#مدیریت ریسک ، دانش پشتیبان توسعه همه جانبه ملی

✏️📕 گفتگوی سال

《 چرا روز ۲۹ اسفند را روز ملی صنعت نفت نامیده اند ؟ 》

✅  ۲۹ اسفند روزیست که در تقویم کشورمان بنام [ روز ملی شدن صنعت نفت ] نامگذاری شده . علت آن اینست :
در زمان مظفرالدین شاه قاجار،قراردادی استعماری به مدت ۶۰ سال با ویلیام ناکس دارسی یک سرمایه گذار انگلیسی منعقد می شود که در قبال دریافت مبلغ ثابتی تا ۶۰ سال کلیه امور اکتشاف ، تولید و فروش نفت ایران بجز پنج استان شمالی کشور در انحصار آن فرد بیگانه قرار گرفت .این قرارداد از چند منظر به زیان منافع ملی ایران بود .سرانجام دولت ایران در سال ۱۳۱۲ ،ضمن اعتراض به خسارتهای ناشی از قرارداد دارسی ، رسما آنرا ابطال اعلام کرد .

  لیکن دولت ایران در آن زمان در مذاکرات با دولت انگلیس نتوانست قدر السهم واقعی از درآمد تولید و صادرات نفت را افزایش دهد و در  قرارداد جدید نیز انگلیسی ها از پرداخت سهم منصفانه به ایران خودداری کردند .

تا اینکه اولین بار در سال ۱۳۲۳ دکتر محمد مصدق در نطق خود در مجلس به شرایط تحمیلی قرارداد ۱۳۱۳ اعتراض کرد و درخواست ملی کردن صنعت نفت را نمود .منظور از ملی کردن صنعت نفت این بود که انگلیسی ها از صفر تا صد فرآیند تولید و صادرات نفت را در انحصار داشتند و عملا دولت ایران بر منابع و ثروت طبیعی خودش، هیچکاره بود .در طی ۹ سال سرانجام به درخواست مردم و نمایندگان مجلسین شورا و سنا دولت ایران مصمم به ملی شدن صنعت نفت گردید. مقالات و نطق های مفصلی در باره استیفا حق واقعی ایران از درآمد نفت منتشر شدند و موجب افزایش سطح آگاهی عمومی گردیدند .

✅ سرانجام در سال ۱۳۲۹ دولت انگلیس بهمراه سه پیشنهاد درخواست ارجاع موضوع به دیوان داوری بین المللی لاهه برای حل و فصل اختلاف را مطرح نمود که از سوی مجلس و دولت ایران این پیشنهادات رد شد و دکتر محمد مصدق بعلت دانش و تسلط بسیط در رشته حقوق ضمن رد استدلالات انگلیسی ها در مجلسین موجبات تصویب قانون [ ملی شدن صنعت نفت ] را فراهم نمود . پس از آن انگلیس به دیوان بین المللی لاهه شکایت کرد . دکتر مصدق مدیریت دفاعیات حقوق ملت و دولت در دادگاه لاهه را بعهده گرفت و توانست با دفاع جانانه ،رای به رد دعوا بریتانیا بدست آورد .‌ دکتر مصدق از هیچ کوششی در دفاع از حقوق ایران دریغ نکرد .

✅ پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و سرنگونی دولت ملی ،دکتر مصدق را در دادگاه نظامی محاکمه و به اعدام محکوم کردند و با یک درجه تخفیف ،به تبعیدگاه ابدی در احمد آباد مستوفی در داخل خانه خودش تبعید شد و سالها در آنجا زندانی بود ،حتی پهلوی دوم اجازه انتقال وی برای درمان در بیمارستان در سنین کهولت را نداد و دکتر مصدق در احمد آباد در خانه اش فوت کرد و همانجا دفن گردید .

✅ در ۱۳۳۳ قرارداد ۱۳۱۲ با استناد به تصویب قانون ملی شدن صنعت نفت و پشتوانه رای دیوان بین المللی لاهه لغو شد و قرارداد جدیدی تحت عنوان [ کنسرسیوم نفتی ] متشکل از چهار کشور ؛ انگلستان - آمریکا - فرانسه - هلند منعقد شد که از قرارداد ۱۳۱۲ بهتر بود ،اما باز هم منافع ایران را تامین نمیکرد . حتی نقل است که شاه در مورد قرارداد کنسرسیوم گفته بود : در آن مقطع بعلت مشکلات مالی ناچارا این قرار داد بسته شد !
دکتر مصدق از تبعیدگاه خودش ،قرار داد کنسرسیوم را مغایر با قانون ملی شدن صنعت نفت اعلام کرد .در مجموع حق السهم ایران نسبت به قرارداد ۱۳۱۲ بهتر شد اما مطلوب نبود .
در سال ۱۳۳۹ ( 1960) سرانجام،سازمان کشورهای صادر کننده نفت ؛ اوپک توسط ایران ، عراق ،عربستان ، ونزوئلا ، کویت تاسیس شد و درآمد کشورهای نفت خیز و ایران افزایش شدید یافت .گرچه درآمدهای نفتی باعث پیشرفت های مادی در کشورهای عضو اوپک شد اما با خود بیماری هلندی اقتصاد را آورد .

✅ دکتر مصدق الگو مبارزات پارلمانی و حقوقی برای استیفا حقوق ملی کشورهای استعمار زده در جهان شد ‌. پس از تاسیس اوپک ، اختلافات بسیار زیادی بین اعضا اوپک با کشورهای صنعتی بر سر نرخ هر بشکه نفت ایجاد می شد که گاهی جنگ های لفظی جدی بین شاه و غربی ها در باره صنعت نفت رخ میداد که حتی شدیدتر از مقابله پارلمانی دکتر مصدق بود .نهایتا با پیروزی انقلاب اسلامی سال ۵۷ ،رژیم شاهنشاهی ساقط شد ولیکن ، صنعت نفت ایران همچنان ملی و اختیار آن در دست دولت ایران است . دکتر مصدق به رهبران کشورهای در حال توسعه ،شهامت و نحوه دفاع از حقوق ملی را آموزش داد . بطوریکه جمال عبدالناصر ، سرمشق خودش در ملی کردن کانال سوئز را دکتر مصدق اعلام کرده است !!!

۲۹ / اسفند ماه،سالروز افتخار آفرین ملی شدن صنعت نفت در آستانه🌸🌹عید نوروز🌹🌸 را به کلیه هموطنان گرامی تبریک و تهنیت میگویم .

چهارشنبه : ۲۹ / اسفند / ۱۴۰۳

حمید رضا حاجی اشرفی