایرانی اقتباس کرده باشد. شواهد باستان‌شناختی نشان می‌دهد که در ایران پیش از اسلام سایبان ستون‌دار وجود داشته است. از این نوع سازه در آثار بازمانده از معماری ایرانی، نمونه‌هایی در پاسارگاد، تخت جمشید، معبد خورهه، کوه خواجه، و کاخ اشکانی در آشور وجود داشته است که برحسب کاوشها و نقشه‌هایی که پژوهشگران امروز برای آنها ترسیم کرده‌اند، دارای رواق بودهاند.»
*
«نمونۀ دیگر از مسجدهای کهن دارای رواق، مسجد تاری‌خانۀ دامغان است که چون در ایران قرار دارد، از حیث موضوع رواق قابل توجه است. ستونهای شبستان و رواقهای این مسجد استوانه‌هایی قطور از جنس آجر، گچ و جز آن بودهاند و قوسهای برافراشته بر ستونهای این مسجد از انواع تیزه‌ای و خاگی‌اند، اما اکنون سقف رواقها از بین رفته است.»
*
«گفتنی است که پیرامون بیشتر مساجد، مدارس و دیگر بناهای سنتی ایرانی، معمولاً به جای رواق، طاق‌نماهایی گاه همراه با حجره وجود دارد. شبستان این مساجد نیز به‌صورت گنبدخانه و معمولاً دارای ایوان‌اند، اما برخی دیگر از شبستانها به‌صورت تالار ستون‌دار است.
نوعی رواق نیز وجود دارد که در پیشگاه بنا ساخته می‌شود و از ۳ طرف باز است، مانند رواق یا سُتاوند کاخ چهل‌ستون (۱۰۵۷ ق / ۱۶۴۷ م) در اصفهان. این نمونه از رواق و دیگر نمونه‌ها نشان می‌دهند که در عمارات برون‌گرا رواق می‌تواند اضلاع بیرونی بنا را در بر گیرد و در ابنیۀ درون‌گرا، اضلاع صحن را پوشش دهد.»
📍متن کامل این نوشتار را در تارنمای مرکز بخوانید:
https://www.cgie.org.ir/fa/article/266756
📍عکس: رواق شرقی مسجد کبود تبریز
@cgie_org_ir
مورخِ حقایق‌نگار
دبا: کتاب «آئینۀ مظفری» اثر محمّدجعفر خان (میرزا جعفر خان) حقایق‌نگار خورْموجی، از مورخان برجسته و حقیقت‌گوی عصر قاجار (۱۲۲۵-۱۳۰۱ ق / ۱۸۱۰-۱۸۸۳ م) است که نسخۀ عکسی آن در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی موجود است.
🔹خورموجی ازآن‌رو که تنها کسی است که واقعۀ شهادت امیرکبیر را اندکی پس از قتل او در کتاب خود گزارش داده است، از شهرتی فراوان برخوردار شده است.
🔹در باب ایالت فارس و نواحی آن و دانشمندان و رجال آنجا مطالعات گسترده کرد و نتیجۀ آنها را در کتابی موسوم به آثار جعفری گرد آورد و پس از تکمیل و سفر به تهران در ۱۲۷۶ ق / ۱۸۵۹ م به چاپ رساند.
🔹آئینۀ مظفری، در جغرافیای ربع مسکون، و تاریخ پادشاهان پیش از اسلام، خلفای اموی و عباسی و پادشاهان ایران پس از اسلام. خورموجی این کتاب را به‌عنوان جلد دوم نزهت الاخبار در سال ١٢٩۶ق به نام مظفرالدین‌میرزا تألیف کرده است. آئینۀ مظفری مشتمل بر تاریخ و جغرافیای مختصر همۀ کشورهای عالم است و براساس قاره‌ها تقسیم شده است.
🔹در آغاز از كار ويليم پلنگ انگليسی كه کار خود را در سال ١٢۵٠ق نگاشته، ياد مي‌كند كه به‌كوشش اميرزاده فرهاد ميرزا معتمدالدوله در ١٢٧٢ق به فارسی درآمده، و اينكه مترجم آن در واقع ميرزا ابراهيم شيرازی بوده، كه اواخر روزگار محمدشاه از لندن به تهران برگشته است. و می‌افزايد: فرهاد ميرزا مرد فاضلی بود و ميرزا ابراهيم را به‌ترجمۀ آن كتاب واداشت و رويدادهای ٢٢ سالۀ پس از نگارش متن را خود بر آن افزود، و اين كه روزنامۀ ميرزا فتاح‌خان گرمرودی كه در ١٢۶۶ق پرداخته در «جهان‌نما»ی فلوغن رفائيلی انگريزی در ١٢۶۶ق مدون ساخته و محمد حسن‌خان صنيع‌الدوله در ١٢٩٢ق تحرير كرده است.
🔹خورموجی از اين كارها به‌گونه‌ای سخن می‌گويد كه آنها منابع كار او هستند. و اينها همه نقطۀ پيوند دانش ايرانی و فرنگی را نشان می‌دهد.
📍برای مطالعه متن کامل مدخل «خورْموجی» به تحریرِ سیدعلی آل‌داود، به صفحات ١۶٩ تا ١٧١ از جلد بیست‌وسومِ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی و یا لینک آن در تارنمای مرکز مراجعه کنید:
https://www.cgie.org.ir/fa/article/245162
📍همچنین برای مطالعۀ جزئیات نسخۀ «آئینۀ مظفری»، به لینک آن در تارنمای مرکز مراجعه کنید:
https://www.cgie.org.ir/fa/handwritten/260329
📍تصویر نخست: صفحۀ آغاز کتاب
تصویر دوم: صفحۀ پایان کتاب
@cgie_org_ir
دبا: کتاب «آئینۀ مظفری» اثر محمّدجعفر خان (میرزا جعفر خان) حقایق‌نگار خورْموجی، از مورخان برجسته و حقیقت‌گوی عصر قاجار (۱۲۲۵-۱۳۰۱ ق / ۱۸۱۰-۱۸۸۳ م) است که نسخۀ عکسی آن در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی موجود است.
🔹خورموجی ازآن‌رو که تنها کسی است که واقعۀ شهادت امیرکبیر را اندکی پس از قتل او در کتاب خود گزارش داده است، از شهرتی فراوان برخوردار شده است.
🔹در باب ایالت فارس و نواحی آن و دانشمندان و رجال آنجا مطالعات گسترده کرد و نتیجۀ آنها را در کتابی موسوم به آثار جعفری گرد آورد و پس از تکمیل و سفر به تهران در ۱۲۷۶ ق / ۱۸۵۹ م به چاپ رساند.
🔹آئینۀ مظفری، در جغرافیای ربع مسکون، و تاریخ پادشاهان پیش از اسلام، خلفای اموی و عباسی و پادشاهان ایران پس از اسلام. خورموجی این کتاب را به‌عنوان جلد دوم نزهت الاخبار در سال ١٢٩۶ق به نام مظفرالدین‌میرزا تألیف کرده است. آئینۀ مظفری مشتمل بر تاریخ و جغرافیای مختصر همۀ کشورهای عالم است و براساس قاره‌ها تقسیم شده است.
🔹در آغاز از كار ويليم پلنگ انگليسی كه کار خود را در سال ١٢۵٠ق نگاشته، ياد مي‌كند كه به‌كوشش اميرزاده فرهاد ميرزا معتمدالدوله در ١٢٧٢ق به فارسی درآمده، و اينكه مترجم آن در واقع ميرزا ابراهيم شيرازی بوده، كه اواخر روزگار محمدشاه از لندن به تهران برگشته است. و می‌افزايد: فرهاد ميرزا مرد فاضلی بود و ميرزا ابراهيم را به‌ترجمۀ آن كتاب واداشت و رويدادهای ٢٢ سالۀ پس از نگارش متن را خود بر آن افزود، و اين كه روزنامۀ ميرزا فتاح‌خان گرمرودی كه در ١٢۶۶ق پرداخته در «جهان‌نما»ی فلوغن رفائيلی انگريزی در ١٢۶۶ق مدون ساخته و محمد حسن‌خان صنيع‌الدوله در ١٢٩٢ق تحرير كرده است.
🔹خورموجی از اين كارها به‌گونه‌ای سخن می‌گويد كه آنها منابع كار او هستند. و اينها همه نقطۀ پيوند دانش ايرانی و فرنگی را نشان می‌دهد.
📍برای مطالعه متن کامل مدخل «خورْموجی» به تحریرِ سیدعلی آل‌داود، به صفحات ١۶٩ تا ١٧١ از جلد بیست‌وسومِ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی و یا لینک آن در تارنمای مرکز مراجعه کنید:
https://www.cgie.org.ir/fa/article/245162
📍همچنین برای مطالعۀ جزئیات نسخۀ «آئینۀ مظفری»، به لینک آن در تارنمای مرکز مراجعه کنید:
https://www.cgie.org.ir/fa/handwritten/260329
📍تصویر نخست: صفحۀ آغاز کتاب
تصویر دوم: صفحۀ پایان کتاب
@cgie_org_ir
www.cgie.org.ir
خورموجی | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
محمدجعفر خان (میرزا جعفر خان) حقایق‌نگار، از مورخان برجسته و حقیقت‌گوی عصر قاجار (1225-1301 ق / 1810-1883 م). خورموجی ازآن‌رو که تنها کسی است که واقعۀ شهادت امیرکبیر را اندکی پس از قتل او در کتاب خود گزارش داده است، از شهرتی فراوان برخوردار شده است.
تمدید مهلت ثبت نام در مدرسۀ تاریخ و فرهنگ ایران
دبا: مدرسۀ تاریخ و فرهنگ ایرانِ پژوهشکدۀ ابوریحان بیرونی، وابسته به مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (دارای مجوز رسمی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) است که دوره‌های آموزشی غیرحضوری خود را برای علاقه‌مندان حوزه تاریخ، فرهنگ، هنر، علوم و... برگزار می‌کند.
🔹مهلت ثبت نام در دوره‌های تخصصی نیم‌سال اوّل ۱۴۰۱ مدرسۀ تاریخ و فرهنگ ایرانِ مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی که پیش‌تر تا روز سه‌شنبه، سی‌اُم فروردین بود، تا روز جمعه، نهم اردیبهشت تمدید شد.
🔹علاقه‌مندان می‌توانند تا نسبت به ثبت نام در این کلاسها که نام‌شان در تصاویر بالا آمده است، با مراجعه به نشانی تارنمای education.cgie.org.ir اقدام کنند.
🔹جهت نصب نرم‌افزار لازم و كسب اطلاع از نحوۀ شركت در كلاس‌هاى مجازى به نشانی تارنماى زير مراجعه كنيد:
http://meeting.cgie.org.ir
📍اطلاعات مورد نياز جهت ورود به كلاس، شامل لينک كلاس، نام كاربرى و رمز عبور از طريق واتس‌اپ براى دانشجويان ارسال خواهد شد.
📍برای دوره‌های آموزشی با ارزیابی، گواهینامۀ آموزشی معتبر پایان دوره صادر می‌شود.
📍برای دوره‌های آموزشی فاقد ارزیابی، گواهینامۀ شرکت در دوره صادر می‌شود.
📍جهت کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید با واحد آموزش با شماره تلفن‌های ٢٢٢٩٧۶٢۶، داخلی ٣٧٧ و ٠٩١٢٢١٧٩۶٧٢ تماس حاصل کنید.
@cgie_org_ir
دبا: مدرسۀ تاریخ و فرهنگ ایرانِ پژوهشکدۀ ابوریحان بیرونی، وابسته به مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (دارای مجوز رسمی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری) است که دوره‌های آموزشی غیرحضوری خود را برای علاقه‌مندان حوزه تاریخ، فرهنگ، هنر، علوم و... برگزار می‌کند.
🔹مهلت ثبت نام در دوره‌های تخصصی نیم‌سال اوّل ۱۴۰۱ مدرسۀ تاریخ و فرهنگ ایرانِ مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی که پیش‌تر تا روز سه‌شنبه، سی‌اُم فروردین بود، تا روز جمعه، نهم اردیبهشت تمدید شد.
🔹علاقه‌مندان می‌توانند تا نسبت به ثبت نام در این کلاسها که نام‌شان در تصاویر بالا آمده است، با مراجعه به نشانی تارنمای education.cgie.org.ir اقدام کنند.
🔹جهت نصب نرم‌افزار لازم و كسب اطلاع از نحوۀ شركت در كلاس‌هاى مجازى به نشانی تارنماى زير مراجعه كنيد:
http://meeting.cgie.org.ir
📍اطلاعات مورد نياز جهت ورود به كلاس، شامل لينک كلاس، نام كاربرى و رمز عبور از طريق واتس‌اپ براى دانشجويان ارسال خواهد شد.
📍برای دوره‌های آموزشی با ارزیابی، گواهینامۀ آموزشی معتبر پایان دوره صادر می‌شود.
📍برای دوره‌های آموزشی فاقد ارزیابی، گواهینامۀ شرکت در دوره صادر می‌شود.
📍جهت کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید با واحد آموزش با شماره تلفن‌های ٢٢٢٩٧۶٢۶، داخلی ٣٧٧ و ٠٩١٢٢١٧٩۶٧٢ تماس حاصل کنید.
@cgie_org_ir
شناسانندۀ تمدنِ جیرفت
«...حضور ارزشمند دکتر مجیدزاده خصوصاً در کار بر روی محوطۀ باستانی جیرفت خود را نشان داد. از بدو امر جیرفت به‌سبب قاچاق و حفاری غیرمجاز به‌صورت مسئله‌ای بغرنج مطرح شد که پژوهش علمی در آن شاید در اولویت چندم قرار داشت. البته بخت یار بود و دکتر مجیدزاده در زمرۀ معدود متخصصین دوره آغاز شهرنشینی بودند و محوطۀ جیرفت در حوزۀ تخصص ایشان قرار می‌گرفت. دکتر مجیدزاده وقتی این مسئولیت را پذیرفت از ابتدا می‌دانست که در آغاز راهی باید بسیار سنگلاخ قرار دارد که اول باید رفتارهای غیرعلمی و غیرقانونی را مهار کند تا راه تحقیق علمی گشوده شود و البته این کار برنمی‌آمد جز از آدم خبره‌ای چون ایشان. حضور و مدیریت دکتر مجیدزاده در جیرفت در وهلۀ نخست سبب شد که اولاً فضای غیرعلمی حاکم بر این محوطه مساعد کار علمی شود. دوم اینکه وجاهت علمی و پشتکار ایشان در معرفی این محوطه و البته اهمیت خود جیرفت سبب شد که نه تنها جیرفت شناخته شود بلکه به عنوان حادثه‌ای مهم در محافل علمی مطرح شود. بدینسان حتی مجله آرکئولوژی در فرانسه، که در زمرۀ نشریات معتبر باستان‌شناسی است، یافته‌های ایشان در جیرفت را به عنوان بزرگترین اخیر رویداد علمی باستان‌شناسی در نیم سدة اخیر دنیا معرفی کرد...»
🔹آن‌چه خواندید، بخشی از نوشتار سیّد محمّد بهشتی، رئیس سازمان میراث فرهنگی در دولت اصلاحات در کتاب «سپهر مجد: باستان‌شناسی دنیای ایرانی و سرزمین‌های پیرامون؛ جشن‌نامۀ دکتر یوسف مجیدزاده» به کوشش سجّاد علی‌بیگی، محمّدرضا میری و هالی پیتمَن بود که اسفند سال گذشته، در ٩۵٠ صفحه و به بهای یک‌میلیون و ۴۵٠هزار تومان منتشر شد.
🔹لازم به یادآوری است که این کتاب، برای دانش‌جویان رشتۀ باستان‌شناسی، با ٣۵ درصد تخفیف عرضه می‌شود.
علاقه‌مندان برای تهیۀ این کتاب، می‌توانند از راه‌های زیر اقدام کنند:
📍مراجعۀ حضوری به فروشگاهِ انتشارات مرکز به نشانی تهران، نیاوران، کاشانک، شمارۀ ۲۱۰
📍مراجعه به فروشگاه اینترنتی انتشارات مرکز به آدرس
https://www.cgie.org.ir/fa/product/266682
📍تماس با انتشارات مرکز با شمارۀ تلفن ۰۲۱۲۲۲۹۷۶۷۷
📍ارسال پیام به شمارۀ واتس‌اپ ٠٩١٢٧٣۶٢۶٨۴
@cgie_org_ir
«...حضور ارزشمند دکتر مجیدزاده خصوصاً در کار بر روی محوطۀ باستانی جیرفت خود را نشان داد. از بدو امر جیرفت به‌سبب قاچاق و حفاری غیرمجاز به‌صورت مسئله‌ای بغرنج مطرح شد که پژوهش علمی در آن شاید در اولویت چندم قرار داشت. البته بخت یار بود و دکتر مجیدزاده در زمرۀ معدود متخصصین دوره آغاز شهرنشینی بودند و محوطۀ جیرفت در حوزۀ تخصص ایشان قرار می‌گرفت. دکتر مجیدزاده وقتی این مسئولیت را پذیرفت از ابتدا می‌دانست که در آغاز راهی باید بسیار سنگلاخ قرار دارد که اول باید رفتارهای غیرعلمی و غیرقانونی را مهار کند تا راه تحقیق علمی گشوده شود و البته این کار برنمی‌آمد جز از آدم خبره‌ای چون ایشان. حضور و مدیریت دکتر مجیدزاده در جیرفت در وهلۀ نخست سبب شد که اولاً فضای غیرعلمی حاکم بر این محوطه مساعد کار علمی شود. دوم اینکه وجاهت علمی و پشتکار ایشان در معرفی این محوطه و البته اهمیت خود جیرفت سبب شد که نه تنها جیرفت شناخته شود بلکه به عنوان حادثه‌ای مهم در محافل علمی مطرح شود. بدینسان حتی مجله آرکئولوژی در فرانسه، که در زمرۀ نشریات معتبر باستان‌شناسی است، یافته‌های ایشان در جیرفت را به عنوان بزرگترین اخیر رویداد علمی باستان‌شناسی در نیم سدة اخیر دنیا معرفی کرد...»
🔹آن‌چه خواندید، بخشی از نوشتار سیّد محمّد بهشتی، رئیس سازمان میراث فرهنگی در دولت اصلاحات در کتاب «سپهر مجد: باستان‌شناسی دنیای ایرانی و سرزمین‌های پیرامون؛ جشن‌نامۀ دکتر یوسف مجیدزاده» به کوشش سجّاد علی‌بیگی، محمّدرضا میری و هالی پیتمَن بود که اسفند سال گذشته، در ٩۵٠ صفحه و به بهای یک‌میلیون و ۴۵٠هزار تومان منتشر شد.
🔹لازم به یادآوری است که این کتاب، برای دانش‌جویان رشتۀ باستان‌شناسی، با ٣۵ درصد تخفیف عرضه می‌شود.
علاقه‌مندان برای تهیۀ این کتاب، می‌توانند از راه‌های زیر اقدام کنند:
📍مراجعۀ حضوری به فروشگاهِ انتشارات مرکز به نشانی تهران، نیاوران، کاشانک، شمارۀ ۲۱۰
📍مراجعه به فروشگاه اینترنتی انتشارات مرکز به آدرس
https://www.cgie.org.ir/fa/product/266682
📍تماس با انتشارات مرکز با شمارۀ تلفن ۰۲۱۲۲۲۹۷۶۷۷
📍ارسال پیام به شمارۀ واتس‌اپ ٠٩١٢٧٣۶٢۶٨۴
@cgie_org_ir
www.cgie.org.ir
: سپهر مجد؛ باستان‌شناسی دنیای ایرانی و سرزمین‌های پیرامون، جشن‌نامۀ دکتر یوسف مجیدزاده
بهارِ شعر
دبا: امروز هفتادویک سال از وداع با ملک‌الشعرا بهار گذشت.
او که شاعر، روزنامه‌نگار، نمایندۀ مجلس، وزیر، استاد دانشگاه و عضو فرهنگستان ایران بود.
🔹به همین سبب، بخش‌هایی از مدخل «بَهار، محمدتقی ملک الشعرا» در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به قلمِ احمد سمیعی (گیلانی) را می‌خوانیم.
«بهار ساحتهای وجودی چندی دارد که مهم ترین آنها ساحت هنری اوست. او اگر شاعر نبود، بهار نبود. در هر دوره از تاریخ ادب فارسی، سخن‌سرایی بیش از سخن‌سرایان همعصر خود درخشیده است؛ در میان شاعران سنتی معاصر نیز بهار سرآمد است. او استاد سخن، و بر سخن سوار است. در شاعری در مرتبه‌ای است که جز استاد به آن نمی‌رسد. آفرینش او نه تنها مطمئن، بلکه علاوه بر آن فارغ از تکلف است. توفیقش اتفاقی نیست؛ هر وقت اراده کند، موفق است.
بهار هم مهارت دارد، هم شجاعت ادبی و نوآوری. در شعر کارهایی می‌کند که دیگران جرئتش را ندارند. زندگی بهار، گویی بهانه‌ای بود برای شعر گفتن. دیوان اشعارش به راستی زندگی‌نامه منظوم و کارنامه عصر اوست. در شاعری، زبانی سرمایه و پرتوان دارد. در اوزان و قوانی و ردیفهای آسان و دشوار طبع‌آزمایی و نوآوری کرده، و پیروز گشته است. وی قصیده سرای قهاری است. در میان چکامه‌های او نمونه‌هایی می‌توان یافت که در سخن فارسی بی‌نظیرند. در تصویر منظره‌ها مهارت دارد. طبایع، سرشتها، صحنه‌های حیات و احوال و کیفیات و فضاهای سیاسی و اجتماعی را استادانه وصف می‌کند. محیط زهرآلود بدگمانی را به گردش قلمی به تصویر می‌کشد. فساد جامعه را ماهرانه و به زبانی طنزآمیز آماج تیر انتقاد می‌سازد. عاقبت حکومت فساد، رشوه، تزویر، دروغ و چاپلوسی را آگاهانه پیش‌بینی می‌کند.
*
گفته‌اند که سبکهای خراسانی و عراقی را در هم آمیخته است. باید گفت که او خود صاحب سبک است. اشعارش در استواری، صلابت، شکوه و موسیقی، چکامه‌سرایان خراسان، و در لطف مضمون و سادگی بیان، گویندگان عراقی را به یاد می‌آورد.
*
در نثر بهار نیز پاره‌های استادانه متعددی وجود دارد که از مهارت و شجاعت قلمی او حاکی است.
*
بهار در همین حال سخنوری است زبردست و روزنامه‌نگاری ماهر و سهلآفرین.
*
بهار میرانی بس گرانبها و ماندگار بر جای گذاشت. او به جاودانگی و ماندگاری آثار خویش یقین داشت و خود بارها در اشعارش بدین نکته اشاره کرده است.»
📍متن کامل این نوشتار را در صفحات ۵۴٩ تا ۵۵۶ از جلد سیزدهمِ دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران و همچنین لینک آن در تارنمای مرکز بخوانید:
https://www.cgie.org.ir/fa/article/229124
@cgie_org_ir
دبا: امروز هفتادویک سال از وداع با ملک‌الشعرا بهار گذشت.
او که شاعر، روزنامه‌نگار، نمایندۀ مجلس، وزیر، استاد دانشگاه و عضو فرهنگستان ایران بود.
🔹به همین سبب، بخش‌هایی از مدخل «بَهار، محمدتقی ملک الشعرا» در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به قلمِ احمد سمیعی (گیلانی) را می‌خوانیم.
«بهار ساحتهای وجودی چندی دارد که مهم ترین آنها ساحت هنری اوست. او اگر شاعر نبود، بهار نبود. در هر دوره از تاریخ ادب فارسی، سخن‌سرایی بیش از سخن‌سرایان همعصر خود درخشیده است؛ در میان شاعران سنتی معاصر نیز بهار سرآمد است. او استاد سخن، و بر سخن سوار است. در شاعری در مرتبه‌ای است که جز استاد به آن نمی‌رسد. آفرینش او نه تنها مطمئن، بلکه علاوه بر آن فارغ از تکلف است. توفیقش اتفاقی نیست؛ هر وقت اراده کند، موفق است.
بهار هم مهارت دارد، هم شجاعت ادبی و نوآوری. در شعر کارهایی می‌کند که دیگران جرئتش را ندارند. زندگی بهار، گویی بهانه‌ای بود برای شعر گفتن. دیوان اشعارش به راستی زندگی‌نامه منظوم و کارنامه عصر اوست. در شاعری، زبانی سرمایه و پرتوان دارد. در اوزان و قوانی و ردیفهای آسان و دشوار طبع‌آزمایی و نوآوری کرده، و پیروز گشته است. وی قصیده سرای قهاری است. در میان چکامه‌های او نمونه‌هایی می‌توان یافت که در سخن فارسی بی‌نظیرند. در تصویر منظره‌ها مهارت دارد. طبایع، سرشتها، صحنه‌های حیات و احوال و کیفیات و فضاهای سیاسی و اجتماعی را استادانه وصف می‌کند. محیط زهرآلود بدگمانی را به گردش قلمی به تصویر می‌کشد. فساد جامعه را ماهرانه و به زبانی طنزآمیز آماج تیر انتقاد می‌سازد. عاقبت حکومت فساد، رشوه، تزویر، دروغ و چاپلوسی را آگاهانه پیش‌بینی می‌کند.
*
گفته‌اند که سبکهای خراسانی و عراقی را در هم آمیخته است. باید گفت که او خود صاحب سبک است. اشعارش در استواری، صلابت، شکوه و موسیقی، چکامه‌سرایان خراسان، و در لطف مضمون و سادگی بیان، گویندگان عراقی را به یاد می‌آورد.
*
در نثر بهار نیز پاره‌های استادانه متعددی وجود دارد که از مهارت و شجاعت قلمی او حاکی است.
*
بهار در همین حال سخنوری است زبردست و روزنامه‌نگاری ماهر و سهلآفرین.
*
بهار میرانی بس گرانبها و ماندگار بر جای گذاشت. او به جاودانگی و ماندگاری آثار خویش یقین داشت و خود بارها در اشعارش بدین نکته اشاره کرده است.»
📍متن کامل این نوشتار را در صفحات ۵۴٩ تا ۵۵۶ از جلد سیزدهمِ دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران و همچنین لینک آن در تارنمای مرکز بخوانید:
https://www.cgie.org.ir/fa/article/229124
@cgie_org_ir
www.cgie.org.ir
بهار، محمد تقی | دائرةالمعارف بزرگ اسلامی | مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
بَهار، محمدتقی ملك الشعرا (13 ربیع‌الاول 1304ق - اول اردیبهشت 1330ش / 10 دسامبر 1886-20 آوریل 1951م)، شاعر، روزنامه‌نگار، نمایندۀ مجلس، وزیر، استاد دانشگاه و عضو فرهنگستان ایران.
شیخِ شاعرِ شیراز
دبا: اوّل ارد‌یبهشت‌ماه جلالی مسمی یافته است به نامِ شیخِ شاعرِ شیراز، سعدی شیرازی.
🔹به همین مناسبت، بخشی از مدخلِ «سَعْدی»، به قلمِ حسن ذوالفقاری در دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران را می‌خوانیم.
«... بسیاری از سفرنامه‌نویسان نوشته‌اند که بیشتر مردم نوشته‌ها و اشعار سعدی را از بر داشته‌اند. اشعار سعدی آن‌چنان در میان مردم رواج یافته است که از دیرباز صنعتگران و هنرمندان آنها را بر ظروف و اشیاء کنده‌کاری می‌کردند. قصه‌خوانان و نقالان نیز برای آنکه تنوعی در نقل خود ایجاد کنند، در گریزهای بهنگام و در حين نقل اصلی، برخی از اشعار سعدی را نیز نقل می‌کردند.
گلستان از سده‌ها پیش در مکتب‌خانه‌ها تدریس می‌شده است. محسنای شیرازی، از شاعران دورۀ صفوی می‌نویسد: «سوادخوانی اطفال از گلستان است.» تدریس گلستان تا سال‌های اخیر نیز در مکتب‌خانه‌ها رایج بود. عامۀ مردم باور دارند باسواد کسی است که بتواند گلستان سعدی را روان و بی‌غلط بخواند. در مراسم فال کوزه نیز از اشعار سعدی استفاده می‌شده است.
زبان سعدی با تمام ظرافت، سادگی و شیرینی‌اش، بی‌تکلف، ساده و صمیمی و زبان طبیعی مردم است. این ویژگی امتیاز اصلی کلام سعدی نسبت به دیگر گویندگان پارسی است. «هنر بزرگ سعدی این است که نثر فارسی را از چنگ تکلف و تصنع و آرایشگریهای زننده و کلمات و ترکیبات دور از ذهن و فضل‌فروشی نجات داده، و بدان اعتدالی مطبوع و موزون بخشیده است». ویژگی مهم زبان سعدی، سهل ممتنع بودن آن است. از یک سو به زبان محاوره نزدیک است، از سویی دیگر با اندکی تأمل اثر انگشت هنرمند وی را می‌توان در آن به روشنی دید. «سعدی ۷۰۰ سال پیش به زبان امروزی ما سخن نگفته است، بلکه ما به زبانی که از سعدی آموخته‌ایم، سخن می‌گوییم»...»
📍متن کامل این نوشتار را در صفحات ٢٣٠ تا ٢٣۵ از جلد پنجمِ دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران و همچنین لینک آن در تارنمای مرکز بخوانید:
https://www.cgie.org.ir/fa/article/257641
🔹 دقایقی را نیز با شعرِ شیخ اجل بگذرانید؛ با تصاویرِی برگرفته از مستند ایران، ساختۀ حمید مجتهدی از سعدیه – در آستانۀ یازدهم ارد‌یبهشت‌ماه، هفتادمین سال گشایش این بنای آرامگاهی _ صدای استاد محمّدرضا شجریان، روی یکی از غزلیاتِ او.
@cgie_org_ir
دبا: اوّل ارد‌یبهشت‌ماه جلالی مسمی یافته است به نامِ شیخِ شاعرِ شیراز، سعدی شیرازی.
🔹به همین مناسبت، بخشی از مدخلِ «سَعْدی»، به قلمِ حسن ذوالفقاری در دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران را می‌خوانیم.
«... بسیاری از سفرنامه‌نویسان نوشته‌اند که بیشتر مردم نوشته‌ها و اشعار سعدی را از بر داشته‌اند. اشعار سعدی آن‌چنان در میان مردم رواج یافته است که از دیرباز صنعتگران و هنرمندان آنها را بر ظروف و اشیاء کنده‌کاری می‌کردند. قصه‌خوانان و نقالان نیز برای آنکه تنوعی در نقل خود ایجاد کنند، در گریزهای بهنگام و در حين نقل اصلی، برخی از اشعار سعدی را نیز نقل می‌کردند.
گلستان از سده‌ها پیش در مکتب‌خانه‌ها تدریس می‌شده است. محسنای شیرازی، از شاعران دورۀ صفوی می‌نویسد: «سوادخوانی اطفال از گلستان است.» تدریس گلستان تا سال‌های اخیر نیز در مکتب‌خانه‌ها رایج بود. عامۀ مردم باور دارند باسواد کسی است که بتواند گلستان سعدی را روان و بی‌غلط بخواند. در مراسم فال کوزه نیز از اشعار سعدی استفاده می‌شده است.
زبان سعدی با تمام ظرافت، سادگی و شیرینی‌اش، بی‌تکلف، ساده و صمیمی و زبان طبیعی مردم است. این ویژگی امتیاز اصلی کلام سعدی نسبت به دیگر گویندگان پارسی است. «هنر بزرگ سعدی این است که نثر فارسی را از چنگ تکلف و تصنع و آرایشگریهای زننده و کلمات و ترکیبات دور از ذهن و فضل‌فروشی نجات داده، و بدان اعتدالی مطبوع و موزون بخشیده است». ویژگی مهم زبان سعدی، سهل ممتنع بودن آن است. از یک سو به زبان محاوره نزدیک است، از سویی دیگر با اندکی تأمل اثر انگشت هنرمند وی را می‌توان در آن به روشنی دید. «سعدی ۷۰۰ سال پیش به زبان امروزی ما سخن نگفته است، بلکه ما به زبانی که از سعدی آموخته‌ایم، سخن می‌گوییم»...»
📍متن کامل این نوشتار را در صفحات ٢٣٠ تا ٢٣۵ از جلد پنجمِ دانشنامۀ فرهنگ مردم ایران و همچنین لینک آن در تارنمای مرکز بخوانید:
https://www.cgie.org.ir/fa/article/257641
🔹 دقایقی را نیز با شعرِ شیخ اجل بگذرانید؛ با تصاویرِی برگرفته از مستند ایران، ساختۀ حمید مجتهدی از سعدیه – در آستانۀ یازدهم ارد‌یبهشت‌ماه، هفتادمین سال گشایش این بنای آرامگاهی _ صدای استاد محمّدرضا شجریان، روی یکی از غزلیاتِ او.
@cgie_org_ir
مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامى
@cgie_org_ir
پیام تسلیت رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در پی ارتحال آیت‌الله‌العظمی موسوی بجنوردی
دبا: مرجع عالیقدر، فقیه اهل بیت(ع)، آیت‌الله‌العظمی حاج سیّدمحمّدمهدی موسوی بجنوردی، عصرگاه نوزدهم ماه مبارک رمضان، هم‌زمان با روز ضربت‌خوردن حضرت مولی‌الموحدین علی(علیه‌السّلام)، در هشتادوهشت سالگی به لقاءالله پیوست.
◾️در پی ارتحال ایشان، کاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، پیام تسلیتی صادر کرد:
إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ
با نهایت تألٰم و تأثّر، خبر رحلت فقیهِ حکیم، عالمِ عامل، مبارزِ مبرّز، برادر گرانقدر و ارجمندم، حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج سیّدمحمّدمهدی موسوی بجنوردی را دریافت کردم.
ایشان نوادۀ آیت‌الله‌العظمی سیّدابوالحسن اصفهانی و فرزند ارشد آیت‌الله‌العظمی سیّدحسن موسوی بجنوردی بود.
تحصیلات حوزوی خود را تا عالی‌ترین مراتب در نجف اشرف به انجام رساند و اجازۀ اجتهاد دریافت کرد.
این علیمِ خبیر، از برجسته‌ترین شاگردان علمای اعلامِ آن‌زمان هم‌چون آیات عظام سیّدحسن موسوی بجنوردی، شیخ حسین حلی، سیّدمحمود شاهرودی و سیّدمحسن حکیم بود.
ایشان پس از سال‌ها تحصیل و تدریس در آن حوزۀ معظم، پنجاه‌ودو سال پیش به تهران هجرت کرد و نیم‌قرن به تعلیم در سطوح عالی و دروس خارج فقه و اصول اشتغال داشت و طلاب بسیاری خوشه‌چین خرمن دانشش شدند.
اهمّ آثار ایشان تحریر الأصول، کتاب الطهارة و کتاب البیع بود که همگی از پویایی ایشان در مباحث فقهی حکایت دارد.
بی‌شک فقدان این چهرۀ درخشان حوزه، برای اسلام و مسلمین، ثلمه‌ای است جبران‌ناپذیر.
این‌جانب ضایعۀ عظیم این عالم ربانی و فقیه صمدانی را به محضر حضرت ولی‌الله‌الاعظم(عجلّ‌الله تعالی فرجه‌الشریف)، مقام معظم رهبری، همسر، فرزندان، پیروان و شاگردان ایشان تسلیت گفته و علو درجات‌شان در محضر باری‌تعالی را در این‌روزها و شب‌ها که متعلق به حضرت امیرالمؤمنین علی(علیه‌السّلام) است، آرزومندم.
کاظم موسوی بجنوردی
رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
پنج‌شنبه، اوّل اردیبهشت ١۴٠١
@cgie_org_ir
دبا: مرجع عالیقدر، فقیه اهل بیت(ع)، آیت‌الله‌العظمی حاج سیّدمحمّدمهدی موسوی بجنوردی، عصرگاه نوزدهم ماه مبارک رمضان، هم‌زمان با روز ضربت‌خوردن حضرت مولی‌الموحدین علی(علیه‌السّلام)، در هشتادوهشت سالگی به لقاءالله پیوست.
◾️در پی ارتحال ایشان، کاظم موسوی بجنوردی، رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، پیام تسلیتی صادر کرد:
إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ
با نهایت تألٰم و تأثّر، خبر رحلت فقیهِ حکیم، عالمِ عامل، مبارزِ مبرّز، برادر گرانقدر و ارجمندم، حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج سیّدمحمّدمهدی موسوی بجنوردی را دریافت کردم.
ایشان نوادۀ آیت‌الله‌العظمی سیّدابوالحسن اصفهانی و فرزند ارشد آیت‌الله‌العظمی سیّدحسن موسوی بجنوردی بود.
تحصیلات حوزوی خود را تا عالی‌ترین مراتب در نجف اشرف به انجام رساند و اجازۀ اجتهاد دریافت کرد.
این علیمِ خبیر، از برجسته‌ترین شاگردان علمای اعلامِ آن‌زمان هم‌چون آیات عظام سیّدحسن موسوی بجنوردی، شیخ حسین حلی، سیّدمحمود شاهرودی و سیّدمحسن حکیم بود.
ایشان پس از سال‌ها تحصیل و تدریس در آن حوزۀ معظم، پنجاه‌ودو سال پیش به تهران هجرت کرد و نیم‌قرن به تعلیم در سطوح عالی و دروس خارج فقه و اصول اشتغال داشت و طلاب بسیاری خوشه‌چین خرمن دانشش شدند.
اهمّ آثار ایشان تحریر الأصول، کتاب الطهارة و کتاب البیع بود که همگی از پویایی ایشان در مباحث فقهی حکایت دارد.
بی‌شک فقدان این چهرۀ درخشان حوزه، برای اسلام و مسلمین، ثلمه‌ای است جبران‌ناپذیر.
این‌جانب ضایعۀ عظیم این عالم ربانی و فقیه صمدانی را به محضر حضرت ولی‌الله‌الاعظم(عجلّ‌الله تعالی فرجه‌الشریف)، مقام معظم رهبری، همسر، فرزندان، پیروان و شاگردان ایشان تسلیت گفته و علو درجات‌شان در محضر باری‌تعالی را در این‌روزها و شب‌ها که متعلق به حضرت امیرالمؤمنین علی(علیه‌السّلام) است، آرزومندم.
کاظم موسوی بجنوردی
رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
پنج‌شنبه، اوّل اردیبهشت ١۴٠١
@cgie_org_ir
https://www.irna.ir/news/84727892/رهبر-معظم-انقلاب-اسلامی-درگذشت-آیت-الله-سیدمهدی-بجنوردی-را-تسلیت
@cgie_org_ir
@cgie_org_ir
ایرنا
رهبر معظم انقلاب اسلامی درگذشت آیت‌الله سیدمهدی بجنوردی را تسلیت گفتند
تهران- ایرنا- حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی درگذشت فقیه عالیقدر مرحوم آیت‌الله حاج سیدمهدی بجنوردی را تسلیت گفتند.