ጌታዬ
አንተ ተወው ይቅርብህ ብለኸኝ ሞክሬው የጠቀመኝ ምንም ነገር የለም።

አንተ ከሌለህበት ሙሉነት አንተ ያለህበት ባዶነትት 💯 ይሻለኛል። አንተ በሌለህበት ከምኖር የድሎት ህይወት ከአንተ ጋር ምድረበዳ ላይ መኖርን እመርጣለሁ።

ታውቃለህ ምን ያህል ደካማ እንደሆንኩ፣ ለእኔ እኔ ምን እንደሚጠቅመኝ አላውቅምና እባክህ መቼም ለፈቃዴ አሳልፈህ አትስጠኝ።

🙏🙏🙏 ተመስገን
✍ታዚ

የአዕምሮ ህመምን እንዲከሰት ብሎም እንዲያገረሽ ከሚያደርጉ ምክንያቶች መሃከል

◊ ሃዘን እና ማጣት/ grief and loss
◊ ግጭቶች/dispute
◊ የሁኔታዎች መለዋወጥ/Role transition
◊ ባይተዋርነት/Interpersonal deficiency ይገኙበታል::

ታዲያ እነዚህ ጉዳዮች ላይ ትኩረት አድርጎ የሚሰራ የስነልቦና ህክምና Interpersonal Therapy(IPT) ይባላል:: ከ 4 ሴሽኖች ጀምሮ ይሰጣል::

በተለይም ከላይ በተጠቀሱት ጫናዎች ምክንያት ለተከሰቱ/ለተባባሱ የአዕምሮ ህመሞች(ማለትም እንደ ድብርት፣ ጭንቀት እና የተራዘመ ሃዘን...የመሳሰሉ) የሚሰጥ የስነልቦና ህክምና ነው::

እርስዎም እንደዚህ አይነት ችግሮች ካጋጠመዎ ባለሞያ ያማክሩ::

አሻም ለአለማችን!

ዶ/ር እስጢፋኖስ እንዳላማው- የአዕምሮ ህክምና ስፔሻሊስት

ለበለጠ መረጃ የሚከተሉትን ገጾች ይወዳጁ:-

✍tazi

መፍራት ስትጀምሩ መኖር ታቆማላችሁ!!

የናዚ ተጽእኖ በከፋባቸው ዓመታት ጃኔዝ (Janez Rus) የተባለ አንድ ሰው በናዚ ዘመን በነበረው አቋም ምክንያት በቀልን በመፍራት ለ32 ዓመታት ከአንድ ስፍራ ሳይወጣ እንደተደበቀ ይነገራል፡፡ ይህ ወጣት በፍርሃት ከመደበቁ በፊት የጫማ ስራ ባለሞያ ነበር፡፡ ፍርሃቱ ከነገሰበት በኋላ ግን የቀረውን የወጣትነቱን ዘመን በመደበቅ ነበር ያስበላው፡፡

በፈረንጆቹ አቆጣጠር በJune, 1945 ይህ ወጣት በእህቱ እርሻ ውስጥ በሚገኝ ቤት (Farmhouse) ውስጥ ለ32 ዓመታት ተደብቆ ሲኖር የእናቱን ቀብር እንኳን ለመካፈል አልወጣም፡፡ ከዚህ ስፍራ ከወጣ በኋላ እንዲህ ሲል ተደምጧል፣ “ከተደበኩበት ቦታ ሆኜ ውጪ የሚገኙ ሰዎች ሲደሰቱና ሲስቁ ስሰማ ምርር ብዬ አለቅስ ነበር”፡፡

ይህ ወጣት በእነዚያ አመታት ውስጥ ያገኘውን ነገር እየበላ ከላይ ሆኖ ወደታች ያለውን መንደር ከማየት ውጪ ምንም ነገር አላደረገም፡፡

ፍርሃት እንዲህ ይልሃል …

•  አትመልከት - አንድ ነገር እንዳታይ!
•  አታድምጥ - አንድን ነገር እንዳትሰማ!
•  አታስብ - አንድ ድምዳሜ ላይ እንዳትደረስ!
•  አትወስን - ስህተት እንዳትሰራ!
•  አትራመድ - እንዳትወድቅ!
•  አትኑር - እንዳትሞት!
•  አትማር - ፈተና እንዳትወድቅ!
•  አትውደድ - እንዳትጎዳ!

በሕይወትህ ልታነግሱ የምትችሉት ስሜት አንዱን ብቻ ነው - የፍርሃትን ወይም የመኖር ድፍረትን፡፡ አንዱ እንዲነግስ ስትፈቅድለት ለሌላኛው የባርነት ትእዛዝን እያስተላለፍክ ነው፡፡ ፍርሃት ሲነግስ የመኖር ጣእም ይጠፋል፡፡

ተነሱና ፈጣሪን ተማምናችሁ ቀና ብላች ኑሩ!
  
✍ታዚ

የአሉታዊ ስሜቶቻችንና የፍርሃት ዝምድና

ከማንኛውም አይነት አስቸጋሪና አሉታዊ ስሜታችሁ ጀርባ ፍርሃት የተሰኘው ስሜት አለ፡፡

ከማንኛውም ፍርሃት ጀርባ ደግሞ አንድን ነገር አጣለሁ የሚል ፍርሃት አለ፡፡

በአሁን ጊዜ በጣም ያስቸገራችሁንና በሚዛናዊነት መያዝ ያልቻላችሁትን አንድ አሉታዊ ስሜት ብታስቡት ከዚያ ስሜት ጀርባ ፍርሃት ይገኛል፡፡

ለምሳሌ፣ በሰዎች ፊት ለመቅረብ የማያስችል የሃፍረት ስሜት ካለብን፣ ከዚህ ስሜት ጀርባ ሰዎች ይንቁኛል የሚል ፍርሃት አለ፡፡ ከዚህ ሰዎች ይንቁኛል ከሚለው ፍርሃት ጀርባ ደግሞ ተቀባይነትን፣ ፍቅርንና የማሳሰሉትን ነገሮች አጣለሁ የሚልፍ ፍርሃት አለ፡፡

ሌላ ምሳሌ ለመጨመር ያህል፣ አንድን ንግድ ለመጀመር ወይም ንግዳችንን ለማሳደግ ስናስብ የምንጨናነቅ ከሆነ ከዚህ ስሜት ጀርባ ንግዱ ጥሩ ባይሄድና ባይሳካስ የሚል ፍርሃት አለ፡፡ ከዚህ ንግዱ ጥሩ ባይሄድና ባይሳካስ ከሚለው ፍርሃት ጀርባ ደግሞ ገንዘብ የማጣት ፍርሃት አለ፡፡

ይህንን እውነታ ለማሸነፍ ቀላሉ መንገድ ማንኛውንም አሉታዊ ስሜታችንን የወለደውን ፍርሃት ለይቶ ማወቅና ያንን ፍርሃት መጋፈጥ ነው፡፡ ይህ ሁኔታ፣ “አስጊ ሁኔታዎችን በጥበብ መጋፈጥ” በመባል ይጠራል፡፡

ልናልፋቸው የማንችላቸው እውነታዎች

1ኛ እውነታ፡- ማደግን እስካላቆምኩ ድረስ ፍርሃት ሊሄድ አይችልም፡፡

2ኛ እውነታ፡- አንድን ነገር የማድረግን ፍርሃት የማስወገጃው ብቸኛ መንገድ ወጥቶ ያንን የምንፈራውን ነገር ማድረግ ነው፡፡

3ኛ እውነታ፡- በራሴ ላይ ባለኝ አመለካከት ጥሩ ስሜት እንዲሰማኝ የማድረጊያው ብቸኛ መንገድ መውጣት … ማድረግ ነው፡፡

4ኛ እውነታ፡- ከዚህ በፊት ወደማላውቀው ክልል ውስጥ ስገባ ፍርሃት የሚሰማኝ እኔ ብቻ አይደለሁም፤ ይህ ሁሉም ሰው የሚጋራው ስሜት ነው፡፡ 

5ኛ እውነታ፡- ስጋቴን ተጋፍጬ ለመሄድ አቅም እንዳጠረኝና እንዳቃተኝ ሲሰማኝ በዚያ ፍርሃት ውስጥ ከመኖር ይልቅ ስጋቴን ተጋፍጬ በማለፍ የሚመጣው ፍርሃት እጅግ የተሻለና አናሳ ነው::

Dr Eyob mamo
✍tazi

ኢጎው ከባድ ነው..
***
ይህን አባባል ብዙዎቻችን ስንጠቀምበት ይስተዋላል:: 'Ego is enemy' የሚሉም አሉ::

🔸 ኢጎ ምንድን ነው?

◊ ኢጎ ከሶስቱ የልቦና መዋቅሮች አንዱ ነው::(ኢድ፣ ኢጎ፣ ሱፐር ኢጎ)

◊ ከሶስቱ እውነታን ከግምት ውስጥ የማስገባት ችሎታ (Reality testing) ያለው እና በነባራዊ እውታዎች የሚመራው ኢጎ ነው::  የ Prefrontal cortex ስነልቦናዊ  ስሙ ነው ይባላል.. ኢጎ😊

▻ ኢድ ፍላጎት/ደስታ መር ሲሆን፥ ሱፐር ኢጎ ደግሞ ሞራል መር ነው:: ሁለቱ የተለያየ እሳቤን እንደማራመዳቸው  ሁሌም እንደተቃረኑ ነው:: ኢጎ ያስታርቃቸዋል:: 😊

🔸ኢጎ የሚከተሉትን ስራዎች የሚሰራልን ወሳኝ የልቦናችን ክፍል ነው:-

◊ ከነባራዊው እውነታ በመነሳት ደመነብሳዊ ፍላጎቶችን የሚቆጣጠር (Control and regulate instinctual drives)

◊ ስሜታችንን እና ውስጣዊ ግፊቶችን የሚቆጣጠር/የሚመጥን (Impulse control)

◊ የእውነታን አለም እንድንቃኝ፣ እንድንረዳ እና እንድንላመድ የሚያስችል (sense, testing, and adaptation to reality)

◊ ከሌሎች ጋር አቻችሎ የሚያኖረን (Object relation)

◊ ኢጎ ዳኛ ነው: ነገሮችን ከአለው ነባራዊ እውነታ አንጻር በመረጃ እና ማስረጃ መዝኖ ኢድ እና ሱፐር ኢጎን የሚያስታርቅ...በዚህም መሰረት የተፈጠረብንን የጭንቀት ስሜት የሚከላከል እና የሚያስወግድ( በ Defense mechanism አማካኝነት)

**

ምናልባት ኢጎ መጥፎ ነገር ነው የሚለው እሳቤ: አንዳንድ ያልዳበሩ እና ለራስ ጥቅም ያደሉ  ዲፌንስ ሜካኒዝሞችን እንደ ብቸኛ የ ኢጎ መገለጫ አድርጎ ከመውሰድ የመጣ ሊሆን ይችላል:: ዳሩ ግን እነዚህ ያልዳበሩ ዲፌንስ ሜካኒዝሞች የኢጎ ስራ መድከሙን የሚጠቁሙ ናቸው 😊

ኢጎ ግን ከእነዚህ ዲፌንስ ሜካኒዝሞች በላይ ነው.. ብዙ በጎ ነገሮችን የሚከውንልን የልቦናችን ክፍል::

እንዲያውም የኢጎ ስራ መዳከም..ከጭንቀት፣ ድብርት፣ ሳይኮሲስ እና ሌሎች የአዕምሮ ህመሞች ጋር ይገናኛል::

በዚህ መሰረት...ለመሆኑ ኢጎ ጥሩ ነገር ነው ወይንስ መጥፎ?

አሻም!

ዶ/ር እስጢፋኖስ እንዳላማው- የአዕምሮ ህክምና ስፔሻሊስት

✍tazi

ፍቅር ሲከለክል!

አንዳንድ ጊዜ በምትወዱት ሰው ላይ ምክንያታዊና ውጤት-ተኮር በሆነ መልኩ ልትጨክኑና ክልከላ ልታደር እንደሚገባች አትዘንጉት፡፡

ሕጻን ልጅ ካላችሁ ያማረውን ነገር ሁሉ በፈለገው ጊዜና መጠን መስጠት ከሚያስከትልበት መዘዝ ለመጠበቅ “እምቢ” የማለትን ጭካኔ መለማመድ ፍቅር እንጂ ጥላቻ አይደለም፡፡ ለምሳሌ፣ ልጃችሁ ሁል ጊዜ ጣፋጭ ከመመገብ እንዲቆጠብ የፍቅር “እምቢታ” ለመለማመድ ብትጨክኑ ልጁ ይጠቀማል እንጂ አይጎዳም፡፡

“ቲንኤጀር” ልጅ ካላችሁ ከእድሜው ጋር ለሚመጡ ጥያቄዎች በሙሉ እሺ በማለታችሁ ምክንያት ከሚከተለው ብልሹነት ለመጠበቅ “እምቢ” የማለትን ጭካኔ መለማመድ ፍቅር እንጂ ጥላቻ አይደለም፡፡ ለምሳሌ፣ “ቲንኤጀሩ” ልጃች ትምህርቱ ላይ እንዲተኩር “ስማርት” ስልክን፣ ጌሞችንና የመሳሰሉት ላይ ብዙ ጊዜ እንዳያሳልፍ የፍቅር “እምቢታ” ለመለማመድ ብትጨክኑ ልጁ ይጠቀማል እንጂ አይጎዳም፡፡

ፍቅረኛችሁ ለሚያቀርበው ካላችሁ የግል አቋም ጋር የሚጣረስ ተግባሮችና ልምምዶች እሺ በማለታችሁ ምክንያት ከሚከተለው የግንኙነት ብልሹነት ለመጠበቅ “እምቢ” የማለትን ጭካኔ መለማመድ ፍቅር እንጂ ጥላቻ አይደለም፡፡ ለምሳሌ፣ ከጋብቻ በፊት የሚቀርብ የወሲብ ጥያቄና የመሳሰሉትን ሁኔታዎች አስመልክቶ የፍቅር “እምቢታ” ለመለማመድ ብትጨክኑ ፍቅረኛችሁ ይጠቀማል እንጂ አይጎዳም፡፡

በሌሎች የማሕበራዊ ግንኙነቶቻችንም ውስጥ ቢሆን አንዳንድ ጊዜ ተገቢው ምላሽ ክልከላ የማድረግ የሚሆንበት ጊዜ እንዳለ እንዳይዘነጋ፡፡

ፍቅር አንዳንዴ ራሱን የሚገልጠው በጤናማ እምቢታ መሆኑን አትርሱ!

ዶር እዮብ ማሞ
✍ታዚ

በጣም የምትወዳት ግን እንደ ወንድሜ ነው የማይህ የምትልህ ልጅ ምን ያስደስትሃል ስትልህ...?
    
                  
# ከእህቴ_ጋር_መተኛት ያልካት ልጅ ደህና ነህ😝😳

✍ታዚ

የአእምሮ ሕመም ስርጭት
================
1. ዓለም አቀፍ

በአለም አቀፍ ደረጃ የአእምሮ ህመም ስርጭት በከፍተኛ ሁኔታ ይለያያል:: በአለም አቀፍ ደረጃ ያለው የአእምሮ ህመም 13.0% አካባቢ ሲሆን በዋናነት የጭንቀት መታወክ 4.1%፣ ድፕረሽን 3.8% ነው።  በ2030 እ.ኤ.አ ድፕረሽን ለአለም አቀፍ የበሽታ ሸክም (global disease burden) ዋና መንስኤ ይሆናል ተብሎ ይገመታል።  ያልታከሙ የአእምሮ ህመሞች ከጠቅላላው ሸክም 13 በመቶውን ይይዛሉ። በሥርዓተ-ፆታ ልዩነት፣ ሴቶች ለድብርት፣ ለጭንቀት እና ለድህረ-ኣደጋ ጭንቀት የተጋለጡ ሲሆኑ፣ ወንዶች ደግሞ ከፍተኛ የሱስ ጥገኛ እና አልኮል አላግባብ መጠቀም ችግር አለባቸው። በ28 ሀገራት የተካሄደው የአለም የአዕምሮ ጤና ዳሰሳ እንደሚያሳየው የአእምሮ ህመሞች የተለመዱ ሲሆኑ በህይወት ዘመናቸው (lifetime prevalence estimates ) ከ18.1% እስከ 36.1% እና የ12 ወራት ስርጭቶች (12-month prevalence estimates ) ከ9.8% እስከ 19.1% ይገመታሉ።

2. በአፍሪካ

በአፍሪካ ውስጥ የአእምሮ ህመም ስርጭት በከፍተኛ ሸክም ተለይቶ ይታወቃል። በተለያዩ ህዝቦች መካከል ከፍተኛ ስርጭት ተመዝግቧል። ጥናቶች እንደሚያመለክቱት አፍሪካውያን ስደተኞች በአለም አቀፍ ደረጃ ከፍተኛ የሆነ የጭንቀት፣ ድብርት እና PTSD እያጋጠማቸው ነው። ይህም ለባህል ተስማሚ የሆኑ ጣልቃገብነቶች አስፈላጊነት ላይ አጽንኦት ሰጥቷል። በተጨማሪም፣ ከሰሃራ በታች ባሉ የአፍሪካ ሀገራት ለአእምሮ ጤና አገልግሎት ሰፊ የህክምና ክፍተት አለ።  ይህም እንደ ዝቅተኛ በጀት ድልድል፣ በቂ ያልሆነ አቅርቦት እና ደካማ የመሠረተ ልማት አውታሮች በመነሳት እንክብካቤን በማግኘት ላይ የሚያጋጥሙትን ተግዳሮቶች አጉልቶ ያሳያል። ከዚህም ባሻገር በበርካታ የአፍሪካ አገሮች ከዓለም የአዕምሮ ጤና ዳሰሳ የተገኘው መረጃ እንደሚያመለክተው የአዕምሮ መታወክ የተለመደ ክስተት እናም ሸክሙን በብቃት ለመቅረፍ አስቀድሞ የማወቅ (early detection) እና የጣልቃ ገብነት ስልቶችን አስፈላጊነት አመልክቷል።

3. በኢትዮጵያ

በኢትዮጵያ የተለመዱ የአእምሮ መታወክዎች (Common mental disorders) ተንሰራፍተው የተለያዩ ህዝቦችን ይጎዳሉ። በኢትዮጵያ አጠቃላይ ሕዝብ ዘንድ (among general population) የተለመዱ የአእምሮ ሕመሞች ስርጭት 21.58 %።
ጥናቶች እንደሚያሳዩት በታራሚዎች 62.29%፣ በሁለተኛ ደረጃ ተማሪዎች 32.4%፣ እና በከፍተኛ ደረጃ የስርጭት መጠኑ አለ። ከአእምሮ ህመሞች ጋር ተያይዘው የሚመጡ ምክንያቶች ጾታ፣ የትዳር ሁኔታ፣ ስራ አጥነት፣ የቤተሰብ የአእምሮ ህመም ታሪክ እና እድሜ ናቸው። ተጽኖዎቹ ከግለሰቦች አልፎ ወደ ቤተሰብ እና ማህበረሰቦች ይዘልቃሉ፣ ይህም ወደ ጭንቀት፣ ግንኙነቶች መቆራረጥ፣ ኢኮኖሚያዊ ሸክሞች እና ማህበራዊ መገለል።

የአእምሮ ሕመም ያልተለመደ ሁኔታ አይደለም:: ሁሉንም ሰው ይነካዋል፣  የሁሉንም አስተዋፅኦ ያስፈልገዋል::

ዮሐንስ ያያ (መምህር እና የአእምሮ ጤና ባለሙያ፣ WSU)

"ያለ አእምሮ ጤና ምንም ጤና የለም"

✍ታዚ

አያት ከልጅ ልጃቸው ጋር ቁጭ ብለው እያወጉ ሳለ እርግብ መጥታ የሳሎን መስኮት ላይ ታርፋለች...እያትም ወደ እርግቧ እየጠቆሙ...

"ልጄ እቺ ምንድነች...?" ይሉታል

እሱም " እርግብ " ሲል ይመልሳል

" እቺ ምንድነች? " ደግመው

" እርግብ አብዬ "

" እቺ ምንድነች? " ለሶስተኛ ግዜ አሉት

" እርግብ አልኩኝኮ አብዬ " በመሰላቸት ሥሜት

" እቺ ምንድነች " ለአራተኛ ግዜ

" እንዴ አያቴ ምነው እርግብ እያልኩህ ሥለምን ደጋግማህ ትጠይቀኛለህ...? " ይላል የልጃቸው ልጅ በመሰላቸትና በቁጣ ሥሜት...

እሳቸውም ወደጓዳ ገቡና አንድ ማስታወሻ ይዘው ወጡ ከዛም አንድ ገጽ ላይ ከፍተው እንካ አንብባትማ ብለው ሰጡት...

እሱም ማንበብ ሲጀምር እሱ የሶስት አመት ልጅ ሳለ አያቱን የጠቀያቸውን ጥያቄ አስተዋለ...

" አያቴ እቺ ምንድን ናት? "

" እርግብ "

" አያቴ እቺ ምንድናት? እየሳቀ "

" እርግብ "
፧
፧
፧
እያለ ሲቆጥር እሱ ሃያ አምስት(25) ግዜ ጠይቋቸው ነበር እሳቸውም አለመሰልቸት ሃያ አምስት ግዜ መልሰውለት ነበር...እሄንን ሲያነብ አይኑ እምባ አቅርሮ ወደ አያቱ ቀና አለ ።
፧
እሳቸውም እንዲህ አሉት
" እኔ ያንን ያህል ግዜ ሥትጠይቀኝ ያለመሰልቸት መልሼልህ ነበር ከዛም በላይ ብትጠይቀኝ ልመልስልህ ዝግጁ ነበርኩ አንተ ግን ገና በአራት(4) ግዜ ጥየቃዬ መሰላቸትህ ለምን ነው ልጄ..? አሉት

ምንም ሳይናገር እንባው እየፈሰሰ እግራቸው ላይ ወደቀ እሳቸውም ቀና አርገው አቀፉት ።

፧

❇️ እኛ ልጆች ሳለን ጥያቄዎቻችንን ፣ ፍላጎቶቻችንን ፣ ለቅሶአችንን የታገሱንን ሰዎች እኛም ሰው ስንሆን ልንታገሳቸው እንጂ ልንበሳጭና ልንሰላችባቸው አይገባም ። እኛ ማልቀሳችንን ሳይሆን ከለቅሶአችን ጀርባ ያለውን ምክንያት ለማወቅ የተጉትን የኛነታችን ምክንያቶች ልንሰለቻቸው አይገባም ።
፧
ጥያቄቸውን ሳይሆን ከጥያቄቸው ጀርባ ያለውን ነገር ፣ ቁጣቸውን ሳይሆን በቁጣቸው ውስጥ ያለውን ቀናነት እና መልካምነት ለማንበብ እና ለመረዳት ግዜ እንውሰድ እነሱ ሥላሉ ነውና እኛም የኖርነው እነሱም ናቸውና እንደሰው እንቆም ዘንድ ከሰውነት ተራ የወጡት ። ሁሌም እኛን እኛ ያደረጉንን ክብር እና ፍቅር እንስጣቸው አንሰላች ።

✍️tazi

ምን ላቁም?

አንድ ታዋቂ የአመራርና የማኔጅመንት አስተማሪ እንዲህ አለ፣ “መሪዎችን ስናሰለጥን ብዙውን ጊዜአችንን የምንፈጀው ማድረግ የሚገባቸው ነገር ምን እንደሆነ በመንገር ነው፡፡ መሪዎች ማቆም ያለባቸው ነገር ምን እንደሆነ ለመንገር ግን በቂ ጊዜን አናሳልፍም፡፡ ካገኘኋቸው መሪዎች መካከል ግማሾቹ ሊማሩ የሚገባቸው ማድረግ ያለባቸው ምን እንደሆነ አይደለም፡፡ በተቃራኒው መማር ያለባቸው ማቆም ያለባቸውን ነገር ነው”፡፡

ይህ አባባል የብዙዎቻችንን የሕይወት ዘይቤ አመልካች ነው፡፡ ሁል ጊዜ፣ “ምን ባደርግ ጥሩ ነው?” ከሚል ሃሳብ ጋር ስንሟገትና ይህንና ያንን ለማድረግ ስንሯሯጥ ምናልባት በመተው የምናከናውናቸው ነገሮች ያመልጡናል፡፡ አስተዳደጋችን አንድን ነገር አድርገን የማስመስከርን አቅጣጫ ብቻ አሳይቶን ነው ያደግነው፡፡ ስለዚህ መሻሻልን፣ ማደግን፣ ስኬትንና የመሳሰሉትን የምንመኛቸውን መልካም ነገሮች ለማግኘጥ ካለማቋረጥ እንጦዛለን፡፡ አንዳንድ ጊዜ ግን ስኬታችን ያለው ማቆም ያለብንን ነገር ከማቆም አንጻር ሊሆን ይችላል፡፡

አየህ፣ እጅግ በረዷማ በሆነ አካባቢ የሚኖሩ አንዳንድ እንስሶች፣ “የበረዶውን ወቅት ለማለፍ የሚያስችለኝን ምግብ እንዳገኝ ምን ላድርግ?” የሚለው ጥያቄ አላዛልቅ ሲላቸው፣ “የተመገብኩት ምግብ በቶሎ እንዳይቃጠልና ጉልበት እንዳላጣ ምን ማድረግ ላቁም?” በማለት “ሽሸጋ” (Hibernation) ውስጥ ይገባሉ፡፡ ባለማድረግ ይኖራሉ፣ በመተው ይሰነብታሉ፡፡

ዛሬ እስቲ ይህንን አስፈላጊና ወሳኝ ጥያቄ ራስህን ጠይቅ፣ “ማቆም ያለብኝ ነገር ምንድን ነው?”   

“የተሻለ ገቢ ለማግኘት ምን ተጨማሪ ስራ ልጀምር?” የሚል ሰው ምናልባት፣ “የትኛውን አላስፈላጊ ወጪ ላቁም” በማለት ራሱን ቢጠይቅ፣ የተሻለ ገቢ እስከሚያገኝ ድረስ የተሻለ ገንዘብን የማጠራቀምና የማቆየት ስኬት ውስጥ ሊገባ ይችላል፡፡

“ከዚህ የተሻለ ሰላምና መረጋጋት እንዳገኝ ምን ላድርግ?” የሚል ሰው ምናልባት፣ “ከማን ጋር መገናኘት ላቁም?” ብሎ ራሱን ቢጠይቅ ሰላሙና መረጋጋቱ ይመለስለት ይሆናል፡፡

“ጊዜዬን በአግባቡ ለመጠቀም ምን ላድርግ?” የሚል ሰው ምናልባት፣ “ጊዜዬን በከንቱ እንዳላስበላ ማቆም ያለብኝ ጊዜ አባካን ሁኔታ ምንድን ነው?” ብሎ ራሱን ቢጠይቅ አንዱን የጊዜ አጠቃቀም ዘይቤ ይደርስበታል፡፡

አንዳንድ ጊዜ፣ “የት ልሂድ?” ከሚለው ጥያቄ ይልቅ፣ “ከየት ቦታ ልቅር?” የሚለው ጥያቄ የበለጠ ስኬታማ ያደርገናል፡፡

አንዳንድ ጊዜ፣ “ከማን ጋር ላውራ?” ከሚለው ጥያቄ ይልቅ፣ “ከማን ጋር ያለኝን ንግግር ላቁም ወይም ልቀንስ?” የሚለው ጥያቄ የበለጠ ፍሬያማ ያደርገናል፡፡ አንዳንድ ጊዜ ከምንናገረው ይልቅ ዝም ለማለት የመርጠነው ነገር የበለጠ ስኬታማ ያደርገናል፡፡

ይህንን ምስጢር በሚገባ ስንገነዘብ ራሳችንን በመሰብሰብ፣ በመቀነስና በመልቀቅ ልቀን የምንገኝባቸው ሁኔታዎች ይበሩልናል፡፡

Dr Eyob mamo
✍tazi

ህሊና 15 አመቷ ነው:: ለቤተሰቦቿ ብቸኛ ልጅ ስትሆን፥  በጥብቅ ቁጥጥር እና ዲሲፕሊን ያደገች ልጅ ናት::

ከቅርብ ጊዜያት ወዲህ ምግብ አልበላ ማለቷ ቤተሰቡን ያስጨነቀ ጉዳይ ሆኗል:: እንድትበላ ቢለምኗት፥ ቢለማመጧት አልበገር ብላለች::

የትምህርት ቤት ጓደኞቿ  ለውፍረቷ ቅጽል ስም እየሰጡ ይቀልዱባት ነበር:: በዚህም ምክንያት ራሷን ታገል ጀምሯል:: ከጓደኞቿ እና ከተለያዩ ሚዲያዎቾ እንደሰማችው ሸንቃጣነት የሴት ልጅ የውበት መለክያ እንደሆነ አምና ተቀብላለች::

የሆነ ፕሮግራም ላይ በቀን አንዴ መብላት ለጤና ተስማሚ እና ክብደት ለመቀነስም አይነተኛ መንገድ እንደሆነ ከሰማች በኋላ ምግብ መቀነስ ጀመረች:: በኋላም የእለት ምግቧ አንድ ወይንም ሁለት ኩባያ ወተት ሆነ::

ምግብ መቀነሱ ብቻ በቂ መስሎ ስላልታያት ክብደት ሊያስቀንሱ የሚችሉ አድካሚ ስፖርቶችን ትሰራ ጀምሯል::

በሁለት ወራት ጊዜ ውስጥ ክብደቷ ከ 65 ኪሎ ወደ 45 ኪሎ ወርዶ ነበር:: ሰዎች ሰውነቷ እየቀነሰ መሆኑን ቢነግሯትም፥ ለእሷ ግን ሁሌም ወፍራም እንደሆነች ነበር የሚሰማት::  በመስታወት ፊት በቆመች ቁጥር የምትታያት ያቺ ወፍራሟ ፥ ጓደኞቿ የሚተርቧት ህሊና ነበረች:: ይህም ከባድ ፍርሃት እና የበታችነት ስሜትን እየተፈጠረባት ተቸግራለች::

በኋላ ላይ በወላጆቿ ውትወታ ወደ ህክምና ተቋም ተወስዳ አስፈላጊው ምርመራ ከተደረገላት በኋላ ለተጨማሪ ምርመራ የአዕምሮ ሃኪም ዘንድ እንድትቀርብ ተደረገ::

አስፈላጊው መጠይቅ ተደርጎላት ምልክቶቿ  Anorexia Nervosa የተባለ የአዕምሮ ህመም ህመም ምልክቶች መሆናቸው ተነገራቸው::

ምልክቶቹም :-

▪️ውፍረትን ከልክ በላይ መፍራት

▪️ወፍረናል በሚል ምክንያት ራሳቸውን በማስራብ ክብደት ለመቀነስ መሞከር፤  አንዳንዶቹ ደግሞ ብዙ ከበሉ በኋላ ማስታወክ

▪️ከልክ በላይ ራሳቸውን በማስራባቸው ለተለያዩ የጤና ችግሮች መጋለጥን እንደሚያካትት ገልጾላቸው

ህክምናውን በተመለከተም ለጠየቁት ጥያቄ:-

▪️ራስን በማስራብ ምክንያት የተከሰቱ የጤና ችግሮችን ማከም

▪️ቤተሰብን ያማከለ ባህርይ ላይ ያተኮረ እና ሃሳብን እና ድርጊትን የመግራት  የስነልቦና ህክምና፥

▪️ እንዲሁም እንደአስፈላጊነቱ በመድሃኒት የሚደረግ ህክምናን እንደሚያካትት አስረድቷቸው ፤ ህሊናም ህክምናዋን እንድትጀምር ተደርጎ ጥሩ ለውጥ ማሳየት ችላለች::
NB- ህሊና የምናብ ስም ነው::😊

አሻም!
ዶ/ር እስጢፋኖስ እንዳላማው- የአዕምሮ ህክምና ስፔሻሊስት

✍ታዚ

RISK FACTORS SUCIDE


[Ref: Niraj Ahuja ele p. 236, 237; Essentials of psychiatry 4th/e p.
734
Causes/Risk factors for suicide
Psychiatric disorders: - Depression (most common), alcoholism (2nd
mc), Drug/Substance dependence, Schizophrenia, Dementia.
Physical illness: - Cancer, AIDS, Multiple sclerosis, Head trauma.
Psychosocial factors: - Failure in love marital difficulties, family
dispute, illegitimate pregnancy.
Biological factors: - Decrease in serotonin
Other - Male sex, Age > 40 years, Single (Unmarried, divorced or
widowed), previous suicide attempt, social isolation.

✍ tazi

ከአእምሮ ህክምና ጋር የተያያዙ ትክክል ያልሆኑ ግምቶች
==============================
የአእምሮ ሀኪም ጋር ሲኬድ ምንድነው የሚያጋጥመው? አንዳንድ ሰዎች ምን እንደሚጠብቁ ስለማያውቁ ለመሄድ ያመነታሉ፡፡ ከአእምሮ ህክምና ጋር ተያይዞ የሚነሱ የተሳሳቱ ግምቶች፦

የአእምሮ ህክምና ራሱን ለማያውቅ ሰው ነው፡፡

አንዳንድ ሰዎች በጓደኞቻቸው፣ በቤተሰብ ወይም በሀኪም የአእምሮ ህክምና እንዲያደርጉ ሲመከሩ ደስተኛ አይሆኑም፡፡ "እኔ ራሴን አውቃለሁ፡፡" ይላሉ፡፡ ከባድ የአእምሮ መረበሽ ያለባቸው ሰዎች ህክምና ያስፈልጋቸዋል፡፡ ነገር ግን የአእምሮ ህክምና ከሚያስፈልጋቸው ሰዎች አብላጫውን ቁጥር የሚይዙት የስራ ጫና ያለባቸው፣ የልጅ አስተዳደግ የሚያስጨንቃቸው፣ ትዳራቸው/የፍቅር ህይወታቸው የሚያሳስባቸው...ወዘተ ናቸው፡፡

የአእምሮ ሀኪሞች አእምሮ ያነብባሉ፡፡

የአእምሮ ሀኪም አእምሮ የሚያነብ የሚመስላቸው ሰዎች አሉ፡፡ "ይሀው መጥቻለው አንብቡና መድሀኒት ስጡኝ" አይነት አቋም ይዘዉ የሚመጡ ፡፡ የዚህ አይነት ግምት ምንጩ ባህላዊና ሀይማኖታዊ ህክምናዎች ናቸው፡፡ አእምሮ አናነብም!! ታካሚን ለመረዳትና ለመርዳት የሚሰማውንና የሚያስበውን ማወቅ ያስፈልጋል፡፡ ብዙ ጥያቄዎች ልንጠይቅ እንችላለን ሆኖም ታካሚዎች ምቾት የማይሰጣቸው ከሆነ ያለመመለስ ፍላጎታቸውን እናከብራለን፡፡ በተጨማሪም ራስን ወይም ሌላን ሰው ስለመጉዳት ካልሆነ በቀር የምንነጋገራቸው ነገሮች በሀኪም እና በታካሚ መሀከል የሚጠበቅ ሚስጥር ነው፡፡

የኔን አይነት ነገርማ ተሰምቶ አይታወቅም፡፡

አንዳንድ ሰዎች ያጋጠማቸው ሁኔታ ወይም የሚያስቡት ሀሳብ የሚከብድ ነው ብለው ሲገምቱ ተረካቸውን ለማስተካከል ይሞክራሉ፡፡ ሁሉም ሰው የየራሱ ታሪክ ቢኖረውም ተመሳሳይ ነገር ውስጥ ያለፉ ሰዎች ታሪክ ከመፅሀፍት ወይም በስራቸን ያጋጥመናል፡፡የምንሰማው ነገር ለመጀመሪያ ጊዜ የምንሰማው አይሆንም፡፡ ሰዎች ስለ አእምሮ ህመምም ሆነ ስለህክምናው መድልዖ እና መገለልን በመፍራት እርስበርስ አያወሩም፡፡ ስለዚህ ሁሉም ከአለም ተነጥሎ ብቻውን አየታመመ ያለ ይመስለዋል፡፡

በአጠቃላይ አብዛኞቹ የአእምሮ ህመሞች ሰዎች በጊዜ ህክምና ካገኙ ጥሩ ውጤት ይኖራቸዋል፡፡ ነገር ግን በተሳሳተ ግምት ምክኒያት ሰዎች አስፈላጊውን ህክምና ህመሙ ቀላል እያለ ሳያገኙ ይቀራሉ። ስለ አእምሮ ህክምና ግንዛቤ እንዲስፋፋ የሁላችንንም ጥረት ይጠይቃል።

በዩቲዩብ የአእምሮ ጤና መረጃ ለማግኘት https://www.youtube.com/@dryonaslakew3386
ያለ አእምሮ ጤና፤ ጤና የለም!!!
ዶ/ር ዮናስ ላቀው