‍ #اعجاز_علمی_قرآن (۷۳)

🔻تبیین یکی از معجزات ادبی و بیانی قرآن کریم

┄┄┅═✧❁﷽❁✧═┅┄┄

در آیه ۴۴ از سوره ی هود چنین می‌خوانیم :

💎وَقِيلَ يَا أَرْضُ ابْلَعِي مَاءَكِ وَيَا سَمَاءُ أَقْلِعِي وَغِيضَ الْمَاءُ وَقُضِيَ الْأَمْرُ وَاسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِيِّ ۖ وَقِيلَ بُعْدًا لِلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ

#ترجمه : و گفته شد: «ای زمین، آبت را فرو بر! و ای آسمان، خودداری کن! و آب فرو نشست و کار پایان یافت و (کشتی) بر (دامنه کوه) جودی، پهلو گرفت؛ و (در این هنگام،) گفته شد:» دور باد قوم ستمگر (از سعادت و نجات و رحمت خدا!)»


🔸زیبایی‌های بیانی و ادبی این آیه شریفه را با هم بررسی می‌کنیم↓↓

در آیه ۴۴ از سورهٔ هود که فرجام یافتن قوم و طوفان نوح را بیان می کند؛ ۲۳ صنعت ادبی به کار برده شده است ، در حالی که خود آیه حدود ۲۰ واژه دارد!

🟨 استعاره در عبارت (یا ارض ابلعی) بدین گونه که زمین به حیوانی تشبیه شده و صفت بلعیدن ، به زمین نسبت داده شده . همچنین در (یا سماء اقلعی) استعاره بالکنایه به کار رفته! چون (قلع) به معنای برکندن است و گویی به آسمان فرمان داده شده که این پرده ی آب ریز را برکند!
🟨 صنعت طباق (آوردن دو واژهٔ مخالف یا متضاد در یک عبارت) مانند این شعر سعدی :
#بخندید و #بگریست مرد خدای
عجب ماند سنگین دلِ تیره رای
🟨 مجاز حذف . در (یا سماء اقلعی) که (یا مطر السماء) بوده
🟨 اشاره (بیان چند معنا به صورت رمزی) در عبارت (غیض الماء) یعنی ته مانده ها فروکش کرد . حکایت از چند معنا می‌کند : ۱، باران پایان یافت . ۲، زمین آبگاه ها را فروبلعیده . ۳، ته مانده ها هم فرور فته . ۴، موازنه بین #ابلعی و #اقلعی که کاملا هم وزن هستند . ۵، جناس لاحق بین #ابلعی و #اقلعی (یعنی دو واژه در همه چیز شبیه اند به جز یک حرف)
🟨 تسهیم یا ارصاد . یعنی واژه ای به کار گیریم که پایان و فرجام سخن نمایانده شود . در این آیه هم آغازش بر پایانش دلالت دارد .
🟨 تقسیم (یکی از ابعادش نشان دادن همهٔ ابعاد یک چیز است .) در اینجا نیز همه ابعاد پایان یافتن آب ، یعنی بارش آسمانی و جوشش زمینی و آمیزش این دو همه با هم ، بیان شده اند .
🟨 تمثیل . در اینجا از هلاکت و عذاب کفر پیشگان با تعبیر (قُضِی الامر) استفاده شده که دور از معنای موضوع برای هلاک و عذاب است و تمثیل می باشد.
🟨 ارداف (آوردن واژه ای به جای واژه دیگر برای نشان دادن نکته یا لطیفه ای) در اینجا نیز به جای (جلست علی الجودی : بر کوه جودی نشست .) از عبارت (استوت علی الجودی) استفاده شده که یعنی : بر کوه استوار شد و به سمتی گرایش نداشت .
🟨 تعلیل (نشان دادن انگیزهٔ چیزی است . و باعث گیرا تر شدن سخن میشود .) در این آیه هم انگیزه ی استقرار کامل کشتی بیان شده که (غیض الماء) است .
🟨 احتراس یا تکمیل (زدودن ابهام در سخن) در جمله : و قیل بعدا للقوم الظالمین . ابهام احتمالی حل شده! یعنی آن عذاب برای ستمکاران بود نه اینکه نیکان را نیز در بر بگیرد!
🟨 اعتراض (آوردن جمله معترضه برای فهماندن نکته ای) در اینجا هم جملات غیض الماء و قضی الامر و استوت علی الجودی ، معترضه هستند! نکته نیز این است که بفهماند : فروکش کردن آب و اتمام کار و استقرار کشتی ، در فاصله ی دو فرمان (قیل یا سماء ... و بُعدا للقوم ...) روی داده .
🟨 تهذیب . که ترکیب زیبا و خوش آیند واژه هاست .
🟨 ائتلاف لفظ و معنا . یعنی الفاظ با معانی در فخامت و روانی و غرابت و ... تناسب داشته باشند . در اینجا نیز این روش رعایت شده و واژه بهتری نمیتوان جایگزین کرد .
🟨 ایجاز . که کوتاهی لفظ و گستردگی معناست و در این آیه شریفه ، این حقیقت آشکار است .
🟨 حسن النسق يكى از معانيش اينست كه چند جمله معطوف با ترتيب طبيعى و هماهنگ آورده شود به گونه اى كه اگر عطف، قطع شود ، جمله ها پابرجا باشد در اين آيه، سخن از فروكش شدن آب آغاز مى شود تا با همين شيوه با نفرين بر تبهكاران پايان مى‌يابد.
🟨 حسن البیان . شیوایی بیان است که در این آیه آشکار می‌باشد .
🟨 كنايه در آيه شريفه به فاعل «قضى» و «غيض» و به قائل «قيل يا أرض» و «قيل بعدا» تصريح نشده است.
🟨 تعریض . در این آیه شریفه با عبارت (بُعدا للظالمین) به دیگر ستمکاران نیز فهمانده شده که ایشان نیز در مسیر هلاک هستند.
🟨 انسجام . واژه ها روان و آبشار گونه اند و بدون لکنت بر زبان جاری می‌شوند .
🟨 تمكين. جايگزين شدن شايسته فاصله آيه است.
🟨 ابداع . از گرد آمدن چند صنعت ادبی ، صنعت دیگری به نام ابداع پدید می‌آید که در آیه شریفه پدید آمده است .

🔗 پیشنهاد مطالعه↓
اعجاز لفظی قرآن/درس‌گفتارهای علامه شیخ محمدرضا جعفری

💎 رَضيتُ بِاللَّهِ رَبّاً، وَبِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وآلِهِ نَبِيّاً، وَبِالإِسْلامِ‏ ديناً و بالقرآنِ کِتاباً...

➖➖➖➖➖
@borrhan