#فارماسیوتیکس ۳
جریان‌شناسی

دقیقا در آزمون دکترای تخصصی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ تکرار شد 👇🏻

با این عنوان:

Yield value در مورد جریان کدام‌یک از سیالات زیر مطرح است؟

شبه پلاستیک
پلاستیک
اتساعی یا دیلاتانت
نیوتنی

#فارماسیوتیکس ۴
پدیده‌های بین سطحی

#فارماسیوتیکس ۵
مدل‌سازی اشکال دارویی

#فارماسیوتیکس ۶
مدل‌سازی اشکال دارویی

#نکات_طلایی_و_آزمونی_فارماسیوتیکس 1️⃣

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

📚 منبع: فارماسیوتیکس اولتون ۲۰۱۸
📝 بخش ۵: طراحی و تولید اشکال دارویی، فصل ۳۰: قرص‌سازی

⭕️ قرص‌سازی (اکسپیان‌ها)

↩️ فیلر یا رقیق‌کننده (filler or diluent):
🔍 این اکسپیان‌ها باعث افزایش حجم و وزن قرص شده و تولید و جابجایی آن را راحت‌تر می‌کنند.

شامل‌:
1️⃣کربوهیدرات‌ها
و
2️⃣نمک‌های معدنی

✅⬇️ لاکتوز معروف‌ترین فیلر در قرص سازی است.
🔔فیلر مناسب برای قرص های واژینال🔔
✅⬇️ گلوکز،‌ سوکروز‌ (همون ساکاروز خودمون!)، سوربیتول و مانیتول
🔔فیلر مناسب برای قرص‌های مکیدنی و جویدنی🔔
✅⬇️ سلولز (به‌ویژه سلولز میکروکریستالین یا Avicel)
🔔دارای نقش دزنتگران و بایندر خشک🔔
✅⬆️ دی‌کلسیم‌فسفات‌دی‌هیدرات
نامحلول در آب، فاقد توانایی جذب رطوبت ولی هیدروفیل!!
دارای خاصیت قلیایی و نامناسب برای داروهای حساس به محیط قلیایی

⚠️یکی از مشکلات فیلرهای کربوهیدراتی جاذب‌الرطوبه بودن آن‌هاست.
⚠️برای تهیه لاکتوز آمورف (که سرعت انحلال بیشتر و تراکم‌پذیری بهتر نسبت به انواع کریستالی دارد) از روش Spray drying استفاده می‌شود.

‼️ نکته مفهومی (خودم که وقتی اینو فهمیدم تا یه هفته خوشحال بودم!)
سلولز میکروکریستالین یعنی سلولزی که نواحی کریستالی و آمورف را باهم در ساختارش دارد.
⚠️چطوری تهیه میشه؟!؟
هیدرولیز سلولز و سپس Spray drying

✅❎ مانیتول دارای گرمای محلول منفی است بنابراین باعث ایجاد حس خنکی در دهان می‌شود.
⛔️❓ می‌دانیم که واکنش‌های گرماده، آنتالپی منفی دارند و باید گرما آزاد کنند و اصولا باعث ایجاد حس گرما شود! این تناقض رو چطوری توجیه می‌کنید؟!

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

#فارماسیوتیکس
#نکات_طلایی_و_آزمونی
🌐 www.bestudent.ir

#نکات_طلایی_و_آزمونی_فارماسیوتیکس 2️⃣

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

📚 منبع: فارماسیوتیکس اولتون ۲۰۱۸
📝 بخش ۵: طراحی و تولید اشکال دارویی، فصل ۳۰: قرص‌سازی

⭕️ قرص‌سازی (انواع قرص ها)

↩️ تقسیم بندی براساس الگوی رهش:

1️⃣سریع الرهش (immediate release)
و
2️⃣رهش تغییر یافته (modified release)

1️⃣که خود شامل دسته بندی زیر است:

⬇️✅ قرص‌های باز شونده (disintegrating tablets)
🔔این نوع قرص ها همان قرص‌های معمولی هستند که پس از دزنتگراسیون و انحلال، دارو در مدت زمان کوتاهی جذب می‌شود.🔔
✅⬇️ قرص‌های جویدنی (chewable)
🔔این قرص‌ها بصورت مکانیکی در دهان دزنتگره می‌شوند (پس دزنتگران نیاز ندارند!)، انحلال در دهان رخ نمی‌دهد بلکه در معده یا روده اتفاق می‌افتد.🔔
🔎هدف از تولید قرص جویدنی:
◀️شروع اثر سریع (مثل آنتاسید‌ها)
◀️تجویز راحت‌تر قرص (برای کودکان و افراد مسن)
⭕️⚠️سوربیتول و مانیتول فیلر‌های مناسب این نوع قرص ها هستند.

✅⬇️ قرص جوشان (effervescent)
🔔قبل از مصرف در یک لیوان آب دزنتگره و حل می‌شوند ( از طریق آزاد شدن کربن دی اکسید در اثر واکنش بین کربنات یا بیکربنات و اسید ضعیف سیتریک اسید یا تارتاریک اسید)🔔
🔎وجود سدیم بیکربنات منجر به افزایش pH می‌شود که آن هم باعث تسریع در تخلیه معده شده و شروع اثر سریع خواهیم داشت.
⭕️⚠️می‌دانیم که لوبریکانت‌ها معمولا خاصیت چرب دارند، اما در فرمولاسیون قرص جوشان بایستی از لوبریکانت محلول در آب استفاده کرد تا روی لیوان ذرات چربی مشاهده نشود.
‼️نیاز به حضور بایندر در فرمولاسیون نیست.‼️

✅⬆️ لوزنج یا قرص مکیدنی
🔔انحلال و رهش آهسته دارو در بزاق🔔
⭕️فاقد دزنتگران
⭕️فیلر‌های شیرین مثل گلوکز، سوربیتول و مانیتول
⭕️بایندر مناسب: ژلاتین

⬆️✅قرص زیرزبانی و گونه‌ای (sublingual and buccal)
🔔رهش سریع و جذب کامل دارو بدون تاثیر گرفتن از عبور اول کبدی

2️⃣از قسمت modified release فقط prolonged release رو بحث‌ می‌کنیم:

diffusion controlled release ✅⬆️
🔎داروی حل شده از منافذ حاوی مایعات دستگاه گوارشی یا از طریق یک فاز جامد دیفوزیون (نفوذ) می‌یابد.
🔔شامل دو نوع مخرنی و ماتریکسی یا مونولیت🔔
رهش دارو در دو‌مرحله رخ می‌دهد:
◀️نفوذ مایعات دستگاه گوارشی به داخل واحد رهشی و انحلال دارو
◀️دیفوزیون داروی حل شده از طریق منافذ یا فاز جامد
⭕️نوع مخزنی (reservoir)
🔰نفوذ دارو از یک غشای پلیمری نامحلول در آب (اتیل سلولز و آکریلات‌ها)
🔰رهش درجه صفر

⭕️نوع ماتریکسی
🔰دیسپرسیون دارو در ماتریکسی از پلیمر نامحلول مثل پلی وینیل کلراید
🔰کاهش سرعت رهش با گذر زمان (درجه صفر نیست!)
🔰مقدار داروی رهش یافته با مجذور زمان رابطه دارد .(رابطه هیگوچی)

dissolution controlled release✅⬆️
⭕️بدون نیاز به تغییر در فرمولاسیون دارو‌های کم محلول خودشان نوعی رهش محدود به سرعت انحلال دارند
⭕️قرار دادن دارو در پوششی از یک ماده با محلولیت کم (پوشش به آهستگی حل شده و دارو آزاد می‌شود)
⭕️قابلیت ایجاد سیستم ضربانی (pulsatile)
⭕️رهش تاخیری (delayed release) از این نوع است.

erosion controlled release ✅⬆️
🔔دیسپرسیون دارو در ماتریکسی از ماده فرسایش یابنده (مثل لیپید یا موم و مواد تشکیل دهنده ژل مانند هیدروکسی‌اتیل سلولز)🔔

osmosis controlled release✅⬆️
⭕️بر مبنای اختلاف فشار اسمزی بین واحد رهش و مایعات گوارشی
⭕️آب براساس اختلاف فشار اسمزی وارد سیستم شده و دارو را حل می‌کند
⭕️محلول اشباع دارو بصورت همرفت از سوراخ موجود یا منافذ ایجاد شده خارج می‌شود
⭕️رهش درجه صفر در پمپ اسموتیک


⚠️⚠️در مورد سیستم‌های با رهش تغییر یافته تو نکات بعدی بیشتر بحث می‌کنیم!!

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

#فارماسیوتیکس
#نکات_طلایی_و_آزمونی
🌐 www.bestudent.ir

#نکات_طلایی_و_آزمونی_فارماسیوتیکس 3️⃣

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

📚 منبع: فارماسیوتیکس اولتون ۲۰۱۸
📝 بخش ۱: مباحث پایه در طراحی اشکال دارویی، فصل ۲: انحلال و محلولیت

⭕️ انحلال و محلولیت (بیان کیفی محلولیت)

↩️ اگر به فارماکوپه‌ها مراجعه کنید، در بخش محلولیت دارو در حلال‌های مختلف از اصطلاحاتی مثل soluble یا sparingly soluble استفاده شده است. به این شیوه بیان غلظت، بیان کیفی یا توصیفی می گویند.

✅⬇️ در این شیوه بیان غلظت برخلاف شیوه‌های معمول که مقدار ماده حل شونده در مقدار معینی از حلال ذکر می‌شد، تعداد بخش‌های حلال (در مورد مایعات هر بخش برابر است با یک میلی لیتر) موردنیاز برای حل کردن یک بخش یا part از دارو (در مورد جامدات هر بخش برابر است با یک گرم) مد‌نظر است.

🔔در این حالت داروها از نظر محلولیت در ۷ دسته قرار می‌گیرند🔔
(در جدول زیر آورده شده است.)
⚠️همانطور که در جدول هم مشاهده می‌کنید، برای حل سوالات این قسمت از دو روش می‌توان استفاده کرد.
🔍🧮برای تفهیم بهتر موضوع به مثال حل شده توجه فرمایید.

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

#فارماسیوتیکس
#نکات_طلایی_و_آزمونی
🌐 www.bestudent.ir

#فارماسیوتیکس
#نکات_طلایی_و_آزمونی

🌐 www.bestudent.ir

#فارماسیوتیکس
#نکات_طلایی_و_آزمونی

🌐 www.bestudent.ir

#نکات_طلایی_و_آزمونی_فارماسیوتیکس 4️⃣

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

📚 منبع: فارماسیوتیکس اولتون ۲۰۱۸
📝 بخش ۲: پودر و ذرات، فصل ۱۰: کاهش اندازه ذره‌ای

⭕️ کاهش اندازه ذره‌ای (مکانیسم‌ها و دستگاه‌ها)

✅⬇️ Cutting method

🔔آسیاب سر‌چاقویی یا cutter mill با این مکانیسم ذرات پودر را ریز می‌کند.
🔰در قسمت زیرین این آسیاب الک وجود دارد که منجر به جدا کردن ذرات (size separation) هم می‌شود.
🔰برای ریز کردن مختصر گرانول های خشک شده قبل از پرس کردن در قالب قرص، استفاده می‌شود.

✅⬆️ Compression method
🔔هاون (mortar and pestle) یا Runner mill🔔
🔔 (برای ذرات جامد) Roller mill

✅⬆️ Impact method
🔔آسیاب چکشی (hammer mill)
🔰دارای الک بوده و همچنین توزیع اندازه ذره‌ای باریکی حاصل می‌شود.
🔔آسیاب لرزه‌ای (vibration mill)
⚠️بازدهی این آسیاب بیشتر از آسیاب گلوله‌ای است.

✅⬆️ Attrition method
🔰Roller mill (برای ریز کردن ذرات جامد موجود در سوسپانسیون، خمیر و پماد)

✅⬆️ Combined impact and attrition
🔔آسیاب گلوله‌ای (Ball mill)
⚠️سرعت چرخش این آسیاب بسیار مهم است.
🔰در سرعت‌های پایین به سبب نیروی جاذبه، ذرات باهم به پایین می‌لغزند و کاهش سایز رخ نمی‌دهد.
🔰در سرعت‌های بالا به علت اثر سانتریفوژ ذرات در محیط استوانه با هم می‌چرخند و باز کاهش سایز اتفاق نمی‌افتد.
❇️در سرعت اپتیموم با رسیدن ذرات به dynamic angle of repose بصورت آبشاری قطر استوانه را طی کرده و خرد می‌شوند.

🔔Fluid energy mill
⚠️‼️دقت شود که fluid به معنی مایع نیست، بلکه سیال است. سیال هم می‌تواند مایع یا گاز باشد و اتفاقا شایع ترین سیالی که در این آسیاب به کار می‌رود هوا است.
🔰در ناحیه‌ای از این آسیاب هوا دچار جریان متلاطم شده و ذرات پودر ریز می‌شوند.

🔔Pin mill🔔

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

#فارماسیوتیکس
#نکات_طلایی_و_آزمونی
🌐 www.bestudent.ir

#نکات_طلایی_و_آزمونی_فارماسیوتیکس 5️⃣

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

📚 منبع: فارماسیوتیکس اولتون ۲۰۱۸
📝 بخش ۱: مباحث پایه در طراحی اشکال دارویی، فصل ۶: رئولوژی

⭕️ رئولوژی (تعریف انواع ویسکوزیته‌ها)

✅ویسکوزیته دینامیک: طبق قانون نیوتون، سرعت جریان یک سیال با میزان استرس وارد شده به آن، رابطه مستقیم دارد. ضریب تناسب در این رابطه را ضریب ویسکوزیته دینامیک یا بطور خلاصه ویسکوزیته گویند.
⭕️ η=σ/γ

✅گرانروی نسبی (Relative viscosity) یا viscosity ratio یک محلول عبارت است از نسبت گرانروی آن محلول به گرانروی حلال خالص.
⭕️ ηᵣ = η/η₀

✅ویسکوزیته کینماتیک: برابر است با ویسکوزیته دینامیک تقسیم بر چگالی سیال.
⭕️ ν=η/ρ

✅ویسکوزیته مخصوص (specific viscosity)
⭕️ ηₛₚ = ηᵣ - 1

✅ویسکوزیته کاهیده (reduced viscosity یا viscosity number) برابر است با نسبت ویسکوزیته مخصوص به غلظت.
⭕️ ηₛₚ / C

✅ویسکوزیته ذاتی (intrinsic viscosity یا limiting viscosity number): برابر است با عرض از مبدا نمودار ویسکوزیته
کاهیده در برابر غلظت.
⭕️ ([η])

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

#فارماسیوتیکس
#نکات_طلایی_و_آزمونی
🌐 www.bestudent.ir

#نکات_طلایی_و_آزمونی_فارماسیوتیکس 6️⃣


✏️🧑🏻‍⚕️ طراح نکته: محمد فیضی زاده | ۲/۵٪ برتر ۱۸۰ واحدی اسفند ۱۳۹۹
📚 منبع: فارماسیوتیکس اولتون ۲۰۱۸
📝 بخش ۲: پودر‌ها و ذرات، فصل ۹: جریان پذیری پودر‌ها

⭕️Powder flow

✅⬆️ سه عامل تأثیر‌گذار بر ریزش پودر‌ها:
۱. اندازه ذره‌ای (ذرات ریزتر بعلت داشتن نسبت سطح به وزن بالاتر، کوهزیون و ادهزیون بیشتری داشته و نسبت به ریزش مقاومت می‌کنند؛ در مقابل ذرات درشت‌تر ریزش مناسبی دارند ⬅️ یکی از علل تهیه گرانول)
⁉️ ادهزیون به معنای نیروی جاذبه بین ذرات ناهمسان
⁉️ کوهزیون به معنای نیروی جاذبه بین ذرات همسان
⚠️⚠️ دقت داشته باشید که در مخلوط‌های منظم (ordered mix) که در فرمولاسیون DPI به کار می‌رود، با وجود اینکه ذرات میکرونیزه داریم ولی بعلت جذب سطحی این ذرات ریز به سطح ذرات درشت حامل، رفتار ریزش مجموعه پودر بر‌اساس ذرات حامل بوده و بنابراین ریزش و جریان مناسبی از این نوع مخلوط‌ها انتظار می‌رود.

۲. شکل ذرات (ذرات کروی به دلیل داشتن کمترین نسبت سطح به وزن، تماس بین ذره‌ای کمتری داشته و بهترین الگوی ریزش را در بین انواع مختلف اشکال هندسی ذرات پودر دارند.)

۳. دانسیته ذرات یا دانسیته حقیقی (با‌ توجه به اینکه ریزش پودر‌ها تحت تأثیر جاذبه رخ می‌دهد، بنابراین ذرات چگال تر بهتر جریان می‌یابند.)


✅⬆️ روش های تعیین جریان‌پذیری پودرها

⭕️🔰 روش‌های غیرمستقیم

۱. اندازه‌گیری shear strength
۲. اندازه‌گیری tensile strength
۳. اندازه‌گیری زاویه سکون (angle of repose)
۴. مقایسه بین دانسیته بالک و دانسیته فشردگی (Hausner ratio و Carr’s index)
۵. قطر بحرانی سوراخ

🔰⭕️ روش های مستقیم

1. Hopper flow rate
2. Recording flowmeter


✅⬆️ راهکار‌های بهبود جریان‌پذیری پودرها

🔔 تغییر اندازه ذره‌ای و توزیع اندازه ذره‌ای (افزایش سایز و حذف فراکسیون ریز پودرها از طریق گرانولاسیون)

🔔 تغییر شکل ذرات (بعنوان مثال کروی کردن ذرات از طریق فرایند spray drying)

🔔 تغییر در نیروهای سطحی (جلوگیری از ایجاد الکتریسیته ساکن و تخلیه مؤثر آن و همچنین اپتیموم کردن میزان رطوبت ذرات)

🔔 اکسپیان‌ها (گلایدنت‌ها مثل سیلیکون دی‌اکساید کلوئیدال،منیزیوم اکساید، تالک و سدیم بیکربنات کوت شده با سیلیکون)

🔔 تغییر در پروسه (استفاده از ویبره حین انتقال پودر از هاپر)

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

#فارماسیوتیکس #سیوتیکس #نکته
🌐 www.bestudent.ir

#نکات_طلایی_و_آزمونی_فارماسیوتیکس 7️⃣


⭕️Kinetics

⚠️⭕️ این جدول به احتمال زیاد یک سؤال را به خود اختصاص می‌دهد.

✅⬆️ نیمه عمر واکنش‌های درجه اول مستقل از غلظت است، برخلاف واکنش‌های درجه صفر و درجه دوم!

⁉️ سؤال: چه رابطه‌ای بین غلظت واکنش‌دهنده و سرعت واکنش در هر سه نوع واکنش وجود دارد؟!

طراح: محمد فیضی زاده | ۲/۵٪ برتر ۱۸۰ واحدی اسفند ۱۳۹۹

#فارماسیوتیکس #سیوتیکس #نکته
🆔 @beSTudent_Pharmacy

#نکات_طلایی_و_آزمونی_فارماسیوتیکس 8️⃣


📌 گرانولاتورهای مرطوب:
✅ گرانولاتور برشی (Shear Granulator)
✅ مخلوط کن – گرانولاتور با سرعت زیاد
✅ گرانولاتورهای بستر معلق (Fluidized-bed Granulators)

📌 گرانولاتورهای خشک:
✅ Roller compaction
✅ Slugger


#فارماسیوتیکس #سیوتیکس #نکته
🆔 @beSTudent_Pharmacy

#نکات_طلایی_و_آزمونی_فارماسیوتیکس 9️⃣


📌 مواد جانبی مصرفی در فرمولاسیون محلول‌های دارویی


#فارماسیوتیکس #سیوتیکس #نکته

🆔 @beSTudent_Pharmacy

#نکات_طلایی_و_آزمونی_فارماسیوتیکس 🔟


📌 مقایسه خصوصیات سیستم‌های فلوکوله و دفلوکوله:
✅ سرعت ته‌نشینی در سوسپاسیون‌های فلوکوله بیشتر از دفلوکوله است.
✅ در سوسپانسیون‌های فلوکوله، مایع رویی به سرعت زلال می‌شود.
✅ در سوسپانسیون فلوکوله، تخلخل ذرات ته‌نشین شده بیشتر است و به تکان دادن ذرات مجددا پراکنده می‌شوند.
✅ حجم رسوب در فلوکوله بیشتر است. (F فلوکوله< F دفلوکوله).
✅ پتانسیل زتا در سوسپانسیون فلوکوله پایین‌تر از حد بحرانی و در دفولوکوله بالاتر است.


#فارماسیوتیکس   #سیوتیکس   #نکته
🆔 @beSTudent_Pharmacy

#نکات_طلایی_و_آزمونی_فارماسیوتیکس 1️⃣1️⃣

📌 امولسیون‌ها:
✅ امولسیون‌ها از دو فاز مایع غیر قابل امتزاج ساخته می‌شوند که از لحاظ ترمودینامیکی ناپایدار هستند و با اضافه کردن جز سوم به نام امولسیفایر از لحاظ کینتیکی پایدار می‌شوند.

✅ فازی که صورت قطرک‌های ریز حضور دارد، فاز پراکنده و فازی که قطرک‌ها درون آن پخش شده‌اند، فاز پیوسته نامیده می‌شوند.

✅ در اغلب امولسیون‌ها اندازه قطرک‌های فاز پراکنده بین 0.1 تا 25 (nm۱۰۰) میکرومتر است.


#فارماسیوتیکس #سیوتیکس #نکته
🆔 @beSTudent_Pharmacy

#نکات_طلایی_و_آزمونی_فارماسیوتیکس 2️⃣1⃣

📚 منبع: فارماسیوتیکس اولتون ۲۰۱۸
📝 فصل ۳۰: قرص و قرص‌سازی

📌 خصوصیات پودر که جهت قرص‌سازی باید کنترل گردند:
✅ یکنواختی پودر
✅ تمایل ذرات پودر به جدا شدن از یکدیگر
✅ جریان‌پذیری پودر
✅ پرس‌پذیری و قرص‌پذیری پودر
✅ اصطکاک و چسبندگی پودر


#فارماسیوتیکس #سیوتیکس #نکته
🆔 @beSTudent_Pharmacy

#نکات_طلایی_و_آزمونی_فارماسیوتیکس 3️⃣1️⃣


📌 دلایل گرانولاسیون پودر قبل از قرص‌سازی:
✅ افزایش دانسیته بالک پودر
✅ بهبود جریان‌پذیری پودر
✅ بهبود یکنواختی و هموژنیسیته پودر
✅ افزایش خصوصیات پرس‌پذیری قرص
✅ اطمینان از یکنواختی رنگ در قرص
✅ بهبود فرآیند انحلال مواد کم‌محلول و هیدروفوب


#فارماسیوتیکس #سیوتیکس #نکته
🆔 @beSTudent_Pharmacy